Prowincja Sudecka zajmuje na terenie Polski obszar około 9,3 tys. km2 (około 3% powierzchni kraju). Ukształtowanie powierzchni regionu jest powiązane z trzeciorzędowymi ruchami tektonicznymi, w wyniku, których powstały góry zrębowe o wysokościach od 700 do 1600 m. Pod względem krajobrazowym wyróżnia się tu góry średnie, góry niskie, pogórza, wyżyny zbudowane ze skał krzemianowych, kotliny i obniżenia. Klimat gór jest chłodny i wilgotny, a piętra klimatyczno - roślinne są niższe niż w sąsiadujących Karpatach Zachodnich. Region ten cechuje się wysoką atrakcyjnością przyrodniczą i turystyczną. Po polskiej stronie granicy funkcjonują 2 parki narodowe, 8 parków krajobrazowych i około 20 rezerwatów przyrody.
JELENIA GÓRA
Położone pośrodku Kotliny Jeleniogórskiej, u zbiegu Bobru i Kamiennej miasto (ok. 90 000 mieszk.) jest głównym ośrodkiem gospodarczym, kulturalnym i administracyjnym Sudetów Zachodnich i od 1975 roku jest stolicą województwa jeleniogórskiego. Jest również największym ośrodkiem turystycznym Sudetów, etapem podróży krajowych i zagranicznych gości, kierujących się w stronę Karkonoszy i Gór Izerskich, do Karpacza, Szklarskiej Poręby i Świeradowa Zdroju, a także do pobliskich Czech. Miasto wabi ich piękną architekturą rynku i jego otoczenia, bogatym życiem kulturalnym (znany Teatr Dramatyczny im. C.K. Norwida, Teatr Animacji, Filharmonia, galerie sztuki i in.), festiwalem teatrów ulicznych, Wrześniem Jeleniogórskim, mnogością i różnorodnością placówek handlowych, dobrych restauracji i nastrojowych kafejek.
-Rynek Staromiejski - jeden z najładniejszych w Polsce, tworzy prostokątny plac, zabudowany wokół barokowymi domami z podcieniami. Wszystkie one powstały po wielkim pożarze miasta w 1634 roku. Później wielokrotnie przebudowywane i modernizowane, pozbawione zostały wielu charakterystycznych dla epoki motywów zdobniczych. Środek placu zajmuje ratusz wraz z przybudówkami.
Kościół parafialny świętych Erazma i Pankracego - spalony w 1549, i w trzy lata później odbudowany. Wewnątrz na uwagę zasługuje rozbudowany architektonicznie ołtarz wielki, który jest dziełem norweskiego rzeźbiarza T. Weisfeldta. Centralne miejsce zajmuje w nim obraz Przemienienie Pańskie na Górze Tabor .
Kościół Świętego Krzyża - jest to jednym z sześciu tzw. Kościołów Łaski, które zbudowali na Śląsku protestanci, na mocy układu zawartego w 1707 roku w Altranstadt pomiędzy cesarzem austriackim Józefem i królem szwedzkim Karolem XII. Mimo pożaru i licznych przeróbek wnętrza, zachowały się piękne polichromie (wielobarwna ozdoba malarska ścian, sufitów, podniebienia sklepień, rzeźb stosowana do dekoracji wewnętrznych i zewnętrznych. Polichromie wykonywano nie tylko na materiałach kamiennych i tynkach, ale także na drewnie, wewnątrz i na zewnątrz pomieszczeń w budownictwie sakralnym i świeckim)
Średniowieczne fortyfikacje miejskie. Niewiele ich pozostało z podwójnego pierścienia XV-wiecznych, kamiennych murów obronnych 7-metrowej wysokości i 2-metrowej grubości, wraz z fosą otaczająca średniowieczne miasto. Z istniejących dawniej trzech bram miejskich, do dziś zachowały się wieże bramne: Wojanowska i wieża Bramy Zamkowej
Muzeum Regionalne - godna uwagi bogata kolekcja śląskiego szkła artystycznego i użytkowego oraz zbiór grafik
WAŁBRZYCH
Drugie co do wielkości miasto na Dolnym Śląsku, a przy tym największy ośrodek gospodarczy Sudetów i stolicą województwa. Do niedawna był ośrodkiem górniczym (węgiel kamienny), który wydobywano w kilku kopalniach („Wałbrzych”, „Victoria” i inne). Większość z nich uległa likwidacji jako nierentowne.
W mieście zachowały się zabytkowe, głównie XIX-wieczne zespoły urbanistyczne i założenia pałacowo-parkowe, a także liczne zabytki architektury i techniki.
Rynek zabudowany kamienicami mieszczańskimi z XVIII i XIX wieku, systematycznie restaurowanymi np. „Pod Atlantami” - Biblioteka, ”Pod Trzema Różami”, „Pod Kotwicą”. Znajduje się tam także neogotycki ratusz z 1856 roku.
Kościół Matki Boskiej Bolesnej - najstarszy zabytek miasta. Wewnątrz m.in. barokowy ołtarz główny, ambona, prospekt organowy i rzeźby świętych (XVIII w.)
Kościół ewangelicki - zbudowany w stylu klasycystycznym z neogotycką wieżą.
Kościół parafialny Aniołów Stróżów
Pałac Czetryców - zbudowany w XVII wieku w stylu późnego renesansu dla kupieckiego rodu Czetryców, dawniej właścicieli Wałbrzycha. Dziś mieci się tam Urząd Wojewódzki
Dawny Dom Zdrojowy „Lwi Gród”
Muzeum Okręgowe - mieści się w zabytkowym, klasycystycznym pałacu kupieckiej rodziny Albertich. Gromadzi eksponaty obrazujące historię, sztukę i gospodarkę regionu. Interesująca kolekcja skał i minerałów.
Otwarte Muzeum Przemysłu i Techniki Ziemi Wałbrzyskiej - mieści się na terenie nieczynnej kopalni węgla kamiennego „Julia” i prezentuje zabytkowe obiekty przemysłowe i urządzenia górnicze z XIX i XX w.
Zamek Książ
Palmiarnia w Lubiechowie
Kościół Serca Jezusowego
KŁODZKO
Główny ośrodek gospodarczy, kulturalno - oświatowy i turystyczny Ziemi Kłodzkiej, a także węzeł międzynarodowej komunikacji drogowej i kolejowej. Do odwiedzenia Kłodzka zachęca jego malownicze położenie, bogactwo zabytków architektury i sztuki oraz górująca nad miastem potężna, XVIII-wieczna twierdza, jedna z najlepiej zachowanych w Polsce.
Rynek Staromiejski - usytuowany na lekko pochyłym zboczu Góry Zamkowej (Fortecznej), zabudowany w całości renesansowymi, barokowymi i późniejszymi kamieniczkami mieszczańskimi. Część z nich, głównie w części północnej, uległa zniszczeniu wskutek obsuwania się gruntu nad podziemnymi lochami, część z nich rozebrano wznosząc nowe. Obok ratusza stoi studnia-fontanna zwieńczona kamiennym lwem, symbolem miasta. Po drugiej stronie ratusza piękna, barokowa kolumna maryjna ufundowane przez jezuitów votum po pożarze i epidemii. Wieńczy ją figura Matki Boskiej.
Kościół parafialny WNMP - ze wzg. na walory architektoniczne i bogactwo zgromadzonych w nim dzieł sztuki, nie bez racji uważany jest za największy zabytek sakralny regionu
Kościół Franciszkanów p.w. Matki Bożej Różańcowej
Kamienny most na Młynówce - zbudowano go z ciosów piaskowca w XIV wieku. W XVII i XVIII w. Ozdobiły go barokowe figury wotywne, pamiątki wojen, epidemii i innych tragedii
Muzeum Ziemi Kłodzkiej - mieści się w zabytkowych wnętrzach dawnego konwiktu jezuickiego i prezentuje bardzo interesującą ekspozycję poświeconą dziejom miasta i regionu
Zespół klasztorny sióstr Franciszkanek i kościół Chrystusa Króla - pierwotnie znajdował się szpital i kaplica św. Jerzego
Twierdza Kłodzka - już w X wieku istniał tu czeski gród warowny, który został zniszczony. Na jego miejscu wybudowano kamienny zamek, który przez wieki był strategicznym miejscem wielu wojen i bitew.
Podziemna Trasa 1000-lecia Państwa Polskiego - tworzy ją ciąg podziemnych korytarzy i komór, znajdujących się pod rynkiem i będących częścią rozległego, wielokondygnacyjnego systemu podziemnego, budowanego przez wieki pod miastem i twierdzą, wykorzystywanego w celach obronnych i gospodarczych (jako składy żywności i towarów). Odsłonięto je w latach 60, gdy wskutek rozmycia podłoża i zawalenia się części korytarzy doszło do katastrof budowlanych w północnej części rynku. Po zabezpieczeniu i odbudowie części podziemi (na dł. ok. 600 m) została w 1976 r. udostępniona do zwiedzania.
WALORY PRZYRODNICZE
Park Narodowy Gór Stołowych - jeden z 23 parków narodowych na terenie Polski, utworzony w 1993 r. Park jest położony na terenie Sudetów Środkowych na północnym zachodzie ziemi kłodzkiej, przy granicy polsko-czeskiej. Park Narodowy Gór Stołowych zajmuje obszar ok. 63 km² wierzchowinowej ich partii z najwyższymi wzniesieniami - Szczeliniec Wielki (919 m n.p.m.) i Skalniak (915 m n.p.m.). W otulinie Parku znajdują się popularne uzdrowiska: Polanica-Zdrój, Duszniki-Zdrój i Kudowa-Zdrój.
Karkonoski Park Narodowy, utworzony 16 stycznia 1959 r., jest jednym z 23 parków narodowych na terenie Polski. Park znajduje się w południowo-zachodniej części kraju przy granicy państwowej z Czechami. Obejmuje 5575 ha, w tym 1718 ha w rezerwatach ochrony ścisłej. W jego skład wchodzą również dwie enklawy na Pogórzu Karkonoskim: góra Chojnik oraz wodospad Szklarki.
Śnieżnicki Park Krajobrazowy Obejmuje Masyw Śnieżnika (Śnieżnik 1425 m n.p.m.), Góry Bialskie, Góry Złote i Krowiarki.
Park Krajobrazowy Gór Sowich - park krajobrazowy znajdujący się na terenie województwa dolnośląskiego. Obejmuje pasmo Gór Sowich w Sudetach Środkowych. Obejmuje szczytowe partie Gór Sowich sięgające wysokości ponad 1000 m n.p.m. Góry Sowie zbudowane są z gnejsów prekambryjskich uznawanych jako najstarsze formacje skalne w Sudetach. Mimo że góry te nie posiadają wybitnych walorów przyrodniczych park utworzono, ze względu na wysokie walory krajoznawcze i krajobrazowe. W parku zachowały się partie pierwotnej Puszczy Sudeckiej z udziałem: buka, wiąza, modrzewia i grabu. W obrębie parku znajduje się leśny rezerwat przyrody Bukowa Kalenica
Park Krajobrazowy Sudetów Wałbrzyskich Park położony jest w Sudetach Środkowych, na południe od Wałbrzycha. Obejmuje środkową, najwyższą część Gór Kamiennych - Pasmo Lesistej (851 m n.p.m.), zachodnią część Gór Suchych z Waligórą (936 m n.p.m.) oraz wschodni fragment Gór Wałbrzyskich (masyw Borowej - Borowa (854 m n.p.m.) i Rybnicki Grzbiet. Od południa graniczy z czeskim CHKO (parkiem krajobrazowym) "Broumovsko". Najwyższy punkt 936 m n.p.m. - Waligóra, a najniższy ok. 400 m n.p.m.
Książański Park Krajobrazowy leży na granicy Przedgórza Sudeckiego i Sudetów Środkowych, natomiast wg. podziału fizycznogeograficznego Jerzego Kondrackiego - wchodzi w skład Pogórza Zachodniosudeckiego.Ze względu na rzeźbę terenu oraz budowę geologiczną obszar Parku podzielono umownie na 3 podstawowe Zespoły:
Dobromierski Zespół Krajobrazowy (teren północno-zachodni)
Książański Zespół Krajobrazowy (teren centralny)
Lubiechowski Zespół Krajobrazowy (teren wschodni)
Rudawski Park Krajobrazowy - położony w południowej części województwa dolnośląskiego na terenie gmin Bolków, Janowice Wielkie, Kamienna Góra, Marciszów, Mysłakowice oraz miast Jelenia Góra, Kamienna Góra i Kowary. Swym obszarem obejmuje Rudawy Janowickie wraz z Górami Sokolimi oraz Góry Ołowiane w Górach Kaczawskich, Wzgórza Karpnickie i Góry Lisie. Chroni naturalne górskie geokompleksy przyrodnicze. Przez park przepływa rzeka Bóbr. Znajduje się tam również wiele interesujących form skalnych zbudowanych z granitów, gnejsów, amfibolitów, zieleńców, zlepieńców (np. skałki, gołoborza) i obszarów łąkowych o wybitnych walorach botanicznych.
Park Krajobrazowy Doliny Bobru położony jest w Sudetach Zachodnich. Głównym elementem krajobrazu jest fragment doliny Bobru pomiędzy Jelenią Górą a Lwówkiem Śląskim.
Pod względem geomorfologicznym, Park wraz z otuliną obejmuje cztery mezoregiony Sudetów Zachodnich oraz 13 wydzielonych w ich obrębie mikroregionów. Są to (w ujęciu Walczaka, 1968):
• mezoregion Pogórza Izerskiego z mikroregionami: Niecka Lwówecka, Wzniesienia Gradowskie, Wzgórza Radomickie, Obniżenie Lubomierza i Wzniesienia Radoniowskie,
• mezoregion Pogórza Kaczawskiego z mikroregionami: Dolina Bobru, Wzniesienia Płakowickie, Wysoczyzna Ostrzycy i Rów Wlenia,
• mezoregion Gór Kaczawskich z mikroregionem: Grzbiet Zachodni,
• mezoregion Kotliny Jeleniogórskiej z mikroregionami: Obniżenie Jeleniej Góry, Obniżenie Starej Kamienicy i Wysoczyzna Rybnicy.
Park Krajobrazowy Chełmy - obszar chroniony od 1992 r. znajduje się na terenie województwa dolnośląskiego w powiecie jaworskim we wschodniej części Pogórza Kaczawskiego w Sudetach Zachodnich. Przez park przepływa potok Jawornik i Młynówka a w jego południowej części Nysa Mała. Był to pierwszy park krajobrazowy jaki powstał na terenie byłego województwa legnickiego. Liczne badania potwierdził odrębność i wyjątkowość tego obszaru. Obszar ten posiada wybitne walory krajobrazowe z unikalnymi w skali europejskiej reliktami działalności wulkanicznej. Teren parku częściowo znajdował się w przyszłości pod panowanie Cystersów oraz prowadziły przez niego liczne szlaki handlowe. Nazwa parku nawiązuje do prasłowiańskiego pochodzenia, w XIII w nazwą Cholme określano pobliskie wzgórza.
Ślężański Park Krajobrazowy - park krajobrazowy znajdujący się na terenie województwa dolnośląskiego. Obejmuje Masyw Góry Ślęży, Masyw Góry Raduni, pasma Wzgórz Oleszeńskich i Wzgórz Kiełczyńskich oraz Jańską Górę. Znajduje się na terenie gmin: Jordanów, Łagiewniki, Sobótka, Dzierżoniów, Marcinowice, Świdnica. Utworzony został w celu ochrony i zachowania środowiska przyrodniczo-krajobrazowego Masywu Ślęży, jego wartości kulturowych i historycznych.
Jaskinia Radochowska (niem. Kunzendirfer Höhle, Reyersdorfer Tropfsteinhöhle) - udostępniona do zwiedzania turystycznego jaskinia krasowa w soczewie marmurów, w dolinie potoku Jaskiniec, u stóp Bzowca w Górach Złotych (Sudety Wschodnie), w pobliżu wsi Radochów (gmina Lądek-Zdrój). Posiada (niezbyt bogate, zniszczone) nacieki: wełniaste, kaskadowe i draperie oraz ślady stalaktytów i stalagmitów. Jest to jedna z największych i najlepiej poznanych jaskiń w Sudetach. Wewnątrz znaleziono m.in. kości niedźwiedzia jaskiniowego, hieny jaskiniowej, dzikiego konia, nosorożca włochatego. Żyje tutaj wiele ciekawych przedstawicieli fauny, jak studniczki tatrzańskie, muchówki i prapierścienica jaskiniowa. Jest również miejscem zimowania nietoperzy: nocka dużego, nocka rudego, gacka brunatnego, mopka, mroczka późnego.
Obecnie prowadzą do jaskini trzy sztuczne wejścia. Wewnątrz panuje stała temperatura, ok. 9°C. Jaskinia składa się z niemal równoległego do zbocza wąskiego Korytarza Łącznikowego, biegnącego prawie poziomo oraz kilku poprzecznych, krótszych korytarzy, licznych wnęk i komór. Najbardziej atrakcyjna jest tzw. Komora Gotycka, znajdująca się na przedłużeniu środkowego wejścia. Stanowi ją trójkątna salka z jeziorkiem krasowym o powierzchni ok. 30 m² i głębokości ok. 2 m. System szczelin krasowych jest wciąż czynny, a poziom wody ulega sezonowym wahaniom. Cała jaskinia objęta jest ochroną jako pomnik przyrody nieożywionej.
Jaskinia Niedźwiedzia - najdłuższa jaskinia w polskiej części Sudetów, w Masywie Śnieżnika, w dolinie Kleśnicy odkryta w 1966 roku w obrębie wzniesienia Stroma (1166 m n.p.m.) w pobliżu wsi Kletno, podczas eksploatacji kamieniołomu marmuru. Otwór wejściowy na wysokości 800 m n.p.m. Rozłożone horyzontalnie korytarze mają łączną długość ok. 3 km i znajdują się na 4 poziomach. Podczas eksploracji jaskini natrafiono w namuliskach na szczątki tysięcy zwierząt plejstoceńskich, przede wszystkim niedźwiedzia jaskiniowego, stąd jej nazwa. Jaskinia Niedźwiedzia leży na terenie rezerwatu o tej samej nazwie (powierzchnia 89 ha), utworzonego w 1977 w celu ochrony jaskini, lasu rosnącego w otulinie oraz zjawisk krasowych.
Rezerwat porasta bór bukowo-świerkowy z domieszką jodły i modrzewi oraz roślinami wapieniolubnymi w runie, takimi jak tojad smukły, ostróżka wyniosła, selseria tatrzańska, driakiew lśniąca i inne.
Wodospad Kamieńczyka (846 m n.p.m.) jest najwyższym wodospadem w polskich Sudetach. Woda potoku Kamieńczyk spada trzema kaskadami z wysokości 27 m. Za środkową kaskadą znajduje się sztucznie wykuta przez Walończyków grota, którzy przed wiekami znajdowali tu ametysty i pegmatyty. Grota ta jest nazywana Złotą Jamą. Przed II wojną światową Wodospad Kamieńczyka posiadał status pomnika przyrody, obecnie jest to teren ochrony ścisłej, wchodzący w skład Karkonoskiego Parku Narodowego. Poniżej wodospadu znajduje się kanion Kamieńczyka długości 100 m. Szerokość przy wodospadzie wynosi około 15 m, a niżej zmniejsza sie nawet do 3 metrów. Ściany mają wysokość do 25 metrów. Wodospad znajduje się na jednym ze szlaków ze Szklarskiej Poręby na Szrenicę.
Wodospad Szklarki (niem. Kochellfal) - drugi co do wysokości, po Wodospadzie Kamieńczyka (27 m wysokości) wodospad w polskich Karkonoszach.
Wodospad Szklarki usytuowany jest na wysokości 520 m n.p.m. i ma 13,3 m wysokości. Jego wody spadają szeroką kaskadą, charakterystycznie zwężającą się ku dołowi i skręcająca spiralnie gdzie tworzy kocioł eworsyjny. Wodospad oraz jego otoczenie stanowią enklawę Karkonoskiego Parku Narodowego. Do wodospadu od parkingu prowadzi szeroka dróżka kończąca się platformą widokową. Wejście na teren Parku Narodowego jest płatne. Wodospad dostępny jest dla osób niepełnosprawnych poruszających się na wózkach. Przy wodospadzie usytuowane jest schronisko "Kochanówka", jedyny tego typu obiekt na terenie Piechowic, niedaleko granicy ze Szklarską Porębą. Jest najczęściej odwiedzanym wodospadem w Karkonoszach z uwagi na położenie przy drodze E65 (krajowa 3) obok Szklarskiej Poręby. Sam wodospad leży nieco powyżej ujścia Szklarki do Kamiennej w malowniczym wąwozie wśród pięknego lasu mieszanego. W XIX wieku ponad wodospadem została wybudowana przez Towarzystwo Karkonoskie (Riesengebirgsverein) śluza, której otwarcie powodowało przez chwile efektowny spadek wody.
Wodospad Wilczki (dawniej nazywany również Wodogrzmoty Żeromskiego, niem. Wölfelsfall) - wodospad na rzece Wilczka oraz rezerwat przyrody w Masywie Śnieżnika (Sudety Wschodnie), w pobliżu Międzygórza. Wysokość wodospadu wynosi 22 m. Jest to drugi co do wielkości wodospad w polskich Sudetach, po Wodospadzie Kamieńczyka. Przed wielką powodzią w 1997 r. woda spadała z wysokości o 5 metrów większej. Powódź wymyła wtedy, jak się okazało, sztucznie wykonany próg z początków XIX w.. Przed 1945 r. wysokość wodospadu sięgała nawet 30 m. Wody spadają z progu szerokości ok. 3 m do niewielkiego kotła eworsyjnego wyżłobionego w mniej odpornych łupkach łyszczykowych. Zimą wokół kaskady tworzy się efektowny lodospad. Skały progu i wąwozu zbudowane są z gnejsów gierałtowskich. Wąwóz za wodospadem, mający szerokość ok. 3 m, 20 m długości i 15 m głębokości, nazywany jest kanionem amerykańskim. Po ok. 300 m Wilczka wypływa w dużo szerszą dolinę, przegrodzoną dalej tamą wybudowaną tu w 1908 r.
Jezioro Nyskie (zwane także Jeziorem Głębinowskim) - zbiornik retencyjny na Nysie Kłodzkiej zbudowany w 1972 r. Powierzchnia 2000 hektarów, pojemność 124 mln m3. Średnia głębokość jeziora to około 6 metrów, natomiast maksymalna przy pełnym napełnieniu jeziora głębokość dochodzi do 26 metrów. Przy jego północno-wschodnim brzegu znajduje się Nyski Ośrodek Rekreacji.
Jezioro Otmuchowskie - zbiornik retencyjny wybudowany w latach 1928-33 na rzece Nysa Kłodzka, tuż powyżej miasta Otmuchów, tama ziemna. Powierzchnia jeziora wynosi 2 tys. ha, a pojemności 131 mln m3. W pobliżu jeziora znajduje się unikalne na skalę krajową siedlisko czapli siwej. Wody jeziora są bogato zarybione. Przy odpływie zbiornika znajduje się elektrownia wodna (czteroturbinowa) z pracującymi dwiema turbinami zasilająca sieć energetyczną kraju.
Śnieżka - najwyższy szczyt w Karkonoszach (1602 m n.p.m.) i jednocześnie w całych Sudetach, a także najwyższy szczyt Republiki Czeskiej. Położona na granicy polsko-czeskiej, góruje nad Kotliną Jeleniogórską. Należy do Korony Gór Polskich. Śnieżka (po czesku Sněžka, niem. Schneekoppe) jest uznawana za najbardziej charakterystyczny szczyt Karkonoszy. Zbocza pokryte są gołoborzem. Na Śnieżce znajdują się polska restauracja i obserwatorium meteorologiczne, które już z daleka są widoczne jako charakterystyczne "spodki". Na szczycie znajduje się również kaplica św. Wawrzyńca, a po czeskiej stronie (słupek graniczny stoi dokładnie na szczycie Śnieżki), stacja wyciągu z miasta Pec pod Sněžkou oraz kiosk czeskiej poczty, gdzie prócz zakupu pocztówek można napić się herbaty i kupić słodycze. Na początku 2005 roku rozebrano czeskie schronisko, które od wielu lat było wyłączone z eksploatacji.
Śnieżnik (1425 m n.p.m., zwany też Śnieżnikiem Kłodzkim, niem. Glatzer Schneeberg (nazwa używana w Niemczech) lub Spieglitzer Schneeberg i Grulicher Schneeberg (nazwy używane w Austrii), czes. Králický Sněžník) - najwyższy, graniczny szczyt po polskiej stronie w Sudetach Wschodnich i w Masywie Śnieżnika.
Szrenica (1362 m n.p.m.) − szczyt górski położony w zachodniej części Karkonoszy, w pobliżu granicy państwowej z Czechami, na terenie Karkonoskiego Parku Narodowego. Doskonały punkt widokowy na Kotlinę Jeleniogórską oraz Góry Izerskie. Sam szczyt Szrenicy wyniesiony jest ponad główny grzbiet Karkonoszy (Śląski Grzbiet) na wysokość 60 m. Na szczycie znajduje się schronisko „Szrenica”, a poniżej szczytu Obserwatorium Górskie Zakładu Meteorologii i Klimatologii Uniwersytetu Wrocławskiego (zob. Uniwersytet Wrocławski). Poniżej znajduje się „Schronisko PTTK na Hali Szrenickiej”, a u podnóża schronisko „Kamieńczyk”. Po czeskiej stronie na zboczu, na południe od skałki Twarożnik znajduje się schronisko „Vosecka bouda”.
Ogród botaniczny to wydzielony, odpowiednio wyposażony, zagospodarowany i urządzony teren, będący miejscem uprawy roślin różnych stref klimatycznych i środowisk życia lub roślin określonego rodzaju oraz związanej z tym działalności naukowo-badawczej, dydaktyczno-wychowawczej, popularyzatorskiej i rekreacyjnej.
Szczeliniec Wielki - (niem. Große Heuscheuer, czes. Velká Hejšovina) to najwyższy szczyt (919 m. n.p.m.) w Górach Stołowych na terenie Parku Narodowego Gór Stołowych. Należy on do Korony Gór Polskich i jest jedną z największych atrakcji turystycznych Sudetów z przepięknym rezerwatem krajobrazowym i tarasami widokowymi z panoramą Sudetów.
Szczeliniec Mały (niem. Kleiner Heuscheuer, czes. Mala Hejšovina) - szczyt w Górach Stołowych, tworzący wraz z przylegającym do niego od wschodu Szczelińcem Wielkim jednolity masyw. Szczeliniec Mały wznosi się na około 200 metrów ponad środkowe piętro Gór Stołowych. Ma kształt zbliżony do ściętego w połowie wysokości stożka, zwieńczonego okrągłą koroną skalnych ścian, od wschodu przechodzącego w kilkukrotnie dłuższy masyw Szczelińca Wielkiego, od którego oddziela go płytka przełęcz wysokości ok. 867 m n.p.m. Wierzchowina Szczelińca Małego należy do najwyższej z trzech powierzchni zrównań Gór Stołowych. Zbudowana jest z płasko ułożonych górnokredowych piaskowców ciosowych opadających we wszystkich kierunkach pionowymi ścianami kilkudziesięciometrowej wysokości. Odmiennie niż sąsiedni Szczeliniec Wielki nie posiada systemu szerokich i głębokich spękań na kształt "skalnego miasta". Szczeliniec Mały nigdy nie był udostępniany masowej turystyce, tak jak Wielki. Również obecnie jest całkowicie zamknięty dla ruchu turystycznego, a na jego obszarze utworzony jest rezerwat przyrody.
Śnieżne Kotły to kotły polodowcowe w zachodniej części Karkonoszy (Śląski Grzbiet) między Wielkim Szyszakiem (1509 m n.p.m.) a Łabskim Szczytem (1471 m n.p.m.). Zbudowane z granitu karkonoskiego. W całości leżą na terenie Karkonoskiego Parku Narodowego, tworząc rezerwat ścisły. Mały Śnieżny Kocioł o długości ok. 550 m, szerokości ok. 400 m i głębokości ok. 300 m, oddzielony jest od Wielkiego (długość ok. 800 m, szerokość ok. 600 m, głębokość ok. 300 m) skalistą Grzędą. Wysokość ścian Wielkiego Śnieżnego Kotła sięga ponad 100 m, natomiast Małego Śnieżnego Kotła ok. 80 m. Na dnie okresowo wysychające jeziorka polodowcowe o nazwie Śnieżne Stawki. Śnieżne Kotły są doskonałym przykładem występowania alpejskiego krajobrazu w Karkonoszach.
W Strzelinie znajduje się najgłębszy w Polsce kamieniołom granitu, liczący ponad 100 m głębokości, około 650 m długości i 3000 m szerokości. Bardzo powszechny w budownictwie polskich miast (np. Dworzec Centralny w Warszawie, elementy fasady kamiennego wystroju oraz posadzki, schody, podesty Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie). Zastosowanie bardzo duże w drogownictwie i budowlach inżynierskich, rzadziej w architekturze.
Podziemne Fabryki Walimia, należące do hitlerowskiego kompleksu Riese, to kilkaset metrów korytarzy ze stałą ekspozycją przedstawiającą warunki pracy jeńców. Podczas II wojny światowej znajdowała się w Walimiu filia obozu koncentracyjnego Gross Rosen. Więźniowie drążyli w masywie góry Włodarz pomieszczenia dla podziemnej fabryki broni. Walimskich fabryk nigdy nie ukończono. Niemców zaskoczyły wojska radzieckie, które wyzwoliły te tereny w maju 1945 roku. Później podziemne konstrukcje objęło w posiadanie ówczesne Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego. Dziś można zobaczyć część z podziemnych fabryk. Gmina Walim zainwestowała w podziemia i zrobiła z nich wielką atrakcję turystyczną: Riese - Podziemne Fabryki Walimia.
Bogatynia leży w Kotlinie Turoszowskiej, która ograniczona jest od południa Granicznym Wierchem (616 m n.p.m., Góry Izerskie), a od północy wyniosłością Działoszyńską (ok. 340 m n.p.m.). Najniższym punktem, a zarazem sztucznie utworzonym jest kopalnia odkrywkowa BOT KWB Turów, o wys. poniżej 100 m n.p.m.
W Nowej Rudzie wydobywany był węgiel kamienny. Kopalnia Węgla Kamiennego (pole Piast i Słupiec) została zamknięta w ramach restrukturyzacji górnictwa. W Słupcu pracuje odkrywkowa kopalnia gabra - kamieniołom.
Złoty Stok położony jest u podnóża Gór Złotych, 19 km na wschód od Kłodzka przy trasie drogowej wiodącej z Górnego Śląska przez Kłodzko do przejścia granicznego Kudowa Wschód - Słone. Powierzchnia miasta i gminy Złoty Stok obejmuje 76 km kw. Zamieszkuje ją ogółem 5200 osób, z czego w Złotym Stoku żyje 3200 mieszkańców. Gmina składa się z 5 sołectw, tj. Mąkolno, Laski, Chwalisław, Błotnica i Płonica. Ze wszystkimi wioskami należącymi do gminy istnieją połączenia autobusowe. Przy szosie prowadzącej do Paczkowa znajduje się lokalne przejście graniczne do Republiki Czeskiej.
Złoty Stok jest ważnym ośrodkiem turystycznym we wschodniej części Sudetów. Miasto i gmina mają charakter przemysłowo-rolniczy. Dzięki słabemu rozwojowi przemysłu w tej części Sudetów, w lasach stanowiących 46% gruntów gminy Złoty Stok zachowały się nie zniszczone obszary drzewostanów z liczną zwierzyną łowną.
"Mente et Malleo" czyli myślą i młotem - te słowa, znajdujące się przy wejściu do udostępnionej do zwiedzania części kopalni uranu, najlepiej charakteryzują przyczyny rozwoju Kowar. Położone miedzy Karkonoszami i Rudawami Janowickimi małe miasteczko było przed wiekami potęgą gospodarczą, co zawdzięczało górnictwu rud żelaza. Magnetyt, bo właśnie w takiej postaci występuje tutaj ta ruda, miał odkryć w 1148r. mistrz waloński Laurentus Angelus. Jednak pierwsza pewna informacja o kopalniach i kuźnicach kowarskich pochodzi z dokumentu Bolka II z 1355r.
Pielgrzymy - formacja skał granitowych o wysokości dochodzącej do 25 m, zlokalizowana w Karkonoszach na wysokości 1024 m n.p.m. Do Pielgrzymów można dojść od strony Świątyni Wang w Karpaczu przez Polanę (około 60 min). Od strony Przełęczy Karkonoskiej zielonym szlakiem przez Kocioł Smogorni (około 70 min) lub od strony Słonecznika żółtym szlakiem (około 20 minut).
Słonecznik - formacja skalna w Sudetach Zachodnich, w paśmie Karkonoszy. Słonecznik znajduje się w południowo zachodniej Polsce, w Sudetach Zachodnich, w paśmie Karkonoszy, na terenie Karkonoskiego Parku Narodowego, na zachód od Kotła Wielkiego Stawu, na północnym zboczu Smogorni. Jest to forma skalna, składająca się z kilku silnie spękanych granitowych ostańców, z których północny filar, oglądany od wschodniej strony przypomina wykutą w skale postać ludzką. Skała nie ma imponujących rozmiarów, położona na wysokości 1423 m n.p.m. wznosi się na wysokość 12 m. Góruje nad Karpaczem Górnym i okolicami, jest najbardziej charakterystyczną i najlepiej widoczną skałą w Karkonoszach, którą widać prawie z całej Kotliny Jeleniogórskiej. Fantazyjne kształty skały to efekt złożonego i długotrwałego procesu erozyjnego, podczas którego zostały usunięte elementy mniej odporne na działanie warunków atmosferycznych a pozostały odporniejsze. Słonecznik zalicza się do najciekawszych i najchętniej odwiedzanych skałek karkonoskich.
Krucze Skały - grupa porfirowych skałek w Górach Kruczych w Sudetach Środkowych w woj.dolnośląskim. Krucze Skały położone są 2 km na południe od centrum Lubawki, na terenie rezerwatu Kruczy Kamień, nad Kruczą Doliną na południowo-zachodnim zboczu góry Krucza Skała (681 m n.p.m.). Zespół skalny Krucze Skały, to charakterystyczne postrzępione urwisko skalne z niezwykłym ułożeniem w szeregu malowniczych skał, grzęd, i grup skałek.
Błędne Skały - zespół bloków skalnych tworzący malowniczy labirynt typu miasto skalne, położony w Górach Stołowych i obejmujący szczyt Skalniaka (915 m n.p.m.). Obszar mający powierzchnię ok. 21 ha jest rezerwatem przyrody. Te niesamowicie wyglądające skały powstały jako wypiętrzone dno dawnego morza. Na dnie powstały piaskowce, które na wskutek nierównej odporności skał na wietrzenie utworzyły głębokie do 10 m korytarze. Obecnie pomiędzy różnorodnymi formami skalnymi takimi jak skalne maczugi, grzyby, słupy przebiega kilkusetmetrowa trasa turystyczna. Niektóre ze skał posiadają własne nazwy takie jak Stołowy Głaz, Tunel, Kuchnia czy Kurza Stopka. W najwęższych miejscach turyści muszą przeciskać się pomiędzy skalnymi szczelinami wąskimi na kilkadziesiąt centymetrów. Sam rezerwat położony jest na wysokości 852 m n.p.m. Dawniej Błędne Skały nazywane były Dzikimi Dołami (kalka od przedwojennej nazwy niemieckiej Wilden Löcher).
Głazy Krasnoludków - "Gorzeszowskie Skałki" skalny rezerwat przyrody nieożywionej położony w Polsce, w zachodniej części Sudetów Środkowych, na obszarze Bramy Lubawskiej. Rezerwat obejmuje północną krawędź Zaworów na południe od Gorzeszowa, między Krzeszowem, a Mieroszowem. Rezerwat utworzono w celu ochrony unikalnych form wietrzenia piaskowców okresu kredowego. Znajduje się tu galeria oryginalnych skałek bardzo malowniczo ukształtowanych, tworzących zastygłe postacie, i inne formy, jakie tylko ludzka wyobraźnia może w nich dostrzec. Są tu: postacie, ściany, wieże, grzyby, zwierzęta umieszczone w labiryntach skalnych form, utworzone przez piaskowce i margle a dodatkowo wyżłobione wodą.
Skalne Grzyby - skupisko dużej wielkości kamieni w Górach Stołowych, które położone są w Sudetach Środkowych w południowo zachodniej Polsce. Jest to grupa oryginalnie ukształtowanych w różnym zagęszczeniu form skalnych, rozrzuconych na wysokości ok. 680 - 700 m n.p.m. i ciągnących się na długości około 2 km. , często ustawionych piętrowo na sobie, skałki mają kształty: grzybów, maczug, baszt i bram . Szereg form skalnych posiada własne nazwy są to np.: "Borowik", "Skalne Wrota", "Zrośnięte Grzyby", "Pingwinki", "Piętrowe Grzyby".
Zamki:
Zamek w Bolkowie położony jest na wysokiej górze, której zbocze urywa się od strony Nysy Szalonej ostrym urwiskiem (różnica wysokości wynosi 90 m), a łagodny wschodni stok zajmuje miasto. Obecnie ma kształt wrzecionowaty, jedyny przykład tego typu w Polsce. Najbardziej charakterystycznym elementem zamku jest wieża z dziobem, została wzniesiona na skale zieleńcowej. W dolnej części wieży znajduje się dawny loch głodowy. W renesansowej części zamku (Dom Niewiast) mieści muzeum. Styl - gotyk.
Książ - Jest to trzeci co do wielkości zamek w Polsce (po zamku w Malborku i Zamku Królewskim na Wawelu). Niewielka część zespołu pałacowego jest udostępniona dla zwiedzających, w tym znajdujący się w części centralnej zamek piastowski. Powstał w 1288-1292
Czocha/Leśna - wkomponowany w skały na krawędzi skalnej nad Szczytną na Szczytniku (589 m n.p.m.). Zamek reprezentuje styl neogotycki zbudowany na wzór średniowiecznego zamku obronnego. Jest to czworoboczna, trzykondygnacyjna budowla zbudowana na planie prostokąta z czterema narożnymi wieżami. Posiada jedną wieżę w kształcie cylindra pozostałe są - czworoboczne. Zamek otacza sucha fosa oraz mur obronny, na którym w przeszłości stały armaty .We wnętrzu znajduje się ciekawa sala rycerska, oraz kaplica MB Królowej Pokoju z unikalnym zabytkiem jakim są rury wykonane ze stopu spiżowego, pełniącymi rolę dzwonka. Chociaż zamek wiernie odzwierciedla budowlę o średniowiecznej architekturze, to jednak wybudowany został niedawno, bo w latach 30. XIX wieku. Data powstania zamku to lata 1831-1837.
Zamek Chojnik (niem. Kynast, pol. 1945 - 1948 Chojnasty), twierdza usytuowana nieopodal Jeleniej Góry-Sobieszowa, na szczycie góry Chojnik w Karkonoszach. Budowla obronna, pierwotnie wzniesiona przez Bolka II, została zbudowana w XIVw. Północno-zachodnia część została całkowicie zajęta przez budynek mieszkalny, od którego na wschód ciągnął się otoczony murami dziedziniec. Całość od wschodu zamykała okrągła wieża obronna (stołp) i brama wjazdowa po stronie północnej. Chojnik jest ponoć jedynym nigdy nie zdobytym zamkiem w całej Europie. Ani ataki husyckie, ani najazd Szwedów, nie doprowadził do jego upadku. Najtragiczniejszym wydarzeniem w historii zamku okazała się niszczycielska działalność natury. Podczas burzy, która nawiedziła okolice Chojnika 31 sierpnia 1675, zamek trafiło potężne uderzenie pioruna i w twierdzy wybuchł olbrzymi pożar. Ogień doszczętnie strawił całe zabudowania, pozostawiając jedynie zgliszcza. Nie podjęto się już odbudowy i ruiny zamku opustoszały.
Opactwo Cystersów w Henrykowie - ufundowane w 1222, nad późnogotyckim kościołem góruje smukła wieża z barokowym hełmem. Trójnawową bryłę świątyni obudowano kaplicami. Na dziedzińcu stoi barokowa figura Trójcy Świętej. Do kościoła przylega budynek klasztorny.
Sanktuarium w Wambierzycach - wobec rozprzestrzeniania się kultu MB Wambierzyckiej wzniesiono w 1717 wielka bazylikę. Rozplanowanie wsi odtwarza topografię Jerozolimy - są góry: Synaj, Syjon, Tabor, Golgota, nad ulicami wznoszą się Bramy Jerozolimy.
Karpacz:
Świątynia Wang - Kościół Górski Naszego Zbawiciela znany powszechnie jako Kościół Wang lub Świątynia Wang - ewangelicki kościół parafialny w Karpaczu w Karkonoszach, przeniesiony w 1844 z miejscowości Vang, leżącej nad jeziorem o tej samej nazwie w Norwegii.
Muzeum sportu i Turystyki - Muzeum Sportu i Turystyki w Karpaczu - gromadzi eksponaty, dokumenty i wszelkie pamiątki związane z rozwojem sportu, turystyki i ochrony przyrody w terenie Karkonoszy.
Wystawa stała obejmuje trzy działy:
Geneza i rozwój turystyki w Karkonoszach ze szczególnym uwzględnieniem turystyki polskiej
Rozwój sportów zimowych w Karkonoszach
Ochrona przyrody
Muzeum Zabawek - Miejskie Muzeum Zabawek ze zbiorów Henryka Tomaszewskiego zostało powołane do życia uchwałą Rady Miejskiej Nr XI / 52 w dniu 28.02.1995 roku. Do powstania Muzeum w dużej mierze przyczynili się mieszkańcy miasta. Muzeum stworzono na bazie kolekcji zabawek zbieranych z całego świata przez Pana Henryka Tomaszewskiego, które przekazał w darze gminie Karpacz w 1994 roku.
Kowary
Kościół parafialny pw.Najświętszej Marii Panny - z 2 poł. XVw. Przebudowany w duchu baroku
Kopalnia uranu - sztolnie Kowary „Jelenia Struga'
Park Miniatur Zabytków Dolnego Śląska.
Szklarska Poręba - obok Karpacza największy ośrodek wczasowy, turystyczny i sportowy rejonu
Lwówek Śląski:
ratusz z początku XVI wieku
mury obronne, wraz z wieżami: Lubańską i Bolesławiecką,
kościół i klasztor Franciszkanów z XIII w.
Gryfów Śląski:
pozostałości murów miejskich - swą historia sięgają roku 1300
liczne zabytkowe kamieniczki m.in. w Rynku, pochodzą z okresu renesansu i baroku.
Złotoryja:
Baszta kowalska - pozostałością potężnych kamiennych obwarowań, które otaczały Złotoryję od XIV do XIX wieku. Budowę obwarowań zakończono około 1357 r. Wcześniej obwarowania te były drewniane. Głównym zadaniem baszty była obrona Bramy Górnej.
Muzeum złota
Leśna:
Średniowieczny układ urbanistyczny
Ratusz z XVIIIw
Lubomierz
Rynek otoczony renesansowymi kamieniczkami z XVI-XVIIw
Opactwo sióstr Benedyktynek - późnobarokowy klasztor z gotyckimi fragmentami oraz budynek klasztorny z XIV-XVw
Siedlęcin
Gotycki dwór obronny - tzw. Wieża Rycerska
Barokowy kościół Matki Boskiej Nieustającej Pomocy
Kamienna Góra
Kościół parafialny pw. św. Piotra i Pawła z gotyckim prezbiterium z XIV w.
Krzeszów
Zespół opactwa cysterskiego
Kalwaria Krzeszowska
Kościół klasztorny (bazylika mniejsza) pw. Wniebowzięcia NMP (1728-1735)
Świdnica
Katedra pw. św. Stanisława i św. Wacława - wieża o wysokości 103 m
Kościół Pokoju pod wezwaniem św. Trójcy - zabytek wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO
Jawor
Ewangelicki Kościół Pokoju
Zamek Piastowski - wzniesiony w XIII w. był siedzibą kasztelana, później Bolka I i jego następców. Od końca XIV w. do 1741 roku przejął go Fryderyk II Wielki i odtąd służył władzom pruskim jako więzienie i zakład pracy przymusowej. Po II wojnie światowej w zamku mieściło się więzienie.
Strzegom
Kościół parafialny pw św. Piotra i Pawła (bazylika mniejsza) - Jest to jedna z największych i najbardziej spektakularnych budowli Dolnego Śląska. Jej budowę rozpoczęto w 1311 roku i trwała ona aż do połowy XV wieku. Kościół ustawiony jest na planie krzyża, a zbudowany jest z granitowego i bazaltowego kamienia łamanego oraz z cegły i piaskowca. W dzwonnicy wisi najstarszy działający dzwon w Polsce, z 1318
Wieża targowa - Jest to jedyna pozostałość dawnego ratusza z XIV wieku. Jest też jedynym zachowanym elementem średniowiecznej zabudowy rynku. Zwieńczona szklanym Chełmem w kształcie ostrosłupa oraz renesansową balustradą. Wieża ma wewnątrz zainstalowany dzwon z 1365 roku. Wysokość wieży to 26,2 m.
Bolków
Kościół parafialny pw. św. Jadwigi (76 z dn. 29.03.49), gotycka budowla, zbudowana zapewne około 1250 r.
Mury miejskie
Jaworzyna Śląska
Skansen parowozów - w XIX-wiecznej parowodni stoi ponad 30 zabytkowych lokomotyw, 40 wagonów i 8 maszyn warsztatowych. Trafiły tu lokomotywy polskie i amerykańskie, o bardzo różnym przeznaczeniu
Bystrzyca Kłodzka
gotycki kościół pw. św. Michała Archanioła z końca XIII wieku (przebudowywany kilkakrotnie)
fragmenty murów obronnych z pierwszej poł. XIV wieku (z Brama Wodną, Wieżą Kłodzką i Rycerską)
renesansowe i barokowe kamienice z XVI i XVII wieku
Muzeum filumenistyczne
Międzygórze
Drewniany kościół, pierwotnie ewangelicki, obecnie należący do parafii św. Józefa Oblubieńca NMP, z barokowym wystrojem wnętrza, zbudowany w latach 1740-1742; początkowo pełnił funkcję kaplicy cmentarnej[2].
Ziębice
Ratusz
Muzeum gospodarstwa domowego - ziębickie muzeum jako jedyne w Polsce przyjęło specjalizację z zakresu sprzętu gospodarstwa domowego, którą prowadzi do dziś, łącząc funkcje muzeum specjalistycznego oraz muzeum regionalnego. Obok bogatych zbiorów związanych ze specjalizacją muzeum m.in.: żelazka XVII-XX w., chłodziarki, pralki XIX-XX w., naczynia mosiężne i miedziane XVIII-XX w., można tu obejrzeć zbiory śląskiego rzemiosła artystycznego: meble XVII-XX w., naczynia i sztućce XVIII-XX w., rzemiosło artystyczne oraz zbiory sztuki: śląska rzeźba sakralna XV-XIX w., malarstwo XVII-XX w., a także zbiory o charakterze regionalnym.
Niemcza
neoromański ratusz z 1865 roku
Baszta "Brama Górna" - do miasta prowadziła tzw. „Górna brama”, z ostrołuczym przejściem i budynkiem strażnika z boku. Brama składała się z umieszczonego w osi obecnej ulicy , w linii wewnętrznego pierścienia murów, sklepionego przejazdowo budynku bramnego, zwieńczonego czterospadowym dachem, pochodzącego z końca XV w. oraz bramy zewnętrznej zwieńczonej blankami. Na linii przejazdu bramnego obszar międzymurza wydzielony był dodatkowymi odcinkami kamiennych murów.
kościół świętego Piotra i Pawła z 1865 roku posiada 60-metrową wieżę
Ząbkowice Śląskie
Krzywa wieża - średniowieczna krzywa wieża w Ząbkowicach Śląskich, która jest jedną z ciekawostek turystycznych Dolnego Śląska. Wysokość tej wieży wynosi 34 m, a jej obecne odchylenie od pionu ponad 2 m.
Otmuchów
Zamek biskupi - Wzniesiony prawdopodobnie w XIII w. na miejscu drewnianego grodu, został przebudowany przez biskupa Rotha w 1484 r. W latach 1585-1596 przebudowano go ponownie w stylu renesansowym. Z tego okresu pochodzi m.in. zwieńczenie wieży zamkowej i sgraffitowe obramowanie okien.
Kościół parafialny - Okazała, barokowa budowla z 1693 r., wzniesiona na miejscu istniejącego dawniej kościoła. W kościele tym, znajdują się cztery obrazy pędzla Michała Leopolda Willmanna, zwanego "Śląskim Rafaelem".
Ratusz - W stylu renesansowym, prawdopodobnie zbudowany został około 1538 roku. Swój obecny wygląd zawdzięcza odbudowie w 1817 r.
Walim - W czasie II wojny światowej m.in. w okolicach Walimia hitlerowcy postanowili wybudować system podziemnych korytarzy, być może - fabryk zbrojeniowych, aby ustrzec się przed ewentualnymi nalotami aliantów. Celem prowadzonych na dużą skalę prac górniczych i budowlanych było wykonanie połączonego ze sobą systemu obiektów - kompleksów składających się z części podziemnej i nadziemnej. Była tu filia obozu koncentracyjnego
Srebrna Góra - znajduje się plenerowa wystawa broni ciężkiej z okresu II wojny światowej.
Głuszyca i Włodarz - podziemne miasto `Osówka'
Kudowa Zdrój, wł. Czermna k/Kudowy
Kaplica Czaszek - Jest to kaplica, której ściany i sklepienie wyłożono szczątkami - ludzkimi, prawdziwymi czaszkami i kośćmi. Znajduje się tutaj 3 tysiące czaszek, a dalsze 21 tysięcy jest w krypcie pod kaplicą.