Sznur funkcyjny

Przykładowy sznur funkcyjny (tutaj: szeregowego)

Sznur poczwórny

Przykładowy suwak

Suwak po rozłożeniu

Sznur gładki gotowy do użycia

Sposoby mocowania sznura do kieszeni:
1)Do gwizdka...
 a) ... z ominięciem guzika
 b) ... i przez guzik
2) Tylko przez guzik
3) Do guzika

Sposoby noszenia sznurów:
A) Spod ramienia
B) Z ramienia
C) Z szyi
D) Suwak zastępujący beczkę

Hm Małgorzata Sinica nosząca sznur skórzany poczwórnie pleciony

Hm Michał Butkiewicz z widocznym złotym sznurem z ramienia

W niektórych środowiskach szare sznury przysługujące szeregowym są standardem. Na zdjęciu - Harcerze 100 DH Watra po zdobyciu patentu zastępowego

Pomnik harcerzy w Katowicach - na ramionach figur można dostrzec sznury służbowe

Dwa dopuszczalne sznury dla osób pełniących jednocześnie funkcję członka komisji rewizyjnej chorągwi i drużynowego (A) bądź kapelana drużyny (B)

Wszystkie sznury i suwaki używane w ZHP

Sznur funkcyjny (Sznur służbowy) - element umundurowania harcerskiego, stworzony w celu sygnalizacji funkcji pełnionej przez członka. Noszony jest wyłącznie przez osoby funkcyjne, choć niektóre środowiska i organizacje naginają tę zasadę. W skład sznurów wchodzą też suwaki funkcyjne, występujące w niektórych sytuacjach na sznurach.

Historia

Szury funkcyjne wyewoluowały ze sznurów galowych używanych w wojsku. Na początku, wszystkie były noszone z ramienia i sygnalizowały one funkcję poprzez ich ilość (np. jeden - patrolowy, dwa - drużynowy, itd.), a zakładano je tylko przy okazji ważniejszych wystąpień.]

Budowa i używanie

Budowa sznura

Sznury funkcyjne dzieli się na trzy rodzaje:

• Gładkie
  Przeznaczone do noszenia spod i z ramienia. Wykonane są z linki lub (rzadziej) pasków skóry o długości 50-90 cm i grubości 0,4 do 1 cm, mają postać pętli

• Plecione
  Tylko w ZHR, używane jak gładkie, wykonane z czterech cienkich linek splecionych ze sobą w sznur

• Poczwórne (poczwórnie plecione)
  Tylko w ZHP, wykonane z dwóch linek lub pasków skóry mierzących 1-2 m, splecionych ze sobą w taki sposób, że tworzą jednorodną plecionkę, zakończoną dwoma pętelkami.

Końcówki wszystkich są spięte dwuczęściową, metalową spinką, do której można doczepić gwizdek.

Sznury gładkie produkowane masowo przez składnice, wypełnione są watą wiskozową oplecioną plastikową żyłką lub w całości uplecione z żyłki w odpowiednim kolorze. Z kolei sznury plecione są wykonywane z czterech linek o grubości o 1/4 mniejszej od sznurów gładkich. Wiele środowisk praktykuje też własnoręczne plecenie sznura przez osobę zobowiązaną do jego noszenia, maczanego później w naturalnych barwnikach. Sznury takie są zazwyczaj grubsze od masowych, co powoduje niekiedy problemy z ich rozróżnieniem od sznurów formalnie plecionych.

Kolory sznurów produkowanych standardowo to: biały, błękitny, brązowy, fioletowy, granatowy, srebrny, szary, zielony i złoty. Ponadto w ZHP używa się sznurów dwukolorowych: granatowo-srebrnych i granatowo-białych, a w ZHR - amarantowych (jasnoczerwonych).

Suwaki

Suwaki funkcyjne wykonywane są ze specjalnych, skórzanych plecionek, których końce połączone są metalowym gwoździem. Bardzo rzadko stosuje się suwaki przypinane bądź przyszywane do sznurów, czy zaplatane razem z nimi - wtedy jest to króciutki kawałek linki w odpowiednkim kolorze, zapleciony w węzeł zwany beczką.

Suwaki produkuje się w kolorach takich samych jak sznury (także dwukolorowe).

Sposoby noszenia

Sznury pojedyncze, przed założeniem, wiąże się beczką niedaleko spinki, w 1/4 - 1/5 długości sznura. Wyjątkiem od tej zasady jest sytuacja, gdy na sznur nałożony jest suwak, wtedy bowiem zastępuje on beczkę. Ale jeśli suwak miałby mieć ten sam kolor co sznur, dowiązuje się po prostu następną beczkę.

Osoby, które są zobowiązane nosić suwaki, lecz nie posiadają przypisanego sznura, zakładają je na szary sznur pojedynczy, noszony spod ramienia.

Powszechnie przyjmuje się, że sznur przymocowany jest do lewej kieszeni munduru. Jednak sposób, w jaki ma on zostać do niej przytwierdzony, jest dyktowany przez środowisko. Najbardziej znane to:

• Doczepianie do spinki munduru gwizdka, który z kolei noszony jest w kieszeni
  Najbardziej uznana i właściwa. Taki sznur wygląda najbardziej estetycznie, gdyż końcówka sznura jest niewidoczna, a linka jest napięta. Niekiedy sznur przekłada się jeszcze przez gwizdek.

• Przez guzik
  Najbardziej nawiązujący do wojskowych sznurów galowych, gdyż widoczna jest końcówka sznura. Nóżkę guzika przekłada się przez sznur, a metalowa część sznura wystaje spod patki kieszeni.

• Do guzika
  Najpopularniejsza alternatywa dla gwizdka. Polega na zwykłym przyczepieniu spinki do nóżki guzika.

Sznur następnie przebiega wokół ramienia lub na nim. Sznury pojedyncze noszone są na trzy sposoby:

• Spod ramienia
  Sznur przekładamy przez ramię i umieszczamy pod naramiennikiem.

• Z ramienia
  Sznur jest zamocowany na naramienniku w taki sposób, że cała pętla sznura przebiega z przodu kieszeni, przed ramieniem.

• Z szyi (spod kołnierza)
  Sznur przebiega pod kołnierzem.

U sznurów poczwórnych pętelki umieszczone na drugim końcu plecionki przekłada się przez naramiennik. Sposób noszenia sznura poczwórnego klasyfikuje się jako z ramienia.

Bez naramienników

Jeśli mundur nie posiada naramienników, wszystkie sznury nosi się z szyi. Sznur na bluzie kroju żeglarskiego nosi się pod kołnierzem. Beczka (beczki) lub suwak (suwaki) są umieszczone w rozcięciu kołnierza, a końcówka sznura chowana jest pod bluzę.

Używanie sznurów

Sznur funkcyjny jest noszony przez osoby posiadające odpowiednią funkcję. Rodzaj, sposób noszenia i kolorystyka odpowiadające danej funkcji są definiowane przez regulaminy organizacji harcerskich.

Sznur jest oznaką godności i służby, dlatego wiele środowisk buduje wokół niego odpowiednią obrzędowość, tak jak ceremonie nadawania, przekazywania czy zdawania, związane bezpośrednio z obejmowaniem bądź zdawaniem funkcji. Powszechnie przyjmuje się, że szefowie jednostek przekazują swoje sznury swoim następcom, co podkreśla ich więź. Sznurów nie nosi się do ubrań cywilnych.

Jednak oprócz znaczenia symbolicznego, sznury posiadają wartość praktyczną. Niekiedy przydają się one podczas zajęć lub pionierki. Obowiązuje tutaj jednak zasada podobna jak do chust: sznury można zdejmować tylko w wyjątkowych okolicznościach, i powinny zostać jak najszybciej założone z powrotem.

Szary sznur

Podczas zmiany (w ZHP) regulaminu mundurowego w 2005 roku sznur szary został celowo usunięty, zgodnie z ideą, że szeregowy nie jest funkcją oraz w celu uproszczenia munduru. Niektóre środowiska twierdzą jednak, że szeregowi też mają prawo nosić sznur, choć nie posiadają funkcji, natomiast ich przeciwnicy (m. in. wodniacy) powołują się na regulamin mundurowy oraz argumentują, że sznur z definicji funkcyjny nie powinien być nadawany szeregowym. Ostatecznie przyjmuje się, że szare sznury mogą być używane jako element obrzędowości. Szare sznury są też powszechnie używane w mniejszych organizacjach harcerskich

Sznury obozowe

Niekiedy uzupełnieniem sznurów oznaczających funkcje śródroczne jest stosowanie sznurów dla funkcji obozowych. Były one przewidywane przez przedwojenne regulaminy mundurowe, celem odróżnienia funkcji stałych od obozowych. Stosowane są do dzisiaj na obozach organizowanych przez środowiska, które w prostej linii pochodzą ze środowisk przedwojennych, mimo iż współczesnie nie są przewidywane przez regulaminy żadnej organizacji harcerskiej.

Problemy z interpretacją

Sznury funkcyjne służą po to, by sygnalizować funkcje pełnione przez członka, który je nosi. I choć opisy sznurów odpowiadających konkretnym funkcjom są jasno sformułowane, to niekiedy występują problemy ze zinterpretowaniem rodzaju sznura. Najlepszym przykładem może być kolizja sznurów srebrnych i szarych (szczególnie tych noszonych spod i z ramienia). Kolory te pełnią zupełnie inne funkcje, ale z dużej (a czasem nawet niewielkiej) odległości mogą być nierozróżnialne. Wynika to z ich niezwykłego podobieństwa - osoba z zewnątrz prawdopodobnie nie rozróżniłaby ich wcale.

Co więcej, sznury produkowane przez różne składnice (nie mówiąc już o plecionych ręcznie) różnie wyglądają, przez co sznury noszone przez członków jednych środowisk bądź organizacji mogą być trudne do sprecyzowania dla innych.

Wiele funkcji - wiele sznurów

Niekiedy zdarza się, że członek posiada wiele funkcji, z których każda wymaga noszenia innego sznura. W takich sytuacjach można postąpić w dwojaki sposób:

• Nosić sznur wybranej funkcji, tej, z którą jest się najbardziej utożsamionym i którą najaktywniej się wypełnia, bądź po prostu tą, którą najbardziej się lubi.

• Zmieniać sznury w zależności od sytuacji, czy nosić sznur tej funkcji, którą w danej chwili się reprezentuje.

Najczęściej metodę postępowania dyktuje środowisko lub organizacja (np. w ZHR należy nosić sznur funkcji najwyższej rangi). Powszechnie zabronione jest noszenie więcej niż jednego sznura naraz. Naramiennik z lewej strony (na którym nosi się sznur) musi odpowiadać jednostce, której przydział służbowy reprezentuje sznur.

Sygnalizacja funkcji

Systemy powiązań sznurów z funkcjami jest odmienny w każdej organizacji. Co prawda, istnieją pewne zbieżności, wynikające ze wpólnej historii, jednak nie zmienia to faktu, iż pomysły konkretyzacji tych ogólnych założeń jest tak dużo, jak dużo jest organizacji. Reguły są zawarte najczęściej w regulaminie mundurowym lub statucie organizacji.

Zasady ogólne

We wszystkich organizacjach harcerskich stosuje się pewne ogólnie przyjęte oznaki podstawowych funkcji. Najważniejsze z nich to tzw. drużynowe trio, czyli przyjęcie, że sznury sygnalizujące funkcję w drużynie noszone są spod ramienia, i mają kolory takie jak:

•  

Brązowy - zastępowy

•  

Zielony - przyboczny

•  

Granatowy - drużynowy

Jedyne znane złamanie tego systemu to nadawanie w niektórych organizacjach błękitnych sznurów dla drużynowych gromad zuchowych.

Związek Harcerstwa Polskiego

W ZHP reguły nadawania sznurów funkcyjnych są bardzo rozwinięte, a rozbudowany system suwaków niezależnych od sznurów, i możliwość zastępowania sznurów sekwencjami suwaków daje ogromne ilości kombinacji. Mimo to, ze wzgledów estetycznych, najbardziej pożądane jest noszenie sznurów symbolizujących jedną, maksymalnie dwie funkcje naraz.

Aktualnie używany system regulowany jest przez Regulamin mundurowy z dnia 15 listopada 2005, wraz z późniejszymi jego zmianami. Już przez jego wprowadzeniem wycofano zielone suwaki dla funkcyjnych drużyn (ale nie ich kapelanów).

Kolorystyka sznurów

Kolory sznurów/suwaków odpowiadają charakterowi jednostek, jakich dotyczą. Barwy używane w ZHP to:

•  

Skórzany - szeroko pojęte władze naczelne

•  

Złoty - chorągwie

•  

Srebrny - hufce

• •

Granatowo-srebrny - związki drużyn

• •

Granatowo-biały - kręgi instruktorskie, seniorów i starszyzny

•  

Granatowy - szczep

•  

Zielony - drużyna

•  

Brązowy - zastęp

Istnieją też kolory specjalne, takie jak:

•  

Biały - komisje rewizyjne, tylko suwaki

•  

Fioletowy - sznur oznacza kapelana, a suwaki - Sądy Harcerskie

•  

Szary - nośnik suwaków przy braku sznura

Sposób oznaczania funkcji

Funkcje w danej jednostce oznaczane są przez sznury i suwaki w odpowiadającym jej kolorze według schematu:

• Poczwórny - szef

• Z szyi

• Z trzema suwakami - przewodniczący rady

• Z dwoma suwakami - wiceprzewodniczacy rady

• Z ramienia - zastępca szefa

• Spod ramienia - członek lub instruktor mianowany rozkazem

• Suwak - funkcyjny

Skórzane, złote i srebrne suwaki i sznury spod ramienia stosuje się wymiennie, pod warunkiem, że sznur na którym byłyby noszony suwak nie będzie szary.

Na przykład:

• Poczwórny srebrny - szef hufca, czyli jego komendant

• Brązowy suwak - funkcyjny zastępu

• Granatowy z ramienia - zastępca szefa szczepu, czyli zastępca komendanta.

Komisje rewizyjne i Sądy Harcerskie

Funkcje w tych urzędach oznacza się poprzez suwaki:

• Trzy - przewodniczący

• Dwa - zastępca przewodniczącego

• Jeden - członek

w kolorach:

• Biały - Komisja Rewizyjna

• Fioletowy - Sąd Harcerski

Suwaki nosi się na sznurach noszonych spod ramienia w kolorze jednostek, przy których działają urzędy. Członkowie mogą wymienić sznur na jeszcze jeden suwak.

Na przykład:

• Srebrny sznur z dwoma fioletowymi suwakami - zastępca przewodniczącego hufcowego sądu harcerskiego.

• Granatowy z ramienia ze skórzanym i białym suwakiem - członek Centralnej Komisji Rewizyjnej będący jednocześnie zastępcą komendanta szczepu (kombinacje takie w praktyce spotykane są sporadycznie).

Wyjątki

• Obowiązuje tradycyjne, drużynowe trio

• Kapelani noszą fioletowe sznury spod ramienia spięte suwakiem w kolorze jednostki, jakiej patronują

• Przewodniczący kręgu starszyzny, seniorów lub instruktorów nosi sznur granatowo-biały spod ramienia

Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej

(podajemy dla członków Związku Harcerstwa Polskiego jako materiał nadobowiązkowy)

ZHR stosuje system sznurów posiadający więcej wyjątków, mających na celu upraktycznienie systemu. Nie nadaje się on też zazwyczaj do oznaczania wielu funkcji naraz.

Kolory i rodzaje

W ZHR stosuje się ogólnie następujące barwy sznurów i suwaków:

•  

Biały pleciony - władze naczelne

•  

Biały gładki - okręgi

•  

Skórzany - Główne Kwatery

•  

Złoty - chorągwie

•  

Srebrny - hufce

•  

Granatowy - szczepy, jednostki podstawowe

•  

Zielony - jednostki podstawowe

•  

Brązowy - zastępy

A także

•  

Amarantowy - komisje rewizyjne

•  

Fioletowy - kapelani

Standardowy sposób oznaczania

Sznur noszony:

• Z ramienia - komendant, naczelnik, przewodniczący

• Spod ramienia - zastępca

• Z szyi - członek

• Suwak - współpracownicy Głównych Kwater oraz członkowie Rady Naczelnej

Modelu tego używa się w jednostkach takich jak:

• Naczelnictwo (sznury białe plecione)

• Sąd Harcerski (sznury białe plecione, z zielonym suwakiem)

• Zarząd Okręgu (sznury białe gładkie)

• Komisja Rewizyjna Okręgu (sznury białe gładkie z amarantowym suwakiem)

• Hufiec (sznury srebrne)

• Chorągiew (sznury złote)

Wyjątki

Drużynowe trio

• Komisja Rewizyjna Związku:

• Przewodniczący: sznur amarantowy z suwakiem z ramienia

• Wszyscy pozostali członkowie: sznur amarantowy z suwakiem spod ramienia

• Kapelani:

• Kapelan Naczelny Związku - sznur fioletowy z ramienia

• Kapelan Okręgu, Chorągwi, Hufca - sznur fioletowy spod ramienia z suwakiem w odpoiwiednim kolorze

• Inni kapelani - sznur fioletowy spod ramienia (bez suwaków).

• Krąg Harcerstwa Starszego

• Prowadzący - granatowy ze srebrnym suwakiem spod ramienia

• Wiceprowadzący - granatowy ze srebrnym suwakiem z szyi

• Szczepowy - granatowy sznur noszony z ramienia

• Członek Rady Naczelnej - biały suwak

NKIH Leśna Szkółka (materiał dodatkowy)

Ze względu na małą liczeność i lokalny chrakter organizacji, jej system jest bardzo prosty. Jego cechy charakterystyczne to:

• Używanie tylko czterech kolorów sznurów - barw drużynowego trio i szarego,

• Taki sam sznur dla wszystkich członków danej komendy (łącznie z komendantem i jego zastępcą)

• Stosowanie beczek w innych kolorach niż sznur

• Wiązanie dwóch rodzajów węzłów - beczek i prostych

• Używanie szarych sznurów jako oznak szeregowych (nie noszą ich jednak harcerze starsi)

Oznaki

• Drużyna

• Drużynowe trio

• Podzastępowy - szary sznur spod ramienia z brązową beczką

• Samodzielny zastęp:

• Samodzielny zastępowy - brązowy sznur spod ramienia z granatową beczką

• Podzastępowy w samodzielnym zastępie - brązowy sznur spod ramienia z zieloną beczką

• Komenda filii Kręgu:

• Członek - granatowy sznur z ramienia z dodatkowym węzłem pojedynczym

• Instruktor (nie będący członkiem) - granatowy sznur spod ramienia z dodatkowym węzłem pojedynczym

• Komenda Kręgu:

• Członek - granatowy sznur z ramienia z dwoma dodatkowymi węzłami pojedynczymi

• Instruktor (nie będący członkiem) - granatowy sznur spod ramienia z dwoma dodatkowymi węzłami pojedynczym

• Komisja Rewizyjna Kręgu - granatowy sznur z szyi

---