Zestaw pytań - 2012 r.

Biogeochemia

1. Która z wymienionych niżej właściwości żywych organizmów jest wykorzystywana w badaniach paleo-biogeochemicznych:

1. wybiórcze pobieranie izotopu ¹⁴C

2. unikanie izotopu ¹³C

3. rozróżnianie izotopów ¹⁴C i ¹³C

4. wydalanie ¹²CO₂

5. fotosynteza typu C4

2. Która z poniższych form siarki używana jest przez rośliny jako źródło tego pierwiastka do budowy białka

1. H₂S

2. S

3. SO₂

4. SO₄^--

5. R-SH

3. Satelity mierzą natężenie promieniowania w różnych zakresach widma. Zaznacz te dwa zakresy, które wykorzystywane są przy ocenie ilości chlorofilu i tempa produkcji pierwotnej na Ziemi:

1. fiolet

2. błękit

3. zieleń

4. czerwień

5. podczerwień

4. Spośród poniższych, zaznacz dwie grupy organizmów, które obecnie odgrywają największą rolę w redukcji atmosferycznego CO₂:

1. bakterie chemoautotroficzne

2. sinice

3. grzyby

4. rośliny naczyniowe

5. człowiek

5. Spośród poniższych, zaznacz dwie grupy organizmów, które obecnie odgrywają największą rolę w utlenianiu węgla ze związków organicznych:

1. bakterie heterotroficzne

2. sinice

3. grzyby

4. rośliny naczyniowe

5. człowiek

6. Podkreśl te pierwiastki (minerały), których złoża, eksploatowane przez człowieka, istnieją w znacznej części dzięki działalności żywych organizmów:

1. siarka

2. węgiel

3. miedź

4. wapień

5. boksyty

7. Które z poniższych są silnym źródłem metanu w atmosferze:

1. przeżuwacze

2. pola ryżowe

3. termity

4. mokradła

5. kopalnie węgla

8. Które z poniższych działań człowieka istotnie wpływają na obieg azotu w przyrodzie

1. wylesianie

2. energetyka oparta na gazie ziemnym

3. użytkowanie samochodów

4. energetyka jądrowa

5. intensywne rolnictwo

9. Które z poniższych pierwiastków mogą limitować tempo produkcji pierwotnej w oceanach:

1. N

2. P

3. K

4. Si

5. Fe

10. Od czasu, gdy na Ziemi istnieje życie, natężenie strumienia energii wypromieniowywanej przez Słońce:

1. pozostaje niezmieniony

2. stale maleje

3. stale wzrasta

4. waha się w tzw. Cyklu Milankovica

5. oscyluje w cyklu rocznym

11. Tzw. „Hipoteza Gai” nie jest uważana za poprawną teorię naukową, ponieważ:

1. Jest sprzeczna z pomiarami i obserwacjami

2. Jest sprzeczna z nadrzędną teorią ewolucji

3. Jest sprzeczna z prawami termodynamiki

4. Jest wewnętrznie sprzeczna

5. Owszem, jest uznaną teorią naukową

12. Z wymienionych źródeł, największy dopływ lotnych związków siarki do atmosfery pochodzi z:

a. przemysłu chemicznego

b. planktonu oceanicznego

c. pól ryżowych

d. wulkanów

e. przeżuwaczy

13. Który z poniższych związków (lub jonów) może być donorem elektronów w biologicznych procesach produkcji biomasy:

1. SO₄^--

2. O₂

3. H₂S

4. NO₃^-

5. CO₂

14. W którym naturalnym biomie przebiega obecnie najintensywniejsza biologiczna sekwestracja węgla z atmosfery:

1. Tropikalny las deszczowy

2. Stepy i prerie

3. Lasy liściaste

4. Tajga

5. Tundra

15. W których z wymienionych środowisk Ziemi występują obecnie ekosystemy chemoautotroficzne:

1. oazy antarktyczne

2. słone jeziora

3. torfowiska

4. głębinowe źródła hydrotermalne

5. tereny poprzemysłowe

BOTANIKA

1. W przyroście na grubość łodygi roślin okrytonasiennych uczestniczą tkanki merystematyczne:

1. merystem wstawowy

2. miazga (kambium wiązkowe i międzywiązkowe)

3. merystemoidy

4. merystem wierzchołkowy pędu

5. miazga (kambium) korkotwórcze (felogen)

2. W którym z typów rozmnażania nie dochodzi do zapłodnienia komórki jajowej

1. apomiksja

2. rozmnażanie wegetatywne

3. autogamia

4. allogamia

5. androgeneza

3. U rozmnażających się płciowo roślin nasiennych gametofit powstaje z:

1. komórek integumentu

2. mikrospory

3. komórki macierzystej megaspor (makrospor)

4. megaspory (makrospory)

5. komórek ośrodka

4. Podwójne zapłodnienie jest charakterystyczne dla:

1. roślin okrytonasiennych i mszaków

2. jednoliściennych i dwuliściennych

3. roślin okrytonasiennych i paprotników

4. roślin nagozalążkowych i paprotników

5. roślin okrytozalążkowych i niektórych nagozalążkowych

5. Składnikami wakuoli są:

1. białka zapasowe

2. antocyjany

3. chlorofile

4. flawony

5. alkaloidy

6. U roślin mejoza zachodzi w:

1. puszkach u mchów

2. pylnikach u roślin okrytonasiennych

3. zalążkach u roślin nagonasiennych

4. pylnikach i zalążkach roślin nasiennych

5. wierzchołkach wzrostu pędu i korzenia

7. Cytoszkielet w komórce roślinnej jest odpowiedzialny za:

1. ruch organelli komórkowych, chromosomów (mejoza) i chromatyd (mitoza) na bieguny

2. tworzenie fragmoplastu i wtórnej ściany komórkowej

3. inkrustację ściany komórkowej i ruch cytoplazmy

4. tworzenie wrzeciona kariokinetycznego, ruch chromosomów (mejoza) i chromatyd (mitoza) na bieguny

5. tworzenie fragmoplastu i wici

8. Teoria stelarna odnosi się do:

1. ewolucji walca osiowego

2. budowy wierzchołka wzrostu pędu

3. budowy wierzchołka wzrostu korzenia

4. ewolucji systemu tkanek przewodzących w łodydze

5. budowy kory pierwotnej w korzeniu i łodydze

9. Termin „grupa polifiletyczna” oznacza:

1. pochodzenie od wspólnego przodka

2. posiadanie cech pierwotnych

3. posiadanie wielu żyjących przedstawicieli

4. niejednorodność grupy pod względem pochodzenia

5. pochodzenie od Polysyphonii.

10. Główne różnice między przedstawicielami podklasy Ophioglossidae i Filicidae w podgromadzie Pterophytina polegają na tym, że:

1. przedstawiciele pierwszej podklasy mają zarodniki jednakowe, drugiej różne

2. przedstawiciele pierwszej podklasy nie wytwarzają przedrośli

3. przedstawiciele pierwszej podklasy mają zarodnie o ścianach zbudowanych z wielu warstw komórek, a drugiej ścianę zarodni jednowarstwową

4. przedstawiciele pierwszej podklasy to rośliny wymarłe, a drugiej tylko współcześnie żyjące

5. przedstawiciele pierwszej podklasy to rośliny współcześnie żyjące, a drugiej wymarłe

11. Stromatolity to:

1. skały powstałe ze skrzemieniałych szczątków Rhyniophytina

2. kopalne sagowce

3. utwory powstałe w płytkich morzach jako wytwory sinic i piasku morskiego

4. kopalne, zwęglone pnie lepidodendronów

5. mineralne utwory powstałe jako działalność podmorskich wylotów hydrotermalnych

12. Annulus (pierścień) występujący u paproci to:

1. typ ułożenia zarodni na liściu

2. element osłaniający kupkę z zarodniami

3. pierścień komórek sklerenchymatycznych w wiązce przewodzącej

4. specjalny mechanizm otwierający askogony u Ascomycotina

5. zespół grubościennych komórek, funkcjonujący jako mechanizm otwierający zarodnię

13. Typ nomenklatoryczny jest to:

1. obowiązująca nazwa wyróżniona wśród synonimów

2. typowa populacja roślin danego gatunku

3. unikatowy okaz danego gatunku, różniący się od typowego

4. okaz rośliny wyróżniony przez jego autora na podstawie którego sporządzono jej opis

5. wszystkie okazy danego gatunku

14. Pierwsze górnosylurskie rośliny lądowe charakteryzowały się następującymi cechami:

1. posiadały dobrze rozwinięte liście oraz zarodnie z tkanką merystematyczną pozwalające na ich wzrost w całym okresie życia

2. miały rozgałęzienia dychotomiczne ze szczytowymi zarodniami

3. miały pseudomonopodialne rozgałęzienia i zarodnie umieszczone bocznie

4. były wysokimi bylinami (2-5 m wysokości) zajmującymi suche siedliska na brzegach mórz

5. na przekroju poprzecznym w budowie anatomicznej można wyróżnić epidermę, tkankę miękiszową oraz hydroidy

15. Które z niżej podanych grup organizmów mają we współczesnej florze świata swoich przedstawicieli:

1. Pinopsida

2. Equisetales

3. Lyginopteropsida

4. Cordaitopsida

5. Trimerophytina

16. Które z niżej podanych rzędów roślin kwiatowych wśród jednoliściennych i dwuliściennych mają we współczesnej florze najwięcej gatunków:

1. Caryophyllales, Lilialies

2. Asteraceae, Orchidaceae

3. Magniliales, Alismatales

4. Ranunculales, Juncales

5. Nympheales, Cyperales

EKOLOGIA

1. Które ze zdań opisujących ekosystem są prawdziwe?

1. W ekosystemach klimaksowych energia krąży w zamkniętym obiegu.

2. Pomiędzy kolejnymi poziomami troficznymi ekosystemu przepływa zaledwie około 1/10 energii zgromadzonej na niższym poziomie troficznym.

3. Wraz ze wzrostem poziomu troficznego całkowita biomasa poziomu zawsze maleje.

4. Biomasa konsumentów w ekosystemie może być zarówno niższa, jak wyższa od biomasy producentów.

5. Ekosystem klimaksowy jest najbardziej produktywnym stadium sukcesji.

2. Sukcesja ekologiczna

1. to zjawisko, w którym dzięki zróżnicowanemu sukcesowi reprodukcyjnemu poszczególnych osobników utrwalane zostają najlepsze genotypy

2. to proces, który zachodził na kuli ziemskiej w okresie od około 3 mld do 2 mld lat temu i polegał na stopniowym gromadzeniu się tlenu w atmosferze

3. zachodzi zarówno na terenach nigdy wcześniej nie zajętych przez organizmy żywe, jak tam, gdzie poprzednio istniejący ekosystem został zniszczony

4. poprzez serię pośrednich biocenoz prowadzi do powstania stabilnego ekosystemu zwanego „klimaksem”

5. jest procesem analogicznym do ontogenezy organizmu, w czasie którego kolejne stadia rozwoju zawsze są powtarzane z idealną dokładnością

3. Które z poniższych twierdzeń na temat produktywności ekosystemów są prawdziwe?

1. Produktywność ekosystemów dobrze koreluje z rzeczywistą ewapotranspiracją.

2. Produktywność ekosystemów rośnie wraz ze spadkiem szerokości geograficznej.

3. Najbardziej produktywnymi ekosystemami na Ziemi są tropikalne bagna.

4. Produktywność ekosystemów ocenia się przy pomocy zdjęć satelitarnych w zielonej części widma promieniowania widzialnego.

5. Głównym czynnikiem ograniczającym produktywność ekosystemów wodnych jest temperatura.

4. W wyniku wycięcia lasu w zlewni doświadczalnej Hubbard Brook doszło do poważnych zmian w obiegach biogeochemicznych. Z poniższych twierdzeń wybierz te, które dobrze opisują te zmiany:

1. Po wycięciu lasu prawie cały NH₄⁺ powstający w trakcie dekompozycji materii organicznej był wiązany w kompleksie sorpcyjnym gleby.

2. Nastąpił poważny wzrost wymywania materii ze zlewni.

3. Wskutek dramatycznego wzrostu tempa nitryfikacji niemal cały azot pochodzący z rozkładu materii organicznej był wymywany ze zlewni.

4. Po wycięciu lasu rozpoczęła się akumulacja w glebie znacznych ilości pochodzących z opadów metali alkalicznych (Ca, K, Na, Mg).

5. Uwalniane w procesie nitryfikacji kationy wodorowe wypierały kationy alkaliczne z kompleksu sorpcyjnego gleby, powodując ich ucieczkę z ekosystemu.

5. Które z poniższych zdań jest prawdziwe?

1. W przeciętnym ekosystemie leśnym umiarkowanej strefy klimatycznej zdecydowana większość materii organicznej jest zgromadzona w postaci tkanek żywych roślin i zwierząt.

2. W przeciętnym ekosystemie leśnym umiarkowanej strefy klimatycznej martwa materia organiczna stanowi około 50% całkowitego zapasu materii organicznej.

3. Za szczególną odporność kwasów humusowych na rozkład biochemiczny odpowiedzialne jest ich nasycenie toksycznymi dla mikroorganizmów jonami metali ciężkich.

4. Tempo rozkładu martwej materii organicznej w ekosystemach dobrze koreluje z rzeczywistą ewapotranspiracją i zawartością ligniny w tej materii.

5. Kwasy humusowe są szczególnie odporne na procesy dekompozycji ze względu na dużą zawartość grup pierścieniowych (aromatyczne, chinonowe, fenolowe itp.).

6. Które z poniższych cech są podstawowymi elementami tzw. „bioróżnorodności” zespołu?

1. liczba osobników danego gatunku, żyjąca na Ziemi

2. liczba gatunków wchodzących w skład zespołu

3. zmienność genetyczna w obrębie populacji

4. względna częstość występowania osobników z poszczególnych gatunków

5. częstość migracji między populacjami składającymi się na metapopulacje wchodzące w skład zespołu

7. Które z poniższych twierdzeń dobrze opisują zespoły organizmów w świetle obecnego stanu wiedzy?

1. W przyrodzie obiektywnie istnieją fundamentalne jednostki organizacji organizmów.

2. Zespoły istnieją w postaci zintegrowanych jednostek („super-organizmów”, „niby-organizmów”).

3. Zespoły są ubocznym produktem poszukiwania przez gatunki najlepszych warunków środowiskowych i zachodzenia na siebie zasięgów poszczególnych gatunków.

4. Analizy pyłków roślin na przestrzeni ostatnich dziesiątek tysięcy lat nie wskazują na radykalne zmiany całych zespołów, lecz raczej na stopniową wymianę gatunków

5. Zespoły zmieniają się, gdy zmianie ulegają warunki środowiskowe.

8. Wybierz spośród niżej wymienionych te czynniki, które determinują stabilność ekosystemów:

1. stałość środowiska (zewnętrznych warunków fizykochemicznych)

2. przewidywalność środowiska

3. homeostatyczne mechanizmy organizmów wchodzących w skład biocenozy i dynamika ich populacji

4. struktura troficzna ekosystemu

5. temperatura

9. Liczba gatunków występujących na wyspach jest dodatnio skorelowana z wielkością wyspy. Korelacja ta wynika z tego, że:

1. na duże wyspy zawsze w jednostce czasu imigruje więcej gatunków niż na małe

2. duże wyspy istnieją przeciętnie dłużej niż małe

3. na dużych wyspach występuje większa różnorodność nisz ekologicznych

4. na dużych wyspach rzadziej dochodzi to ekstynkcji populacji

5. populacje zamieszkujące duże wyspy są z reguły liczniejsze niż na wyspach małych

10. Które z poniższych zdań są prawdziwe?

1. Proces lateryzacji jest charakterystyczny dla biomów wysokich szerokości geograficznych i polega na wymywaniu z profilu glebowego tlenków żelaza i glinu.

2. Gleby bielicowe powstają głównie w tajdze wskutek rozpuszczania przez kwasy próchnicze minerałów w górnych warstwach profilu glebowego oraz ich wymywania w głąb profilu, a następnie ich wytrącania w głębszych warstwach profilu.

3. Charakterystyczną cechą aridisoli jest jednolite, czerwono-brunatne zabarwienie całego profilu glebowego.

4. W glebach pustynnych sole wapnia i magnezu osiągają często stężenia toksyczne dla roślin.

5. Mollisole to gleby ekosystemów trawiastych, charakteryzujące się grubą warstwą bogatej w wapń próchnicy oraz położonej głębiej skały wapiennej, powstałej wskutek wytrącania się soli wapnia z roztworu glebowego.

11. Które z poniższych twierdzeń dobrze opisują sukcesję ekologiczną?

1. Każda formacja klimaksowa może reprodukować się, powtarzając z dużą dokładnością stadia swego rozwoju. Historia życia biocenozy jest złożonym, lecz ściśle określonym procesem, porównywalnym w swej istocie do historii życia pojedynczej rośliny.

2. Wczesne stadia sukcesji charakteryzują się niską produktywnością netto; najbardziej produktywne są dojrzałe biocenozy.

3. Sukcesja wtórna zachodzi wyłącznie na stanowiskach zniszczonych wskutek działalności człowieka.

4. Sukcesja pierwotna zachodzi na obszarach, gdzie nie istniała wcześniej żadna inna biocenoza.

5. Złożoność powiązań troficznych w biocenozie rośnie w kolejnych stadiach seralnych.

12. Które z poniższych zdań opisujących metabolizm zwierząt stałocieplnych są prawdziwe?

1. Metabolizm standardowy to średni metabolizm zwierzęcia w ciągu doby.

2. Maksymalny metabolizm ptaków może przewyższać metabolizm podstawowy nawet 20-krotnie.

3. Tempo metabolizmu w przeliczeniu na jednostkę masy ciała maleje wraz ze wzrostem masy zwierzęcia.

4. Moc intensywnie pracującego człowieka wynosi około 10000 W.

5. Tempo metabolizmu rośnie zarówno powyżej, jak i poniżej strefy termoneutralnej.

13. Spośród poniższych zdań wybierze te, które poprawnie opisują populację w jej znaczeniu ekologicznym.

1. Populacja jest to grupa osobników tego samego gatunku, ściśle izolowana od innych grup tego gatunku.

2. Populacja charakteryzuje się określoną liczebnością i zagęszczeniem, swoistą strukturą wiekową, stosunkiem płci i rozmieszczeniem przestrzennym.

3. Populację można dobrze opisać następującymi cechami: wiek, stadium rozwojowe, liczebność oraz behawior.

4. Populacje, których liczebność maleje, mają współczynnik reprodukcji netto (R₀) < 0.

5. Tempo wzrostu populacji w środowisku o ograniczonych zasobach w przybliżeniu opisuje wzór dN/dt=rN, gdzie N jest liczebnością populacji, r - wewnętrznym tempem wzrostu populacji, a t oznacza czas.

14. Którymi z poniższych hipotez wyjaśnia się regulację liczebności populacji:

1. Liczebność populacji niektórych organizmów jest redukowana przez losowe zaburzenia środowiskowe tak, że nigdy nie osiągają one teoretycznej pojemności środowiskowej.

2. Liczebność wielu populacji wzrasta aż do osiągnięcia liczebności K, kiedy dalszy wzrost jest niemożliwy ze względu na ograniczone zasoby.

3. Liczebność populacji utrzymuje się na mniej więcej stałym poziomie dzięki temu, że poszczególne osobniki są niemal identyczne i potrzebują takiej samej, stałej ilości zasobów.

4. Zależna od zagęszczenia regulacja liczebności populacji odbywa się zawsze na drodze spadku płodności członków populacji.

5. W świetle współczesnych badań żadna z powyższych hipotez nie jest prawdziwa.

15. Które z poniższych zdań dobrze opisuje konkurencję wewnątrzgatunkową?

1. Przedmiotem konkurencji są wszystkie zasoby środowiskowe.

2. W trakcie konkurencji spada sukces reprodukcyjny osobników o niskiej randze, a rośnie sukces osobników w randze wysokiej.

3. Nacisk konkurencji rośnie wraz ze wzrostem zagęszczenia populacji.

4. Sukces reprodukcyjny osobnika w warunkach konkurencji zależy od jego dostosowania.

5. Ponieważ wszystkie osobniki w populacji są mniej więcej takie same, ich sukces reprodukcyjny zależy od zjawisk losowych.

Mechanizmy ewolucji

1. Zmienność genetyczną zmniejszają następujące formy doboru:

1. dobór zależny od częstości, preferowane są formy częste

2. dobór zależny od częstości, preferowane są formy rzadkie

3. dobór preferujący heterozygoty

4. dobór preferujący homozygoty dominujące

5. dobór preferujący homozygoty recesywne

2. Zmienność genetyczną zwiększają następujące mechanizmy:

1. dryf genetyczny

2. mutacje

3. dobór przeciwko heterozygotom

4. migracje między lokalnymi populacjami

5. okazjonalna hybrydyzacja przy braku pełnej izolacji między gatunkami

3. Mówiąc o cechach ilościowych można stwierdzić, że

1. większość cech ilościowych jest kodowana przez jeden gen lub co najwyżej kilka genów

2. wielkość zmiany średniej wartości cechy ilościowej zależy od siły selekcji (tzw. różnicy selekcyjnej) i odziedziczalności cechy

3. wielkość zmiany średniej wartości cechy ilościowej zależy od siły selekcji (tzw. różnicy selekcyjnej) i nie zależy od odziedziczalności cechy

4. dobór stabilizujący może wpływać na wariancję cechy, ale nie wpływa na wartość średnią cechy w populacji

5. dobór rozrywający może być potencjalnie etapem wstępnym specjacji sympatrycznej, a dobór kierunkowy allopatrycznej

4. W podręcznikach biologii ewolucyjnej można znaleźć często stwierdzenie, że mutacje są losowe. Oznacza to, że:

1. prawdopodobieństwo zmutowania każdego genu jest takie samo

2. mutacje punktowe występują z taką samą częstością

3. prawdopodobieństwo zmutowania konkretnego genu jest niezależne od warunków środowiska

4. prawdopodobieństwo zmutowania danego genu jest niezależne od tego, czy w danych warunkach mutacja będzie korzystna czy niekorzystna

5. mutacje szkodliwe są częstsze od mutacji korzystnych

5. Które z poniższych stwierdzeń na temat dryfu genetycznego są prawdziwe?

1. Dryf genetyczny jest ważnym mechanizmem, prowadzącym do powstawania adaptacji.

2. Dryf genetyczny działa jedynie na cechy selekcyjnie neutralne.

3. Dzięki dryfowi genetycznemu można konstruować zegary molekularne ewolucji.

4. Dryf genetyczny działa tym silniej, im niższa jest efektywna wielkość populacji.

5. Efektywna wielkość populacji i systemy kojarzeń to zagadnienia ze sobą niezwiązane.

6. Które z poniższych zdań na temat konfliktów wewnątrz genomów są prawdziwe?

1. Rozród płciowy zwiększa szansę na wystąpienie konfliktów wewnątrz genomu.

2. Konflikty mogą powstawać jedynie między genami zawartymi w DNA organelli i DNA jądrowym.

3. Plazmidy są częstą przyczyną występowania konfliktów wewnątrz genomów Prokariota.

4. Transpozony są konsekwencją konfliktów wewnątrz genomów jądrowych.

5. Konflikty wewnątrz genomu prowadzą zawsze do obniżenia produkcji potomstwa.

7. Rozród płciowy związany jest z mejozą i występującą podczas niej rekombinacją. W przyrodzie występuje zarówno rozród płciowy jak i bezpłciowy. Każe to zastanowić się nad zyskami i stratami wynikającymi z procesu płciowego. Które z poniższych zdań są prawdziwe?

1. Najpoważniejszym kosztem występowania rozrodu płciowego jest rozbijanie istniejących kombinacji genów.

2. Rozbijanie istniejących kombinacji genów może przynosić szczególne korzyści żywicielom w przypadku ich koewolucji z patogenami.

3. Najpoważniejszym kosztem występowania dwóch płci jest strata czasu na szukanie partnera i ryzyko śmierci w czasie tych poszukiwań.

4. Utrzymywanie się rozrodu płciowego pomimo istnienia kosztów jest możliwe, gdyż zwiększa plastyczność ewolucyjną, co z kolei zwiększa prawdopodobieństwo przetrwania gatunku.

5. Rekombinacja zapobiega gromadzeniu się drobnych szkodliwych mutacji.

8. Samice produkują kosztowne jaja, a samce tanie (w przeliczeniu na sztukę) plemniki. Prowadzi to do interesujących efektów, które zauważył już Darwin i z doboru naturalnego wyodrębnił kategorię doboru płciowego. Które z poniższych stwierdzeń związanych z tym pojęciem są prawdziwe?

1. O ile istnieje dymorfizm płciowy, samce są zawsze płcią jaskrawiej ubarwioną lub posiadającą jakieś kosztowne ornamenty.

2. Często samce walczą z innymi samcami, co jest dowodem, że to one są płcią wybierającą partnera.

3. Nie tylko koszt produkcji gamet, ale występująca niekiedy opieka nad potomstwem jest ważną inwestycją, którą trzeba brać pod uwagę przy rozpatrywaniu ewolucji systemu kojarzeń.

4. Dobór naturalny mógł doprowadzić do naśladownictwa innych samic przy wyborze partnera.

5. Pozapartnerskie kopulacje prowadzić powinny do zwiększenia liczby potomstwa w przypadku samców, a jakości potomstwa w przypadku samic.

9. Istnieją zachowania, które wydają się obniżać liczbę produkowanego w ciągu życia potomstwa. Ich utrzymywanie można jednak wyjaśnić na gruncie darwinowskiej teorii doboru naturalnego. Które z poniższych zdań, związanych z tym tematem, są prawdziwe?

1. Altruizm jest rozpowszechniony w przyrodzie, gdyż często zwiększa szansę przetrwania gatunku.

2. Zachowanie altruistyczne będzie utrzymywać się w populacji, jeśli zysk biorcy jest większy niż strata dawcy.

3. Wśród błonkówek eusocjalność wyewoluowała niezależnie wiele razy, gdyż samice są bardziej spokrewnione z siostrami niż z córkami.

4. Eusocjalność może powstać w oparciu o altruizm odwzajemniony wśród niespokrewnionych osobników.

5. Jeśli koszty walki o niepodzielną cząstkę zasobów są niższe niż potencjalny zysk zawsze opłaca się walczyć, a gdy są wyższe niż potencjalny zysk, nigdy nie opłaca się walczyć.

10. Które z poniższych zdań na temat specjacji są prawdziwe?

1. Izolacja geograficzna jest niezbędna, by powstały nowe gatunki.

2. Strefy mieszańcowe są zawsze zjawiskiem przejściowym i zanikają po powstaniu prezygotycznych lub postzygotycznych mechanizmów izolacyjnych.

3. Większość gatunków roślin okrytozalążkowych powstała w wyniku hybrydyzacji i poliploidyzacji.

4. Dobór płciowy nie ma związku z procesami specjacji.

5. Bardzo często nowe gatunki powstają w niewielkich izolowanych populacjach na krańcach zasięgu.

11. Które z poniższych zdań dotyczących procesów makroewolucyjnych są prawdziwe?

1. Im gatunek starszy, tym większe jest prawdopodobieństwo jego wymarcia.

2. Tempo ewolucji morfologicznej jest stałe.

3. Obserwowane przez paleontologów niskie przeciętne tempo ewolucji morfologicznej wynika z tego, że okresy doboru stabilizacyjnego były dłuższe niż doboru kierunkowego.

4. W historii życia na Ziemi rośnie złożoność, gdyż formy bardziej złożone są lepiej przystosowane niż formy proste.

5. Ewolucja może prowadzić zarówno do upraszczania jak komplikowania się budowy organizmów, a formy bardziej złożone powstały później dlatego, że ewolucja następuje w skutek modyfikacji form już istniejących.

12. Gatunki powstają i wymierają cały czas. Bywały jednak na Ziemi okresy szczególnie nasilonego wymierania. Które zdania na temat wielkich wymierań są prawdziwe?

1. Przyczyną wszystkich wielkich wymierań było zderzenie Ziemi z dużą asteroidą lub kometą.

2. Przyczyną niektórych wielkich wymierań mogło być zderzenie Ziemi z dużą asteroidą lub kometą.

3. Tempo specjacji po wielkich wymieraniach jest takie samo, jak przed wielkimi wymieraniami.

4. Wymarcie pewnych taksonów dało szansę radiacji adaptacyjnej innym taksonom.

5. Cechy niektórych grup systematycznych czyniły te grupy szczególnie podatnymi na wymarcie.

13. Życie na Ziemi powstało w okresie

1. ostatniego miliarda lat

2. 1 mld - 2 mld lat temu

3. 2 mld - 3 mld lat temu

4. 3 mld - 4 mld lat temu

5. 4 mld - 5 mld lat temu

14. Dinozaury wymarły (oprócz ptaków, które wedle współczesnych hipotez są potomkami dinozaurów):

1. mniej niż 15 mln lat temu

2. około 30 mln lat temu

3. około 60 mln lat temu

4. około 120 mln lat temu

5. około 240 mln lat temu

15. Które ze zdań dotyczących ewolucji człowieka są prawdziwe?

1. Przodkowie człowieka wyewoluowali w Azji.

2. Homo sapiens pojawił się na Ziemi zaledwie około 100 000 (±50 000) lat temu.

3. Linie filogentyczne człowieka i szympansa rozeszły się około 2 mln lat temu.

4. Człowiek ma wspólnych z szympansem około 80% genów.

5. Człowiek ma wspólnych z szympansem nie mniej niż 95% genów.

FIZJOLOGIA ROŚLIN

1. Które za zdań opisujących strukturę i funkcjonowanie chloroplastu jest prawdziwe:

1. W stromie chloroplastu zachodzi asymilacja CO₂ i wytwarzanie tlenu.

2. W tylakoidach zachodzi wytwarzanie NADP+ i wydzielanie tlenu.

3. Fotosystem II jest zlokalizowany głównie w granach chloroplastów.

4. Fotosystem II jest rozmieszczony równomiernie w tylakoidach gran i stromy.

5. Produktami fazy jasnej fotosyntezy jest tlen, ADP i NADPH.

2. Do barwników fotosyntetycznych zaliczamy:

1. chlorofile i karotenoidy

2. chlorofile i antocyjany

3. karoteny i ksantofile

4. chlorofile, ksantofile i fikobiliny

5. karotenoidy i fitochrom

3. Fotosynteza typu C4 jest bardziej wydajna od typu C3 ponieważ:

1. w gorącym klimacie asymilacja CO₂ zachodzi szybciej

2. pierwotna asymilacja CO₂ zachodzi przy udziale bardziej aktywnego enzymu niż w fotosyntezie C3

3. zachodzi czasowe rozdzielenie asymilacji C4 i C3

4. rośliny C4 mają niższy punkt kompensacyjny CO₂ niż rośliny C3

5. w roślinach C4 jest znacznie więcej enzymu wiążącego CO₂ niż w roślinach C3

4. W roślinach lądowych woda jest pobierana:

1. przez korzeń i liście w postaci pary wodnej na drodze transpiracji

2. tylko przez korzeń na drodze transportu plastycznego

3. tylko przez korzeń na drodze transportu apoplastycznego

4. tylko przez korzeń na drodze transportu apoplastycznego i symplastycznego

5. dzięki komórkom włośnikowym korzenia

5. Mikroelementy to pierwiastki:

1. niezbędne do życia roślin w małych ilościach

2. niezbędne do życia roślin w małych ilościach a ich nadmiar jest obojętny dla roślin

3. niezbędne do życia roślin zwykle w małych ilościach

4. zbędne do życia roślin choć nie zawsze

5. niezbędne do życia roślin w małych ilościach a ich nadmiar jest szkodliwy dla roślin

6. Azot jest makroelementem:

1. pobieranym przez korzenie w postaci jonów amonowych i azotanowych

2. pobieranym przez korzenie w postaci jonów amonowych i wolnego azotu wiązanego przez roślinną nitrogenazę

3. pobieranym przez korzenie w postaci jonów amonowych i azotanowych i wbudowywanym do aminokwasów tylko w postaci amonowej

4. wiązanym w postaci gazowej przez nitrogenazę niektórych sinic i bakterii do jonów amonowych

5. wiązanym w postaci gazowej przez nitrogenazę niektórych sinic i bakterii do jonów azotanowych

7. Metabolity wtórne to:

1. związki wytwarzane przez rośliny, nie należące do podstawowych szlaków metabolicznych

2. związki wytwarzane przez rośliny, należące do podstawowych szlaków metabolicznych

3. związki wytwarzane zwykle tylko przez specyficzne grupy lub gatunki roślin

4. związki występujące powszechnie u roślin we wszystkich tkankach i organach.

5. związki należące do różnego rodzaju grup związków chemicznych

8. Do roślinnych regulatorów wzrostu zaliczamy:

1. auksyny,

2. gibereliny, etylen

3. cytokininy, kwas abietynowy

4. kwas jasmonowy

5. kwas abscysynowy

9. Hormony roślinne to substancje:

1. występujące tylko u niektórych grup roślin wyższych

2. występujące powszechnie u roślin

3. występujące w roślinach w bardzo małych ilościach

4. występujące w roślinach w bardzo dużych ilościach

5. regulujące różnorodne procesy fizjologiczne roślin

10. Fotomorfogeneza to:

1. niezależny od fotosyntezy wpływ światła na wzrost, rozwój i różnicowanie się roślin

2. wpływ światła na wydajność fotosyntezy

3. wpływ długości dnia i nocy na zakwitanie roślin

4. wpływ światła na kiełkowanie nasion

5. wpływ światła na dojrzewanie owoców

11. Fotoreceptorami fotomorfogenezy są:

1. fikobiliny

2. karotenoidy

3. fitochrom

4. protochlorofilid

5. kryptochromy

12. Tropizmy to:

1. ruchy organów, części roślin, spowodowane bezkierunkowym działaniem bodźca

2. ruchy organów, części roślin, spowodowane kierunkowym działaniem bodźca

3. ruchy całych organizmów

4. swobodne ruchy w przestrzeni całych organizmów lub organów ukierunkowane odpowiednimi bodźcami

5. np. wykrzywianie się pędów roślin pod wpływem bocznego oświetlenia

13. Abiotycznymi czynnikami stresowymi o pochodzeniu nieatropogenicznym mogą być:

1. silne światło, niska temperatura

2. susza glebowa, pestycydy

3. zasolenie gleby, infekcje bakteryjne

4. wysoka temperatura, niedobór soli mineralnych

5. zanieczyszczenia przemysłowe powietrza i gleby

14. Do mechanizmów przystosowawczych roślin do silnego światła można zaliczyć:

1. cykl wiolaksantynowy,

2. przejście między stanami, tzw. spillover

3. podwyższone wytwarzanie enzymów cyklu Calvina

4. podwyższone wytwarzanie enzymów cyklu askorbinianowego

5. przemieszczanie się chloroplastów

15. Mechanizmy obronne skierowane przeciwko wysokim stężeniom metali ciężkich w środowisku polegają na:

1. redukcji ich pobierania

2. kompartmentacji w wakuoli

3. immobilizacji w ścianach komórkowych przy udziale pektyn

4. usuwaniu ich poza komórkę w wyniku aktywnego transportu

5. chelatowaniu w cytoplazmie przez białka i polipeptydy

FIZJOLOGIA ZWIERZĄT

1. Wskaż twierdzenia prawdziwe w odniesieniu do funkcjonowania serca człowieka:

1. Pojemność minutową można zmniejszyć pobudzając nerw błędny.

2. Pojemność minutową można obliczyć na podstawie znajomości tętna i ciśnienia krwi.

3. Acetylocholina zwiększa przepuszczalność błon dla jonów K⁺ w komórkach rozrusznikowych, co skutkuje ich hiperpolaryzacją.

4. Impulsy nerwowe powodujące regularne skurcze mięśnia sercowego generowane są przez pewną grupę komórek zlokalizowanych w sercu (tzw. rozrusznik).

5. Ponieważ wraz z rosnącą częstotliwością skurczów zwiększa się też przepływ krwi przez tętnicę wieńcową, tempo dostarczania tlenu do mięśnia sercowego jest automatycznie dostosowane do zapotrzebowania.

2. Wskaż poprawne twierdzenia odnoszące się do transportu gazów we krwi:

1. Większość CO₂ jest transportowana w krwi w postaci jonu wodorowęglanowego, a tylko niewiele w postaci związanej z hemoglobiną.

2. CO₂ łączy się odwracalnie z rozpuszczoną w osoczu anhydrazą węglanową (od której przy tym odłącza się cząsteczka wody), dzięki czemu CO₂ jest sprawniej transportowany do płuc (tam CO₂ jest uwalniany, a do anhydrazy węglanowej ponownie przyłącza się cząsteczka wody).

3. Efekt Bohra polega na zmniejszeniu powinowactwa hemoglobiny do tlenu przy wzroście temperatury, dzięki czemu tlen łatwiej jest oddawany w głębi ciała.

4. U gatunków ssaków zaadaptowanych do warunków wysokogórskich krzywa dysocjacji oksyhemoglobiny jest przesunięta w lewo (co skutkuje między innymi tym, że trudniej oddaje tlen w docelowych tkankach), w porównaniu z podobnymi gatunkami żyjącymi na nizinach.

5. U człowieka w trakcie aklimatyzacji do warunków wysokogórskich krzywa dysocjacji oksyhemoglobiny przesuwa się w lewo (dzięki czemu hemoglobina łatwiej łączy się z tlenem w płucach).

3. Wskaż poprawne twierdzenia odnoszące się do funkcjonowania układu oddechowego:

1. Głównym czynnikiem stymulującym ośrodek oddechowy u zwierząt lądowych jest wzrost ciśnienia parcjalnego CO₂ w krwi tętniczej, mierzony przez chemoreceptory w rdzeniu przedłużonym.

2. U zwierząt pobierających tlen z wody, intensywność wentylacji uzależniona jest bardziej od stężenia tlenu niż od stężenia CO₂.

3. Jeżeli człowiek oddycha maksymalnie głęboko to usunięta z płuc objętość powietrza odpowiada całkowitej pojemności płuc.

4. Surfaktant produkowany przez pneumocyty typu II to czynnik powierzchniowy zapobiegający zapadaniu się pęcherzyków płucnych podczas wydechu.

5. Przeciwprądowy system wymiany gazowej, taki jak w skrzelach ryb, pozwala na efektywniejsze odbieranie tlenu z ośrodka z którego tlen jest pobierany, niż ma to miejsce w systemie działającym w płucach ssaków.

4. Wskaż poprawne twierdzenia odnoszące się do elementów morfotycznych krwi:

1. Limfocyty warunkujące odpowiedź immunologiczną typu humoralnego dojrzewają u młodych ssaków w grasicy, a u dorosłych w wątrobie i śledzionie.

2. Trombocyty ssaków powstają z monocytów lub makrofagów.

3. Hemostaza to choroba układu krwionośnego polegająca na zatrzymaniu albo spowolnieniu procesu syntezy elementów morfotycznych krwi.

4. Centralne tkanki hemopoetyczne dorosłego człowieka to szpik kostny i grasica.

5. Neutrofile borą udział w reakcji immunologicznej poprzez produkcję przeciwciał ale nie mają zdolności do fagocytozy i nie produkują interleukin i TNF.

5. Wskaż poprawne twierdzenia odnoszące się do właściwości serologicznych krwi i kwestii zgodności/konfliktu serologicznego u ludzi:

1. Do konfliktu serologicznego dochodzi gdy matka jest Rh⁺ a płód Rh-.

2. Do konfliktu serologicznego dochodzi w niektórych przypadkach gdy matka ma grupę krwi 0 a płód A lub B.

3. W krwi osób z grupą krwi AB występują przeciwciała anty-B i anty-A.

4. W krwi osób z grupą 0 brak antygenów A i B, ale są obecne przeciwciała anty-B i anty-A; krew taka może być przetaczana w niewielkich ilościach osobom z grupami krwi A i B.

5. Do konfliktu serologicznego dochodzi gdy krwinki czerwone matki aglutynują krwinki płodu.

6. Wskaż poprawne twierdzenia odnoszące się do mechanizmów działania i znaczenia tzw. pompy sodowo-potasowej:

1. Jony Na⁺ pompowane są przeciwko gradientowi stężeń, kosztem malejącego gradientu stężeń jonów K⁺.

2. Różnica potencjałów na błonie komórkowej powstaje, gdyż w pojedynczym cyklu pracy pompy przenoszonych jest więcej jonów Na⁺ niż K⁺.

3. Jest kluczowa w utrzymywaniu homeostazy, bo pozwala na wyrównywanie stężeń jonów Na⁺ i K⁺ po obu stronach błony komórkowej (ponieważ jony Na⁺ są mniejsze niż K⁺, łatwiej przedostają się przez błonę, co prowadzi do zaburzenia równowagi jonowej i w konsekwencji wymaga stałego "pompowania" w przeciwnym kierunku).

4. W komórkach nerwowych jest odpowiedzialna za utrzymanie potencjału spoczynkowego.

5. Nie uczestniczy w wytworzeniu potencjału iglicowego i przekazywaniu impulsu w komórkach nerwowych.

7. Wskaż poprawne twierdzenia odnoszące się do funkcjonowania komórek nerwowych:

1. Podczas okresu refrakcji bezwzględnej (absolutnej) w komórce nerwowej zachodzi proces rozdzielania (frakcjonowania) impulsów nerwowych: słabsze od wartości progowej ulegają bezwzględnemu wytłumieniu.

2. Podczas okresu refrakcji bezwzględnej (absolutnej) komórka nerwowa jest w stanie hiperpolaryzacji, spowodowanej wysoką aktywnością kanałów sodowych napięciowozależnych.

3. Faza depolaryzacji potencjału czynnościowego zależy od napływu jonów Na⁺ do wnętrza neuronów, a także napływu jonów Ca²⁺ do wnętrza niektórych neuronów i komórek pobudliwych.

4. Faza repolaryzacji jest związana ze znacznym zwiększeniem przepuszczalności błony neuronu dla jonów K⁺ i wypływem tych jonów z neuronu.

5. Potencjał iglicowy to krótki okres w którym następuje hiperpolaryzacja błony, czyli odwrócenie kierunku potencjałów względem potencjału spoczynkowego.

8. Wskaż poprawne twierdzenia odnoszące się do przekazywania impulsów w komórce nerwowej:

1. Podczas potencjału czynnościowego polaryzacja błony zostaje na bardzo krótki okres odwrócona, tak że wewnętrzna strona błony staje się dodatnia względem strony zewnętrznej.

2. Amplituda i prędkość propagacji potencjału czynnościowego maleją w trakcie przemieszczania się impulsu wzdłuż aksonu nie otoczonego osłonką mielinową. Z tego powodu sygnały z odległych miejsc przenoszone są do mózgu poprzez kaskadę kilku kolejnych komórek połączonych synapsami, które działają jak wzmacniacze sygnału.

3. Potencjał czynnościowy jest generowany zgodnie z zasadą „wszystko albo nic.”

4. Informacja o sile tego samego bodźca jest kodowana w czasie trwania potencjału czynnościowego, a nie w jego amplitudzie.

5. Przekazywanie potencjału czynnościowego wzdłuż aksonu zachodzi szybciej w aksonie o większej średnicy niż o mniejszej oraz szybciej w aksonie mielinowym niż bezmielinowym.

9. Wskaż poprawne twierdzenia odnoszące się do działania mięśni:

1. Skurcz tężcowy może powstać w wyniku nakładania się w czasie trwania potencjału czynnościowego ze skurczem samego mięśnia.

2. Siła skurczu całego mięśnia szkieletowego jest regulowana na poziomie komórek mięśniowych, które kurczą się z siłą proporcjonalną do pobudzających je bodźców.

3. W warunkach fizjologicznych mięśnie szkieletowe kurczą się w sposób tężcowy niezupełny lub auksotoniczny.

4. Jednostkę motoryczną stanowi neuron ruchowy i wszystkie włókna danego mięśnia przezeń unerwiane.

5. Jednostki motoryczne danego mięśnia pracują synchronicznie.

10. Wskaż poprawne twierdzenia odnoszące się do skurczu włókien mięśni szkieletowych:

1. Jony wapnia inicjują skurcz poprzez odblokowanie miejsc wiązania się aktyny z miozyną.

2. Dwuwartościowe jony wapnia wspomagają też skurcz włókien mięśniowych poprzez utworzenie dodatkowego wiązania jonowego łączącego aktynę z miozyną.

3. Mięśnie szkieletowe do skurczu pobudza między innymi noradrenalina (NA).

4. Mięśnie szkieletowe nie są pobudzane przez elementy autonomicznego układu nerwowego.

5. Pojedyncza komórka mięśnia szkieletowego na pojedynczy bodziec podprogowy odpowiada skurczem zwykłym, a na bodziec nadprogowy skurczem tężcowym.

11. Wskaż poprawne twierdzenia odnoszące się do podstawowych wiadomości z energetyki zwierząt (Uwaga - należy też być przygotowanym na udzielenie odpowiedzi dla innych wartości liczbowych. Wartości w zadaniu będą zawsze dobierane tak, by obliczeń można było dokonać bez użycia kalkulatora):

1. Jeśli w jakiejś grupie gatunków tempo metabolizmu spoczynkowego rośnie allometrycznie jak masa ciała do potęgi 3/4, a u gatunku o masie 1kg tempo metabolizmu wynosi średnio 1W, to spodziewamy się, że u podobnego gatunku o masie 16 kg tempo metabolizmu wyniesie około 12 W.

2. Jeśli wartość Q₁₀ dla tempa metabolizmu wynosi 3, a w temperaturze 10°C tempo metabolizmu wynosi 10 W, to można się spodziewać, że w temperaturze 30°C tempo metabolizmu wyniesie 60 W.

3. Endotermia występuje tylko u stałocieplnych ptaków i ssaków.

4. Ze względu na relatywnie wysoką zawartość wodoru, współczynnik oddechowy tłuszczy jest wyższy niż dla cukrowców, a dla białek jego wartość nie może być wyznaczona, gdyż oprócz węgla wodoru i tlenu w ich skład wchodzi azot i siarka.

5. Spoczynkowe tempo metabolizmu u dorosłego, zdrowego człowieka wynosi około 50-100W (a NIE około 5-10 albo 500-1000W), a w czasie wysiłku fizycznego maksymalne tempo metabolizmu tlenowego może przewyższać metabolizm spoczynkowy około 5-15 razy (a NIE 2-3 albo 20-30 razy).

12. Wskaż poprawne twierdzenia odnoszące się do źródeł energii wykorzystywanej w procesach fizjologicznych:

1. Energia zawarta w silnych wiązaniach kowalencyjnych jest niedostępna dla zwierząt (nie może być użyta do syntezy ATP).

2. Niektóre zwierzęta żyjące w ekstremalnych warunkach, mogą korzystać z nietypowych źródeł energii. Na przykład organizmy żyjące w strefie źródeł hydrotermalnych (np. "robaki" Pogonophora) wykorzystują do syntezy ATP duże gradienty temperatur.

3. Bezpośrednim źródłem ATP w pierwszych chwilach pracy mięśni szkieletowych u ludzi jest przede wszystkim glikogen.

4. Tempo dostarczania ATP w procesie glikolizy beztlenowej może być znacznie większe niż dla oddychania tlenowego, ale z jednej cząsteczki glukozy powstaje wtedy kilka razy mniej cząsteczek ATP.

5. Bezpośrednią przyczyną przełączenia ze szlaku glikolizy tlenowej na beztlenową w czasie intensywnego wysiłku jest za małe tempo dostarczania tlenu do komórek. Przy braku tlenu z pirogronianu nie może zostać utworzony acetylo-CoA. Zamiast niego wytwarzany jest mleczan, który zakwasza środowisko, co powoduje wstrzymanie dalszych etapów oddychania tlenowego.

13. Wskaż poprawne twierdzenia odnoszące się do fizjologii odżywiania i funkcjonowania układu pokarmowego:

1. Białka mają znacznie wyższą wartość odżywczą niż cukrowce, na co wskazuje między innymi fakt, że mają znacznie wyższą wartość kaloryczną.

2. Ze względu na sposób odżywiania człowieka zaliczamy do tzw. makrofagów.

3. Powierzchnia wewnętrzna jelita cienkiego jest bardzo duża, dzięki obecności mikrokosmków. Mikrokosmki są cienkimi jak włos wypustkami zbudowanymi z pojedynczej warstwy komórek nabłonkowych, do którego dochodzi odgałęzienie krwionośnych naczyń włosowatych.

4. Produkowana w wątrobie żółć, uwalniana do światła jelita cienkiego, odgrywa ważną rolę w trawieniu tłuszczy, ale nie zawiera lipaz.

5. Ssaki mające prosty żołądek jednokomorowy (taki jak np. u ludzi) nie mają zdolności trawienia celulozy, bo w takim żołądku nie jest produkowana celulaza (enzym trawiący celulozę). Wiele ssaków roślinożernych radzi sobie z trawieniem celulozy dzięki obecności flory bakteryjnej w jelicie ślepym (np. roślinożerne gryzonie) albo jelicie grubym (np. konie). Wśród ssaków tylko u najbardziej wyspecjalizowanych roślinożerców, mających wielokomorowe żołądki, celulaza jest produkowana w ścianach najważniejszego z tych dodatkowych żołądków, czyli w żwaczu, dzięki czemu mogą efektywnie odżywiać się pokarmem roślinnym o najniższej jakości (takim jak np. trawa).

14. Wskaż poprawne twierdzenia odnoszące się do funkcjonowania nerki ssaka:

1. Mocz pierwotny powstaje w ciałku nerkowym, na które składa się sieć włosowatych naczyń krwionośnych (kłębuszek nerkowy) otoczonych torebką Bowmana (od której zaczyna się kanalik nerkowy). W ścianach torebki Bowmana otaczających naczynia krwionośne zlokalizowane są aktywne przenośniki, które wychwytują i aktywnie wydzielają (kosztem zużycia ATP) do wnętrza kanalika nerkowego mocznik i inne substancje toksyczne (jest to tzw. sekrecyjna, czyli wydzielnicza część nefronu). W dalszej części kanalika nerkowego, przede wszystkim w długiej pętli Henlego (część filtracyjna nefronu) następuje filtracja (a ściślej: tzw. ultrafiltracja) moczu pierwotnego, co prowadzi do powstania moczu ostatecznego, który spływa kanalikami zbiorczymi do miedniczki nerkowej.

2. Główny koszt energetyczny (zużywanie ATP) ponoszony w nefronach związany jest z wypompowywaniem jonów sodu z wnętrza kanalików nerkowych (w końcowym odcinku pętli Henlego).

3. Po przejściu przez całą pętlę Henlego ciśnienie osmotyczne moczu nie jest wyższe niż na początku pętli, ale objętość moczu jest dużo mniejsza.

4. W kanaliku zbiorczym, czyli w końcowym odcinku nefronu w którym powstaje mocz ostateczny, mocznik przenoszony jest na zewnątrz nefronu.

5. Zwiększenie stężenia wazopresyny (hormonu atydiuretycznego: ADH) skutkuje produkcją bardziej zagęszczonego moczu (a więc zmniejszeniem utraty wody z organizmu), gdyż wazopresyna jest odbierana przez komórki nabłonka w kanaliku zbiorczym jako sygnał, który prowadzi do zmniejszenia przepuszczalności błony komórkowej dla wody.

15. Wskaż poprawne twierdzenia odnoszące się do gospodarki wodno-mineralnej:

1. Zwierzęta urykoteliczne wydalają produkty przemian azotowych głównie w postaci kwasu moczowego. W porównaniu z wydalaniem mocznika, występującym u zwierząt ureotylicznych, wydalanie kwasu moczowego jest energetycznie kosztowniejsze, ale pozwala na utratę mniejszej ilości wody.

2. W organizmach żywych nie występują aktywne przenośniki transportujące wodę przez błonę komórkową. Woda jest zawsze transportowana zgodnie z gradientem osmotycznym. Możliwa jest jednak regulacja tempa przenoszenia wody przez błonę komórkową, które jest zależne np. od obecności i ilości akwaporyn.

3. Organizmy "osmokonformistyczne" to takie, u których stężenia jonów w płynach ustrojowych są bardzo podobne do stężeń jonów w środowisku ich życia.

4. W płynach ustrojowych ryb chrzęstnoszkieletowych utrzymywane jest wysokie stężenie mocznika. Dzięki temu w ich płynach ustrojowych ciśnienie osmotyczne jest zbliżone do tego w wodzie morskiej, mimo tego, że stężenie jonów chlorkowych i sodowych jest w ich ciałach dużo niższe niż w otaczającej wodzie morskiej. Ryby te należą więc do osmokonformistów i jonoregulatorów.

5. W gruczołach solnych, występujących u wielu organizmów morskich a także u pustynnych gadów i ptaków, następuje usuwanie z organizmu nadmiaru jonów chlorkowych i sodowych. W błonie komórkowej komórek tego gruczołu występują aktywne przenośniki, które pompują jony Na⁺ i Cl^- z wnętrza komórki nabłonkowej na zewnątrz organizmu, kosztem zużycia ATP.

GENETYKA

1. U bakterii, horyzontalny transfer genów może nastąpić na drodze:

1. konwersji genów

2. koniugacji

3. transformacji

4. koincydencji

5. kodominacji

2. Do badania zmienności genetycznej populacji naturalnych używane są często tzw. loci mikrosatelitarne, a głównymi ich zaletami jest to, że:

1. w populacji występują zawsze jako homozygoty jednego allelu

2. mutują bardzo rzadko

3. są dłuższe niż inne loci

4. krążą satelitarnie wokół centromerów

5. są polimorficzne częściej niż inne elementy genomu

3. Który z poniższych warunków jest wymagany by oczekiwać równowagi Hardyego-Weinberga w rozpatrywanym locus:

1. populacja powinna być duża

2. gatunek jest obojnaczy

3. osobniki są podobnej wielkości

4. kojarzenie jest losowe

5. w populacji nie ma pasożytów

4. Cechy recesywne kodowane na chromosomie X ssaków będą się częściej objawiały u:

1. samców, bo drugi z ich chromosomów płciowych nie zapewnia kompensacji

2. samic, bo mają dwa chromosomy X

3. u samic triplo-X, bo mają trzy takie chromosomy

4. u osobników młodocianych

5. u osobników młodocianych tetraploidalnych

5. Ubytek jednego nukleotydu w DNA nie spowoduje mutacji ramki odczytu jeśli wystąpi:

1. na brzegu intronu

2. w środku intronu

3. przed pierwszym egzonem

4. w pierwszym egzonie

5. w ostatnim egzonie

6. O intronach można powiedzieć, że:

1. są wycinane z genu w czasie dojrzewania mRNA

2. najliczniej występują w genach bakteryjnych

3. najliczniej występują w genach wielokomórkowych eukariontów

4. kodują krótkie białka

5. występują najwyżej dwa w jednym genie

7. Jeżeli z komórek izoluje się mRNA i poddaje odwrotnej transkrypcji to otrzymujemy bibliotekę

1. pre-mRNA

2. cDNA

3. retroDNA

4. ssDNA

5. Northern-RNA

8. Do przeprowadzenia typowej reakcji sekwencjonowania DNA (metoda Sangera) potrzebne są:

1. mieszanina czterech rybonukleotydów

2. mieszanina czterech dezoksyrybonukleotydów

3. polimeraza DNA

4. oligonukleotydy starterowe

5. matrycowe DNA

9. Do genów zaangażowanych w powstawanie raka należą:

1. nowogeny

2. onkogeny

3. apoptogeny

4. supresory

5. epigeny.

10. Stwierdzenie: „determinują rozwój, są ułożone obok siebie, w kolejności która wskazuje na wspólne pochodzenie filogenetyczne” dotyczy:

1. genów filogenetycznych

2. eugenów

3. genów homeotycznych

4. onkogenów

5. archeogenów.

11. Różnorodność immunoglobulin w organizmie człowieka jest wynikiem przede wszystkim tego, że:

1. geny immunoglobulin występują w wielu zróżnicowanych kopiach

2. chromosomy kodujące immunoglobuliny ulegają częstej aneuploidyzacji

3. immunoglobuliny kodowane są przez telomery

4. geny łańcuchów lekkich i ciężkich mogą tworzyć wiele kombinacji

5. geny kodujące immunoglobuliny występują na chromosomie Y

12. Wysokiej odziedziczalności sprzyjają:

1. wysoka zmienność genetyczna

2. występowanie poligynii

3. występowanie terytorializmu

4. występowanie silnej epistazy

5. niska zmienność środowiskowa

13. Z kompletnej sekwencji aminokwasów w białku można się dowiedzieć:

1. jaki jest ogólny ładunek białka

2. jaka jest ogólna hydrofobowość białka

3. jaka jest sekwencja nukleotydów w genie

4. jaka jest długość genu

5. jaki jest ciężar molowy białka

14. Jeżeli jeden gen wpływa na wiele cech to mamy do czynienia z:

1. dziedziczeniem poligonowym

2. plejotropią

3. epistazą

4. polimorfizmem

5. plenipotencją.

15. Kod genetyczny jest:

1. trójkowy (3 nukleotydy to jeden kodon)

2. bezprzecinkowy (w egzonach każdy nukleotyd coś koduje)

3. uniwersalny (różne organizmy mają zasadniczo ten sam kod)

4. niezachodzący (jeden nukleotyd wchodzi w jeden kodon)

5. zdegenerowany (jeden aminokwas może być kodowany przez kilka kodonów)

MIKROBIOLOGIA

1. Archaea charakteryzują się następującymi cechami:

1. brak otoczki jądrowej, brak plastydów, obecność ściany peptydoglikanowej, obecność błon lipidowych z wiązaniami estrowymi oraz rybosomów 80S

2. brak rozmnażania płciowego, brak plastydów, brak ściany peptydoglikanowej, obecność błon lipidowych z wiązaniami eterowymi oraz rybosomów 70S

3. występowanie rozmnażania płciowego, brak mitochondriów, brak ściany peptydoglikanowej, obecność błon lipidowych z wiązaniami eterowymi oraz rybosomów 70S

4. brak otoczki jądrowej, obecność błon lipidowych z wiązaniami eterowymi oraz rybosomów 70S składających z podjednostek 30S i 50S

5. obecność dwóch lub więcej chromosomów, brak plastydów, obecność ściany peptydoglikanowej, obecność błon lipidowych z wiązaniami estrowymi oraz rybosomów 70S

2. Do postulatów Kocha odnośnie chorób zakaźnych należą następujące stwierdzenia:

1. Organizm powodujący chorobę powinien zawsze być obecny u chorych osobników, ale niewykrywalny u zdrowych osobników.

2. Organizmy chorobotwórcze powinny być molekularnie scharakteryzowane.

3. Organizm chorobotwórczy musi być uzyskany w postaci czystej kultury z organizmu chorego.

4. Należy wykazać pokrewieństwo organizmu chorobotwórczego z innymi organizmami w hodowlach.

5. Organizm chorobotwórczy musi być ponownie wyizolowany z doświadczalnie zakażonych osobników i powinien posiadać te same cechy jak organizm wyjściowy.

3. Które z poniższych opisów są prawdziwe dla wakuoli gazowych.

1. Ściany wakuoli gazowych zbudowane są z lipidów.

2. Wakuole gazowe wyglądają jak cylindryczne struktury zakończone dwoma stożkami z dwu stron. Woda nie wchodzi do ich wnętrza, gazy natomiast dyfundują tam i z powrotem.

3. Wakuole gazowe występują wyłącznie u organizmów prokariotycznych, które dzięki nim zajmują pozycje na określonej głębokości w zbiorniku wodnym.

4. Znaczenie wakuoli demonstrowane jest przy zastosowaniu eksperymentu, w którym używamy butelki, korka i młotka.

5. Wakuole gazowe występują u różnych grup organizmów eukariotycznych i prokariotycznych .

4. Bakterie G+ to:

1. bakterie, które po wybarwieniu fioletem nie ulegają odbarwieniu po wypłukaniu etanolem.

2. bakterie, które po wybarwieniu fioletem ulegają odbarwieniu po wypłukaniu etanolem a następnie zabarwiają się po zastosowaniu safraniny.

3. bakterie, które posiadają pojedynczą ścianę komórkową zbudowaną z wielu warstw peptydoglikanowych.

4. bakterie, które posiadają tylko dwa pierścienie wewnętrzne w ciałku podstawowym rzęski.

5. bakterie, które posiadają cztery pierścienie, z czego dwa zlokalizowane są w zewnętrznej błonie komórkowej.

5. Wskaż poprawne stwierdzenia:

1. Większość mikroorganizmów to chemoheterotrofy.

2. Chemoautotrofy wykorzystują zredukowane związki nieorganiczne do asymilacji CO2 i jako źródło energii.

3. Fotoheterotrofy mogą rosnąć na podłożu nieorganicznym jeżeli tlen jest dostępny.

4. Światło może być wykorzystywane jako źródło energii w czasie pobierania związków organicznych jako źródła węgla.

5. Fotoautotrofy wykorzystują H2O, H2S, H2, CO2, O2 jako donory elektronów.

6. Organotrofy to organizmy, u których donorami elektronów są substancje organiczne; przykładami są grzyby i większość bakterii.

6. Spośród poniższych zdań wybierz poprawnie opisujące hodowle bakteryjne:

1. Krzywa wzrostu hodowli bakteryjnej obejmuje fazę zastoju, fazę wzrostu wykładniczego, fazę stacjonarną i fazę zamierania.

2. Faza wzrostu wykładniczego to faza wzrostu liczebności komórek oraz produkcji metabolitów wtórnych. Zależy od ilości substancji dostępnych.

3. Faza stacjonarna to faza, która jest istotna w przypadku organizmów chorobotwórczych - od niej zależy tempo rozwoju choroby.

4. W ostatniej fazie zwanej fazą zamierania śmiertelność przewyższa reprodukcję.

5. Czas generacji jest stały w fazie wzrostu wykładniczego.

7. Które z niżej wymienionych metod są metodami rozróżniającymi żywe i martwe komórki bakteryjne?

1. ważenie po odwirowaniu

2. analiza chemiczna

3. liczenie komórek w komorze Petroff-Hausera z barwieniem żywotności

4. liczenie w komorze Coultera

5. metoda rozcieńczeń

8. Które z poniższych definicji są prawdziwe dla psychrofili?

1. organizmy rozwijające się od 0 do 15 ^oC

2. organizmy, które nie mogą żyć powyżej 20 stopni

3. organizmy obficie występujące w polarnym lodzie i wodzie, w chłodniach, lodówkach

4. organizmy żyjące w innych organizmach, rosnące w temperaturze 26-37oC

5. organizmy żyjące w kompoście lub glebie wystawionej na bezpośrednie działanie słońca

9. Które z poniższych twierdzeń na temat aktywności wodnej są prawdziwe?

1. Aktywność wodna (Aw) czystej wody wynosi 1.0.

2. Aktywność wodna jest modyfikowana przez substancje takie jak sole, cukry.

3. Wysoka aktywność wodna jest przyczyną braku wzrostu mikroorganizmów w miodzie.

4. Aby nie tracić wody mikroorganizmy zabezpieczają się pochłaniając jony potasu lub produkując substancje organiczne.

5. Drożdże w roztworach słonych lub słodzonych akumulują polialkohole.

10. Które z podanych cech wiążą się z unikatowym charakterem Bacteria i Archaea?

1. asymilacja N atmosferycznego oraz zdolność do tworzenia brodawek korzeniowych u większości roślin naczyniowych

2. synteza B12 i fotosynteza bez udziału chlorofilu.

3. zdolność do korzystania z energii ze związków nieorganicznych: H2S, H2, Fe2+

4. wykorzystanie związków nieorganicznych (CO2, NO3-, SO42-, S0, Fe3+) jako akceptory elektronów zamiast O2 oraz wykorzystanie H2S, H2 lub związków organicznych jako donory elektronów w fotosyntezie

5. zdolność do intensywnego wzrostu w warunkach beztlenowych oraz wzrost powyżej 80oC

11. Wskaż twierdzenia prawdziwe w odniesieniu do kolumny Winogradskiego:

1. Kolumnę należy wypełnić w 2/3 piaskiem rzecznym z dodatkiem skrobi, celulozy lub kawałków bibuły filtracyjnej, zamknąć parafilmem i pozostawić w pełnym słońcu.

2. Kolumna wypełniona mułem z jeziora z dodatkiem węglanu wapnia i siarczanu wapnia, skrobi, celulozy lub kawałków bibuły filtracyjnej i zamknięta parafilmem powinna być ustawiona na oknie od północy.

3. Po kilku tygodniach w kolumnie widoczne są warstwy. Bakterie beztlenowe, rozwijające się na dnie kolumny, przeprowadzają fermentację celulozy lub skrobi do wodoru, kwasów organicznych i alkoholu.

4. Wodór, kwasy organiczne i alkohol zostaną zużyte przez bakterie redukujące siarkę. Powstaje malejący do szczytu kolumny gradient siarkowodoru oraz gradient tlenu malejący w odwrotnym kierunku.

5. Cyjanobakterie tolerują wysokie stężenia siarkowodoru. Mniej tolerancyjne są bakterie purpurowe. Bakterie zielone rozwijają się na powierzchni.

12. Które z niżej podanych przyczyn powodują zwiększenie lub pozyskanie oporności na antybiotyki?

1. Mikroorganizmy łatwo przystosowują się do środowiska poprzez modyfikację podłoża.

2. Mikroorganizmy produkują enzymy rozkładające antybiotyki.

3. Mikroorganizmy tolerują antybiotyki ponieważ brak im struktur, na które antybiotyki działają.

4. Mikroorganizmy produkują śluz stanowiący barierę dla antybiotyków.

5. Mikroorganizmy produkują substancje inaktywujące antybiotyki dzięki mutacjom DNA oraz pozyskaniu DNA plazmidowego.

13. Które z poniższych zdań są prawdziwe dla bakterii z rodzaju Pseudomonas?

1. Bakterie G-ujemne mają grubą, wielowarstwową ścianę komórkową zbudowaną z mureiny.

2. Bakterie z tego rodzaju powodują powstanie szronu na liściach dzięki obecności w zewnętrznej błonie komórkowej białek o powtarzającym się motywie aminokwasów.

3. Powstanie szronu powoduje zniszczenie tkanek roślinnych, z których następuje wydzielenie substancji mineralnych potrzebnych do rozwoju bakterii.

4. Mutant Ice-minus jednego z gatunków Pseudomonas (pozbawiony genu kodującego białko szronowe) stosowany jest w zabezpieczaniu roślin przed wysokimi temperaturami.

5. Szczepy Pseudomonas, które przyczyniają się do powstawania szronu, mogą powodować także choroby ludzi i zwierząt, na przykład nosaciznę u koni i infekcje płucne u chorych onkologicznie.

14. Które z poniższych zdań są prawdziwe dla bakterii z rodzaju Agrobacterium?

1. Przedstawiciele rodzaju Agrobacterium indukują tworzenie narośli na roślinach jednoliściennych.

2. Narośla tworzą się najczęściej na granicy pędu i korzenia.

3. Rodzaj Agrobacterium jest blisko spokrewniony z Rhizobium.

4. Agrobacterium przyczepia się do powierzchni atakowanej rośliny dzięki glukanom w kapsule lub przez wytworzenie włókien celulozowych.

5. Do komórki roślinnej wnika tylko plazmid Ti, który przenosi ważne geny: gen wirulencji powodujący bujanie tkanki; geny substancji regulujących produkcję substancji hormonalnych; geny, które przekierowują metabolizm roślinny na produkcje tzw. opin.

15. Które z poniższych zdań są prawdziwe dla promieniowców?

1. Promieniowce to bakterie glebowe tworzące strzępki w substracie oraz strzępki powietrzne.

2. Przedstawiciele promieniowców rosną na skomplikowanych podłożach i zazwyczaj wymagają obecności witamin.

3. Niektóre promieniowce rozkładają chitynę, pektynę lub lateks.

4. Promieniowce odpowiedzialne są za charakterystyczny zapach gleby oraz są producentami ważnych antybiotyków.

5. Promieniowce występują w symbiosomach mszyc i przetwarzają glutaminę w szereg aminokwasów ważnych dla mrówek.

ZOOLOGIA

1. Wszystkie zwierzęta (Animalia) charakteryzuje:

1. heterotrofia

2. wielokomórkowość

3. posiadanie jądra komórkowego

4. obecność celomy

5. zygota, która przechodzi bruzdkowanie

2. Wskaż poprawne stwierdzenia opisujące bezkręgowce (Invertebrata):

1. Wszystkie nie mają kręgosłupa.

2. Wszystkie nie mają struny grzbietowej.

3. Wszystkie mają wspólnego przodka.

4. Jest to sztuczna grupa utworzona głównie dla potrzeb dydaktycznych.

5. Obejmują tylko tkankowce (Histozoa).

3. Wybierz właściwe współczesne kryteria klasyfikacji wielokomórkowców (Metazoa) uwzględniającej główne związki filogenetyczne pomiędzy typami:

1. rodzaj symetrii ciała

2. obecność lub brak odnóży

3. liczba listków zarodkowych

4. rodzaj jamy ciała

5. miejsce wykształcenia się otworu gębowego w rozwoju embrionalnym

4. Które cechy poprawnie charakteryzują pierścienice (Annelida)?

1. Są to zwierzęta dwubocznie symetryczne.

2. Mają ciało segmentowane.

3. Posiadają drożny układ pokarmowy.

4. Mają dobrze wykształconą wtórną jamę ciała (coeloma).

5. Posiadają gruczoł trzustkowo-wątrobowy.

5. Które z cech charakteryzujących stawonogi (Arthropoda) są prawdziwe?

1. Posiadają segmentowany chitynowy szkielet zewnętrzny (egzoszkielet).

2. Mają zamknięty układ krwionośny.

3. Wyposażone są w członowane odnóża, których człony połączone są ze sobą stawami.

4. Segmentowane ciało zróżnicowane jest na zespoły segmentów tzw. Tagmy.

5. Mają wtórną jamę ciała.

6. Nad poprawnością nazewnictwa zwierząt czuwa Międzynarodowa Komisja Nomenklatury Zoologicznej w oparciu o Kodeks Nomenklatury Zoologicznej. Za poprawnie zapisane nazwy możemy uznać:

1. Hirudo medicinalis

2. Pijawka lekarska

3. pijawka lekarska

4. Porifera, Cnidaria, Arthropoda, Echinodermata

5. porifera, cnidaria, arthropoda, echinodermata

7. Które z podanych niżej stwierdzeń są prawdziwe dla protistów?

1. Są prostymi wielokomórkowymi organizmami.

2. W ich rzęskach i wiciach, mikrotubule tworzą układ 9x2 + 2.

3. Są prokariontami podobnie jak eubakterie i archebakterie.

4. Część z nich jest wolnożyjąca, a część to endosymbionty.

5. Większość to organizmy wodne żyjące w morzach lub wodach słodkich.

8. Przystosowaniem do lądowego trybu życia są następujące cechy:

1. zapłodnienie wewnętrzne

2. kapsuła jajowa

3. zdolność do utrzymania stałej temperatury ciała

4. powierzchnia wymiany gazowej ukryta we wnętrzu ciała

5. zdolność do orientacji przestrzennej.

9. Dokończ następujące zdanie, wybierając odpowiednie treści: „W nazewnictwie dwuimiennym (binominalnym), nazwa naukowa każdego gatunku składa się z dwóch części - …”.

1. gromady, nazwy gatunkowej.

2. rodziny, rodzaju.

3. rodzaju, nazwy gatunkowej.

4. rodziny, nazwy gatunkowej.

5. rodzaju, gatunku.

10. Dokończ zdanie, zaznaczając odpowiednie treści: „Rozgwiazdy (Asteroidea) nie mają:…”

1. nóżek ambulakralnych.

2. układu wodnego.

3. segmentowanego ciała.

4. szkieletu wewnętrznego.

5. struny grzbietowej.

11. Które z poniższych cech są przystosowaniem do pasożytniczego trybu życia u tasiemców?

1. wytwarzanie nielicznych dobrze chronionych jaj

2. haki

3. przyssawki

4. zredukowany układ pokarmowy

5. żywiciel pośredni

12. Dokończ następujący opis: „Motyle (Lepidoptera), termity (Isoptera) i krzyżak ogrodowy (Araneus diadematus) ….”

1. są stawonogami (Arthropoda)

2. mają głowę

3. mają odwłok

4. mają parzyste członowane odnóża

5. należą do sześcionogów (Hexapoda)

13. Jakie przesłanki skłaniają do przypuszczenia, ze szkarłupnie są spokrewnione ze strunowcami:

1. mają podobne larwy

2. mają symetrię promienistą

3. są wtórouste

4. są owodniowcami

5. mają podobny rozwój embrionalny

14. Które cechy są charakterystyczne dla endotermicznych kręgowców, które utrzymują stałą temperaturę ciała:

1. małe komórki i wysoki poziom metabolizmu

2. sprawny układ krwionośny i pokarmowy

3. dwa obiegi krwi i pęcherzykowe płuca

4. skóra z warstwą izolacyjną i wysoki poziom metabolizmu komórkowego

5. duże komórki i warstwa izolacyjna

15. W których grupach strunowców występuje zapłodnienie wewnętrzne:

1. ryby chrzęstnoszkieletowe

2. płazy bezogonowe

3. osłonice

4. ssaki

5. bezczaszkowce

16. Jakie cechy ma skóra kręgowców lądowych:

1. naskórek gładki jednowarstwowy, gruczoły jednokomórkowe

2. naskórek wielowarstwowy z różnymi wytworami, gruczoły wielokomórkowe w skórze właściwej

3. naskórek wielowarstwowy, gruczoły jednokomórkowe w naskórku

4. naskórek wielowarstwowy nierogowaciejący obecność gruczołów w naskórku

5. naskórek wielowarstwowy zrogowaciały, okresowe zrzucanie martwych komórek

17. Wskaż synapomorfie kręgowców:

1. narządy zmysłów, mezodermalne nerki, grzebienie nerwowe

2. miomery V kształtne, linia boczna, szpary skrzelowe w gardzieli

3. wielowarstwowy naskórek, miomery W kształtne, epidermalne płytki nerwowe

4. struna grzbietowa, układ krwionośny zamknięty

5. erytrocyty z hemoglobiną, szpary skrzelowe w gardzieli

12

---