Część III
Windows 2000 - sprzęt
Rozdział 10.
Zarządzanie dyskami
i napędami dysków

• Konfiguracja dysków twardych

• Tworzenie i zarządzanie woluminami na dyskach dynamicznych

• Kompresja dysków

• Używanie dyskietek

Konfiguracja dysków twardych

Niezależnie od tego, czy dokonujesz aktualizacji starszej wersji systemu Windows, czy instalujesz nową kopię Windows 2000, program instalacyjny dokonuje wszystkich niezbędnych operacji związanych z przygoto­waniem i konfiguracją dysków twardych komputera, aby mogły działać pod kontrolą tego systemu. Jeżeli jed­nak w późniejszym okresie dodasz nowy dysk lub będziesz chciał zmienić konfigurację partycji posiadanych dysków, będziesz musiał użyć specjalnego narzędzia do zarządzania dyskami (ang. Disk Management Utility).

Dwa razy pomyśl - raz zrób Wszelkie zadania związane ze zmianą konfiguracji dysków (definiowanie partycji, formatowanie, diagnostyka dysków i naprawa błędów) wymagają szczególnie rozważnego postępowania. Zanim rozpoczniesz realizację takich zadań, upewnij się, że: zrobiłeś kopię zapasową najważniejszych danych, posiadasz aktualną awa­ryjną dyskietkę naprawczą (ang. Emergency Repair Disk) oraz pozamykałeś wszystkie otwarte aplikacje. Błąd podczas takich operacji może cię kosztować utratę waż­nych danych i zakończyć się nawet ponowną instalacją systemu operacyjnego.

Używamy narzędzia do zarządzania dyskami

Aby uruchomić narzędzie do zarządzania dyskami, musisz mieć uprawnienia administratora. Czasami nawet to nie wystarczy, gdyż główny administrator systemu może ograniczyć prawa do używania tego narzędzia.

Patrz także

Więcej informacji na temat logowania się z uprawnieniami administratora znajdziesz w podrozdziale „Kto może zarządzać twoim komputerem?”, str. 18.

Uruchamianie menedżera dysków lokalnych

1. Otwórz Panel sterowania (Control Panel) i dwukrotnie kliknij lewym przyciskiem myszki ikonę Na­rzędzia Administracyjne (Administrative Tools). Jeżeli nie jesteś zalogowany jako administrator, kliknij prawym przyciskiem myszki ikonę Zarządzanie komputerem (Computer Management) i z menu pod­ręcznego wybierz polecenie Uruchom jako (Run As). Jeżeli posiadasz uprawnienia administratora, możesz uruchomić to polecenie w normalny sposób i przejść od razu do punktu 3.

2. Na ekranie pojawi się okno dialogowe Uruchamianie programu jako inny użytkownik (Run As Other User). Wpisz nazwę użytkownika z uprawnieniami lokalnego administratora oraz jego hasło (w polu Domena (Domain) wpisz nazwę swojego komputera), następnie naciśnij przycisk OK.

3. Na ekranie pojawi się konsola zarządzania komputerem. W lewym panelu odszukaj ikonę Zarządzanie dyskami (Disk Management) - znajdziesz ją w sekcji Magazyn (Storage) - następnie kliknij ją dwukro­tnie lewym przyciskiem myszki.

Rysunek 10.1 przedstawia wygląd okna konsoli zarządzania dyskami typowego komputera (oczywiście szcze­gółowe informacje, wyświetlane w tym oknie, będą się różnić w zależności od konfiguracji danego kompu­tera).

Rysunek 10.1 Konsola zarządzania daje pełną kontrolę nad dyskami zainstalowanymi w systemie

Aby w pełni korzystać z możliwości konsoli zarządzania dyskami, powinieneś zapoznać się z poniższą termi­nologią.

• Dyski (ang. Disks) - urządzenia do przechowywania danych podłączone do komputera. Windows 2000 umożliwia dwa sposoby konfiguracji dysków. Dyski podstawowe (ang. basic disks) - to najczęściej używana w systemie Windows 2000 Professional konfiguracja dysków. Dyski takie są również widoczne w przypadku, gdy uruchomisz system Windows 95/98 lub MS-DOS. Druga konfiguracja - dyski dynamiczne, (ang. dynamic disks) poz­wala na zastosowanie bardziej zaawansowanych mechanizmów, takich jak np. możliwość przydzielenia dwóm lub więcej dyskom tego samego oznaczenia.

• Partycje (ang. Partitions) - występują tylko na dyskach podstawowych. Są to wydzielone obszary dy­sków fizycznych, które funkcjonują tak, jakby były osobnymi dyskami. Na każdym dysku możesz utworzyć do czterech partycji podstawowych (ang. primary partitions), z których każda będzie miała przydzielone osobne oznaczenie, lub też utworzyć do trzech partycji podstawowych i jedną partycję rozszerzoną (ang. extended partition). Jeżeli masz dysk o pojemności 27 GB, możesz podzielić go na trzy partycje podstawowe o pojemnościach np. 8 GB, 6 GB i 5 GB, a na pozostałym obszarze dysku utworzyć partycję rozszerzoną o pojemności 8 GB.

• Woluminy (ang. Volumes) - części dysków dynamicznych, które funkcjonują tak, jakby były osob­nymi dyskami. W przeciwieństwie do partycji, nie ma ograniczeń liczby tworzonych na jednym dysku woluminów. Każdemu możesz przydzielić osobne oznaczenie.

• Dyski logiczne (ang. Logical Drives) - wydzielone obszary partycji rozszerzonych, które funkcjonują tak, jakby były osobnymi dyskami. Każdy posiada przydzielone oznaczenie. Dyski logiczne mogą być tworzone tylko i wyłącznie na dyskach podstawowych.

• Formatowanie dysku (ang. Disk formatting) - zanim będziesz mógł przechowywać dane na dysku, musisz go najpierw sformatować przy użyciu odpowiedniego narzędzia. Jednym z etapów formato­wania dysku jest wybór typu sytemu plików (np. FAT32, NTFS itp.).

• Literki dysków (ang. Drive Letters) - na dyskach podstawowych możesz przydzielić osobną literkę do każdej partycji podstawowej oraz każdego dysku logicznego, zdefiniowanego w obrębie partycji rozszerzonej. Na dyskach dynamicznych możesz przydzielać osobne litery każdemu woluminowi. W folderze Mój komputer (My Computer) wszystkie partycje i woluminy z przydzielonymi literkami są wyświetlane jako dyski lokalne.

Dyski podstawowe kontra dyski dynamiczne

Jeżeli zainstalujesz w swoim komputerze nowy dysk i uruchomisz konsolę zarządzania dyskami, Windows 2000 automatycznie wykrywa nowy dysk, uaktywnia kreatora aktualizacji dysku i zapisywania sygnatur (patrz rysunek 10.2). Uważnie zapoznaj się z informacjami podawanymi w każdym kolejnym ekranie kreatora! Jeżeli będziesz postępował nieuważnie i w pośpiechu, możesz niechcący skonfigurować dysk w zupełnie inny sposób, niż byś chciał (kreator tworzy dyski dynamiczne!). Jeżeli chcesz utworzyć dysk podstawowy, pomiń kreatora, naciskając przycisk Anuluj (Cancel).

Patrz także

Więcej informacji na temat kreatora aktualizacji dysków znajdziesz w podrozdziale „Tworzenie i zarzą­dzanie woluminami na dyskach dynamicznych”, str. 175.

Czy powinieneś pozwolić kreatorowi aktualizacji dysków na kontynuowanie pracy? Podstawowa konfiguracja dysków powinna być w zupełności wystarczająca dla wielu użytkowników systemu Windows 2000. Większość informacji technicznych, wyświetlanych w pierwszym ekranie kreatora ma znaczenie jedynie dla zawodowych informatyków, konfigurujących serwery. Ale prawidłowe skonfigurowanie dysków dynamicznych jest dosyć trudne, a w przypadku niektórych komputerów może powodować poważne problemy.

Rysunek 10.2 Bądź bardzo ostrożny przy uruchamianiu kreatora aktualizacji dysków - w razie wątpliwości skorzystaj z pomocy zawodowego informatyka

• Opcja aktualizacji dysków jest niedostępna, jeżeli korzystasz z laptopa.

• Jeżeli jednocześnie z Windows 2000 używasz innych systemów operacyjnych (przy starcie komputera pojawia się menu wyboru systemu operacyjnego), nie powinieneś korzystać z dysków dynamicznych. Żaden ze starszych systemów: Windows 95/98 ani Windows NT 4.0, nie rozpoznają woluminów dysków dynamicznych.

• Jeżeli masz tylko jeden dysk fizyczny, podczas instalacji systemu Windows 2000 zostanie on skonfi­gurowany jako dysk podstawowy. Późniejsza aktualzacja do dysku dynamicznego jest co prawda moż­liwa, ale nie daje żadnych konkretnych korzyści. Zalety dysków dynamicznych widoczne są dopiero, gdy w systemie są dwa lub więcej dysków.

Jeżeli posiadasz już dysk dynamiczny, możesz z powrotem przekonfigurować go na dysk podstawowy. Wyma­ga to jednak wcześniejszego usunięcia wszystkich woluminów. Aby tego dokonać, uruchom konsolę zarzą­dzania dyskami, odszukaj żądany dysk w prawej dolnej części okna konsoli (na podglądzie graficznym). Kliknij jego ikonę prawym przyciskiem myszki i wybierz z menu podręcznego polecenie Przywróć konfigurację dysku podstawowego (Revert to Basic Disk).

Tworzenie i zarządzanie partycjami na dyskach podstawowych

Zapewne podczas konfiguracji nowego dysku często zadajesz sobie pytanie: ile partycji (lub woluminów) powinieneś utworzyć? Nie ma jednoznacznej odpowiedzi, ale w jej poszukiwaniu mogą być przydatne poniż­sze zasady.

• Jeden dysk, jedna partycja - jeżeli instalujesz Windows 2000 w komputerze z pojedynczym dys­kiem twardym, najprostszym rozwiązaniem jest utworzenie jednej dużej partycji, obejmującej cały dysk (domyślnie będzie to dysk C:). Takie rozwiązanie uwalnia cię od konieczności tworzenia innych partycji.

• Jeden dysk, wiele partycji - jeżeli twój komputer ma tylko jeden dysk, ale za to bardzo dużej pojem­ności (np. 40 GB - co obecnie wcale nie jest niespotykane), podzielenie dysku na kilka partycji jest rozwiązaniem gwarantującym elastyczność. Możesz taki dysk podzielić na dwie partycje: pierwsza (15 GB) z przeznaczeniem na system operacyjny i aplikacje, druga (25GB) z przeznaczeniem na dane i dokumenty (pamiętaj o przeniesieniu na nią folderu Moje dokumenty). Jeżeli używasz kilku syste­mów operacyjnych, najlepszym rozwiązaniem jest przygotowanie osobnej partycji dla każdego z nich.

Patrz także

Więcej informacji na temat zmiany lokalizacji folderu Moje dokumenty znajdziesz w podrozdziale „Jak system Windows 2000 organizuje zasoby plikowe”, str. 100. Więcej informacji na temat używania kilku systemów operacyjnych jednocześnie znajdziesz w podrozdziale „Zachowujemy poprzedni system operacyjny”, str. 26.

• Wiele dysków - instalacja kolejnych dysków w systemie jest najprostszym sposobem zwiększenia ilości miejsca na dane i aplikacje, bez konieczności przeinstalowywania systemu operacyjnego. Jeżeli pracujesz z bardzo dużymi plikami (np. pliki multimedialne), najlepszym rozwiązaniem jest utworzenie jed­nej dużej partycji na największym z dysków i podzielenie reszty w miarę uznania. Jeżeli z jednego kom­putera korzysta kilku użytkowników, można utworzyć dla każdego z nich osobną partycję (lub osobny dysk logiczny na partycji rozszerzonej).

FDISK? Nie, to już nie ta epoka... Jeżeli pracowałeś kiedyś z systemem MS-DOS lub Windows 95/98, zapewne pamiętasz stare dobre narzę­dzie o nazwie FDISK, przeznaczone do zarządzania partycjami na dyskach twardych. Nie próbuj ulegać poku­sie uruchomiania komputera, w którym pracuje Windows 2000, z dyskietki z systemem MS-DOS i mody­fikacji partycji przy pomocy programu FDISK. Taka operacja praktycznie zawsze skończy się zniszczeniem systemu i utratą danych. Do zarządzania dyskami w systemie Windows 2000 służy narzędzie o nazwie Menedżer dysków (Disk Manager).

Tworzenie nowej partycji

1. Kliknij prawym przyciskiem myszki nieprzydzielony obszar dysku w prawym dolnym panelu konsoli zarządzania dyskami i z menu podręcznego wybierz polecenie Utwórz partycję (Create Partition). Na ekranie pojawi się kreator tworzenia partycji. Do kolejnych okien przechodzisz naciskając przycisk Dalej (Next), podobnie jak we wszystkich innych kreatorach.

4. Zaznacz rodzaj partycji, jaki chcesz utworzyć: Partycja podstawowa (Primary partition) lub Partycja rozszerzona (Extended partition).

5. Wpisz rozmiar tworzonej partycji. Domyślnie (patrz rysunek 10.3) Windows sugeruje utworzenie partycji o rozmiarze równym maksymalnej pojemności dysku - jeżeli chcesz utworzyć kilka partycji, określ mniejszy rozmiar. Naciśnij przycisk Dalej (Next).

Rysunek 10.3 Kreator sugeruje utworzenie partycji o rozmiarze równym maksymalnej pojemności dysku

• Jeżeli tworzyłeś partycję rozszerzoną, w zasadzie zakończyłeś już pracę. Naciśnij przycisk Za­kończ (Finish), aby utworzyć partycję. Aby rozpocząć tworzenie dysków logicznych, kliknij pra­wym przyciskiem myszki partycję rozszerzoną i z menu podręcznego wybierz polecenie Utwórz partycję (Create partition), a następnie w drugim ekranie kreatora wybierz opcję Dysk logiczny (Logical drive). Wpisz wielkość tworzonego dysku (domyślnie znów system próbuje utworzyć dysk o rozmiarze równym maksymalnej pojemności). Przejdź teraz do punktu 4.

• Jeżeli tworzyłeś partycję podstawową, przejdź od razu do punktu 4.

6. Przypisz wybraną literkę lub ścieżkę do utworzonej partycji. Kreator daje do wyboru trzy opcje (patrz rysunek 10.4):

• Przypisz literę dysku (Assign a drive letter) - domyślnie system proponuje użyć pierwszą wolną literę dysku. Jeżeli chcesz wybrać inną literkę, rozwiń listę i zaznacz odpowiednią opcję.

• Zainstaluj ten wolumin w pustym folderze, który obsługuje ścieżki dysków (Mount this volume at any empty folder that supports drive paths) - zaznaczenie tej opcji spowoduje wyświetlenie zawartości wybranej partycji przy użyciu literki dysku i nazwy foldera z istniejącego dysku. W kolejnym podrozdziale postaramy się nieco wyjaśnić to enigmatyczne stwierdzenie.

• Nie przypisuj litery dysku ani ścieżki dysku (Do not assign a drive letter or drive path) - wybierz tę opcję, jeżeli chcesz ukryć daną partycję. Jeżeli używasz kilku systemów operacyjnych jedno­cześnie, wybranie tej opcji spowoduje, że dana partycja będzie niewidoczna dla systemu Windows 2000. Przechowywane w niej pliki innego systemu nie zosta­ną zmodyfikowane przez Windows 2000.

Rysunek 10.4 W większości przypadków wystarczy wybrać pierwszą opcję

7. Zanim będziesz mógł zapisywać dane na nowej partycji (lub dysku logicznym), musi ona zostać sfor­matowana. Kreator pozwala na wybranie rodzaju systemu plików i wielu innych opcji formatowania (patrz rysunek 10.5). Różnice pomiędzy systemem FAT32 i NTFS omówimy nieco później.

8. Gdy naciśniesz przycisk Dalej (Next), kreator wyświetli ostatnie okno z podsumowaniem wybranych usta­wień. Jeżeli chcesz coś poprawić, naciśnij przycisk Wstecz (Back) i zmodyfikuj żądane opcje. Jeżeli wszystko jest w porządku, naciśnij przycisk Zakończ (Finish).

Po utworzeniu partycji powrócisz do konsoli zarządzania dyskami i będziesz mógł utworzyć kolejne partycje oraz dyski logiczne (oczywiście tylko w przypadku, gdy zostało jeszcze miejsce).

Rysunek 10.5 W przypadku nowych dysków wyłącz opcję Wykonaj szybkie formatowanie - Windows dokona wtedy pełnego formatowania, łącznie z kontrolą dysku pod kątem występowania uszkodzonych sektorów

Dlaczego opcja kompresji dysków jest niedostępna? Jeżeli opcja Włącz kompresję plików i folderów (Enable file and folder compression) jest niedostępna w kreatorze partycji, upewnij się, że wybrałeś NTFS jako system plików. Nie możesz kompresować dysków z systemem FAT32.

Tworzenie i zarządzanie woluminami
na dyskach dynamicznych

Jeżeli dokonałeś uaktualnienia dysku podstawowego do dynamicznego, procedura konfiguracji takiego dysku jest nieco inna. Jeszcze więcej możliwości konfiguracji będziesz miał w przypadku, gdy w systemie istnieje kilka dysków dynamicznych. Nie możesz na nich tworzyć partycji - w zamian możesz tworzyć tzw. woluminy (ang. volumes). Aby tego dokonać, kliknij prawym przyciskiem myszki nieprzydzielony obszar dysku i z menu podręcznego wybierz polecenie Utwórz wolumin (Create Volume).

Na ekranie pojawi się kreator tworzenia woluminów, który działa bardzo podobnie do kreatora tworzenia partycji. Zamiast tworzenia partycji podstawowej i rozszerzonej możesz utworzyć jeden z trzech rodzajów woluminów:

• Wolumin prosty (Simple Volume) - funkcjonuje podobnie do partycji podstawowych, z jedną zasadniczą różnicą: możesz zwiększać rozmiar woluminu, wykorzystując wolne miejsce na tym samym bądź innym dysku dynamicznym. Jeżeli zabrakło Ci miejsca na dynamicznym dysku S:, dodaj do systemu nowy dysk i skonfiguruj go jako dynamiczny. Następnie uruchom konsolę zarządzania dyskami, kliknij prawym przyciskiem myszki wolumin S: i z menu podręcznego wybierz polecenie Rozszerz wolumin (Extend Volume). Postępuj zgodnie z poleceniami na ekranie i dodaj nieprzydzieloną przestrzeń nowego dysku do tego woluminu - dzięki temu zwiększysz jego rozmiary i cały czas będziesz go widział jako wolumin S:.

• Wolumin łączony (Spanned Volume) - utworzony z przestrzeni zlokalizowanej na dwóch lub więcej dyskach dynamicznych. Opcja ta jest dostępna jedynie w przypadku, gdy w systemie masz co naj­mniej dwa dyski dynamiczne.

• Wolumin rozłożony (Striped Volume) - tworzony z przestrzeni zlokalizowanej na dwóch lub więcej dyskach dynamicznych. Dane są zapisywane naprzemiennie na dwóch dyskach, co ogromnie zwiększa wydajność takiego woluminu.

Na czym polega różnica pomiędzy woluminem łączonym a rozłożonym? Ogólnie rzecz biorąc, w przypadku woluminu łączonego przestrzenie przydzielane z poszczególnych dysków nie muszą być sobie równe. Jeżeli na jednym dysku dynamicznym masz 3,72 GB wolnego miejsca, a na drugim 4,08 GB, nic nie stoi na przeszkodzie, aby połączyć je w jeden wolumin łączony o pojemności 7,8 GB i dowolnie wybranej literce dysku (np. M:). Kiedy teraz otworzysz folder Mój komputer (My Computer) i klikniesz ikonę dysku M:, zobaczysz jego zawartość tak, jakby był to jeden dysk.

Woluminy rozłożone muszą się składać z równych przestrzeni na obydwóch dyskach. W powyższym przy­kładzie z pierwszego dysku (3,72 GB) można wykorzystać całą przestrzeń, ale z drugiego dysku (4,08 GB) już tylko 3,72 GB, tworząc łącznie wolumin rozłożony o pojemności 7,44 GB. Rysunek 10.6 przedstawia wygląd takiego woluminu w oknie konsoli zarządzania dyskami.

Rysunek 10.6 Dysponując kilkoma dyskami dynamicznymi, możesz wykorzystać kilka możliwości tworzenia woluminów

Gdzie tkwi haczyk? Zazwyczaj nie wszystko działa tak, jak się tego spodziewamy. Ta banalna zasada ma również zastosowanie i w przypadku woluminów prostych. Nie zawsze możesz zwiększać ich rozmiary. Dzieje się tak w przypadku, kiedy na początku utworzyłeś dysk podstawowy, a potem zmieniłeś go na dysk dynamiczny. Windows co prawda przekonwertował partycję na wolumin, ale niestety nie da się już zwiększyć jego rozmiarów. Jeżeli chcesz skorzystać z możliwości zwiększania rozmiaru woluminów, musisz zachować określoną kolejność tworzenia: na początku utworzyć dysk dynamiczny i na nim wolumin prosty. Wtedy nie będzie żadnych problemów ze zwiększaniem rozmiarów. Pamiętaj, że rozmiary woluminu prostego możesz zwiększać, ale nie możesz ich zmniejszać.

Wybór typu systemu plików

Kiedy przystępujesz do formatowania dysku twardego, musisz wybrać typ systemu plików, jaki będzie uży­wany na tym dysku. Zastanów się dobrze, zanim się zdecydujesz. Nieprzemyślany wybór może mieć poważne konsekwencje.

• FAT - system najmniej wydajny, ale jednocześnie gwarantujący największą kompatybilność. Jeżeli chcesz jednocześnie używać Windows 2000 i jednej z pierwszych wersji Windows 95, musisz sforma­tować dysk w systemie FAT. W przypadku dysków o pojemności powyżej 1024MB (1GB) system FAT rozrzutnie traktuje miejsce na dysku. Zmiana systemu plików na bardziej wydajny FAT32 czy też NTFS może zwiększyć efektywne wykorzystanie pojemności nawet o 30%! FAT nie pozwala na określanie praw dostępu do poszczególnych plików i folderów.

• FAT32 - jest to poprawiona, 32-bitowa wersja systemu FAT, zapewniająca lepsze wykorzystanie po­jemności dysku. W przypadku używania na tym samym komputerze systemów Windows 95B/Win­dows 98 i Windows 2000 system FAT32 jest najlepszym rozwiązaniem. Podobnie jak FAT, FAT32 również nie pozwala na określanie praw dostępu do poszczególnych plików i folderów.

• NTFS jest najlepszym rozwiązaniem w komputerach pracujących wyłącznie pod kontrolą Windows 2000, zwłaszcza jeżeli korzysta z nich wielu użytkowników, albo dostępne są w sieci. NTFS posiada mechanizmy automatycznej korekcji błędów oraz pozwala na zabezpieczenie poszczególnych plików i folderów trudnym do złamania systemem haseł. Jeżeli Windows NT 4.0 i Windows 2000 działają w tym samym komputerze, koniecznie zainstaluj w pierwszym z nich Service Pack co najmniej w wersji 4. W przeciwnym razie nie będziesz mógł poprawnie odczytywać ani zapisywać danych.

Jak już wspominałem wcześniej, kreator partycji i woluminów umożliwia wybór systemu plików jako jedną z opcji formatowania. Oczywiście później możesz zmienić system plików na dysku. Może się to wiązać jednak z ponownym formatowaniem, a co za tym idzie, z utratą danych z tego dysku. Załóżmy, że masz dysk z syste­mem NTFS i chcesz zamienić go z powrotem na FAT32. Aby tego dokonać, otwórz folder Mój komputer (My Computer), kliknij ikonę wybranego dysku prawym przyciskiem myszki i z menu podręcznego wybierz pole­cenie Formatuj (Format). Rysunek 10.7 przedstawia okno dialogowe z dostępnymi opcjami formatowania.

Jeżeli chcesz dokonać zamiany systemu plików z FAT lub FAT32 na NTFS, Windows 2000 umożliwia wyko­nanie takiej operacji bez konieczności formatowania dysku. Aby dokonać takiej konwersji, z menu Start wybierz polecenie Uruchom (Run), następnie w polu Otwórz (Open) wpisz polecenie cmd i naciśnij klawisz Enter. Na ekranie pojawi się okno DOS-owe - wpisz w nim następujące polecenie: CONVERT dysk: /fs:ntfs (oczywiście wsta­wiając odpowiednią literę dysku) i naciśnij Enter.

Rysunek 10.7 Okno dialogowe z opcjami formatowania wybranego dysku

Zmiana litery lub ścieżki dysku

W systemie Windows 2000 litery przypisane są do dysków na stałe - pozostaje ona dopóty, dopóki nie uruchomisz konsoli zarządzania dyskami i jej nie zmienisz. Co więcej, litery przypisane do poszczególnych dysków nie zmieniają się nawet wtedy, kiedy dodajesz bądź usuwasz partycje, woluminy czy nawet całe dyski. Jest to ogromna zmiana w stosunku do systemów Windows 95/98, w których litery poszczególnych dysków były nadawane dynamicznie przy każdym uruchomieniu systemu operacyjnego. Windows 2000 posiada jeszcze jeden mechanizm, którego próżno by szukać w poprzednich wersjach Windows - pozwala na dostęp do plików i fol­derów przechowywanych na danej partycji czy woluminie nawet bez podawania przypisanych im liter.

Wybrana litera jest zazwyczaj przypisywana do danej partycji czy woluminu podczas ich tworzenia. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby później zmienić przypisanie. Dlaczego miałbyś coś takiego robić? Przypuśćmy, że masz jeden dysk fizyczny podzielony na dwie partycje: C: przeznaczoną na system operacyjny i aplikacje oraz D: przeznaczoną na dane; napęd CD-ROM określony jest literką E:. Na nieszczęście dysk D: ma tylko 2 GB i pęka w szwach. Aby rozwiązać problem, kupiłeś nowy dysk twardy (20 GB) i zainstalowałeś w komputerze. Windows 2000 po rozpoznaniu dysku zaproponował nadanie mu literki F: (C:, D: i E: są już zajęte).

Zaakceptuj sugestię systemu. Sformatuj nowy dysk, następnie skopiuj wszystkie dane ze starego dysku D: na nowy F:. Teraz zamknij wszystkie aplikacje i okna Eksploratora, następnie wykonaj poniższe polecenia w celu zamiany liter tych dwóch dysków.

Zmiana litery dysku:

1. Otwórz konsolę zarządzania dyskami, kliknij prawym przyciskiem myszki ikonę starego dysku (D:) i z menu podręcznego wybierz polecenie Zmień literę dysku i ścieżkę (Change Drive Letter and Path).

9. W oknie dialogowym Zmień literę i ścieżki dysku (Change Drive Letter and Paths) naciśnij przycisk Usuń (Remove) - patrz rysunek 10.8.

10. Windows wyświetli okno dialogowe z ostrzeżeniem, że zmiana litery dysku może spowodować nie­prawidłowości w pracy programów. Naciśnij przycisk Tak (Yes), potem przycisk Zamknij (Close). Od tej chwili wybrany dysk nie ma już przypisanej żadnej litery.

Rysunek 10.8 Windows 2000 pozwala na zmianę litery przypisanej do dysku

11. W oknie konsoli zarządzania dyskami odszukaj ikonę nowego dysku F:, kliknij ją prawym przy­ciskiem myszki i z menu podręcznego wybierz polecenie Zmień literę dysku i ścieżkę (Change Drive Letter and Path).

12. W oknie dialogowym Zmień literę i ścieżki dysku (Change Drive Letter and Paths) naciśnij przycisk Edytuj (Edit).

13. W oknie dialogowym Edytuj literę lub ścieżkę dysku (Edit Drive Letter and Paths) rozwiń listę Przypisz literę dysku (Assign a drive letter), zaznacz literę D: i naciśnij przycisk OK.

14. Ponownie Windows wyświetli okno dialogowe z ostrzeżeniem. Naciśnij przycisk Tak (Yes), następnie przycisk Zamknij (Close). Literka D: została przypisana do nowego dysku.

15. Teraz odszukaj ikonę starego dysku, który obecnie nie ma przypisanej żadnej litery, i kliknij ją prawym przyciskiem myszki. Z menu podręcznego wybierz polecenie Zmień literę dysku i ścieżkę (Change Drive Letter and Path).

16. W oknie dialogowym Zmień literę i ścieżki dysku (Change Drive Letter and Paths) naciśnij przycisk Dodaj (Add), następnie rozwiń listę Przypisz literę dysku (Assign a drive letter), zaznacz literę D: i naciśnij przycisk OK.

17. Pozamykaj wszystkie okna, łącznie z oknem konsoli zarządzania dyskami. Gotowe!

Twój nowy 20-gigowy dysk zawiera teraz wszystkie dane ze starego dysku, a przy okazji dysponuje ogromną ilością wolnego miejsca. Nie zmieniły się żadne ścieżki - przecież jest to dysk D:! Dla pewności powinieneś teraz sprawdzić, czy dane zostały poprawnie skopiowane, następnie usunąć dane ze starego dysku (teraz jest to F:). Możesz go później wykorzystać do innych celów.

Dysk C: jest odporny Windows 2000 pozwala na zmianę literek przypisanych do dowolnych dysków, z wyjątkiem literki dysku, z któ­rego startuje system operacyjny. Ten dysk zawsze oznaczany jest jako C:.

Załóżmy jednak, że nie lubisz posługiwać się literami do oznaczania dysków. Windows 2000 pozwala również i na takie rozwiązanie. Możesz do wybranego dysku utworzyć ścieżkę z innego zainstalowanego w komputerze dysku. Powróćmy na chwilę do poprzedniego przykładu. Po wykonaniu wszystkich operacji pozostał nam pusty 2-gigowy dysk F:. Zmodyfikujemy trochę ustawienia systemu. Dysk F: zniknie, zamiast niego na dysku D: pojawi się folder Archiwum, który tak naprawdę będzie prowadził do dysku poprzednio znanego jako F:.

Przypisywanie ścieżki do dysku

1. Otwórz konsolę zarządzania dyskami i kliknij prawym przyciskiem myszki partycję, wolumin lub dysk logiczny, który chcesz przypisać do ścieżki. Z menu podręcznego wybierz polecenie Zmień literę dysku i ścieżkę (Change Drive Letter and Path).

18. Naciśnij przycisk Dodaj (Add), następnie zaznacz opcję Zainstaluj w tym folderze NTFS (Mount in this NTFS).

19. Naciśnij przycisk Przeglądaj (Browse) - patrz rysunek 10.9.

20. Zaznacz wybrany dysk i naciśnij przycisk Nowy folder (New Folder). Spo­woduje to utworzenie folderu, do którego będzie przypisana ścieżka dysku.

21. Zmień nazwę folderu (w naszym przypadku będzie to Archiwum) i naciśnij przycisk OK (patrz rysunek 10.10). W kolejnym oknie ponownie naciśnij przycisk OK. Gotowe!

Rysunek 10.9 Naciśnięcie przycisku Przeglądaj pozwala na wybranie lokalizacji ścieżki dysku
Rysunek 10.10 Utwórz nowy folder, do którego będzie przypisana ścieżka dysku

Jeżeli teraz otworzysz okno Eksploratora Windows i wyświetlisz zawartość dysku D:, zauważysz, że nowy folder ma inną ikonkę niż pozostałe. Jest to tylko wskazówka dla użytkownika, mówiąca, że jest to folder ze ścieżką innego do dysku. Jednak z punktu widzenia aplikacji Windows jest to taki sam folder jak na dysku D: (mimo że fizycznie dane znajdują się na innym dysku).

Kolejny haczyk... Przypisywanie ścieżki do dysku oczywiście działa, ale tylko wtedy, kiedy spełnione są dwa warunki. Po pier­wsze, dyski muszą być sformatowane w systemie NTFS; po drugie, folder, w którym umieszczasz ścieżkę do dysku, musi być pusty. Windows pozwala na przypisanie do jednego dysku wielu ścieżek. Jeżeli masz kilka dysków, na każdym z nich możesz utworzyć ścieżki prowadzące do tego samego dysku.

Kompresja dysków

Podobnie jak jego poprzednicy, także i system Windows 2000 ma możliwość kompresji danych na dyskach, co w znacznym stopniu pozwala zaoszczędzić miejsce. Kompresja danych może być znakomitą metodą efektyw­nego wykorzystania przestrzeni dyskowej. Trzeba jednak pamiętać o jej ograniczeniach.

• Kompresja danych może być stosowana tylko i wyłącznie w przypadku dysków z systemem NTFS. Jeżeli sformatujesz dysk w systemie FAT czy FAT32, nie będziesz mógł kompresować danych.

• Niektóre rodzaje plików są dosyć odporne na kompresję. Dotyczy to głównie takich plików, jak *.jpg, *.mp3, archiwów *.zip, *.rar i innych, które z natury są mocno skompresowane. Przechowywanie ich na skompresowanym dysku praktycznie nie daje żadnego zysku w postaci wolnego miejsca. Z drugiej strony pliki tekstowe, dokumenty pakietu Office, pliki *.bmp i wiele innych kompresują się znakomicie.

• Kompresja i dekompresja danych wymaga zaangażowania pewnej części zasobów systemu Windows - zapis i odczyt danych z folderów skompresowanych będzie nieco wolniejszy niż w przypadku nor­malnych folderów. Jeżeli ogólna wydajność systemu jest niezadowalająca, stosowanie kompresji nie ma sensu.

• Zanim rozpoczniesz proces kompresji dysku, upewnij się, że masz odpowiednią ilość wolnego miej­sca. Możesz być pewny, że dysk załadowany po brzegi nie da się skompresować, właśnie ze względu na brak miejsca na pliki tymczasowe, niezbędne w czasie kompresji.

Kompresja dysków NTFS to nie DriveSpace Poprzednie wersje Windows (a także MS-DOS) używały przeróżnych systemów kompresji dysków; w MS-DOS był to DoubleSpace, w Windows - DriveSpace. Pamiętaj, że te systemy nie są kompatybilne z kompresją stosowaną na dyskach NTFS. Windows 2000 nie będzie w stanie odczytać takich dysków.

Najlepszą metodą na zwiększenie ilości miejsca jest kompresja całego dysku. Aby tego dokonać, otwórz folder Mój komputer (My Computer), kliknij prawym przyciskiem myszki ikonę wybranego dysku NTFS, następnie z menu podręcznego wybierz polecenie Właściwości (Properties). Przejdź na zakładkę Ogólne (General) i zaznacz opcję Kompresuj dysk, aby zaoszczędzić miejsce na dysku (Compress drive to save disk space) - patrz rysunek 10.11.

Domyślnie Windows dokona tylko kompresji plików znajdujących się w głównym folderze wybranego dysku. Aby skompresować także pozostałe, musisz w oknie potwierdzenia zmiany atrybutów wybrać odpowiednią opcję (patrz rysunek 10.12).

Rysunek 10.11 Kompresja dysku pozwala na zwiększenie ilości wolnego miejsca

Rysunek 10.12 Aby skompresować cały dysk, wybierz drugą opcję

Kompresja całego dysku jest dosyć radykalnym posunięciem. Jednak w niektórych przypadkach możesz osiągnąć znaczne korzyści, kompresując tylko jeden lub kilka wybranych folderów. Załóżmy, że masz folder, w którym znajdują się setki dokumentów tekstowych, a każdy zajmuje powyżej 100 KB. Kompresja takiego folderu może osiągnąć współczynniki rzędu 70-80%! Pamiętaj jednak, że kompresowany folder musi być zlokalizowany na dysku NTFS.

Aby skompresować wybrany foldery, odszukaj go w oknie Eksploratora, zaznacz, kliknij prawym przyciskiem myszki i z menu podręcznego wybierz polecenie Właściowości (Properties). Przejdź na zakładkę Ogólne (General) i naciśnij przycisk Zaawansowane (Advanced). Na ekranie pojawi się okno Atrybuty zaawansowane (Advanced Attributes). Odszukaj i zaznacz opcję Kompresuj zawartość, aby zaoszczędzić miejsce na dysku (Compress contents to save disk space) - patrz rysunek 10.13.

Rysunek 10.13 Windows pozwala również na kompresję wybranych plików i folderów

Co się stanie, jeżeli dany dysk lub folder został skompresowany, a użytkownik utworzy w nim nowe pliki, skopiuje bądź przeniesie pliki z takiego folderu do innego, nieskompresowanego?

• Jeżeli w skompresowanym folderze utworzysz nowy plik, jest on automatycznie kompresowany.

• Jeżeli kopiujesz plik z innego folderu do skompresowanego, Windows automatycznie kompresuje taki plik.

• Jeżeli przenosisz plik z folderu znajdującego się na innym dysku do folderu skompresowanego, system automatycznie kompresuje taki plik.

• Jeżeli przenosisz plik z folderu znajdującego się na tym samym dysku do folderu skompresowanego, Windows przechowuje plik w postaci nieskompresowanej.

Używanie dyskietek

Podobnie jak dyski twarde, również dyskietki wymagają formatowania przed pierwszym użyciem (chociaż można kupić dyskietki formatowane fabrycznie).

Formatowanie dyskietek jest bardzo prostą operacją. Aby sformatować dyskietkę, wystarczy otworzyć folder Mój komputer (My Computer), kliknąć ikonę stacji dyskietek prawym przyciskiem myszki i z menu podręcz­nego wybrać polecenie Formatuj (Format). Dyskietki możesz formatować tylko w systemie FAT. Rysunek 10.14 przedstawia opcje formatowania dyskietek.

Rysunek 10.14 Jeżeli chcesz usunąć zawartość dyskietki, możesz zaznaczyć opcję Szybkie formatowanie

W przypadku dyskietek (czego nie można powiedzieć o dyskach twardych czy CD-ROM) dosyć często zachodzi potrzeba wykonywania ich kopii. Windows 2000 posiada proste i funkcjonalne narzędzie, które pozwala bardzo szybko i wygodnie kopiować zawartość jednej dyskietki na drugą.

Aby skopiować dyskietkę, najpierw włóż do stacji dyskietkę źródłową, następnie otwórz folder Mój komputer (My Computer), kliknij ikonę stacji dyskietek prawym przyciskiem myszki i z menu podręcznego wybierz polecenie Kopiuj dysk (Copy Disk). Na ekranie pojawi się okno dialogowe przedstawione na rysunku 10.15. Naciśnij przycisk Rozpocznij (Start) i odczekaj chwilę, aż Windows załaduje zawartość dyskietki do pamięci. Po zakończeniu wczytywania Windows poprosi o włożenie dyskietki docelowej i naciśnięcie przycisku OK. Zakończenie kopiowania jest sygnalizowane komunikatem w linii statusu.

Rysunek 10.15 Szybka i wygodna metoda kopiowania dyskietek

180 Część III ♦ Windows 2000 sprzęt

Rozdział 10. ♦ Zarządzanie dyskami i napędami dysków 181

---