Prof. A. Zieliński

Dr M. Lemonnier

PRAWO CYWILNE CZ. III ZOBOWIĄZANIA.

Reguluje stosunki majątkowe o charakterze względnym w odróżnieniu do prawa rzeczowego. Przedmiotem są tutaj prawa podmiotowe tj. wierzytelność i dług.

Działy prawa cywilnego: rzeczowe, zobowiązania, spadkowe, rodzinne i opiekuńcze, własności intelektualnej.

Różnice między prawem rzeczowym a prawem zobowiązań:

• skuteczne erga omnes

• bezwzględnie obowiązujące

Prawo spadkowe a prawo zobowiązań:

• różnica podmiotów

Prawo rodzinne a prawo zobowiązań:

• różnica podmiotów

Prawo własności intelektualnej a prawo zobowiązań:

• mamy do czynienia z dobrami, nie rzeczami mającymi wartość majątkową

• obejmuje prawo względne i bezwzględne

∑: Podstawowe różnice pomiędzy działami prawa cywilnego od strony formalnej

(kodeksy, normy) i merytorycznej (podmioty, treść)

27.X.1933 - powstanie kodeksu zobowiązań z rozporządzenia prezydenta. Opracowany na Szwajcarskim kodeksie zobowiązań (połączenie kodeksu Napoleona i BGB). Do jego powstania przyczyniła się szkoła lwowska (Longchamps de Berier i Ernest Till). Kodeks ten składał się z 17 tytułów [teraz jest ich 30]

Dzieła Longchampsa de Berier:

“Studia nad istotą osoby prawniczej”; “Rękojmia z powodu braku wad i braku obowiązku świadczenia”; „Wstęp do nauki prawa cywilnego”; „Zasada wolności umów”; „Przelew dla zabezpieczenia”.

∑: Chronologia prac legislacyjnych kodeksu cywilnego

∑: Najważniejsze nowelizacje K.C. od kodeksu zobowiązań

∑: Wpływ kodeksu zobowiązań na kodeks cywilny

∑: Polska myśl cywilistyczna i jej podstawowe postacie

Podmiot zobowiązań: uprawniony (wierzyciel), zobowiązany (dłużnik)

Świadczenie: zachowanie się dłużnika dążące do zrealizowania zobowiązania mające na celu zaspokojenie wierzyciela

Uprawnienia: 1) główne - to takie, gdzie wierzyciel może żądać od dłużnika spełnienia

świadczenia zgodnie z treścią zobowiązania

2) uboczne - zmierzają do przygotowania, uzupełnienia uprawnienia

głównego.

Dług: obowiązki obciążające dłużnika do działania z treścią umowy. Dług ciąży tak

długo, jak długo istnieje stosunek zobowiązaniowy. Jeżeli nie wykona się

świadczenia zachodzi wtedy stosunek odszkodowawczy.

ŹRÓDŁA ZOBOWIĄZAŃ:

W kodeksie zobowiązań art. 1 definiował źródła zobowiązań, kodeks cywilny tego nie robi.

UMOWY: Wśród umów cywilnoprawnych najważniejsze są umowy zobowiązaniowe (gospodarcze). KC nie określa definicji umowy, a jedynie podaje jej składowe elementy. Art. 66 KC - co jest potrzebne do zawarcia umowy: zgodne oświadczenie woli określające istotne postanowienia umowy (co najmniej 2 stronne) zmierzające do wywołania określonych skutków prawnych wyrażonych w treści oświadczenia woli. A więc hierarchia jest taka: konsensus (zgoda), oświadczenie woli, czynności prawne, zdarzenie prawne (tzn. czynność prawna jak i oświadczenie woli są zdarzeniami prawnymi). Od oświadczenia woli wymagana jest doniosłość prawna tzn. by oświadczenie było takie, że wywołuje skutki prawne. Świadomość skutku towarzyszy od początku oświadczeniu woli (np. przypadkowa pomyłka nie będzie oświadczeniem woli). Mamy także do czynienia z oświadczeniem woli jeżeli mamy skutki prawne, które nie były zamierzone (np. bank wypłaca nam pieniądze przez przypadek)

Elementy czynności prawnej:

• essentialia negotii - rozstrzygają o konsekwencjach prawnych czyli o kwalifikacji prawnej (nie decyduje tytuł umowy)

• naturalia negotii - elementy nieistotne, pomocnicze, nie mające wpływu na kwalifikację)

• accidentalia negotii - elementy, które strony uznały za istotne, a nie ustawodawca

Klasyfikacja czynności prawnych (pod kątem zobowiązań):

• kauzalne i abstrakcyjne - kauzalność czynności prawnych jest zasadą ważności czynności, zależy od prawidłowości jej podstawy prawnej czyli przyczyny prawnej. Rodzaje kauzy:

• causa solvendi - zwolnienie ze zobowiązania

• causa obligandi - w celu nabycia prawa lub innej korzyści

• causa donandi - przysporzenie nieodpłatne

• causa cavendi - w celu zabezpieczenia wierzytelności

By była umowa potrzeba więc by był konsensus; oświadczenie woli; skutki prawne, gospodarcze i społeczne. Gdy skutki nie odpowiadają woli stron lub nie występują to mamy uprawnienie kształtujące. W praktyce uprawnienia kształtujące to np. prawo odstąpienia, wypowiedzenia.

Uprawnienie kształtujące: jest to możliwość powstania, ustania, czy zmiany skutku prawnego poprzez działanie jednej strony bez udziału innych osób - jest to więc uprawnienie jednostronne. Uprawnienia te są ściśle związane za zobowiązaniem, nie może być ono samodzielnym przedmiotem obrotu. Zasadą jest, że przechodzą one automatycznie wraz z przejściem wierzytelności, chyba że strony postanowią inaczej.

Jednostronne czynności prawne są źródłem zobowiązań o ile przewidują takie zdarzenie normy prawa zobowiązań. Część doktryny wypowiada się, że w prawie zobowiązań panuje zasada swobody kreowania i kształtowania zobowiązań (wszystkie czynności prawne 1 - stronne byłyby źródłem zobowiązań). Ale art. 353 KC określa jedynie zasadę swobody umów, a nie kształtowanie stosunków zobowiązaniowych. Wg. Poglądu sprzecznego z art. 353 KC można by zobowiązać osobę bez jej zgody. Naruszyło by to bezpieczeństwo i równość podmiotów - dlatego mamy zamknięty katalog jednostronnych czynności prawnych.

Zobowiązanie rezultatu - zobowiązanie, którego wykonanie ma polegać na osiągnięciu określonego z góry rezultatu

Starannego działania - zobowiązanie, w którym żaden rezultat nie jest z góry przewidziany, a dłużnik jest jedynie zobowiązany do starannego działania w określonym kierunku

Rozkład ciężaru dowodu - ciężar dowodu co do wszystkich przesłanek odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną czynem własnym sprawcy, obciąża poszkodowanego. (art. 415 w zestawieniu z art. 6 k.c.). Poszkodowany powinien zatem wykazać: istnienie i rozmiar szkody, istnienie związku przyczynowego między czynem sprawcy a szkodą oraz fakt sprawstwa noszący znamiona winy sprawcy. W naszym kodeksie mamy do czynienia z domniemaniem winy - a więc z przerzuceniem ciężaru dowodu z poszkodowanego na osobę odpowiedzialną za szkodę.

Zobowiązania przemienne - (alternatywne) - zobowiązania, których wykonanie może nastąpić przez spełnienie jednego z dwóch lub kilku świadczeń, zależnie od wyboru osoby do tego uprawnionej (art. 365 § 1 K.C.). Świadczenia muszą być określone jako różne, a różnice mogą dotyczyć zarówno charakteru świadczenia, jak jego przedmiotu, jak wreszcie sposobu wykonania świadczenia (np. miejsce i czas świadczenia dłużnika). Z zasady, że w zobowiązaniu przemiennym istnieje tylko 1 wierzytelność, mimo że może być spełniona przez 1 z kilku wskazanych świadczeń, z których każde zwalnia dłużnika w zupełności, wynika, że przy wykonaniu zobowiązania musi nastąpić przekształcenie się zobowiązania przemiennego w zobowiązanie o 1 określonym świadczeniu. Sprecyzowanie tego oświadczenia następuje w drodze wyboru osoby uprawnionej. Osoba uprawnioną może być, zarówno dłużnik, jak i wierzyciel, a także osoba 3. Wg. K.C. jeżeli z czynności prawnej (umowy), z ustawy lub z okoliczności nie wynika nic innego, wybór świadczenia należy do dłużnika (art. 365 § 1 K.C.) Zgodnie z art. 365 § 3 K.C. druga strona może wyznaczyć stronie uprawnionej odpowiedni termin w celu dokonania wyboru i po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu uprawnienie dokonania wyboru na nią przechodzi.

Prawo kształtujące - jest to oświadczenie woli, więc jego konsekwencją jest stosowanie K.C. (powołanie się na wszelkie wady oświadczenia woli). Uprawniony do jego złożenia przez skorzystanie z tego uprawnienia kształtuję sytuację prawną nie tylko swoją, ale i drugiej strony

Świadczenie niemożliwe - (impossibilium nulla obligatio est) - Wyróżniamy:

• pierwotne - gdy świadczenie od samego początku nie jest możliwe do spełnienia, zobowiązanie w ogóle nie powstaje (art. 387 § 1 K.C.)

• następcze - gdy świadczenie staje się niemożliwe do spełnienia już po powstaniu zobowiązania, samo zobowiązanie jest ważne, niemniej jednak albo wygaśnie i dłużnik będzie zwolniony od obowiązku świadczenia, albo też utrzyma się w mocy i dłużnik będzie zobowiązany do dania odszkodowania w miejsce świadczenia - co jest zależne od przyczyny powstania niemożliwości świadczenia (art. 475 § 1, 493 i 495 K.C.).

• gospodarcze - kiedy do spełnienia świadczenia trzeba pokonać bardzo wielkie trudności, wymagające bardzo wysokich ofiar.

Nie ma kryterium rozgraniczającego między prawem cywilnym, a prawem handlowym. Zasada jedności prawa cywilnego pokazuje odrębność prawa obrotu profesjonalnego.

Art. 2 prawa spółek - kodeks cywilny stosuje się odpowiednio, jeśli wymaga tego stosunek prawny

Akty administracyjne - są źródłem zobowiązań jeżeli są wyraźnie wymieniane w ustawie (np. akt zezwolenia). Nakłada on zobowiązanie na podmiot, który się do niego zwraca. Konsekwencje aktu administracyjnego mogą być:

• bezpośrednie - to zdarzenia powodujące konieczność zapłacenia odszkodowania

• pośrednie - to najczęściej konieczność otrzymania zezwolenia na dokonywanie określonej działalności

Konstytutywne orzecznictwo sądów:

1. formalne

2. merytoryczne - wtedy gdy przepisy k.c. wyraźnie do przewiduje (art. 358, 628)

art. 64 k.c. - prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek danej osoby do złożenia oznaczonego oświadczenia woli, zastępuje to oświadczenie.

Bezpodstawne wzbogacenie - (art. 405 K.C.) - uzyskanie kosztem innej osoby korzyści majątkowej bez podstawy prawnej. Ten kto się wzbogaci zobowiązany jest do zwrócenia zubożonemu tego, co wziął. (Zwrot - to przywrócenie równowagi między podmiotami).

Przesłanki:

1. Wzbogacenie musi polegać na transferze wartości majątkowej (musi być to oszacowane) np. zmniejszenie pasywów lub zwiększenie aktywów.

2. Zubożenie - to zmiana w wartościach majątkowych odpowiadająca wysokości wzbogacenia się drugiej strony (zwrot tego co przekazał + potencjalne korzyści)

3. Związek między wzbogaceniem, a zubożeniem

4. Brak podstawy prawnej lub niewystarczająca podstawa prawna (np. budowa na cudzym gruncie z własnych materiałów)

Nienależne świadczenie (art. 410 K.C.) - uzyskanie korzyści cudzym kosztem pod postacią świadczenia. Wykonujemy zobowiązanie, które w rzeczywistości nie istnieje lub nie stwarza podstawy do dokonania świadczenia (np. zobowiązany spełnia świadczenia wobec innej osoby i 2 strona nie jest już stroną - odstąpiła od umowy, a my świadczymy dalej) lub (np. darowizna na poczet małżeństwa, które nie dojdzie do skutku).

Upoważnienie przemienne - (alternatywne) - może przysługiwać dłużnikowi jako uprawnienie do jednostronnego zwolnienia się z długu przez wykonanie innego świadczenia niż świadczenie główne. Przedmiot świadczenia jest tu od początku jeden (inaczej niż w zobowiązaniach przemiennych !) Wierzyciel nie może domagać się od dłużnika niczego innego niż spełnienia głównego świadczenia. Jednakże dłużnik może zamiast tego świadczenia spełnić inne świadczenie, które je zastąpi. Także wierzyciel może żądać innego świadczenia, niż to które mu się należy - ale tylko w razie zajścia okoliczności przewidzianych w przepisach ustawy lub w umowie stron (może ono być podniesione tylko przed wygaśnięciem roszczenia w pierwotnej postaci)

Skarga Pauliańska - (ochrona wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika) - art. 527 - 534 K.C. gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba 3 uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba 3 o tym wiedziała lub mogła się dowiedzieć. Czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny, albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności. Jeżeli wskutek tej czynności korzyść majątkową uzyskała osoba będąca w bliskim z nim stosunku lub przedsiębiorca pozostający z dłużnikiem w stałych stosunkach gospodarczych, domniemywa się że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli (art. 527). Jeżeli poprzez czynność prawną osoba 3 uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli (art. 528). Jeżeli wskutek darowizny dłużnik stał się niewypłacalny lub w chwili jej dokonania już był niewypłacalny, domniemywa się, iż działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli (art. 529). Tryb zaskarżenia - następuje w drodze powództwa lub zarzutu przeciwko osobie 3, która w skutek tej czynności uzyskała korzyść majątkową. W wypadku, gdy osoba 3 rozporządziła uzyskaną korzyścią, wierzyciel może wystąpić bezpośrednio przeciwko osobie, na której rzecz rozporządzenie nastąpiło, jeżeli osoba ta wiedziała o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną albo jeżeli rozporządzenie było nieodpłatne. Termin - uznania czynności prawnej dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli za bezskuteczną nie można żądać po upływie 5 lat od daty tej czynności.

Kiedy świadczenie nie jest zwracane ?

• art. 411 K.C. - jeśli czyni to zadość zasadom współżycia społecznego

• jeżeli świadczenie spełniono w celu zadośćuczynienia roszczeniu przedawnionemu

• jeżeli świadczenie spełniono zanim stało się ono wymagalne

• jeżeli spełniający wiedział, że nie jest do świadczenia zobowiązany

• art. 412 K.C. - niegodziwość świadczenia - świadczenie świadomie spełnione w celach niezgodnych z prawem lub w celu niegodziwym. Realizacja niegodziwości musi być zamierzona przez świadczącego i co najmniej wiadoma drugiej stronie. Niegodziwość świadczenia kończy się zwykle świadczeniem na rzecz państwa

Czyny niedozwolone - (art. 415 i dalsze) - obejmują wyrządzenie szkody z własnej winy ale także niezawinione działanie lub zdarzenie niezależne od człowieka, z którym wiąże się obowiązek odszkodowawczy. Wyrządzenie szkody jest jednym ze źródeł zobowiązań.

Delikt - pojęcie węższe - to ludzkie działanie zawinione (art. 415 K.C.)

Źródła odpowiedzialności można podzielić na zasadzie winy oraz niezależne od winy. Działanie bez znamion winy wiąże się z odpowiedzialnością na zasadzie ryzyka. Jest jeszcze odpowiedzialność na zasadzie słuszności, która rozstrzyga gdy zawiedzie rozstrzygnięcie na zasadzie ryzyka.

Przesłanki odpowiedzialności deliktowej:

• szkoda

• spowodowane przez fakt działanie, zdarzenie

• związek przyczynowy między szkodą a działaniem

Odpowiedzialność na zasadzie winy własnej (art. 415 K.C.) - odnosi się do osób fizycznych i prawnych (organy reprezentujące osobę prawną). Możemy mieć do czynienia z anonimową winą osoby prawnej - pociągamy do odpowiedzialności organ (np. zarząd) jeśli nie da się dokładnie określić personalnie odpowiedzialności.

Wyrządzić szkodę - to pojęcie bardzo szerokie; to działanie, zaniechanie, działanie niedokończone.

Wina a bezprawność - nasz K.C. stoi na stanowisku pierwszeństwa bezprawności. Bezprawność to naruszenie nakazów i zakazów, dobrych obyczajów, zasad współżycia społecznego.

Wyłączenie bezprawności czynu czyli brak odpowiedzialności:

+ obrona konieczna art. 423 - przekroczenie granic obrony koniecznej nie powoduje uchylenia bezprawności czynu

+ stan wyższej konieczności art. 424. Przesłanki:

• niebezpieczeństwu nie można było zapobiec

• ratowane dobro było ważniejsze niż dobro zagrożone

• osoba poszkodowana nie może być tą, od której pochodzi zagrożenie

+ dozwolona samopomoc art. 343 § 2 - przywrócenie stanu poprzedniego własnym działaniem. Art. 432 - posiadacz gruntu może zabrać cudze zwierze wyrządzające szkodę w celu zabezpieczenia świadczenia

+ zgoda pokrzywdzonego - np. zgoda na zabieg, udziela jej osoba mająca świadomość

Wina - to naganna decyzja człowieka odnosząca się do podjętego przez niego czynu bezprawnego. Wykluczenie winy:

• niepoczytalność

• nieletni art. 425

Rodzaje winy: umyślna, niedbalstwo ( staranność powinna być zachowana in abstracto), nieumyślna, lekkomyślność.

Prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia: - jest pozaumownym źródłem zobowiązań. Powstaje na skutek dobrowolnego prowadzenia cudzej sprawy pomimo gdy brak jest podstawy prawnej. Musi być dokonane w celu przysporzenia korzyści, które by nie nastąpiły bez interwencji prowadzącego. Musi on działać z korzyścią dla tej osoby, której sprawę prowadzi i zgodnie z prawdopodobną wolą tej osoby. Prowadzący powinien zawiadomić osobę o podjęciu jego sprawy, powinien oczekiwać zleceń albo poprowadzić sprawę dopóki ta osoba nie będzie mogła sama poprowadzić tej sprawy. Osoba prowadząca - jest zobowiązana do wydania wszystkiego, co przy prowadzeniu sprawy uzyskała. Może żądać zwrotu uzasadnionych nakładów i wydatków albo zwolnienia ze zobowiązań, które zaciągnął przy powadzeniu sprawy. Nie należy mu się wynagrodzenie chyba że ten, którego sprawę powadził zechce mu cos dać (np. zaopiekowanie się cudzym majątkiem leżącym odłogiem; udzielenie pomocy rannemu w wypadku drogowym).

Zobowiązanie - jest stosunkiem prawnym, w którym wierzyciel może żądać od drugiej strony świadczenia, a dłużnik powinien je spełnić.

Podmiot - wierzyciel, dłużnik (może być kilka podmiotów), osoba fizyczna i osoba prawna + ułomne osoby prawne. Indywidualizacja strony musi nastąpić najpóźniej w chwili świadczenia.

Zobowiązania realne - wynikają z innego stosunku prawnego, głównie z prawa rzeczowego

Cel - ekonomiczny (wymiana dóbr i usług) własność, użytkowanie, najem, zaspokajanie interesu jednej strony [czyny niedozwolone].

Charakter więzi prawnej:

Charakter względny - 1 wobec 2, a nie wobec wszystkich. [rozszerzona ochrona wierzytelności]. Art. 527 k.c. - ochrona wierzycieli w razie niewypłacalności dłużnika. Dłużnik musi działać ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. (Osoba trzecia wiedziała, że działa ze świadomością, albo przy należytej działalności mogła się dowiedzieć. Wierzycielowi służy roszczenie o uznanie czynności za bezskuteczną wobec niego.

Wierzytelność jako treść stosunku prawnego - to prawo podmiotowe, które służy zaspokajaniu interesów wierzyciela (przybiera charakter majątkowy [dywidenda] i niemajątkowy [prawo korporacyjne do głosu])

Wierzytelność a roszczenie - żądanie skonkretyzowanego świadczenia wobec zindywidualizowanego podmiotu. Może obejmować kilka uprawnień i obowiązków dłużnika. Każde uprawnienia może doprowadzić do konkretnego zachowania się dłużnika

Cecha korelatywności - korelatem wierzytelności jest dług

Uprawnienia kształtujące - uprawnienia wierzyciela do zmiany stosunku zobowiązaniowego przez jednostronną czynność prawną.

Cecha wierzytelności - wierzyciela może zaspokoić dłużnik lub osoba trzecia przez odpowiednie zachowanie (CECHA NIE ZDEFINIOWANA PRZEZ KODEKS CYWILNY !)

1. korelatywność wierzytelności

2. musi być oznaczona w dostateczny sposób

3. musi wynikać ze stosunku zobowiązaniowego

4. muszą być strony wierzytelności

5. musi być oznaczone świadczenie lub oznaczalne w przyszłości (do momentu zbycia lub zaspokojenia roszczenia)

RODZAJE:

1. przyszłe - mogą powstać w przyszłości

2. wymagalne - ich wykonania może domagać się wierzyciel

3. niewymagalne - którego termin wykonania jeszcze nie nadszedł

4. terminowe

5. pod warunkiem zawieszającym - powstanie wierzytelności uzależnione jest od zdarzenia przyszłego przedmiotowo niepewnego

6. z umów wzajemnych - ekwiwalentne świadczenie z obu stron (można je zbywać przez przelew np. gdy 1 strona nie wywiąże się ze zobowiązania, 2 może odstąpić od umowy)

7. wierzytelność w zobowiązaniach solidarnych - można zbywać, ale wtedy stajemy się wierzycielami solidarnymi

8. wierzytelność z zobowiązań o charakterze trwałym

9. zbywalne

10. niezbywalne

11. o ograniczonej zbywalności

Ekspetatywa wierzytelności - to tzw. szansa wierzytelności (można ją zbyć razem z akcją); zbywalność ekspetatywy przez przetarg powstaje przy wierzytelnościach terminowych - do chwili nadejścia terminu wierzytelność nie istnieje

Zbywanie wierzytelności - (przelew) - przeniesienie wierzytelności (cesja) z majątku wierzyciela do majątku osoby trzeciej na mocy umowy między zbywcą wierzytelności (cedentem), a nabywcą wierzytelności (cesjonariuszem)

Przelew - zbycie odpłatne lub nie wierzytelności wymagalnej lub niewymagalnej na rzecz osoby lub osób trzecich (przelew wielokrotny), bez zgody lub za zgodą dłużnika. Odpowiedzialność dłużnika nie zależy z zasady od jego woli, angażuje on sferę swoich dóbr, a czasami sferę dóbr osób trzecich i nie jest też stroną umowy przelewu przynajmniej z zasady.

RODZAJE:

1. cichy - cedent przenosi wierzytelność na cesjonariusza ale zastrzega sobie prawo do ściągnięcia wierzytelności od dłużnika (nie dozwolony !!!)

2. powierniczy - cedent nie przenosi wierzytelności, ale prawo do ściągnięcia długu przez cesjonariusza na rachunek cedenta

3. przelew dla zabezpieczenia - cesjonariusz może się zaspokoić z wierzytelności zabezpieczonej tylko wtedy, gdy cedent nie zrealizuje wierzytelności zabezpieczonej przelewem

4. zwykły (art. 509 k.c.) - wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność, chyba że sprzeciwia się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu lub właściwości zobowiązaniowej

Ograniczenie zbywalności wierzytelności - ex lege:

1. wierzytelności niezbywalne (uprawnienia kształtujące)

2. ograniczenie zbywalności udziałów wspólnika spółki cywilnej lub prawnej

3. wierzytelność wynagrodzenia za pracę

4. wierzytelności odszkodowawcze

Ograniczenie wynikające z właściwości zobowiązania:

1. wierzytelności o charakterze osobistym

2. wierzytelności o ochronę dóbr i interesów osoby

3. wierzytelności związane z osobą wierzyciela

Ograniczenia wynikające ze szczególnego interesu dłużnika:

1. wierzytelności z umowy przedwstępnej

2. umowa o dzieło

Umowne ograniczenie przenoszalności wierzytelności:

• wierzyciel musi wyrazić zgodę

• forma: klauzula umowna lub odrębna umowa

• nie wymaga się szczególnej formy ograniczenia przenoszalności wierzytelności (np. jeżeli wierzytelność jest stwierdzona pismem, to wymaga się tej samej formy ograniczenia przenoszalności wierzytelności)

Treść zastrzeżenia - to całkowite lub częściowe wyłączenie cesji

Cel ogr. przenoszal. wierzytelności - to ochrona interesów dłużnika

Zabezpieczenia wierzytelności w hierarchii ich ściągalności:

• poręczenie

• gwarancje

• weksel in blanco

• hipoteka

• zastaw

RODZAJE ZOBOWIAZAŃ

1. Realne - to zobowiązanie gdzie określenie pozycji prawa wierzytelności i dłużnika…

2. Niezupełne - (naturalne) - dłużnik nie ponosi odpowiedzialności za długi, ale jeśli dłużnik wykona świadczenie, to nie można żądać zwrotu tego świadczenia. Wierzycielowi nie przysługuje prawo do ochrony wierzytelności tj. odwołanie się do sądu.

Cechy zobowiązania naturalnego:

1. niezaskarżalność

2. brak obowiązku zwrotu świadczenia wykonanego jako świadczenia nienależnego

3. z gry i zakładu

Zobowiązanie - jest stosunkiem prawnym, w którym jedna osoba (wierzyciel) może żądać od drugiej (dłużnik) świadczenia, a ta ostatnia powinna to świadczenie spełnić. Uprawnienia wierzyciela określa się mianem wierzytelności, a obowiązki dłużnika mianem długu. Wierzycielowi służy prawo podmiotowe o charakterze względnym - wierzytelność jest skuteczna tylko wobec określonego podmiotu. Przedmiotem uprawnienia wierzyciela jest zachowanie dłużnika (działanie, zaniechanie), którego spełnienia może się domagać wierzyciel. Podmiotem tego prawa jest oznaczona osoba z uwzględnieniem poniższego zastrzeżenia - osoba wierzyciela i dłużnika nie musi być ściśle oznaczona w momencie powstania zobowiązania, wystarczy że jest podany sposób, przy pomocy którego będzie można oznaczyć tę osobę najpóźniej w momencie wykonania świadczenia. Treść zobowiązania stanowią uprawnienia wierzyciela i odpowiadające im obowiązki dłużnika. Prawo podmiotowe względne - zobowiązanie przekształca się ostatecznie w roszczenie. O roszczeniu mówimy wówczas, gdy podmiot obowiązku jest zindywidualizowany i należne świadczenie jest dostatecznie skonkretyzowane. Jeżeli natomiast jeden z tych elementów (podmiot lub przedmiot) nie jest skonkretyzowany to nie można mówić o roszczeniu. Wierzycielowi w stosunku zobowiązaniowym może przysługiwać wiele roszczeń. Dzielimy je na: 1) główne - polega na żądaniu wykonania świadczenia lub spełnienia świadczenia odszkodowawczego z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania świadczenia głównego (2) uboczne - maja na celu przygotowanie lub uzupełnienie świadczenia głównego; warunkiem ich powstania jest istnienie uprawnienia głównego (3) kształtujące - przyznają one podmiotowi uprawnionemu kompetencje do zakończenia, zmiany lub zniesienia stosunku zobowiązaniowego przez złożenie jednostronnego oświadczenia woli. Oświadczenia te z chwilą ich złożenia są nieodwołalne bez zgody podmiotu, któremu zostały złożone. Odpowiedzialność - mówimy wtedy, gdy dłużnik zobowiązany będzie do świadczenia odszkodowania na skutek nie wykonania lub nie należytego wykonania zobowiązania; dotyczy to także sytuacji w której istnieje możliwość zastosowania przymusu przez odpowiednie organy państwowe w stosunku do niego. 1) osobista - może być ograniczona albo w ten sposób, że dłużnik odpowiada tylko wyodrębnioną masą majątkową, albo odpowiada całym swoim majątkiem do maksymalnej wartości (2) rzeczowa - polega na tym, że dłużnik nie odpowiada całym swoim majątkiem, ani jego wyodrębniona częścią, lecz indywidualnie oznaczoną rzeczą, z tym że odpowiedzialność tą ponosi każdoczesny właściciel rzeczy, bez względu na to czy jest dłużnikiem czy nie. Wierzyciel ma pierwszeństwo zaspokojenia swojej wierzytelności przed wierzycielami osobistymi właściciela rzeczy obciążonej. Świadczenie - zachowanie dłużnika zgodne z treścią zobowiązania czyniące zadość interesom wierzyciela. Może polegać na działaniu lub zaniechaniu. Treść świadczenia musimy określić najpóźniej w momencie jego spełnienia. Zobowiązania niezupełne - to zobowiązania, którym porządek prawny odmawia przymusu realizacji. Wierzyciele nie mogą więc dochodzić swoich roszczeń przed sądem, nie maja możliwości przeprowadzenia egzekucji, a także nie mogą podnieść roszczeń odszkodowawczych z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania świadczenia.. W razie dobrowolnego spełnienia świadczenia dłużnik nie może żądać jego zwrotu - są one niezaskarżalne. Należą do nich: 1) zobowiązania pierwotne zupełne tj. zaskarżalne i nadające się do egzekucji, lecz później z pewnych przyczyn osłabione i pozbawione niektórych sankcji umożliwiających ich przymusowe wykonanie (2) zobowiązania, których dochodzenie sądowe i egzekucję ustawa wyraźnie od samego początku wyklucza - z gier i zakładów (3) zobowiązania w których spełnienie świadczenia czyni zadość zasadom współżycia społecznego. Ustawa odmawia w tych przypadkach prawa żądania zwrotu świadczenia. Zobowiązania przemienne - opiewa ono na kilka różnych świadczeń, z których tylko jedno ma być wykonane zależnie od wyboru osoby do tego uprawnionej. Osobą uprawnioną do wyboru może być dłużnik, wierzyciel albo osoba trzecia. Mogą ona powstać zarówno z czynności prawnych jak i z ustawy. W tym zobowiązaniu świadczenia muszą być oznaczone jako różne. Różnice mogą dotyczyć zarówno przedmiotu świadczenia, jak i jego charakteru oraz sposobu jago wykonania, a w szczególności czasu i miejsca Wyboru dokonuje uprawniony za pomocą oświadczenia skierowanego do strony wiążącej - z reguły dłużnik. Wybór jest uprawnieniem prawokształtującym i raz dokonany nie może być zmieniony bez zgody drugiej strony. Może on dotyczyć tylko jednego ze świadczeń w całości. Nie może natomiast uprawniony wybrać części jednego świadczenia i części drugiego. Wybór nie może być ograniczony warunkiem ani terminem. Prawo wyboru jest uprawnieniem ubocznym i zależnym. Nie można go przenieść bez wierzytelności lub długu na inną osobę. W razie śmierci uprawnionego dłużnika albo wierzyciela prawo wyboru przechodzi na jego spadkobierców. Uprawniony powinien dokonać wyboru w terminie wynikającym z treści zobowiązania. Jeżeli nie dokona wyboru w terminie to uprawnienie to przechodzi na stronę przeciwną. Jeżeli wszystkie świadczenia wymienione w zobowiązaniu przemiennym były nie możliwe do spełnienia, to całe zobowiązanie jest nieważne. Dłużnik natomiast nie może w tej sytuacji wybrać świadczenia niemożliwego i stać się wolnym od zobowiązania, jak długo bowiem trwa możliwość pozostałych świadczeń, tak długo istnieje obowiązek dłużnika. Jeżeli dłużnik nie odpowiada za niemożliwość świadczenia, wówczas zobowiązanie gaśnie, a jeżeli odpowiada to wierzyciel może wybrać odstąpienie od umowy oraz naprawienie szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania. Natomiast jeżeli świadczenie stało się niemożliwe na skutek działania wierzyciela, a osobą uprawnioną do dokonania wyboru jest dłużnik, to wówczas jakkolwiek jest on zobowiązany do spełnienia świadczenia możliwego, to jednak może domagać się od wierzyciela odszkodowania za udaremnienie lub ograniczenie wyboru, jeżeli z tego powodu poniósł jakąś szkodę. Upoważnienie przemienne - daje dłużnikowi możliwość zaspokojenia wierzyciela za pomocą innego świadczenia niż świadczenie dłużne. Może powstać z umowy lub z ustawy. Dłużnikowi wolno zamiast dłużnego świadczenia dokonać innego świadczenia i wierzyciel musi je przyjąć, gdyż inaczej popadnie w zwłokę. Od zobowiązania przemiennego różni się tym że przedmiot świadczenia jest jeden, z góry określony i tylko jego wierzyciel może się domagać. Dłużnik nie może jednak skorzystać z upoważnienia przemiennego wówczas gdy wierzyciel wszczął egzekucję celem zrealizowania świadczenia właściwego. Zobowiązania pieniężne - jego przedmiotem są znaki pieniężne dopuszczone do obrotu w danym kraju przedstawiające określoną wartość. Zobowiązania pieniężne płatne na obszarze Polski powinny być wyrażone w pieniądzu polskim. Zasada nominalizmu wyraża się w tym, że jeżeli przedmiotem zobowiązania jest suma pieniężna, spełnienie świadczenia następuje przez zapłatę sumy nominalnej bez względu na to czy w okresie miedzy powstaniem zobowiązania a datą w której ma ono być wykonane nie zaszły zmiany wartości tego pieniądza. Ustawodawca dopuszcza jednak zastosowanie klauzul waloryzacyjnych. Wyróżniamy klauzule walutowe - mierzy się wartość pieniądza, w który ma być wykonana zapłata w relacji do innej waluty; nie zabezpiecza ona przed jednoczesnym spadkiem wartości obu walut, dlatego należy wybrać waluty ze sobą nie powiązane. Klauzule indeksowe - zabezpieczają przed zmianą poszczególnych składników ceny lub też w odniesieniu do towarów masowych, których wartość można obiektywnie ustalić na giełdach, zabezpieczają w ogóle przed zmianami cen na światowych rynkach. Waloryzacja sądowa - w razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, sąd może zmienić wysokość lub sposób świadczenia pieniężnego, chociażby były ustalone w umowie lub w orzeczeniu. Sąd może dokonać wspomnianej zmiany kierując się interesem obu stron i zasadami współżycia społecznego. O waloryzację sądową nie może wystąpić osoba, która prowadzi przedsiębiorstwo. Zobowiązanie pieniężne realizowane w formie czeku - czek: pisemne polecenie zapłaty skierowane do banku jako trasata i wystawione w formie ściśle określonej przez prawo. Czek zawiera bezwarunkowe polecenie zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej. Dodanie jakiegokolwiek warunku unieważnia czek. Wystawca odpowiada za zapłatę czeku. Przez wydanie czeku wystawca upoważnia trasata (bank) do zapłacenia w ciężar swego rachunku określonej sumy pieniężnej (czek wystawia osoba mająca pieniądze lub kredyt w banku). Przyjęcie czeku wymaga zgody wierzyciela, ponieważ czek nie jest ustawowym środkiem płatniczym. Wystawienie i przyjęcie czeku jest wobec tego umową między wystawcą (dłużnikiem) a remitentem (wierzycielem). Umożenie długu następuje nie z chwilą wydania czeku, lecz z chwilą dokonania przez bank zapłaty zgodnie z treścią wystawionego czeku. Odmowa przyjęcia czeku przez wierzyciela nie powoduje tego, że wierzyciel popada w zwłokę. O czekach bez pokrycia mówimy wtedy, gdy wystawca wystawiając czek nie miał u trasata potrzebnego funduszu albo gdy po wystawieniu czeku rozporządził pokryciem w banku. Jeżeli bank dokona zapłaty mimo braku pokrycia przysługuję mu roszczenie wobec wystawcy, a nie wobec remitenta. Remitent może zlecić swojemu bankowi, aby ten ściągnął należną kwotę wynikającą z czeku i wpłacił ja na jego konto. Odsetki - stanowią wynagrodzenie za używanie cudzych pieniędzy lub innych rzeczy zamiennych, płatne z reguły w rzeczach zamiennych tego samego rodzaju co dług główny w stosunku do jego wysokości i czasu używania.. Odsetki są świadczeniem ubocznym, istniejącym obok świadczenia głównego i tym różnią się od rat umorzeniowych które są zwrotem dłużnej sumy i od wszelkiego rodzaju świadczeń rentowych (renty), które są długiem zupełnie samoistnym. Obowiązek płacenia odsetek nie może powstać bez obowiązku zapłaty sumy głównej. Pisemne potwierdzenie odbioru sumy dłużnej stwarza domniemanie że także odsetki zostały zapłacone. Obowiązek zapłaty odsetek powstaje bądź na podstawie czynności prawnej, bądź z ustawy lub orzeczenia sądu. Art. 481 - w razie nie wykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania pieniężnego należą się wierzycielowi odsetki za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł on żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Odsetki należą się także w razie użycia własnych pieniędzy w cudzym interesie. Wysokość odsetek nie jest ograniczona żadnym przepisem ustawowym. Termin płatności odsetek oznacza umowa. W braku takiego oznaczenia dłużnik zobowiązany jest płacić odsetki roczne z dołu, a jeżeli suma została przekazana mu na krótszy niż rok okres czasu, to powinien zapłacić odsetki równocześnie z jej zwrotem. Ustawa zakazuje umawiania się z góry o zapłatę odsetek od zaległych odsetek (zakaz anatocyzmu). Zobowiązania polegające na wynagrodzeniu szkody - Szkoda - to uszczerbek na dobrach przez prawo chronionych takich jak życie, wolność, cześć i majątek. Jeżeli ustawa używa pojęcia szkody bez bliższego określenia, to ma na myśli szkodę majątkową. Jeśli ma na myśli wynagrodzenie inne niż majątkowe to używa określenia zadośćuczynienie pieniężne za doznaną szkodę. Szkoda majątkowa - różnica między obecnym stanem majątku poszkodowanego a stanem jaki by istniał gdyby nie nastąpiło zdarzenie powodujące szkodę. Ten sposób obliczania szkody nazywamy dyferencjacyjnym albo różnicowym. Może polegać na pomniejszeniu aktywów lub zwiększeniu pasywów majątku poszkodowanego. Szkodą może być również udaremnienie nabycia korzyści, jakiej poszkodowany mógł się spodziewać, gdyby zdarzenie wywołujące szkodę nie powstało. Podstawy odpowiedzialności za szkody - Może nią być umowa albo przepis ustawowy. Wyróżniamy: 1) odpowiedzialność za czyny niedozwolone - ex contractum; ex delictum (2) ustawowe gwarancje (3) dozwolone wtargnięcie w cudzą sferę prawną celem odwrócenia grożącego niebezpieczeństwa (4) nadużycie pomocy własnej (5) nielojalne zachowanie się przy zawarciu umowy (6) naruszenie obowiązków wynikających ze zobowiązania przez niewykonanie lub nienależyte wykonanie świadczenia. Wynagrodzenie szkody w granicach pozytywnego interesu umownego i ujemnego interesu państwa - Jeżeli pierwotne świadczenie jakie dłużnik jest winien wierzycielowi zmienia się z pewnych przyczyn w obowiązek wynagrodzenia szkody, to wówczas wierzyciel powinien jako odszkodowanie otrzymać wszystko, co by miał, gdyby zobowiązanie zostało należycie spełnione (pozytywny interes umowny). Tzw. negatywny interes obejmuje szkodę jaką poniosła jedna ze stron wskutek działania w zaufaniu do ważności umowy. Szkoda ta jest zwykle niższa niż interes pozytywny. Przesłanki odpowiedzialności - odpowiedzialność za szkodę powstaje wówczas kiedy szkoda jest rezultatem pewnego zdarzenia, z którym ustawodawca łączy obowiązek wynagrodzenia szkody. Może to być zdarzenie zależne od woli ludzkiej, lub od tej woli niezależne. Istotną przesłanką warunkującą odpowiedzialność jest związek między szkodą a zdarzeniem, które ją wywołało i które uzasadnia odpowiedzialność. Zasady odpowiedzialności - to ogólne założenia, które pozwalają na zakwalifikowanie pewnych zdarzeń jako zdarzeń uzasadniających odpowiedzialność odszkodowawczą. Wyróżniamy: 1) zasadę winy (2) zasadę ryzyka (3) zasadę słuszności (4) zasadę gwarancyjno - repartycyjną. Zasada ryzyka - odpowiedzialność niezależna od winy. Granica odpowiedzialności przy tej formie jest siła wyższa Ponadto w pewnych wyraźnie wskazanych w umowie przypadkach podmiot, który odpowiada na zasadzie ryzyka może zwolnić się od tej odpowiedzialności (np. wyłączna wina poszkodowanego). Zasada słuszności - art. 428 - gdy sprawcy szkody z powodu wieku lub innych okoliczności winy przypisać nie można, brak jest osób zobowiązanych do nadzoru nad nim albo nie można uzyskać od nich odszkodowania, to wówczas poszkodowany może żądać naprawienia szkody od samego sprawcy, jeżeli z okoliczności, a zwłaszcza z porównania stanu majątkowego poszkodowanego i sprawcy wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego, czyli względy słuszności. Zasada gwarancyjno - repartycyjna - opiera się na tym że będzie odpowiadał za szkodę podmiot, którego fundusz tworzą potencjał sprawcy szkody oraz potencjalni poszkodowani np. ubezpieczenia. Związek przyczynowy - to związek między zdarzeniem, z którym ustawodawca łączy odpowiedzialność a szkodę. Samo pojawienie się skutku danej przyczyny nie jest jeszcze szkodą. Skutkiem bowiem jest nie szkoda ale np. uszkodzenie ciała, zniszczenie rzeczy, śmierć człowieka. Skutek jest więc tylko jednym z czynników, które decydują o powstaniu szkody. Ściśle rzecz biorąc związek przyczynowy nie zachodzi między rozpatrywaną przyczyną a szkodą lecz między przyczyną a pewnym stanem rzeczy, który szkodą okazać się może dopiero przez porównanie go z innym stanem rzeczy (stanem hipotetycznym). Schemat ustalania związku przyczynowego - stan rzeczy B nie pojawiłby się gdyby nie miał miejsca stan rzeczy A. Związek przyczynowy spełnia podwójną funkcję. Jest przedmiotową przesłanką odpowiedzialności, warunkując jej powstanie i jednocześnie wyznacza granice tej odpowiedzialności, określając zakres szkodliwych następstw, które objęte są obowiązkiem odszkodowawczym. W pewnych wypadkach wina może wpływać na rozszerzenie odpowiedzialności poza granicę normalnych następstw. Dotyczy to tylko winy umyślnej. Ma to miejsce wówczas gdy sprawca chce wywołać określony skutek lub przewidując jego możliwość godzi się na wywołanie tego skutku. Chodzi tu o sytuację w której sprawca chcąc osiągnąć pewien skutek za pomocą środków które normalnie w rozumieniu art. 361 tego skutku nie wywołują. Dla przyjęcia winy nie wystarczy jednak zamiar osiągnięcia określonych skutków. Konieczne będzie stwierdzenie rzeczowego powiązania między zachowaniem się sprawcy a zamierzonymi następstwami. Niewystarczający będzie także sam zamiar sprowadzania nienormalnych następstw poparty jedynie nadzieją na ich realizację. Działający umyślnie sprawca odpowiada nie tylko za skutki objęte swoim zamiarem ale również za inne normalne następstwa, choćby wywołane nieumyślnie - dlatego że granicę odpowiedzialności nie tyle wyznacza wina sprawcy, ile związek przyczynowy. Wina nieumyślna - sprawca nie przewidywał możliwości pojawienia się tego skutku, chociaż mógł lub powinien był to uczynić - jest to brak należytej staranności (postępowanie wzorcowe z którym należy porównać zachowanie się sprawcy w konkretnych warunkach). Nie można postawić sprawcy zarzutu braku staranności jeżeli nie przewidział on pewnych nienormalnych następstw swego zachowania. Wielość przyczyn - mówimy wówczas gdy określone następstwo niepodzielnie spowodowane jest przez więcej niż jedną przyczynę. Powstaje w takiej sytuacji cos na kształt łańcucha przyczynowego, w którym możliwe jest wyróżnienie pewnych ogniw pośrednich lub bezpośrednich. W sytuacji gdy mamy do czynienia z takim zbiegiem przyczyn który niepodzielnie wpływa na dane następstwo to albo przyjmujemy odpowiedzialność solidarną podmiotów odpowiedzialnych albo przyjmujemy zasadę odpowiedzialności podzielonej tzn. że rozmiar świadczenia odszkodowawczego każdego z dłużników powinien być oznaczony proporcjonalnie do efektywności kauzalnej przypisywanej mu współprzyczyny. Przesłanką powstania solidarności jest okoliczność, że za tę samą szkodę odpowiedzialność ponosi równocześnie kilka podmiotów. Aby przy wielości przyczyn odpowiedzialność nabrała charakteru odpowiedzialności solidarnej musza być spełnione następujące warunki: 1) szkoda powinna stanowić wspólny i niepodzielny rezultat wszystkich zbiegających się przyczyn (2) poszczególne przyczyny konkurencyjne łączyć musi z rozpatrywanym skutkiem normalny związek przyczynowy (3) powinny zostać spełnione wszystkie pozostałe przesłanki odpowiedzialności przewidziane w odpowiednich przepisach k.c. Czyny niedozwolone - Przesłanki: 1) bezprawność postępowania (2) wina. Przez bezprawność postępowania należy rozumieć niezgodność postępowania sprawcy szkody z normami prawnymi i zasadami współżycia społecznego. Okoliczności wyłączające bezprawność: a) obrona konieczna - to odparcie bezprawnego, bezpośredniego zamachu skierowanego na dobro własne lub cudze (b) stan wyższej konieczności - sytuacja, w której ktoś zniszczył lub uszkodził cudzą rzecz albo zranił lub zabił cudze zwierzę w celu odwrócenia od siebie lub od innych grożącego bezpośrednio od tej rzeczy lub zwierzęcia niebezpieczeństwa (c) zgoda pokrzywdzonego - albo poszkodowanego wyłącza bezprawność tylko wówczas, gdy poszkodowany jest uprawniony do wyrażania takiej zgody i wtedy gdy zgoda została skierowana do właściwego podmiotu oraz została wyrażona w odpowiedniej formie. Poszkodowany udzielający zgody musi posiadać zdolność do czynności prawnych i znajdować się w stanie który umożliwia swobodne powzięcie i wyrażenie woli. (d) dozwolona samopomoc (e) niepoczytalność - to sytuacja w której osoba z jakichkolwiek powodów znajduje się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli. Przyczyna: choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy, przejściowe zakłócenie czynności psychicznych. Przyczyną która powoduje powoduję niemożność postawienia zarzutu winy jest wiek, stan psychiczny lub stan cielesny. Odpowiedzialność osób zobowiązanych do nadzoru - art. 427 k.c. reguluje odpowiedzialność za cudzy czyn w sytuacji gdy osoba zobowiązana do nadzoru nad osobą której z powodu wieku, stanu psychicznego lub fizycznego winy przypisać nie można. Osoba podlegające nadzorowi dopuszcza się czynu niedozwolonego który nosi znamiona czynu bezprawnego ale niezawinionego. Jeżeli osobie pozostającej pod nadzorem można przypisać winę to wówczas podmiot sprawujący nadzór nie będzie odpowiadał za cudzy czyn na zasadzie winy w nadzorze. Sprawujący nadzór może zatem zwolnić się od odpowiedzialności wówczas gdy: a) wykaże że zadośćuczynił obowiązkowi nadzoru (b) gdy udowodni, że szkoda byłaby powstała także przy starannym wykonywaniu nadzoru. W sytuacji gdy sprawca z powodu wieku lub stanu psychicznego nie jest odpowiedzialny za szkodę, a jednocześnie brak jest osób zobowiązanych do nadzoru albo te osoby są, ale nie można od nich uzyskać naprawienia szkody, to wówczas na zasadzie słuszności będzie odpowiadał sam sprawca w tym znaczeniu że poszkodowany będzie mógł od niego żądać całkowitego lub częściowego naprawienia szkody jeżeli wymagają tego zasady współżycia społecznego (zasady moralne). Odpowiedzialność na podstawie art. 429 k.c. dotyczy sytuacji gdy jakiś podmiot powierza wykonanie czynności innej osobie a ta przy wykonywaniu tej czynności wyrządza szkodę. W tym wypadku powierzający wykonanie tej czynności odpowiada za cudzy czyn na zasadzie winy w wyborze. Warunkiem jego odpowiedzialności jest to aby wykonawca czynności wyrządził szkodę przy wykonaniu powierzonej czynności, a nie przy jej okazji. Powierzający może zwolnić się od odpowiedzialności jeżeli wykaże (udowodni) że nie ponosi winy w wyborze albo że wykonanie czynności powierzył osobie, przedsiębiorstwu lub zakładowi, które w zakresie swojej działalności zawodowej trudnią się wykonywaniem takich czynności. Odpowiedzialność podmiotu za czyny cudze - art. 430 - podmiot zwany zwierzchnikiem odpowiada za czyny niedozwolone dokonane przy wykonywaniu czynności przez podwładnego. Podwładnym jest osoba która dokonuje czynności na rachunek i w interesie zwierzchnika będąc jednocześnie jemu podporządkowana i mając obowiązek stosowania się do jego wskazówek. Zwierzchnik odpowiada za czyny cudze tj. podwładnego na zasadzie ryzyka bez możliwości powołania na okoliczności wyłączające jego odpowiedzialność, odpowiada więc za sam skutek. Zwierzchnikiem jest podmiot, na rzecz którego podwładny działa pozostając w najbardziej ogólnym stosunku podporządkowania, a nie podmiot, który wydaje wiążące polecenia podwładnemu. Zwierzchnikiem nie będzie ani majster ani dyrektor lecz przedsiębiorstwo, z którym łączy te osobę stosunek podporządkowania. Podwładny działa bowiem nie w interesie i na rachunek bezpośredniego przełożonego, lecz na rachunek przedsiębiorstwa lub innej organizacji. Jeżeli natomiast łączy strony stosunek oparty na podstawie umowy o dzieło, to wówczas ze względu na charakter tej umowy wykonawca dzieła nie może być traktowany jako podwładny w rozumieniu art. 430. wina bezimienna lub anonimowa - polega na tym że wystarczy, że poszkodowany wykaże iż winę można by przypisać jakiemuś niezidentyfikowanemu podmiotowi z grona osób które wchodzą w skład struktury organizacyjnej danego podmiotu. Przepisy szczególne (w tym prawo pracy) ograniczają możliwość wystąpienia z roszczeniami regresowymi wobec podwładnych w zakresie wysokości tych roszczeń (3-krotne wynagrodzenie). Odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszy państwowych - Przesłanki: 1) wyrządzenie szkody przez funkcjonariusza (2) zawinione działanie lub zaniechanie przez funkcjonariusza (3) związek przyczynowy między działaniem lub zaniechaniem a wyrządzoną szkodą (4) wyrządzenie szkody przy wykonywaniu powierzonej funkcjonariuszowi czynności. Do grona funkcjonariuszy państwowych zalicza się: pracowników organu władzy, administracji i gospodarki; osoby powołane w drodze wyboru do organu państwowego; osoby działające na zlecenie organów władzy i administracji lub gospodarki. Przy odpowiedzialności Skarbu Państwa szeroko stosuje się koncepcję winy anonimowej lub bezimiennej. Jeżeli szkoda powstała wskutek zaniechania, to do przyjęcia winy konieczne jest ustalenie konkretnego obowiązku działania z jego strony. Ze sformułowania „przy wykonywaniu powierzonej czynności” wynika że dla obciążenia państwa odpowiedzialnością musi istnieć związek pomiędzy wykonywaniem powierzonej czynności a powstałą szkodą. Skarb Państwa odpowiada także za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszy wymiaru sprawiedliwości. Prowadzący na własny rachunek przedsiębiorstwo - art. 435 - lub zakład wprawiany w ruch za pomocą sił przyrody ponosi odpowiedzialność za szkodę na osobie lub mieniu wyrządzona komukolwiek przez ruch przedsiębiorstwa lub zakładu. Jest to odpowiedzialność oparta na zasadzie ryzyka, a więc niezależna od winy. Przesłanki odpowiedzialności: 1)szkoda wyrządzona komukolwiek (2) związek przyczynowy w rozumieniu art. 361 pomiędzy ruchem przedsiębiorstwa lub zakładu a szkodą (3) podstawą odpowiedzialności jest zasada ryzyka. Okoliczności ekskulpujące - 1) siła wyższa [zdarzenie zewnętrzne, niemożliwe do przewidzenia, a jeżeli możliwe do przewidzenia to niemożliwe do zapobieżenia] (2) wyłączna wina poszkodowanego - wg. Czachórskiego to możliwość postawienia zarzutu. Trzeba wykazać związek przyczynowy pomiędzy zachowaniem się poszkodowanego a powstaniem szkody oraz umyślność lub rażące niedbalstwo po stronie poszkodowanego (3) wyłączna wina osoby trzeciej - to osoba za którą zakład nie ponosi odpowiedzialności i która pozostaje poza ruchem przedsiębiorstwa. Posiadacz pojazdu (art.. 436) - na tej podstawie odpowiadają samoistni posiadacze mechanicznych środków komunikacji wprawianych w ruch za pomocą sił przyrody. Poza nimi na zasadzie ryzyka odpowiadają posiadacze zależni, ale tylko wtedy gdy posiadacz samoistny oddał im środek w posiadanie zależne. Mechanicznym środkiem komunikacji poruszanym za pomocą sił przyrody są środki charakteryzujące się następującymi cechami: 1) napędzane są własnym urządzeniem mechanicznym (2) poruszają się za pomocą sił przyrody (3) służą celom komunikacyjnym. Jeżeli dany środek komunikacyjny stanowi element przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 435 to wówczas to przedsiębiorstwo odpowiada za szkodę na podstawie art. 435, a nie jako posiadacz samoistny albo zależny za ruch wchodzących w jego skład poszczególnych mechanicznych środków. Ruch pojazdu obejmuje czas wsiadania wysiadania i postoju na trasie. Samoistny posiadacz - jest odpowiedzialny gdy użył dla własnych celów samochód należący do przedsiębiorstwa lub firmy. Zwolnienie posiadacza samoistnego od odpowiedzialności następuje na skutek oddania pojazdu w posiadanie zależne. Nie można mówić o posiadaniu zależnym gdy chodzi o chwilowe użycie samochodu. Nie ma mowy o posiadaniu zależnym w sytuacji gdy została zawarta umowa najmu samochodu wraz z kierowcą. Okoliczności wyłączające odpowiedzialność to: wyłączna wina poszkodowanego, osoby trzeciej i siła wyższa. Do siły wyższej nie zalicza się gołoledzi, awarii sygnalizacji świetlnej, błędnych sygnałów kierującego ruchem, a także ataku epilepsji u kierowcy Osobą trzecią jest inny użytkownik drogi, a także podmiot odpowiedzialny za zły stan drogi. Nie odpowiadają na zasadzie ryzyka posiadacze w sytuacji najechania na inny pojazd. Wówczas odpowiada tylko posiadacz pojazdu będącego w ruchu Przewóz z grzeczności - nie jest to przewóz nieodpłatny. Wówczas wobec tej osoby posiadacz odpowiada na zasadzie winy, a nie ryzyka. Ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej - jest to ubezpieczenie obowiązkowe, dotyczy odpowiedzialności cywilnej posiadaczy i kierowców pojazdów za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów. Objęta jest tym odpowiedzialność każdej osoby która kierując pojazdem wyrządziła szkodę.

Swoboda umów - to możność swobodnego kształtowania stosunków prawnych w stosunkach wzajemnych z generalnego przyzwolenia państwa i w ramach tego przyzwolenia. Obejmuje 4 cechy: 1) swoboda zawarcia lub nie zawarcia umowy (2)możliwość swobodnego doboru kontrahentów (3) treść umowy może być prze strony ukształtowana w sposób w zasadzie dowolny (4) forma umowy zależy w zasadzie od woli stron. Ogranicza ona monopol stanowienia prawa przez państwo, daje możliwość dochodzenia swoich spraw przez strony oraz daje się wyrazić w postaci zasady że wszystko co nie jest zakazane jest dozwolone. Ograniczenie swobody może wynikać jedynie z przepisów bezwzględnie obowiązujących (ius cogens). Podział umów - 1) jednostronnie obowiązujące (darowizna) i dwustronnie obowiązujące - zależnie od tego czy wynikają z nich dla jednej strony tylko prawa, a dla drugiej strony tylko obowiązki, czy też rodzą one dla obu stron prawa i obowiązki (2) kauzalne - zawierają nie tylko samo przyrzeczenie świadczenia, lecz podają w jakim celu prawnym strony dają i przyjmują to przyrzeczenie; abstrakcyjne - przyrzeczenie świadczenia jest tu niezależne od tego celu (czek). Ich istota jest niemożność bronienia się przez dłużnika zarzutami wynikającymi z nieistnienia lub nieporozumienia się co do celu świadczenia (3) darme i odpłatne - zależnie od tego czy tylko jedna strona odnosi wyłączną korzyść, czy też obie odnoszą korzyści i ponoszą ciężary. Umowa darma musi mieć na celu realne przysporzenie korzyści majątkowych uprawnionemu (4) realne - konieczne jest wydanie rzeczy drugiemu kontrahentowi; konsensualne - do wywołania skutku prawnego wystarczą zgodne oświadczenia stron (5) umowy losowe - rozmiar, treść a nawet samo istnienie świadczenia uzależnione są od przypadku tj. zdarzenia o którym nie wiadomo czy w ogóle nastąpi. Treść umów - strony mogą dowolnie kształtować treść umowy jeżeli to nie sprzeciwia się ustawie. Jedną z takich norm ograniczających wolność stron są świadczenia niemożliwe. O niemożliwości świadczenia można mówić w znaczeniu obiektywnym, co ma miejsce gdy nie tylko dłużnik, ale nikt inny z przyczyn faktycznych lub prawnych nie może go wykonać; albo też w znaczeniu subiektywnym, jeśli tylko dłużnik nie może wykonać świadczenia. Rozróżnić tu trzeba niemożliwość pierwotną (istniejącą w chwili zawarcia umowy) i następczą. Negatywny interes - jeżeli 1 ze stron wiedziała o tego rodzaju niemożliwości, a druga nie, to ta która wiedziała jest zobowiązana wynagrodzić drugiej szkodę, jaka ta poniosła przez to że zaufała w ważność umowy. Interes ten obejmuje wszystko to czego by strona nie straciła gdyby wiedziała że umowa jest nieważna. Wyzysk - w umowie takiej musi istnieć przede wszystkim dysproporcja między świadczeniami obu stron polegająca na tym że jedna strona w zamian za swoje świadczenie przyjmuje lub zastrzega dla siebie lub kogo innego świadczenie którego wartość majątkowa jest rażąco wysoka w stosunku do wartości świadczenia wzajemnego. Decyduje wartość świadczeń w chwili zawarcia umowy. Do tego momentu obiektywnego należy dodać moment subiektywny a mianowicie wyzyskanie lekkomyślności, niedołęstwa, niedoświadczenia lub przymusowego położenia drugiej strony, aby ją skłonić do zawarcia tak niekorzystnej dla niej umowy. Umowa przedwstępna - strony zobowiązują się do zawarcia w przyszłości umowy określonej treści, którą ustawodawca określa umową przyrzeczoną, a która w literaturze nosi nazwę umowy definitywnej. Może być tak, że strony uzależnią dojście do skutku umowy przedwstępnej od jakiegoś warunku. Warunkiem ważności tej umowy jest: zastrzeżenie istotnych postanowień umowy przyrzeczonej oraz terminu, w ciągu którego ma być ona zawarta. Określenie „istotne postanowienia umowy przyrzeczonej” należy rozumieć jako minimalną treść umowy definitywnej. Jeżeli treść umowy przedwstępnej była przedmiotem rokowań to wówczas aby umowa doszła do skutku strony powinny określić w umowie przedwstępnej wszystkie istotne postanowienia będące przedmiotem rokowań. Termin - końcowy musi być określony w sposób dostatecznie zrozumiały. Może on być określony albo przez podanie konkretnej daty albo przez inne określenie które w sposób jasny pozwoli ustalić datę terminu. Jeżeli w umowie przedwstępnej został zastrzeżony warunek zawieszający to wówczas powinno dojść do zawarcia umowy przyrzeczonej po spełnieniu się tego warunku, ale w granicach wyznaczonych terminem końcowym. Bez ustalenia terminu końcowego umowa przedwstępna nie dochodzi do skutku, jest bezskuteczna, nie wywołuje żadnych konsekwencji. Może ona być zawarta w formie dowolnej, nawet wówczas gdy ustawodawca dla umowy przyrzeczonej przewiduje formy szczególne. Świadczenie osoby zobowiązanej do zawarcia umowy przyrzeczonej polega na złożeniu oświadczenia woli którego treść jest określona w umowie przedwstępnej. Ponadto strona zobowiązana powinna poczynić starania w zakresie podjęcia pewnych czynności, które są niezbędne do tego aby umowa przyrzeczona doszła do skutku (uzyskanie zezwolenia). Jeżeli strona nie jest zobowiązana do złożenia oświadczenia woli ponieważ w umowie przedwstępnej nie zostały zachowane wymogi ważności umowy przyrzeczonej, to wówczas strona uprawniona może żądać odszkodowania w granicach ujemnego interesu umownego tzn. może żądać naprawienia szkody którą poniosła przez to że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej. Wykluczone jest zawieranie umów przedwstępnych w zakresie umów rozporządzających. Umowa ta nakłada bowiem na jedną lub obie strony obowiązek złożenia oświadczenia woli w wyniku realizacji którego powstaje odrębna umowa przyrzeczona która może powodować określone skutki zobowiązujące i zobowiązująco - rozporządzające. Strony umowy przedwstępnej przed zwarciem umowy przyrzeczonej mogą dokonać pewnych świadczeń które maja na celu albo przygotowanie umowy przyrzeczonej albo mogą być to świadczenia w wykonaniu już umowy przyrzeczonej. Roszczenia a tytułu nie zawarcia umowy przyrzeczonej przedawniają się po upływie jednego roku od dnia w którym umowa przyrzeczona miała być zawarta (lub od prawomocnego orzeczenia sądu). Umowa na rzecz osoby trzeciej - Strony mogą się umówić że dłużnik (przyrzekający) zamiast świadczyć na rzecz wierzyciela (zastrzegającego) zobowiąże się świadczyć na rzecz osoby trzeciej. Przyrzekający świadcząc na rzecz osoby trzeciej umarza swój dług przede wszystkim wobec zastrzegającego. Źródłem, podstawą i przesłanką istnienia tego długu jest stosunek zobowiązaniowy który łączy go z zastrzegającym i umowa między nim a zastrzegającym na rzecz osoby trzeciej. Przedmiotem porozumienia między zastrzegającym a przyrzekającym może być całość świadczenia przyrzekającego jak i jego część. Osobą trzecią jest podmiot nie będący stroną czynności prawnej w której zastrzeżono korzyść na jego rzecz. Zastrzeżenia można dokonać na rzecz kilku osób. Wówczas w braku odmiennego postanowienia umowy uzyskują oni przysporzenie w częściach równych. Przysporzenie może być przyznane osobie przyszłej tzn. nie istniejącej w chwili zawarcia umowy. Osoba ta musi istnieć jednakże w chwili gdy dłużnik winien spełnić przyrzeczone świadczenie. Osoba trzecia nie ma obowiązku przyjęcia korzyści przyrzeczonej jej w umowie. Wynika to stąd że nie można narzucić jakiemuś innemu podmiotowi skutków cywilnoprawnych wynikających z czynności prawnej w której ten podmiot nie brał udziału. Jeżeli natomiast osoba trzecia odrzuciła przyznaną jej korzyść majątkową to wówczas z reguły przyrzekający będzie świadczyć zastrzegającemu w miejsce osoby trzeciej. Istnieją jednak takie sytuacje że odrzucenie korzyści przez osobę trzecią stwarza stan niemożności świadczenia, który uwalnia przyrzekającego od obowiązku spełnienia świadczenia. Jeżeli świadczenia przyrzekającego było nie możliwe na skutek wadliwości stosunku miedzy zastrzegającym a przyrzekającym to ten ostatni jeżeli spełnił świadczenie na rzecz osoby trzeciej może wystąpić z roszczeniami przeciwko zastrzegającemu a nie przeciwko osobie trzeciej np. w przypadku świadczeń nienależnych. Dodatkowe zastrzeżenia umowne - Umowa gwarancyjna - gwarant zobowiązuje się wobec wierzyciela że osoba trzecia albo zaciągnie zobowiązanie albo spełni świadczenie. Świadczenie gwaranta polega na tym że nie on sam ale inny podmiot dokona świadczenia lub zaciągnie zobowiązanie na rzecz wierzyciela. Zobowiązanie o świadczenie przez osobę trzecią może przybrać dwojaką postać: 1) gwarant zobowiązuje się poczynić starania że osoba trzecia będzie świadczyć lub zaciągnie zobowiązanie (2) gwarant zobowiązuje się stanowczo do tego że osoba ta będzie świadczyć lub zaciągnie zobowiązanie. Jeżeli osoba trzecia nie wykona świadczenia do którego zobowiązana jest na podstawie stosunku łączącego ją z wierzycielem (beneficjentem gwarancji) to wówczas gwarant zobowiązany jest do pokrycia pełnej (wyrównania) szkody jaką ponióśł wierzyciel na skutek niewykonania zobowiązania przez osobę trzecią. Jeżeli natomiast osoba trzecia nie zaciągnęła zobowiązania na rzecz wierzyciela to odpowiedzialność gwaranta ogranicza się do odpowiedzialności w granicach ujemnego interesu. Zadatek - jest to suma pieniężna lub inna rzecz jaką strona daje drugiej stronie przy zawarciu umowy. Może to nastąpić w różnych celach albo na znak zawarcia umowy, albo tytułem zaliczki na poczet przyszłego świadczenia, albo w celu zabezpieczenia umowy. W razie nie wykonania umowy przez jedną ze stron druga ma do wybory albo dochodzić wykonania umowy albo od umowy odstąpić i żądać odszkodowania, a jeśli to ona dała zadatek może żądać sumy dwukrotnie wyższej. Nie może strona dochodząca odszkodowania domagać się większego wynagrodzenia nawet wtedy gdy szkoda z tytułu nie wykonania świadczenia jest wyższa aniżeli wysokość zadatku albo jego podwojona wartość. Dłużnik nie może zwolnić się od świadczenia zrzekając się zadatku albo płacąc go w sumie dwukrotnie wyższej ponieważ wybór między żądaniem wykonania świadczenia a odszkodowaniem przysługuje wyłącznie wierzycielowi. W razie wykonania świadczenia zadatek zalicza się na poczet strony która go dała. Jeżeli jest to nie możliwe np. zadatek był dany w innych przedmiotach - to należy go zwrócić. Zwrot zadatku powinien nastąpić także w razie niemożności wykonania umowy z przyczyn za które żadna ze stron nie odpowiada albo w przypadku rozwiązania umowy. Jest on czynnością prawną realną. Umowne prawo odstąpienia - polega na tym że strona której ono przysługuje może za pomocą 1 stronnego oświadczenia skierowanego do drugiego kontrahenta spowodować że umowę będzie się uznawać tak jak gdyby wcale nie była zawarta. Prawo odstąpienia może być zastrzeżone albo tylko dla 1 ze stron, bądź też dla obu. W każdym przypadku powinien być oznaczony termin w ciągu którego może być ono wykonane. Prawo to musi być bezwarunkowe i nie można go bez zgody 2 strony odwołać, ma ono bowiem charakter prawo kształtujący. Jeżeli po 1 i po 2 stronie jest wiele podmiotów odstąpienie może być wykonane przez wszystkich przeciw wszystkim. Jeżeli odstąpienie następuje po dokonaniu świadczenia - strony powinny sobie zwrócić w stanie nie zmienionym to wszystko co na poczet umowy świadczyły. Jeżeli przy umowie wzajemnej obie strony dokonały świadczeń maja je sobie zwrócić jednocześnie. Niektóre świadczenia zwłaszcza polegające na usługach lub używaniu rzeczy nie mogą być zwrócone w naturze i w tym przypadku zamiast zwrotu ma nastąpić wynagrodzenie pieniężne Dopuszczalne są tylko zmiany konieczne w granicach zwykłego zarządu. Nawet zupełna strata przedmiotu świadczenia nie pozbawia żadnej ze stron prawa odstąpienia od umowy. Odstępne - polega na tym że strona zastrzega sobie prawo odstąpienia od umowy za zapłatą pewnej sumy pieniężnej. Odstąpienie od umowy może nastąpić tylko równocześnie z zapłatą odstępnego, w przeciwnym razie oświadczenie o odstąpieniu będzie bezskuteczne. Skutki niewykonania zobowiązań - dłużnik jest zobowiązany do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania chyba że jest to następstwem okoliczności za które odpowiedzialności nie ponosi. Niewykonanie - to brak zaspokojenia wierzyciela zgodnie z treścią stosunku zobowiązaniowego - nie zawsze musi oznaczać że ma miejsce niewykonania świadczenia. Jeżeli świadczenie pozostaje możliwe do spełnienia z reguły ma miejsce opóźnienie lub zwłoka dłużnika. Do niewykonania świadczenia dochodzi wtedy gdy realizacja świadczenia nie nastąpiła i jednocześnie występują okoliczności wyłączające późniejsze jego spełnienie. Jeżeli świadczenie jednej ze stron stało się niemożliwe tylko częściowo strona ta traci prawo do odpowiedniej części świadczenia wzajemnego. Jednakże druga strona może od umowy odstąpić jeśli wykonanie częściowe nie miałoby dla niej znaczenia. Wierzyciel może odmówić przyjęcia świadczenia jeżeli wskutek zwłoki dłużnika świadczenie to straciło dla niego całkowicie lub w przeważającym stopniu znaczenie. Przy zobowiązaniach z terminem ściśle określonym, przekroczenie tego terminu powoduje pozbawienie wierzyciela interesu w otrzymaniu takiego świadczenia - inaczej niż przy terminowych zwykłych. Wierzyciel może niekiedy odstąpić od umowy jeszcze przed nadejściem terminu wykonania jeśli czynności przygotowawcze do spełnienia świadczenia ulegną nadmiernemu opóźnieniu lub prowadzone są niewłaściwie. Jeżeli przedmiotem świadczenia jest określona ilość rzeczy oznaczonych co do gatunku wierzyciel może w razie zwłoki dłużnika nabyć na jego koszt taka samą ilość rzeczy tego samego gatunku albo żądać od dłużnika zapłaty ich wartości zachowując w obu przypadkach roszczenie o naprawienie szkody wynikłej ze zwłoki.. Niemożliwość gospodarcza - występuje gdy dłużnik nie jest w stanie dopełnić umowy przy dołożeniu takich starań jakich mamy prawo od niego oczekiwać w świetle zasad współżycia społecznego. Opóźnienie i zwłoka dłużnika - opóźnienie stanowi stan pośredni pomiędzy wykonaniem a nienależytym wykonaniem zobowiązania. Ma miejsce gdy dłużnik nie wykonuje zobowiązania we właściwym czasie a świadczenie pozostaje nadal możliwe do spełnienia. Gdy opóźnienie jest następstwem okoliczności za które dłużnik odpowiada nosi nazwę zwłoki. Może ono zmienić się w nienależyte wykonanie albo w niewykonanie definitywne. Pierwsza sytuacja zachodzi w razie spełnienia świadczenia opóźnionego - niezachowanie terminu świadczenia czyni je wykonaniem nienależytym. Druga może mieć miejsce tylko wówczas gdy wierzyciel nie przyjmie świadczenia lub odstąpi od umowy wzajemnej. O opóźnieniu dłużnika można mówić gdy: 1) zobowiązanie jest wymagalne (2) świadczenie nie zostało spełnione w czasie właściwym. Przy zobowiązaniu terminowym wymagalność następuje z chwilą nadejścia terminu wykonania, a przy bezterminowych z chwila wezwania dłużnika do wykonania. Jeżeli mamy dług odbiorczy dłużnik dochowuje terminu gdy w oznaczonym czasie gotów jest ze świadczeniem po które wierzyciel ma się zgłosić. Gdy mówimy o długu oddawczym termin jest zachowany jeżeli przed jego upływem dłużnik nada rzecz do przewozu, a jeżeli chodzi o dług pieniężny to decyduje data otrzymania pieniędzy przez wierzyciela. Jeżeli wierzyciel odrzuca należycie zaofiarowane świadczenie bez uzasadnionego powodu, popada on w zwłokę, która wyłącza zwłokę dłużnika. Dłużnik doznający przeszkód w spełnieniu świadczenia może złożyć przedmiot świadczenia do depozytu sądowego. Jeżeli chodzi o niepieniężne stosunki to opóźnienie w spełnieniu świadczenia nie wywołuje dla dłużnika ujemnych konsekwencji. Takie powoduje zwłoka - opóźnienie kwalifikowane. Dla ustalenia stanu zwłoki wystarczy by wierzyciel udowodnił fakt niespełnienia świadczenia w terminie lub niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela. Na dłużniku ciąży dowód że opóźnienie jest następstwem okoliczności za które on nie odpowiada. Skutki zwłoki: 1) wierzyciel może dochodzić wykonania w naturze; prawo do wykonania zastępczego; zaostrzenie odpowiedzialności dłużnika za utratę lub uszkodzenie przedmiotu świadczenia [przy rzeczach oznaczonych co do tożsamości]; możliwość nie przyjęcia świadczenia [przesłanki z art. 477]; możność odstąpienia od umowy [przesłanki z art. 489 i 492]; możność żądania naprawienia szkody przez wierzyciela. Wina dłużnika jako podstawa odpowiedzialności kontraktowej - art. 472 - z zastrzeżeniem odmiennych postanowień ustawy lub czynności prawnej dłużnik odpowiedzialny jest za niezachowanie należytej staranności. Przyjmuje się że sformułowanie art. 472 oznacza winę dłużnika, chociaż ustawodawca nie używa określenia wina. Przez niezachowanie należytej staranności rozumie się winę nieumyślną. Wierzyciel nie musi w zasadzie wykazywać iż niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania jest następstwem zawinionego zachowania się dłużnika. Na dłużniku ciąży dowód braku winy. Dłużnik może przez umowę z wierzycielem przyjąć na siebie także odpowiedzialność za niewykonanie zobowiązania z powodu oznaczonych okoliczności przypadkowych, więc niezawinionych. Nie ważne jest zastrzeżenie iż dłużnik nie będzie odpowiedzialny za szkodę którą może wyrządzić wierzycielowi umyślnie. W niektórych przypadkach ustawodawca zaostrza odpowiedzialność kontraktową uniezależniając ja od winy dłużnika np. umowa o dzieło. Jeżeli przedmiotem świadczenia jest rzecz oznaczona co do tożsamości dłużnik będący w zwłoce odpowiedzialny jest za utratę lub uszkodzenie świadczenia chyba że utrata lub uszkodzenie nastąpiłoby również wówczas gdy spełnił świadczenie w czasie właściwym. Bezprawność - polega na naruszaniu przez dłużnika obowiązków obligacyjnych. Naruszenie zobowiązania przez dłużnika nie zawsze jednak jest zachowaniem bezprawnym. Wyłączenie bezprawności: 1) stan wyższej konieczności (2) naruszenie nastąpiło wskutek wykonywania obowiązku ustanowionego w celu ochrony interesu wyższego rzędu (3) działanie w obronie koniecznej (4) działanie przez dłużnika w ramach prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia. Dłużnik może być zwolniony od odpowiedzialności w tym zakresie w jakim opiera się ona na winie. Indywidualne właściwości sprawcy maja znaczenie dla oceny jego winy wtedy gdy wierzyciel wiedział o nich i zdawał sobie sprawę że mogą one wywrzeć ujemny wpływ na wykonanie przez dłużnika zobowiązania, a wybrał go kierując się innymi względami. Gradacja winy - Rozróżniamy: winę umyślną, niedbalstwo jako brak należytej staranności i rażące niedbalstwo jako kwalifikowane niedbalstwo. Bezpodstawne wzbogacenie - Przesłankami powstania roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia są: wzbogacenie, zubożenie, związek między nimi i brak podstawy prawnej wzbogacenia. Wzbogacenie może przybierać rozmaitą postać, ma ono jednak zawsze charakter majątkowy. Może polegać na uzyskaniu jakiegoś prawa podmiotowego, uzyskaniu korzyści z naruszenia cudzych praw podmiotowych, zwolnieniu z długu lub zaoszczędzeniu sobie wydatków. Istotnym elementem roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia jest zubożenie. Zubożenie wyraża się tym że albo jakieś prawo podmiotowe lub korzyść majątkowa znajdująca się w majątku zubożonego przeszła do majątku wzbogaconego, albo jakaś określona korzyść majątkowa która nie znajdowała się w majątku zubożonego nie weszła do tego majątku chociaż powinna była, a znalazła się w majątku wzbogaconego. Związek między wzbogaceniem a zubożeniem nie jest związkiem przyczynowym Wartość majątkowa nie musi przejść ani w tej samej wysokości, ani w tej samej postaci w jakiej znajdowała się w majątku zubożonego. Najważniejszą przesłanką powstania roszczenia o wydanie bezpodstawnego wzbogacenia jest aby przesunięcie majątkowe nastąpiło bez podstawy prawnej. Ciężar dowodu spoczywa na wzbogaconym. Czynność prawna dotknięta brakiem lub wadliwością celu przysporzenia nie może być podstawą usprawiedliwiającą wzbogacenie. Nienależne świadczenie - jest wtedy gdy brak jest podstawy prawnej w chwili jego dokonania. Wyróżniamy: 1) świadczenie celem umorzenia długu który w rzeczywistości nie istniał (2) świadczenie którego podstawa prawna sprzeciwia się zakazowi ustawowemu lub zasadom współżycia społecznego (3) inne przypadki gdzie brak jest podstawy prawnej w chwili dokonania świadczenia. Wymogami powstania roszczenia o zwrot są: dokonanie świadczenia w tym zamiarze aby wypełnić zobowiązanie, nieistnienie żądanego zobowiązania w chwili dokonania świadczenia, błędne mniemanie świadczącego o istnieniu zobowiązania. Nienależne świadczenia zachodzą zarówno wtedy gdy otrzymuje je osoba która nie jest wierzycielem danego dłużnika jak i wówczas gdy dokonujący świadczenie nie jest dłużnikiem a płaci omyłkowo dług innej osoby. Nienależne świadczenie zachodzi także wtedy gdy dłużnik świadczy cos innego niż jest dłużny lub więcej niż jest winien. Zapłata osobie która nie jest wierzycielem zawsze może być podstawą żądania zwrotu nawet jeśli przez taką zapłatę dłużnik zwolnił się wobec prawowitego wierzyciela. Jeżeli ktoś zapłacił cudzy dług w mylnym przekonaniu że jest do tego zobowiązany np. na podstawie nieważnej umowy przejęcia obowiązku świadczenia, nie może żądać zwrotu od zaspokojonego wierzyciela ponieważ co do niego nie zaszła żadna pomyłka, lecz ma prawo żądać zwrotu od dłużnika, który się jego kosztem wzbogacił, ponieważ został zwolniony z zobowiązania. Dokonujący świadczenia ma czynić to w przekonaniu, że spełnia należne świadczenie i to jego przekonanie oparte jest na mylnych przesłankach. Roszczenie o zwrot powstaje również jeżeli świadczenie w chwili jego dokonania miało podstawę prawną ale później ona odpadła. Zubożony nie może żądać więcej aniżeli wynosi wartość jego zubożenia. Obowiązek wydania korzyści obejmuje nie tylko korzyść bezpośrednio uzyskaną lecz wszystko to co w razie zbycia, utraty, uszkodzenia zostało uzyskane w zamian tej korzyści lub jako naprawienie szkody. Wzbogacenie zmniejszają nakłady konieczne o ile nie znalazły one pokrycia w pożytkach jakie z nich osiągnął. Jeżeli zwrot wartości nakładów może okazać się dla zubożonego kłopotliwy, sąd na jego żądanie może nakazać zamiast wydania korzyści w naturze, zwrot jej wartości z odliczeniem nakładów, które zobowiązany był zwrócić. W przypadku gdy wzbogacony powinien był się liczyć z obowiązkiem zwrotu będzie zobowiązany wydać wartość wzbogacenia nawet wtedy gdy nie jest już wzbogacony. Przelew wierzytelności - to przeniesienie albo przejście wierzytelności na osobę trzecią na podstawie umowy tej osoby z dotychczasowym wierzycielem. Przelew wierzytelności inaczej nazywa się również cesją. Dotychczasowy wierzyciel może przenieść należną mu wierzytelność na cesjonariusza z zasadzie bez zgody dłużnika. Zgoda dłużnika na przelew nie jest potrzebna ponieważ na skutek przelewu nie ulega zmianie jego sytuacja prawna. Przelew jest wyłączony wówczas gdy byłby sprzeczny z właściwością zobowiązania, zastrzeżeniem umownym między wierzycielem a dłużnikiem lub z wyraźnym przepisem ustawowym. Przelew nie wymaga szczególnej formy chyba że wierzytelność jest stwierdzona pismem - wtedy umowa przelewu też musi być pisemna. Przedmiotem przelewu jest wierzytelność i wszelkie prawa związane z ta wierzytelnością, wszelkie prawa akcesoryjne oraz zabezpieczenia związane z wierzytelnością. Wierzyciel nie może więcej przelać aniżeli sam posiada. Zakres sukcesji cesjonariusza zależy od treści porozumienia stron. Ograniczenia swobody w tym zakresie wynikają z dwóch źródeł. Uzasadnione są po pierwsze wymogami niepogarszania sytuacji dłużnika i po drugie wynikają z pewnych regulacji ustawowych. Przelew może dotyczyć całej wierzytelności lub jej części. Może to być tzw. przelew pełny albo w postaci tzw. przelewu cichego, gdzie wierzyciel przenosi wierzytelność na cesjonariusza, ale zastrzega sobie prawo ściągania jej od dłużnika. W tym wypadku zbywca występuje jako pełnomocnik nabywcy. Nabywca nabywa wierzytelność w takim stanie w jakim znajduję się ona w momencie przelewu. Na nabywcę przechodzą również oprócz wierzytelności roszczenia o zapłatę kary umownej i zaległych odsetek. Oraz związane z tą wierzytelnością prawa podmiotowe jak zastaw i hipoteka. Wierzytelność nie przysługuje zbywcy jeżeli: 1) wierzytelność nie istnieje (2) wierzytelność przysługuje w chwili zawarcia umowy komu innemu lub zbywca nie jest jedynym jej podmiotem (3) wierzytelność jest niezbywalna (4) wierzytelność nie ma właściwości które powinna mieć wedle umowy stron. Cesjonariuszowi należy się odszkodowanie w pełnej wysokości poniesionej szkody, które obejmuje także zwrot kosztów przelewu i bezskutecznego dochodzenia wierzytelności. Ochrona dłużnika który spełnił świadczenie do rąk zbywcy lub dokonał z nim czynności prawnej - po przejściu wierzytelności na cesjonariusza zbywca przestaje być wierzycielem a podmiotem wyłącznie uprawnionym do żądania spełnienia świadczenia jest nabywca. Dłużnik nie może ponosić konsekwencji dopuszczenia wierzytelności do obrotu w sposób uproszczony tj. bez zawiadomienia dłużnika o dokonanym przelewie. Spełnienie świadczenia przez dłużnika do czasu powiadomienia go przez zbywcę o dokonanym przelewie ma skutek wobec nabywcy chyba że w chwili spełnienia świadczenia dłużnik wiedział o przelewie. Ochrona dłużnika kończy się w momencie zawiadomienia go o przelewie bądź w momencie dowiedzenia się przez niego o tym z jakiegokolwiek innego źródła. Dowód że dłużnik został powiadomiony o przelewie lub o nim wiedział obciąża nabywcę. Zawiadomienie wywiera skutek z chwilą gdy doszło ono do dłużnika że mógł się z nim zapoznać. Zakres ochrony dłużnika (art. 515) - jeżeli dłużnik który otrzymał o przelewie pisemne zawiadomienie pochodzące od zbywcy spełnił świadczenie do rąk nabywcy wierzytelności, zbywca może powołać się wobec dłużnika na nieważność przelewu tylko wtedy gdy zarzuty wynikające z podstawy prawnej przelewu były wiadome dłużnikowi w chwili spełnienia świadczenia. Należy go stosować przez analogię także wtedy gdy dłużnik został zawiadomiony o przelewie w sytuacji w której umowa przelewu w ogóle nie została zawarta. Art. 515 nie znajduje zastosowania gdy zawiadomienie o przelewie zostało sfałszowane chociażby dłużnik był przekonany o autentyczności zawiadomienia. Potrącenie - Nie wymaga zgody drugiej strony, następuje przez oświadczenie jednego wierzyciela drugiemu. Wyróżniamy potrącanie ustawowe oraz umowne, wynikające z ogólnej zasady swobody umów. Istota potrącenia polega na umorzeniu dwóch przeciwstawnych wierzytelności na skutek złożenia oświadczenia woli przez 1 z wierzycieli drugiemu wierzycielowi. Przesłanki: 1) tożsamość stron, która wyraża się w tym że 2 osoby są jednocześnie względem siebie wierzycielami i dłużnikami (2) potrąceniu tylko podlegają takie wierzytelności których przedmiotem świadczeń są pieniądze lub rzeczy oznaczone tylko co do gatunku tej samej jakości. Jeżeli przedmiotem potrącenia są wierzytelności których miejsca spełnienia świadczenia są różne to strona korzystająca z możności potrącenia, obowiązana jest uiścić drugiej stronie sumę potrzebną do pokrycia wynikającego dla niej uszczerbku (3) wymagalność obu wierzytelności (4) wierzytelność podmiotu który dokonuje potrącenia musi być zaskarżalna. Skutki: każdy z wierzycieli uzyskuje uprawnienie do potrącenia a wierzytelności przysługujące tym wierzycielom stają się potrącalne. Jest to oświadczenie prawo kształtujące, nieodwołalne, nie może być dokonane ani z zastrzeżeniem warunku, ani terminu i wymaga zakomunikowania drugiej stronie. Wyłączenia: 1) nie podlegają potrąceniu wierzytelności które w postępowaniu egzekucyjnym nie mogą zostać zajęte - chodzi tu o ochronę minimum egzystencji dłużnika (2) wierzytelności o dostarczenie środków utrzymania (3) wierzytelności wynikające z czynów niedozwolonych (4) wierzytelności na skutek działania pewnych przepisów szczególnych - kodeks pracy. Zajęcie wierzytelności przez osobę trzecią wyłącza możliwość umorzenia tej wierzytelności przez potrącenie gdy zostały spełnione warunki przewidziane w tym przepisie. Nowacja (odnowienie) - to zawarta między wierzycielem a dłużnikiem umowa tej treści, że dotychczasowe zobowiązanie zostaje umorzone w związku z powstaniem nowego zobowiązania. Aby nowacja była skuteczna nowe zobowiązanie musi różnić się od dawnego albo innym świadczeniem albo przy niezmienionym świadczeniu inną podstawą prawną. Nie mamy do czynienia z nowacją gdy zmienia się tylko sposób wykonania zobowiązania. Istotna cechą jest związek między tymi zobowiązaniami. W umowie nowacyjnej strony muszą wyraźnie określić że nowe zobowiązanie powstaje w celu umorzenia dotychczasowego zobowiązania, którego celem jest umorzenie dawnego, ale nie zastąpienie go. Na skutek nowacji wygasa dotychczasowe zobowiązanie i z reguły związane z tym zobowiązaniem prawa akcesoryjne jak hipoteka, zastaw czy poręczenie. Wstąpienie w prawa zaspokojonego wierzyciela - następuje wówczas gdy następuje zawarcie umowy miedzy wierzycielem a osoba trzecią spłacającą wierzytelność tej treści, że wierzytelność przechodzi na spłacającego i on staje się odtąd wierzycielem w miejsce dotychczasowego, z tym zastrzeżeniem że płacący nabywa wierzytelność nie w tej samej wysokości co poprzednik, lecz tylko do wysokości dokonanej spłaty. Kiedy zobowiązanie nie wymaga osobistego świadczenia dłużnika może je wykonać osoba trzecia nawet bez wiedzy i zgody dłużnika. Jeżeli wierzytelność pieniężna jest wymagalna to wierzyciel nie może odmówić przyjęcia zapłaty od osoby trzeciej chociażby działała by ona bez wiedzy dłużnika - jeżeli odmówi to popadnie w zwłokę wobec dłużnika. Osoba trzecia która spłaca wierzytelność nabywa spłacaną wierzytelność do wysokości dokonanej zapłaty: (1) jeżeli płaci cudzy dług za który odpowiada osobiście albo pewnymi przedmiotami majątkowymi - poręczyciel, zastawca (2) jeżeli przysługuje jej prawo przed którym spłacona wierzytelność ma pierwszeństwo zaspokojenia (3) jeżeli działa za zgodą dłużnika w celu wstąpienia w prawa wierzyciela (4) jeżeli przewidują to przepisy szczególne. Jeżeli osoba 3 płaci cudzy dług jak w punkcie 1 to chodzi tu o dług formalnie cudzy lecz materialnie własny, ponieważ osoba 3 ma istotny interes w zapłacie długu. W tym przypadku wierzyciel w razie odmowy przyjęcia świadczenia popada w zwłokę zarówno wobec dłużnika jak i osoby 3 ofiarowującej świadczenie. Zobowiązania solidarne - 1) bierne - po stronie dłużników jeżeli dług jest solidarny, każdy z dłużników odpowiada za całość długu, a wierzyciel może dochodzić całości lub części długu od wszystkich dłużników łącznie, od kilku lub od każdego z osobna. Świadczenie ma jednak być dokonane tylko raz i z chwilą zaspokojenia wierzyciela przez jednego lub niektórych współdłużników wierzytelność wygasa wobec wszystkich dłużników. (2) czynne - po stronie wierzycieli jeżeli wierzytelność jest solidarna to każdy z wierzycieli może żądać zapłaty całej wierzytelności, a zaspokojenie 1 umarza dług względem wszystkich - również w tym przypadku dłużnik jest zobowiązany tylko do dokonania 1 świadczenia. Zobowiązania dłużników solidarnych mogą między sobą różnić się co do treści np. 1 może być warunkowe, inne bezwarunkowe. Łączy je to że są związane wspólnym celem jakim jest zabezpieczenie i ułatwienie realizacji praw wierzyciela. Jeżeli wysokość świadczeń poszczególnych wierzycieli różni się to solidarność równa się sumie najniższej. Źródłem zobowiązań solidarnych jest umowa albo ustawa. Solidarność powstaje jeżeli umawiające się strony nie wyłączyły jej w umowie np. 1) jeżeli kilka osób zaciągnęło zobowiązanie prze umowę dotyczącą ich wspólnego mienia (2) jeżeli kilka osób wzięło rzecz w używanie (3) jeżeli kilka osób przyjęło lub oddało rzecz na przechowanie (4) jeżeli kilka osób dało lub przyjęło zlecenie. Z mocy ustawy w przypadkach: 1) wyrządzenia szkody za która odpowiada kilka osób (2) zbycia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa (3) współwłaścicieli za świadczenie objęte prawem dożywocia (4) wspólników za zobowiązania spółki. Zaspokojenie wierzyciela czy to bezpośrednio czy pośrednio ma skutek zwalniający wobec wszystkich dłużników. Czyny i zaniechania 1 z dłużników solidarnych nie mogą pogorszyć położenia prawnego współdłużników wobec wierzyciela ani między nimi samymi. Dlatego też zwłoka dłużnika będzie mieć skutek tylko w stosunku między wierzycielem a dłużnikiem który w nią popadł. Przerwanie lub zawieszenie biegu przedawnienia jest skuteczne tylko wobec dłużnika w stosunku do którego wystąpiło. Działania korzystne dla dłużnika nie mogą pogarszać położenia prawnego współdłużników w stosunku do tego dłużnika w ich stosunkach wewnętrznych. Jeżeli stosunek pomiędzy wierzycielem z dłużnikiem będzie miał na celu polepszenie sytuacji pozostałych dłużników to będzie wywierał skutek także na nich. Np. 1) jeżeli wierzyciel odmówi bezzasadnie przyjęcia świadczenia od 1 z dłużników to każdy pozostały dłużnik solidarny ma prawo złożyć świadczenie do depozytu sądowego (2) wyrok zasądzający wobec jednego z dłużników solidarnych nie ma nigdy skutku wobec pozostałych współdłużników; natomiast wyrok oddalający roszczenia wierzyciela wobec 1 ze współdłużników nie ma żadnych skutków wobec pozostałych dłużników solidarnych.. O tym w jakim stosunku dług jest rozdzielony decyduje wewnętrzny stosunek prawny między dłużnikami oparty bądź na umowie bądź na przepisie ustawy. W razie niewypłacalności 1 ze współdłużników część na niego przypadająca rozkłada się na wszystkich pozostałych w tym samym stosunku w jakim miedzy sobą odpowiadają. Czynna po stronie wierzycieli - może powstać na podstawie umowy. Każdy wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia w całości, natomiast dłużnik może uiścić dług wedle swojego wyboru któremukolwiek z wierzycieli choćby pozostali się temu sprzeciwiali. Dopiero gdy 1 z wierzycieli wytoczy przeciwko dłużnikowi powództwo, nie może już dłużnik spełnić świadczenia innemu wierzycielowi. Zwłoka dłużnika, przerwanie lub zawieszenie biegu przedawnienia, niewykonanie świadczenia w stosunku do 1 z wierzycieli mają skutek względem pozostałych. Natomiast czynności pogarszające położenie prawne wierzyciela maja skutek tylko względem tego wierzyciela którego dotyczą. Wierzyciel solidarny nie może bez zgody pozostałych ani zmienić zobowiązania pierwotnego, ani przyjąć innego świadczenia. Wierzyciel może tylko zwolnić dłużnika tylko od zapłaty części jaka na niego przypada. Nie jest odpowiedzialnością solidarną odpowiedzialność kilku dłużników z różnych tytułów do 1 świadczenia wskutek przypadkowego zbiegu roszczeń. Ochrona wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika - odpowiedzialność wierzyciela kończy się tam gdzie niekorzystne zmiany dla wierzyciela są wynikiem świadomego działania dłużnika podjętego na szkodę wierzyciela. K.c. daje wówczas wierzycielowi prawo żądania w drodze sporu by takie czynności zostały w stosunku do niego uznane za bezskuteczne i by mógł on poszukiwać zaspokojenia na tym co do niego weszło. Powództwo takie nie jest skierowane przeciw dłużnikowi tylko przeciw osobie 3 która skutkiem czynności prawnej nabyła prawo lub została zwolniona z obowiązku. Celem zaskarżenia jest spowodowanie bezskuteczności czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli. Zaskarżyć można tylko taka czynność prawną której skutkiem jest zmniejszenie majątku dłużnika bądź z tego powodu, że z majątku tego jakiś przedmiot majątkowy wyszedł, bądź tez określony przedmiot majątkowy nie wszedł do tego majątku. Ta zmiana w majątku dłużnika musi być jednak połączona z korzyścią osoby 3 która wskutek czynności prawnej dłużnika nabywa prawo lub zostaje zwolniona z obowiązku. Dłużnik musi mieć świadomość że działa na szkodę wierzycieli. Dłużnik może działać także w zamiarze pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli. W tym przypadku przysługuje wierzycielowi roszczenie przeciw osobie 3 która uzyskała od dłużnika korzyść majątkową odpłatnie tylko wówczas gdy osoba 3 o zamiarze dłużnika wiedziała. Jeśli z czynności prawnych dłużnika osiąga korzyść osoba będąca w bliskim w nim stosunku to domniemywa się że wiedziała ona o świadomym działaniu dłużnika na szkodę wierzycieli. Treścią zaskarżenia jest żądanie uznania czynności dokonanej ze szkodą wierzycieli za bezskuteczną. Bezskuteczność ta ma charakter względny tzn. zachodzi tylko w stosunku do wierzyciela który czynność zaskarżył. Natomiast w stosunku do innych osób, a w szczególności między dłużnikiem a osobą która korzyść odniosła, czynność prawna pozostaje nadal ważna i skuteczna. Wierzyciel więc może prowadzić egzekucję z ruchomości lub nieruchomości których się dłużnik pozbył oraz z wierzytelności lub innych praw które dłużnik przeniósł na osobę 3. Osoba 3 która osiągnęła korzyść z czynności prawnej dłużnika może się zwolnić od roszczeń wierzycieli w dwojaki sposób: 1) przez zaspokojenie ich wierzytelności (2) przez wskazanie mienia dłużnika wystarczającego do ich zaspokojenia. Zaskarżenie czynności prawnych dokonanych ze szkodą wierzycieli może nastąpić w przeciągu 5 lat od daty dokonania czynności przez dłużnika. Zwolnienie z długu - zobowiązanie wygasa gdy wierzyciel zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik to zwolnienie przyjmuje. Zwolnienie jest wiec umową między wierzycielem a dłużnikiem na mocy której wierzyciel zrzeka się wierzytelności. Umowa ta nie wymaga szczególnej formy. Skuteczność jej może być ograniczona warunkiem lub terminem; może być ona odpłatna lub nieodpłatna. Zwolnienie z długu może nastąpić w sposób dorozumiany w szczególności przez wydanie dłużnikowi pokwitowania lub przez zwrot dokumentu zobowiązania. Ciężar dowodu że zwolnienie nie nastąpiło spoczywa na wierzycielu. Równocześnie z wierzytelnością główna wygasają prawa uboczne np. zastaw. Rozwiązanie umowy - zobowiązania umowne gasną w razie rozwiązania umowy przez zgodna wolę stron. Zobowiązania gasną z mocą wsteczną tak jak gdyby umowa będąca źródłem tego zobowiązania nigdy nie była zawarta. W razie rozwiązania umowy strony powinny zwrócić sobie wszystko to co wzajemnie świadczyły. Zobowiązanie gaśnie wtedy gdy wierzytelność i dług łączą się w jednej osobie np. spadkobranie. Umowa sprzedaży - jest umową w której jedna strona (zbywca - sprzedawca) zobowiązuje się przenieść własność rzeczy i wydać ją drugiej stronie (nabywca - kupujący), a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę. Przedmiotem sprzedaży mogą być oprócz rzeczy także energie i prawa majątkowe. Nie ma przeszkody do sprzedaży rzeczy lub prawa, które w chwili zawarcia umowy jeszcze nie istnieją. Wyróżniamy: 1) sprzedaż rzeczy spodziewanej (emptio rei speratae) - sprzedaż jest tu zawarta pod warunkiem zawieszającym, że rzecz powstaje przy czym zapłata będzie dostosowana do ilości czy też jakości rzeczy. (2) sprzedaż nadziei (emptio spei) - sprzedaż jest tutaj bezwarunkowa i zapłata należy się niezależnie od tego czy rzecz powstanie oraz jaka będzie ilość czy też jakość rzeczy. Przedmiotem sprzedaży mogą być też rzeczy i prawa cudze tj. nie należące do zbywcy. Sprzedawca ma wówczas obowiązek uzyskać stosowne uprawnienia, a następnie przenieść je na kupującego. Cenę w umowie sprzedaży stanowi zawsze suma pieniężna. W stosunkach krajowych cena może być wyrażona w zasadzie tylko w walucie polskiej Ustalenie wysokości ceny następuje z reguły w umowie stron. Cena ustalona w umowie nie musi odpowiadać ściśle obiektywnej wartości przedmiotu sprzedaży. Może być niższa lub wyższa, byleby stanowiła w rozumieniu kontrahentów ekwiwalent zbywanej rzeczy lub prawa. Umowa sprzedaży jest umową konsensualną i to nawet jeżeli sprowadza się ją w praktyce do tzw. sprzedaży odręcznej w której zobowiązania stron zostają w pełni wykonane równocześnie z zawarciem umowy. Jest ona dalej umową odpłatną i wzajemną oraz zobowiązującą. Wymaga ona wykonania a więc świadczenia każdej ze stron. W praktyce częste jest zawieranie umów sprzedaży na podstawie uprzednio wystosowanych ofert, przetargów itp. Obowiązki sprzedawcy: przeniesienie na kupującego własności rzeczy lub przeniesienia prawa majątkowego stanowiącego przedmiot zbycia. Gdy główny obowiązek sprzedawcy wymaga rzeczywistego wykonania, sprzedawca powinien dołożyć należytej staranności by uczynić to co ma doprowadzić do nastąpienia skutku rozporządzającego lub zaniechać tego wszystkiego, co nastąpieniu tego skutku mogłoby przeszkodzić. Dalszym obowiązkiem sprzedawcy jest wydanie rzeczy kupującemu. Celem tego wydania jest zapewnienia kupującemu możności faktycznego korzystania z nabytego przedmiotu. Wydanie powinno nastąpić we właściwym miejscu i czasie. Na sprzedawcy także ciąży obowiązek udzielania kupującemu niezbędnych wyjaśnień o stosunkach prawnych i faktycznych dotyczących przedmiotu sprzedaży, wydania stosownych dokumentów itd. Obowiązki kupującego: obowiązek zapłaty ceny kupna. Naruszenie tego obowiązku musi być traktowane jako niewykonanie lub nienależyte wykonanie świadczenia dłużnika w umowie wzajemnej. Drugim obowiązkiem jest odbiór przedmiotu sprzedaży, przede wszystkim rzeczy. Jego wykonanie polega na objęciu rzeczy we władanie w sposób odpowiadający właściwościom przedmiotu i postanowieniom umowy. W razie uchybieniu temu obowiązkowi stosuje się przepisy o zwłoce wierzyciela. Do chwili wydania rzeczy ryzyko jej przypadkowej utraty lub uszkodzenia obciąża sprzedawcę jeżeli z wydaniem rzeczy strony związały także skutki dotyczące przejścia korzyści i ciężarów. Jednostronne odstąpienie od umowy przez sprzedawcę lub kupującego poza przypadkami z części ogólnej zobowiązań nie jest dopuszczalne. Roszczenia wynikające z umów sprzedaży ulegają przedawnieniu według zasad ogólnych. Rękojmia za wady: ustawa odróżnia dwa rodzaje wad rzeczy: 1) fizyczne - istnieje gdy zmniejsza wartość rzeczy; zmniejsza użyteczność rzeczy ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub z przeznaczenia rzeczy; rzecz nie ma właściwości o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego; rzecz zostaje wydana w stanie niezupełnym. Nie stanowią wady fizycznej w omawianym tu znaczeniu braki ilościowe. (2) wady prawne - istnieje gdy rzecz nie stanowi własności sprzedawcy lecz należy do osoby trzeciej; rzecz jest obciążona prawem lub prawami osoby trzeciej. W razie ujawnienia się wady przedmiotu sprzedaży, sprzedawca staje się odpowiedzialny za istnienie wady wobec kupującego. Jest to odpowiedzialność niezależna od wiedzy sprzedawcy o istnieniu wady. Rękojmie wyłącza się gdy kupujący wie o istnieniu wady, a mimo to decyduje się na kupno. Kupujący powinien o wadzie wiedzieć i nie podlega ocenie kwestia czy wiedzieć był powinien np. dlatego że wada była jawna. W odniesieniu do wad fizycznych rzeczy sprzedawca nie odpowiada z tytułu rękojmi za wady które powstały po przejściu niebezpieczeństwa na kupującego chyba że wady wynikły z przyczyny tkwiącej już poprzednio w rzeczy sprzedanej. Chodzi tu o te wady ukryte, które mogą ujawnić się zwykle z pewnym opóźnieniem, najczęściej w związku z użyciem rzeczy. Rękojmie ma charakter dyspozytywny i strony mogą odpowiedzialność tę rozszerzyć, ograniczyć lub wyłączyć. Ograniczenie i wyłączenie jest zakazane w dwóch przypadkach: 1) w umowach z udziałem konsumentów (2) gdy wada została zatajona podstępnie przez sprzedawcę. Kupującemu służą 4 rodzaje uprawnień: odstąpienie od umowy; żądanie obniżenia ceny; w przypadku rzeczy oznaczonych co do gatunku - dostarczenie zamiast rzeczy wadliwych takiej samej ilości rzeczy wolnych od wad i naprawienia szkody wynikłej z opóźnienia; przy rzeczach oznaczonych co do tożsamości i gdy sprzedawca jest wytwórcą rzeczy - usunięcie wady (naprawa) oznaczając w tym celu odpowiedni termin. W razie odstąpienia przez kupującego od umowy strony powinny zwrócić sobie nawzajem otrzymane świadczenia według przepisów o odstąpieniu od umowy wzajemnej. Przesłanką podniesienia roszczeń z tytułu rękojmi jest zachowanie przez kupującego aktów staranności. Kupujący ma miesiąc od wykrycia wady na dokonanie zawiadomienia o tej wadzie, a wszelkie uprawnienia kupującego z tytułu rękojmi wygasają po upływie roku licząc od dnia w którym rzecz została wydana (w przypadku wad budynku termin wynosi 3 lata). Podstępna zachowanie się sprzedawcy przez zatajenie wady zwalnia kupującego od dochowania rygorów związanych z zawiadomieniem o istnieniu wady i konieczności dochodzenia uprawnień w terminie ustawowym. Wg. uprawnień 566 k.c. oprócz uprawnień z tytułu rękojmi kupującemu służą roszczenia odszkodowawcze. Jeżeli rzecz sprzedana ma wady prawne uprawnienia kupującego z tytułu rękojmi odpowiadają uprawnieniom przyznanym mu w ustawie w razie wad fizycznych z wyłączeniem uprawnienia dotyczącego usunięcia wady przez wytwórcę. Kupujący może więc za pomocą jakichkolwiek dowodów wykazać istnienie wady prawnej i podnieść stosowne roszczenie przeciwko sprzedawcy. Niemniej jednak jeżeli osoba 3 dochodzi przeciwko kupującemu roszczeń dotyczących sprzedanej rzeczy jest on obowiązany zawiadomić niezwłocznie o tym sprzedawcę i wezwać do wzięcia udziału w sprawie. Po stronie kupującego nie istnieje obowiązek zachowania aktów staranności w postaci zawiadomienia sprzedawcy o wykryciu wady jako podstawy do roszczeń z tytułu rękojmi. Gwarancja jakości - sprzedawca udziela zwykle kupującemu takiej gwarancji na piśmie przy zawarciu umowy sprzedaży. Sprzedawca jest tutaj zobowiązany do usunięcia wad fizycznych rzeczy (naprawa) lub dostarczenia rzeczy wolnej od wad. Obowiązek ten powstaje jeżeli wady ujawnią się w ciągu terminu określonego w gwarancji. W braku innego zastrzeżenia termin wynosi 1 rok od dnia wydania rzeczy. Wybór 1 ze świadczeń przewidzianych w gwarancji należy do sprzedawcy. Na sprzedawcy ciąży powinność wykonania obowiązków wynikających z gwarancji w odpowiednim terminie i jeżeli rzecz była mu wydana przez kupującego dostarczenia rzeczy na swój koszt do miejsca wskazanego w umowie. Jeżeli w wykonaniu obowiązków z tytułu gwarancji sprzedawca dostarczył kupującemu zamiast rzeczy wadliwej rzecz wolną od wad albo dokonał istotnych napraw rzeczy termin gwarancji biegnie na nowo od chwili dostarczenia rzeczy wolnej od wad lub zwrócenia naprawionej. Jeżeli wymieniono część rzeczy sprzedanej stosuje się to odpowiednio do tej części. W innych przypadkach termin gwarancji ulega przedawnieniu o czas w ciągu którego kupujący wskutek wady nie mógł z rzeczy korzystać. W kwestii stosunku uprawnień z tytułu gwarancji do uprawnień z tytułu rękojmi kodeks przyjmuje że wykonanie tych ostatnich jest niezależne od uprawnień wynikających z gwarancji. Gwarancja wytwórcy - w przypadku gdy sprzedawca daje kupującemu dokument gwarancyjny wystawiony przez wytwórcę rzeczy kupujący może wykonać uprawnienia z tytułu gwarancji tylko względem wytwórcy, a uprawnienia z tytułu rękojmi tylko względem sprzedawcy. Sprzedaż na raty - jest to sprzedaż połączona z elementem kredytowym polegającym na rozłożeniu w danej umowie sprzedaży zapłaty ceny kupna na raty. Cecha sprzedaży na raty jest dokonanie jej przez zbywcę w zakresie działalności jego przedsiębiorstwa; nabywcą ma być osoba fizyczna; cena rzeczy ma być określana w ratach; rzecz ma być kupującemu wydana przed całkowitym zapłaceniem ceny. Co do kupującego - to odpowiedzialność jego kontrahenta z tytułu rękojmi za wady rzeczy nie może być przez umowę wyłączona lub ograniczona; kupujący może płacić raty przed terminem płatności z zapewnieniem sobie ulgi procentowej; zastrzeżenie natychmiastowej wymagalności nie uiszczonej ceny na wypadek uchybienia terminom rat jest skuteczne tylko przy: 2 ratach zwłoki, łącznej sumie rat zaległych przewyższających 1/5 części umówionej ceny; odstąpienie przez sprzedawcę od umowy jest dopuszczalne po uprzednim wyznaczeniu terminu dodatkowego na zapłatę zaległości z zagrożeniem odstąpienia. Co do sprzedawcy - dopuszcza się możliwość zastrzeżenia przez sprzedawcę własności rzeczy sprzedanej na raty aż do całkowitego spłacenia ceny przez kupującego; dopuszcza się także korzystanie z umownych form zabezpieczenia jego roszczeń o zapłatę ceny względem kupującego np. poręczenie, zastaw. Do zabezpieczenia roszczeń banku który kredytu udziela przysługuje mu ustawowe prawo zastawu na rzeczy sprzedanej dopóki rzecz znajduje się u kupującego. Sprzedaż z zastrzeżeniem prawa własności - własność rzeczy przechodzi na kupującego dopiero po zapłaceniu całej ceny. Sprzedawca stara się w ten sposób zapobiec temu by kupujący mógł przed zapłatą ceny swobodnie rozporządzać rzeczą a w szczególności zbyć ją osobom 3. Zastrzeżenie prawa własności rzeczy przez sprzedawcę aż do momentu całkowitemu uiszczeniu ceny kupna traktuje się w razie wątpliwości jako sprzedaż dokonaną pod warunkiem zawieszającym. Ziszczenie się warunku powoduje zatem z mocy samego prawa przejście własności rzeczy na kupującego. Sprzedaż na próbę - jest uważana w razie wątpliwości za zawartą pod warunkiem zawieszającym, że kupujący uzna przedmiot za dobry. Ziszczenie się warunku zależy od swobodnego uznania kupującego że przedmiot sprzedaży jest dobry. Nie złożenie oświadczenia w terminie jest uważane za dorozumiane uznanie przedmiotu sprzedaży za dobry. Niebezpieczeństwo przypadkowej utraty lub uszkodzenia rzeczy w okresie przejściowym obciąża sprzedawcę. Sprzedaż z zastrzeżeniem prawa odkupu - wywołuje ten skutek że w ciągu zastrzeżonego terminu w chwili dowolnej sprzedawca przez oświadczenie woli złożone kupującemu doprowadza do sprzedaży powrotnej, która następuje ze zwrotem ceny i kosztów sprzedaży oraz za zwrotem nakładów koniecznych. Termin odkupu wynosi 5 lat. Prawo odkupu jest niezbywalne i niepodzielne tzn. że gdy zastrzeżono to prawo dla kilku uprawnionych odkup musi być wykonany w całości Jeżeli niektórzy z uprawnionych nie wykonują tego prawa, inni mogą je wykonywać w pozostałej części. Prawo pierwokupu - oznacza zastrzeżenie pierwszeństwa kupna oznaczonej rzeczy gdyby strona zobowiązana sprzedała te rzecz osobie 3. nie przyznaje ono stronie uprawnionej możliwości uzyskania w każdym czasie nabycia przedmiotu sprzedaży. Uprawniony może natomiast w razie gdyby strona zobowiązana zamierzała dokonać wyzbycia się rzeczy na korzyść osoby 3, doprowadzić do tego że sama rzecz nabędzie. Rzecz której dotyczy prawo pierwokupu może być sprzedana osobie 3 tylko pod warunkiem zawieszającym że uprawniony do pierwokupu swego prawa nie wykona. Zobowiązany w razie zawarcia umowy sprzedaży z osobą 3 ma obowiązek zawiadomić o tym uprawnionego. Uprawniony prawo pierwokupu może wykonać w ciągu 1 miesiąca (nieruchomości) oraz w ciągu 1 tygodnia co do innych rzeczy. Niewykonanie przez uprawnionego prawa pierwokupu w terminie przypisanym czyni umowę sprzedaży w pełni skuteczną. Prawo pierwokupu nie jest ograniczone w kodeksie żadnym terminem. Ma ono charakter niezbywalny i niepodzielny. Umowa o dzieło - przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła a zamawiający zobowiązuje się do uiszczenia wynagrodzenia. Stronami w tej umowie są: ten, czyim wysiłkiem i staraniem dzieło ma być wykonane (przyjmujący zamówienie) oraz ten dla kogo ma być dzieło wykonane (zamawiający). Przedmiotem świadczenia strony przyjmującej zamówienie jest wykonanie dzieła a więc jego stworzenie lub przetworzenie do takiej postaci w jakiej poprzednio nie istniało - chodzi tu o dzieło materialne i niematerialne. Jest to umowa konsensualna, odpłatna i wzajemna. Różni się ona od umowy o pracę brakiem stosunku zależności między stronami i koniecznością osiągnięcia oznaczonego rezultatu ludzkiej pracy, a od umowy zlecenia tym że musi zawsze być uwieńczona konkretnym i sprawdzalnym rezultatem. Przyjmujący zamówienie ma obowiązek wykonania dzieła i jest odpowiedzialny za jakość. Sposób wykonania pozostawiony jest w zasadzie jego uznaniu, byleby dzieło miało przymioty ustalone w umowie. Musi także dostarczyć tego wszystkiego co do wykonania dzieła jest potrzebne - niezależnie od wkłady pracy. Jeżeli według umowy stron lub zwyczaju materiałów dostarcza zamawiający, przyjmujący zamówienie powinien niezwłocznie zawiadomić o tym zamawiającego. Przyjmujący zamówienie powinien przystąpić do wykonania dzieła w odpowiednim czasie i wykonać je we właściwym terminie. Jeżeli termin ten nie wynika z treści umowy lub właściwości dzieła stosuje się w tej kwestii zasady ogólne. Gdyby jednak przyjmujący opóźniał z rozpoczęciem lub wykończeniem dzieła tak dalece że nie jest prawdopodobne aby zdołał je ukończyć w czasie umówionym zamawiający może bez wyznaczania dodatkowego terminu od umowy odstąpić nawet jeszcze przed upływem terminu do wykonania dzieła. Gdyby się okazało że dzieło jest wykonywane w sposób wadliwy albo sprzeczny z umową zamawiający może żądać zmiany sposobu wykonania i wyznaczyć w tym celu odpowiedni termin. Po bezskutecznym jego upływie - może od umowy odstąpić albo powierzyć poprawienie lub dalsze wykonywanie dzieła innej osobie na koszt i niebezpieczeństwo przyjmującego zamówienie. Z chwilą ukończenia dzieła przyjmujący zamówienie ma obowiązek wydać dzieło zamawiającemu i umożliwić mu korzystanie z dzieła stosownie do jego właściwości. Najważniejszym i według określenia ustawy podstawowym obowiązkiem zamawiającego jest uiszczenie wynagrodzenia. W braku odmiennej umowy należy się ono w chwili oddania dzieła a gdy dzieło ma być oddane częściami i wynagrodzenie zostało obliczone za każdą część z osobna - z chwilą spełnienia każdego ze świadczeń częściowych. Ustalenie wynagrodzenia dokonywane jest w sposób dwojaki: jako wynagrodzenia ryczałtowego lub kosztorysowego. Wynagrodzenie ryczałtowe - oznacza wynagrodzenie za całość dzieła w jednej sumie pieniężnej lub wartości globalnej. Przyjmujący zamówienie nie może wówczas żądać podwyższenia wynagrodzenia. Wynagrodzenie kosztorysowe - oznacza wynagrodzenie ustalane na podstawie zestawienia planowanych prac i przewidywanych kosztów, gdy zwłaszcza zakres i warunki wykonywania dzieła nie mogą być przewidziane z całkowita pewnością w chwili zawarcia umowy, a strony ustalają elementy jednostkowo istotne dla kalkulacji. Gdyby dzieło nie było w ogóle wykonane wskutek przeszkód wynikających z przyczyn które dotyczą zamawiającego, ten ostatni nie może odmówić uiszczenia wynagrodzenia jeżeli przyjmujący był gotów je wykonać. Ulega wówczas jedynie odliczeniu z wynagrodzenia to co oszczędził z powodu niewykonania dzieła. Gdy dzieło zostanie ukończone zamawiający ma obowiązek odebrania dzieła które zostaje mu wydane zgodnie z treścią zobowiązania. Niebezpieczeństwo przypadkowej utraty lub uszkodzenia dzieła ponosi przyjmujący zamówienie do chwili oddania dzieła skoro jest on odpowiedzialny za rezultat swej działalności. Przy umowie o dzieło podobnie jak przy umowie sprzedaży istnieje szczególna ochrona strony dotkniętej wadami świadczenia w ramach rękojmi za wady dzieła. Jeżeli wady dają się usunąć zamawiający może zgłosić stosowne żądanie i wyznaczyć w tym celu odpowiedni termin z zagrożeniem że po bezskutecznym jego upływie nie przyjmie naprawy dzieła. Przyjmujący zamówienie może jednak odmówić naprawy gdyby wymagała nadmiernych kosztów. Jeżeli wady dzieła nie dają się usunąć albo gdy z okoliczności wynika że nie może to nastąpić w czasie odpowiednim, albo też nie następuje mimo wyznaczenia terminu przez zamawiającego na dokonanie naprawy zamawiający jest uprawniony: a) gdy wady są istotne - odstąpić od umowy (b) gdy wady są nieistotne - żądać obniżenia wynagrodzenia w odpowiednim stosunku. Nie służy mu natomiast żądanie w ramach rękojmi by przyjmujący zamówienie zamiast dokonanego wadliwie dzieła dostarczył inne bez wad. Stosunek prawny stron kończy się normalnie wraz z wypełnieniem świadczeń obu kontrahentów. W czasie wykonywania dzieła potrzeby zamawiającego mogą się zmienić, jest więc na ogół przyjęte że może on w każdym czasie aż do ukończenia dzieła odstąpić od umowy przez jednostronne oświadczenie woli z zastrzeżeniem uiszczenia umówionego wynagrodzenia. Wolno odliczyć jednak to co przyjmujący zamówienie oszczędził z powodu niewykonania dzieła. Gdy wykonanie dzieła zależy od osobistych przymiotów wykonującego zamówienie, śmierć tego ostatniego powoduje rozwiązanie umowy. Ze śmiercią zrównana jest niezdolność do pracy. Wszelkie roszczenia z tytułu umowy o dzieło ulegają przedawnieniu dwuletniemu zarówno wówczas gdy służą zamawiającemu jak i gdy służą przyjmującemu zamówienie. Termin ten rozpoczyna bieg od dnia oddania dzieła, a jeżeli dzieło nie zostało oddane - od dnia w którym zgodnie z treścią umowy miało być oddane. Najem - Jest umową w której wynajmujący zobowiązuje się oddać rzecz najemcy do używania przez czas oznaczony lub nieoznaczony a najemca zobowiązuje się uiszczać wynajmującemu umówiony czynsz. Stronami w tej umowie są wynajmujący i najemca. Nie jest wymagane by wynajmujący był właścicielem rzeczy oddanej w najem. Przedmiotem najmu mogą być zarówno rzeczy ruchome jak i nieruchome (z zakresu pierwszych wyłączone są rzeczy zużywalne). Najem może także dotyczyć części rzeczy jako całości lub nawet jej części składowej. Nie mogą być przedmiotem najmu prawa, względnie - dobra niematerialne. Okres używania rzeczy może być oznaczony albo nie oznaczony. Po upływie okresu najmu rzecz oddana do używania ma być wynajmującemu zwrócona. Najem zawarty na czas dłuższy niż lat dziesięć poczytuje się po upływie tego terminu za zawarty na czas nie oznaczony, co pozwala wówczas stronom na jego wypowiedzenie. Przedmiotem świadczenia najemcy jest uiszczenie umówionego czynszu. Czynsz może być oznaczony w pieniądzach albo w świadczeniach innego rodzaju. Umowa najmu jest umową konsensualną, odpłatną i wzajemną. Od umowy dzierżawy różni się tym że najemca może tylko korzystać z rzeczy przez jej używanie, a dzierżawca przez jej używanie i ciągnięcie z niej pożytków. Zawarcie tej umowy nie wymaga szczególnej formy. Jednakże umowa najmu nieruchomości lub pomieszczenia na czas dłuższy niż rok powinna być stwierdzona pismem. W razie nie zachowania tej formy poczytuje się umowę za zawartą na czas nie oznaczony. Najemca uzyskuje na ogół z tytułu najmu rzecz we władanie faktyczne - staje się więc posiadaczem rzeczy. Służy mu wówczas ochrona posesoryjna wobec osób trzecich nie objętych stosunkiem obligacyjnym. Obowiązki wynajmującego: wydanie rzeczy najemcy do używania w stanie przydatnym do umówionego użytku (drobne nakłady połączone ze zwykłym użytkowaniem rzeczy obciążają najemcę). Gdyby wynajmujący nie dokonywał napraw koniecznych, bez których rzecz nie jest zdatna do umówionego czy też normalnego użytku, najemca może wyznaczyć wynajmującemu stosowny termin wykonania. W razie bezskutecznego upływu terminu jest upoważniony przez ustawę do podjęcia w/w napraw na koszt wynajmującego. Wynajmujący nie jest jednak obowiązany do przywrócenia stanu poprzedniego gdy rzecz wynajęta uległa zniszczeniu z powodu okoliczności za które nie ponosi odpowiedzialności. Obowiązki najemcy: obowiązek używania rzeczy w należyty sposób przez czas trwania najmu; zachowanie rzeczy w takim stanie by można ją było zwrócić po ustaniu stosunku w stanie nie pogorszonym poza zużyciem wynikłym z normalnego używania; bez zgody wynajmującego nie wolno mu czynić w rzeczy najętej zmian sprzecznych z umową lub z przeznaczeniem rzeczy (w razie naruszenia przez najemcę wskazanych powinności wynajmujący będzie mógł najem wypowiedzieć bez zachowania nawet terminów wypowiedzenia); uiszczenie czynszu - czynsz należy się nawet wtedy gdy najemca z przyczyn które go dotyczą nie odebrał rzeczy od wynajmującego. Czynsz może być ustalony jako świadczenie, które ma być uiszczone jednorazowo lub uiszczane okresowo za pewne okresy trwania najmu. Najemca powinien uiszczać czynsz w terminie umówionym. W braku umowy w tym względzie czynsz powinien być płacony z góry: gdy najem ma trwać nie dłużej niż miesiąc - za cały czas najmu, gdy najem ma trwać dłużej niż miesiąc, albo przez czas nie oznaczony - miesięcznie do 10 dnia miesiąca. Wynajmujący może najem wypowiedzieć bez zachowania terminów wypowiedzenia ze skutkiem tylko ex nunc i to jedynie wtedy gdy najemca dopuszcza się zwłoki co najmniej za 2 pełne okresy świadczenia. W celu zabezpieczenia zaległego czynszu oraz świadczeń dodatkowych należnych nie więcej niż za rok wynajmującemu służy ustawowe prawo zastawu na rzeczach ruchomych najemcy wniesionych do przedmiotu najmu. Rękojmie za wady: jej podstawą jest ujawnienie się wady która ogranicza przydatność rzeczy do umówionego użytku - wada może być fizyczna jak i prawna. Jeżeli w chwili zawarcia umowy najemca o istnieniu wady wiedział przepisy o rękojmi nie maja zastosowania. Jeżeli wada ogranicza umówiony użytek z rzeczy lecz go nie wyłącza najemca może żądać jedynie odpowiedniego obniżenia czynszu za czas trwania wady. Czynsz zapłacony w pełnej wysokości ulega zwrotowi w części która się stała nienależna. Dochodzenie roszczeń z tytułu rękojmi może być podnoszone tylko w czasie trwania umowy najmu. Najem zawarty na czas oznaczony kończy się z upływem oznaczonego terminu, z zawarty na czas nie oznaczony kończy się przez wypowiedzenie 1 ze stron na pewien czas naprzód. Śmierć wynajmującego lub najemcy według ogólnych przepisów o najmie nie ma wpływu na trwanie stosunku najmu. W miejsce zmarłego wstępują jego spadkobiercy. Wygaśnięcie stosunku najmu powoduje obowiązek zwrotu przedmiotu najmu przez najemcę. Jeżeli najemca poczynił ulepszenie rzeczy najętej, wynajmujący w braku odmiennej umowy może według swego wyboru: albo zatrzymać ulepszenia za zapłatą ich wartości w chwili zwrotu albo żądać przywrócenia stanu poprzedniego. Wszelkie roszczenia wynajmującego przeciwko najemcy przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy. Podnajem - jeżeli umowa tego nie zabrania najemca w czasie trwania najmu może rzecz najętą oddać w całości lub w części osobie trzeciej w podnajem albo do bezpłatnego używania. Nie przestaje przez to być najemcą wobec wynajmującego ani tez nie powoduje przez to zawiązania jakiegokolwiek bezpośredniego stosunku prawnego między wynajmującym a osobą trzecią. Oddanie przez najemcę rzeczy w podnajem lub do bezpłatnego używania wbrew zakazowi wynajmującego może narażać go na sankcję. Pożyczka - dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę sama ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Jej przedmiotem mogą być jedynie pieniądze w znaczeniu środków płatniczych lub inne rzeczy oznaczone tylko co do gatunku. Umowa pożyczki jest umową konsensualną, gdyż dochodzi do skutku przez samo porozumienie stron nie zaś przez wydanie przedmiotu pożyczki. Jest ona umową dwustronnie zobowiązującą lecz nigdy wzajemną. Do zawarcia umowy pożyczki nie jest wymagana forma szczególna, chyba że jej wartość przekroczy 500 złotych - wtedy powinna być stwierdzona pismem. Możliwe są różne techniki zapłaty np. gotówka, przelew. W 2 wypadkach wolno dającemu pożyczkę odmówić jej wydania: a) gdy po zawarciu umowy pożyczki jej zwrot staje się wątpliwy z powodu złego stanu majątkowego drugiej strony, o czym dający nie wiedział lub przynajmniej nie mógł się z łatwością dowiedzieć w chwili zawarcia umowy - wymaga to odstąpienia od umowy (b) gdy biorąc pożyczkę nie zgłasza o nią roszczenia przez okres 6 miesięcy od chwili gdy przedmiot jej miał być wydany, co spowoduje przedawnienie roszczenia. Dający pożyczkę jest obowiązany do rękojmi za wady rzeczy stanowiące przedmiot pożyczki niepieniężnej. Biorący pożyczkę nie ma w zasadzie obowiązku jej odebrania jeżeli co innego nie wynika z umowy. Gdy zastrzeżono opłatę za używanie cudzego kapitału obowiązkiem dodatkowym dłużnika staje się świadczenie tej odpłaty. Co do terminu zwrotu pożyczki z reguły określa go umowa, a jeżeli brak jest wskazań w umowie dłużnik obowiązany jest zwrócić pożyczkę w ciągu 6 tygodni po wypowiedzeniu przez dającego pożyczkę. Strona udzielająca pożyczki może zabezpieczyć swoje świadczenie poprzez: poręczenie udzielone przez osobę 3; wydanie weksli; zabezpieczenie rzeczowe - hipoteka, zastaw. Zlecenie - przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do wykonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. W braku odmiennej umowy zlecenie obejmuje umocowanie do wykonania czynności w imieniu dającego zlecenie co nie uchybia przepisom o formie pełnomocnictwa. Nie ma przeszkody by czynność prawna podjęta w ramach zlecenia była dokonana w imieniu własnym zleceniobiorcy, a jedynie na rachunek zleceniodawcy. Przy tej umowie ważny jest nie sam wynik lecz starania w celu jego osiągnięcia. Zlecenie może być zarówno odpłatne jak i nieodpłatne. Nie wymaga ono szczególnej formy i często w praktyce dochodzi do jej zawarcia w sposób dorozumiany. Podstawowym obowiązkiem przyjmującego zlecenie jest wykonanie usługi, a więc dokonanie określonej w umowie czynności prawnej. Sposób wykonania pozostawiony jest w zasadzie uznaniu zleceniobiorcy. Mogą mu być jednak udzielane wskazania czy instrukcje które powinien respektować. Przyjmujący zlecenie powinien w zasadzie wykonać usługę osobiście, a ustawa ogranicza go w możliwości powierzenia wykonania zlecenia osobie trzeciej. Do obowiązków zleceniobiorcy należy udzielanie dającemu zlecenie potrzebnych wiadomości o przebiegu sprawy, a z chwilą jej zakończenia - złożenia sprawozdania. Powinien on również wydać kontrahentowi to wszystko co przy wykonywaniu zlecenia dla niego uzyskał chociażby działał w imieniu własnym. Obowiązkami dającego zlecenie są: zwrot wydatków które zleceniobiorca poczynił w celu należytego wykonania zlecenia; powinien na żądanie zleceniobiorcy udzielić mu zaliczki. W razie gdy zlecenie jest odpłatne dający zlecenie ma obowiązek uiszczenia wynagrodzenia. Wysokość wynagrodzenia ustala taryfa urzędowa, a w jej braku umowa stron. Gdyby brak było w tej materii ustaleń przyjmującemu zlecenie należy się wynagrodzenie odpowiadające wartości wykonanej pracy - dopiero po wykonaniu zlecenia. Przedwczesne zakończenie stosunku prawnego może nastąpić przez wypowiedzenie przez każdą ze stron ze skutkiem natychmiastowym. Wypowiedzenia dokonuje się przez złożenie partnerowi stosownego oświadczenia woli. Umowa rozwiązuje się wówczas za skutkiem ex nunc. Śmierć 1 ze stron lub utrata przez nią zdolności do czynności prawnych wpływa na stosunek prawny zależnie od tego która ze stron została nimi dotknięta. Gdy chodzi o dającego zlecenie w braku odmiennej umowy zlecenie nie wygasa. Gdy chodzi o przyjmującego zlecenie - powoduje to wygaśnięcie zlecenia chyba że umowa stron stanowiłaby inaczej. Szczególne przedawnienie roszczeń w krótkim terminie 2 letnim jest przewidziane dla 2 rodzajów roszczeń wynikających z umowy zlecenia: 1) roszczeń o wynagrodzenie za spełnione czynności i zwrot poniesionych wydatków gdy służy osobom trudniącym się stale lub w zakresie działania przedsiębiorstwa prowadzeniem spraw danego rodzaju (b) roszczeń z tytułu udzielonych zaliczek. Darowizna - jest umowa w której darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Nie jest tu wymagane by obdarowanym była druga strona, możliwe jest zatem dokonanie darowizny przez umowę na rzecz osoby 3 i traktowanie tej osoby jako obdarowanego. Umowa stron ma charakter umowy zobowiązującej i jednostronnej w tym znaczeniu że nie przynosi darczyńcy żadnej odpłaty. Świadczenie darczyńcy musi nastąpić na rzecz obdarowanego kosztem majątku darczyńcy. Wynika stąd zarówno to że obdarowany ma się przez świadczenie wzbogacić jak też i to że wykonanie świadczenia przez darczyńcę musi spowodować zmniejszenie się lub tez nie powiększenie się jego majątku. Przepisy kodeksu wyłączają z zakresu umowy darowizny przypadki gdy: a) ktoś zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia w ramach umowy uregulowanej innymi przepisami kodeksu jak np. umowy użyczenia, nieodpłatnego zlecenia czy przechowania (b) ktoś zrzeka się prawa którego jeszcze nie nabył albo które nabył w taki sposób że w razie zrzeczenia się prawo uważane jest za nie nabyte jak np. przy odrzuceniu spadku. Przedmiot darowizny mogą stanowić różne świadczenia a zwłaszcza: przeniesienie wszelkiego rodzaju praw które poza tym mogą być przedmiotem sprzedaży zarówno w całości jak i w części tych praw; ustanowienie lub zniesienie jakiegoś prawa majątkowego na korzyść obdarowanego; zapłata oznaczonej sumy pieniężnej; zwolnienie obdarowanego z zobowiązania jeżeli nie zastrzeżono od niego w zamian innego świadczenia. Obdarowanym może być zarówno osoba fizyczna jak i prawna. Zawarcie umowy wymaga w zasadzie formy notarialnej pod rygorem nieważności dla oświadczenia darczyńcy. Wyjątek jest jednak dopuszczony dla przypadków w których przyrzeczone świadczenie bez zachowania tej formy zostanie przez darczyńcę wykonane. Podstawowym obowiązkiem darczyńcy jest wykonanie darowizny w taki sposób by obdarowany uzyskał korzyść majątkową stanowiąca przedmiot darowizny. Za szkodę wynikłą z niewykonania lub nienależytego wykonania darowizny darczyńca odpowiada tylko wówczas gdy szkoda została wyrządzona umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. W razie opóźnienia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego ma obowiązek zapłaty odsetek, nie od dnia wymagalności lecz od dnia wytoczenia o nie powództwa. Odpowiedzialność darczyńcy za wady rzeczy darowanej ogranicza się do naprawienia obdarowanemu szkody jaką wyrządził przez to że wiedząc o wadach nie zawiadomił o nich obdarowanego we właściwym czasie. W umowie darowizny jest dopuszczalne obciążenie obdarowanego obowiązkiem oznaczonego działania lub zaniechania bez czynienia kogokolwiek wierzycielem - jest to tzw. darowizna cum modo tj. obciążona poleceniem. Często wyrazi się to w zastrzeżeniu użycia przez obdarowanego uzyskanej korzyści na oznaczony cel lub cele. Przedmiotem polecenia może być czynność czysto faktyczna bądź prawna. Po śmierci darczyńcy żądanie to przysługuje spadkobiercom a gdy polecenie ma na względzie interes społeczny - nadto właściwemu organowi państwowemu. Obdarowany może odmówić wypełnienia polecenia: 1) w razie istotnej zmiany stosunków która nastąpiła po zwarciu umowy (2) wydając przedmiot darowizny darczyńcy lub jego spadkobiercom w naturze w stanie w jakim znajduje się w chwili podniesienia żądania - uprawnienie nie przysługuje mu jednak gdy wykonania polecenia żąda właściwy organ państwowy. Darowizna raz uczyniona może być w przypadkach przewidzianych w ustawie odwołana gdy: 1) darowizna nie została jeszcze wykonana przez darczyńcę. Odwołanie darowizny po jej wykonaniu nie staje się natomiast dopuszczalne nawet gdy darczyńca popadnie w niedostatek. Wszelako na obdarowanym ciąży wówczas obowiązek w granicach istniejącego jeszcze wzbogacenia - dostarczyć darczyńcy środki których mu brak do utrzymania odpowiadającego jego usprawiedliwionym potrzebom albo do wypełnienia ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych. Obdarowany może zwolnić się od obowiązku zwracając darczyńcy wartość wzbogacenia (2) gdy istnieje rażąca niewdzięczność uzasadniająca odwołanie darowizny nawet już wykonanej - określa to sąd. Z uwagi na charakter osobisty więzi miedzy stronami ustawa dopuszcza możliwość przebaczenia ze strony darczyńcy, co wyłącza odwołanie. Na równi z darczyńcą uprawnieni do odwołania darowizny z powodu rażącej niewdzięczności są spadkobiercy darczyńcy jeżeli darczyńca w chwili śmierci był uprawniony do odwołania albo gdy obdarowany umyślnie pozbawił życia darczyńcę lub umyślnie wywołał rozstrój zdrowia którego skutkiem była śmierć darczyńcy. Zwrot przedmiotu odwołanej darowizny następuje w przypadku darowizny już wykonanej według przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Odwołanie darowizny powinno nastąpić przez oświadczenie złożone na piśmie obdarowanemu. Ma ono wówczas charakter prawokształtujący. Odwołanie darowizny z powodu rażącej niewdzięczności obdarowanego nie może nastąpić po upływie roku od dnia w którym uprawniony do odwołania dowiedział się o niewdzięczności. Umowę darowizny można rozwiązać w ciągu 2 lat od jej wykonania, gdy darczyńca zostaje ubezwłasnowolniony po zawarciu umowy, a zostanie ustalone że ze względu na wartość świadczenia i brak uzasadnionych pobudek była ona nadmierna. Rozwiązania umowy może żądać przedstawiciel ustawowy ubezwłasnowolnionego. Spółka cywilna - przez umowę spółki wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony w szczególności przez wniesienie wkładów. Z uwagi na to że spółka jest umową - wspólników musu być co najmniej 2. gdy jest ich więcej umowa spółki staje się umową wielostronną. Każda ze stron w umowie dąży do osiągnięcia celu który jest dla wszystkich wspólny. Pojęcie celu gospodarczego oznacza osiągnięcie gospodarczej korzyści i nie jest równoznaczne z celem tylko zarobkowym. Jest to umowa losowa, gdyż jej wyniki nie dają się z góry przewidzieć i w jakimś stopniu zależą od rozwoju wypadków. Jest ona umową zobowiązującą i powoduje z reguły obciążenie dla każdego z jej uczestników. Współdziałanie dom jakiego zobowiązuje się każdy ze wspólników nie zawsze musi być jednakowe, według kodeksy ma ono polegać na wniesieniu wkładów. Wkład wspólnika może polegać: a) na wniesieniu praw majątkowych, a więc własności lub innych praw (b) na świadczeniu usług, a w szczególności pracy wspólnika. Ustawa wprowadza domniemanie że wkłady wspólników mają jednakową wartość. Majątek spółki przez czas jej trwania jest traktowany jako odrębny od majątku osobistego każdego ze wspólników. Wspólnik ma w nim tylko udział i to nie oznaczony żadnym ułamkiem. Oznaczenie to nastąpi dopiero z momentem ustąpienia wspólnika ze spółki lub jej rozwiązaniem. Majątek spółki w czasie jej trwania jest nienaruszalny. Oznacza to że: wspólnik nie może rozporządzać udziałem w tym majątku ani w poszczególnych składnikach majątku; wspólnik nie może domagać się jego udziału; wierzyciel wspólnika nie może żądać zaspokojenia z jego udziału w majątku spółki. Za zobowiązania spółki wspólnicy odpowiadają ponadto solidarnie całym swym majątkiem osobistym. Zawarcie umowy nie wymaga szczególnych formalności. Jednakże zachowanie formy pisemnej jest przepisane dla celów dowodowych. W stosunkach wewnętrznych każdy wspólnik jest uprawniony i obowiązany do prowadzenia spraw spółki. Umowa spółki może jednak postanowić inaczej, a prowadzenie spraw spółki może być nawet powierzone osobie 3 nie będącej wspólnikiem. Czy i jakie wynagrodzenie może być wspólnikowi przyznane za prowadzenie spraw spółki zależy od treści umowy. W braku danych wynagrodzenie to się nie należy gdyż prowadzenie spraw spółki jest obowiązkiem każdego wspólnika. Każdy wspólnik ma równe prawo w zyskach i stratach i ciąży na nim równy stosunek udziału w stratach bez względu na rodzaj i wartość wkładu. Jeżeli chodzi o podział i wypłatę zysków wspólnik może ich żądać dopiero po rozwiązaniu spółki. Wspólnicy mogą żądać podziału i wypłaty zysków z końcem każdego roku obrachunkowego. Każdy ze wspólników jest umocowany do reprezentowania spółki w tych granicach w jakich jest uprawniony do prowadzenia jej spraw. Wystąpienie wspólnika ze spółki przez wypowiedzenie i to bez zachowania jakichkolwiek terminów wypowiedzenia może nastąpić w każdym czasie z ważnych powodów. Mimo wystąpienia wspólnika spółka istnieje nadal między pozostałymi wspólnikami. Rozwiązanie spółki oznaczające zakończenie jej działalności może nastąpić z różnych przyczyn np. z osiągnięcia zamierzonego celu gospodarczego lub z całkowitego jego udaremnienia. Jeżeli spółka była zawarta na czas oznaczony rozwiązanie jej następuje z upływem tego czasu. Gdyby jednak trwała ona nadal za zgodą wszystkich wspólników poczytuje się ja za przedłużoną na czas nieokreślony. Postępowanie likwidacyjne - wspólnicy powinni zapłacić z majątku spółki długi spółki, a z reszty zwrócić wspólnikom ich wkłady. Pozostała nadwyżka ulega podziałowi w stosunku w jakim wspólnicy uczestniczyli w zyskach. Gdyby majątek spółki nie wystarczał na pokrycie długów, wspólnicy powinni je pokryć w stosunku w jakim uczestniczą w stratach. Renta - jedna ze stron zobowiązuje się względem drugiej do określonych świadczeń okresowych w pieniądzu lub w rzeczach oznaczonych tylko co do gatunku. Spełnianie świadczenia okresowo oznacza że w jakiś powtarzających się okresach uprawniony ma uzyskiwać oznaczone w umowie kwoty pieniężne lub pewną ilość rzeczy oznaczonych co do gatunku. Do renty ustanowionej za wynagrodzeniem stosuje się odpowiednio przepisy o sprzedaży a do renty ustanowionej bez wynagrodzenia stosuje się przepisy o darowiźnie. Umowa renty wymaga jej ustanowienia na pewien okres gdyż inaczej nie byłoby o zobowiązaniu doświadczeń okresowych. Do zawarcia umowy renty nie jest wymagana szczególna forma, jednakże przy rencie nieodpłatnej musi być forma aktu notarialnego. Jeżeli nie oznaczono inaczej terminów spełniania świadczeń rentowych w rzeczach oznaczonych co do gatunku należy te świadczenia uiszczać w terminach wynikających z właściwości świadczenia i celu renty. Gdy uprawniony dożyje dnia płatności ranty płatnej z góry należy się mu lub jego spadkobiercom całe świadczenie przypadające za dany okres. Przy rencie płatnej z dołu powinna być natomiast uiszczona renta za czas do dnia w którym obowiązek świadczenia renty ustał. Gdy termin trwania obowiązku świadczenia renty jest oznaczony zakończenie stosunku prawnego następuje z nadejściem tego terminu. Jednakże może ono nastąpić wcześniej w razie śmierci uprawnionego co wynika z osobistego charakteru renty. Gdy termin trwania obowiązku renty nie jest oznaczony w umowie a można z treści umowy wnosić że chodzi o rentę dożywotnią zakończenie stosunku prawnego następuje ze śmiercią uprawnionego do świadczeń rentowych a obowiązek płacenia renty całkowicie wówczas ustaje. Umowa renty ustanowionej nieodpłatnie może wygasnąć przez odwołanie ze strony świadczącego rentę w przypadkach ustalonych w k.c. dla odwołania darowizn. Prawo do renty nie ulega przedawnieniu. Roszczenie o świadczenie poszczególnych rat rentowych przedawniają się z upływem lat 3 według ogólnych zasad dotyczących świadczeń okresowych. Renty ze źródeł pozaumownych - wchodzą tu w rachubę renty dla których tytułem jest przepis ustawy jak w przypadkach rent alimentacyjnych przewidzianych w prawie rodzinnym czy spadkowym. Stanowi ogólna zasadę przyjęta w prawie cywilnym że do rent ze źródeł pozaumownych stosuje się w braku przepisów szczególnych postanowienia kodeksu poświęcone umowie o rentę. Jeżeli z celu renty nie wynika nic innego należy przyjąć że nie jest ona ograniczona ścisłym terminem końcowym, ma więc charakter renty dożywotniej. W wielu przypadkach wysokość renty jest ustalana w drodze orzeczenia sądu lub decyzji władz administracyjnych. Co do rent wynikających z ustawy istotne znaczenie ma wyrażona w kodeksie zasada że w razie zmiany stosunków każda ze stron może żądać zmiany wysokości lub czasu trwania renty chociażby jedno i drugie było ustalone w orzeczeniu sądowym lub w umowie. Prawo do renty wynikającej ze źródeł pozaumownych nie ulega - podobnie jak i renty umownej - przedawnieniu. Roszczenia o świadczenie poszczególnych rat rentowych przedawniają się z upływem lat 3 według ogólnych zasad dotyczących świadczeń okresowych. Umowa ubezpieczenia - ubezpieczyciel którym jest zakład ubezpieczeń zobowiązuje się spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę. Wypadek przewidziany w umowie ma charakter zdarzenia losowego które wywołuje następstwa w postaci szkody. Jest to umowa zobowiązująca, odpłatna i losowa, nie jest natomiast umowa wzajemną. Zawarcie umowy ubezpieczenia ma miejsce na ogół przez przystąpienie (adhezję). W praktyce dochodzi ona z reguły do skutku jako umowa pisemna. Dowodem jej zawarcia jest dokument wydany przez ubezpieczyciela - tzw. polisa. Główne obowiązki stron sprowadzają się do: po stronie ubezpieczyciela gdy nastąpi wypadek przewidziany w umowie powinien on ustalić ewentualną wysokość szkody i spełnić określone w umowie świadczenie; po stronie ubezpieczającego - powinien on opłacać składki ubezpieczeniowe, poza tym zaś przestrzegać zasad zmierzających do uniemożliwienia powstania wypadku lub do ograniczenia ewentualnego rozmiaru szkody. Wyróżniamy: 1) Ubezpieczenia majątkowe - mogą one dotyczyć w szczególności mienia albo odpowiedzialności cywilnej. Gdy ubezpieczenie dotyczy mienia rozumie się że chodzi o zapłatę odszkodowania w razie utraty lub zniszczenia oznaczonego składnika majątkowego który został ubezpieczony ilekroć nastąpiło ono w następstwie objętego umową wypadku. Jeżeli umowa stron nie stanowi inaczej roszczenia ubezpieczającego przeciwko osobie 3 odpowiedzialnej za szkodę przechodzą z mocy samego prawa na zakład ubezpieczeń aż do wysokości zapłaconego przez zakład odszkodowania. (2) ubezpieczenia osobowe - mogą one dotyczyć w szczególności: przy umowie na życie - śmierci osoby ubezpieczonej lub dożycia przez nią oznaczonego wieku, a przy ubezpieczeniu następstw nieszczęśliwych wypadków - uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia lub śmierci wskutek nieszczęśliwego wypadku. Obowiązek świadczenia ubezpieczyciela ma wówczas postać zapłaty umówionej sumy pieniężnej, renty lub innego świadczenia; powstaje zaś wraz z zajściem przewidzianego w umowie wypadku. Jest warte podkreślenia że umyślne pozbawienie się życia przez ubezpieczonego na życie nie zwalnia ubezpieczyciela od obowiązku świadczenia, jeżeli nastąpiło po upływie 2 lat od zawarcia umowy.

---