Problem i metodologia badań
Badania naukowe wg J. Brzezińskiego“rozpoczyna się od sformułowania problemu badawczego, który dotyczy- najogólniej mówiąc- relacji zachodzących miedzy zmiennymi. (1997, s.216) „Dodajmy, że chodzi tutaj o zmienną zależną (lub ich zbiór) oraz zmienne niezależne traktowane przez badacza jako pozostające w związku przyczynowo-skutkowym ze zmienną”. (Brzeziński 1997, s.216)
W literaturze z zakresu metodologii spotykamy najczęściej rozumienie problemu badawczego jako pytania czy zbioru pytań. I tak S. Nowak, wybitny polski socjolog pisał iż: “problem badawczy to tyle, co pewne pytanie, lub zespół pytań, na które odpowiedzi ma dostarczyć badanie” (1970, s.214 wg Brzezińskiego ).
W niniejszej pracy problemem badawczym będzie wartościowanie wysiłku edukacyjnego dzieci 6-cio letnich w zakresie umiejętności językowych.
Przedmiot i cele badań
Określenie przedmiotu badania - polega na wskazaniu obiektów i zjawisk, o których chcemy formułować sądy w procesie badania, przy czym przedmiotem badania są owe przedmioty i zjawiska. (Brzeziński, 1997, s.216).
Przedmiotem badań empirycznych mojej pracy jest zagadnienie istoty i sensu oceniania dziecka 6-cio letniego w zakresie umiejętności językowych takich, jak: mówienie, słuchanie, przygotowanie do pisania i przygotowanie do czytania.
Cel badania To przewidywalny, pożądany stan rzeczy, jaki powinien zostać osiągnięty, po przeprowadzeniu badań i opracowaniu ich wyników. Celem zadań mogą być spodziewane rezultaty teoretyczne lub praktyczne. Cel badań powinien cechować się konkretnością, jasnością i realnością.
„Cel jest realny wówczas, gdy wytyczone zamierzenia leżą w granicach możliwości danego badania (warunki działania czasowe, techniczne, organizacyjne oraz stopień przygotowania własnego do prowadzenia pracy badawczej)” wg Brzezińskiego.
Celem badawczym będzie w tej pracy doskonalenie diagnozy oceniającej wysiłek edukacyjny dziecka 6-cio letniego poprzez jego systematyczną realizację.
Problemy badawcze i hipotezy robocze
Poprzez badanie empiryczne postanowiono rozwiązać następujący problem główny oraz nasuwające się problemy szczegółowe:
GŁÓWNY PROBLEM BADAWCZY:
Jak wartościowany jest wysiłek edukacyjny dzieci sześcioletnich w zakresie umiejętności językowych?
Problemy szczegółowe:
Jak wartościowany jest wysiłek edukacyjny dzieci 6-cio letnich w zakresie umiejętności mówienia?
Problem szczegółowy:
Jaka jest częstotliwość monitorowania rodziców i dzieci o ich postępach rozwojowych?
Problem szczegółowy:
Jak wartościowany jest wysiłek edukacyjny dzieci 6-cio letnich w zakresie przygotowania do czytania?
Problem szczegółowy:
Jak wartościowany jest wysiłek edukacyjny dzieci 6-cio letnich w zakresie przygotowania do pisania?
Problem szczegółowy:
Jak wartościowany jest wysiłek edukacyjny dzieci 6-cio letnich w zakresie umiejętności słuchania?
Próba ustalenia rezultatu w/w badań jest podstawą do wysunięcia hipotezy roboczej:
„Hipoteza” (przypuszczenie) nie sprawdzone twierdzenie, które ustala bądź wyjaśnia cechy badanych zjawisk lub związki między nimi wg (Okonia, 1984, s.97)rn „Hipoteza wg J. Brzezińskiego (1997) jest najprostszą odpowiedzią na problem i im ma prostszą postać, tym łatwiej jest ją sprawdzić. Nie powinna przyjmować postaci szerszej generalizacji”.
Hipotezy robocze są oczekiwanymi przez badacza wynikami planowanych badań.
W odniesieniu do w/w problemów nasuwa się następująca hipoteza:
Celowo i systematycznie organizowane sytuacje wpływają korzystnie na wartościowanie wysiłku edukacyjnego dzieci sześcioletnich w celu uzyskania oceny.
Zmienne i ich operacjonalizacja
Z postawionych problemów i pytań badawczych wynikają zmienne, a sporządzanie spisu zmiennych, to kolejny etap w badaniach naukowych.
„Zmienne” to czynnik, właściwości, zjawiska podlegające zmianom i będące przedmiotem badań. W. Okoń (1984,s.364) podaje: „Zmienna to czynnik przybierający różne wartości w badanym zbiorze”.
Zmienna zależna
To taka zmienna, która w określonym badaniu traktowana jest jako podlegająca wpływom innych zmiennych. „Zmienną”, którą czyni się przedmiotem badań określa się zmienną zależną. (Okoń, 1984,s.365).rn W tejże pracy zmienną zależną jest wartościowanie oceny dziecka w młodszym wieku szkolnym oraz poziom komunikacji dziecka w zakresie: mówienia, słuchania, przygotowania do czytania i przygotowania do pisania
Zmienna niezależna
Zmienna ta jest to taka zmienna, którą w określonym badaniu uznajemy, że nie podlegała wpływom innych zmiennych. (Okoń, 1984, s.364)rn
„Wskaźniki, to pewna cecha, zdarzenie lub zjawisko na podstawie którego wnioskujemy z pewnością, bądź z określonym prawdopodobieństwem, bądź wreszcie z prawdopodobieństwem wyższym od przeciętnego, iż zachodzi zjawisko jakie nas interesuje”.
Wskaźniki ustala się aby nadać sens empirycznym zmiennym, gdyż nie we wszystkich wypadkach występowanie zmiennych da się je stwierdzić drogą obserwacji.
W ujęciu H. Radlińskiej: „Wskaźniki służą nie tylko do prognoz indywidualnych, lecz do ogólnego charakteryzowania danej grupy społecznej.”
Metody badań oraz techniki i narzędzia badawcze
Po sformułowaniu problemów badawczych, kolejnym etapem ogólnie przyjętego toku postępowania badawczego jest prawidłowy dobór określonych metod badawczych, wskazanie głównej metody oraz opracowanie technik badawczych.
„Metody badawcze są to sposoby zaplanowania i realizowania procesu badawczego, w którym techniki badawcze stanowią bardzo ważny, lecz nie jedyny składnik”. Metody badawcze to „zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących, najogólniej, całość postępowania badacza zmierzającego do rozwiązania określonego problemu naukowego”. (Kamiński, 1974, s.65)
„Trafny dobór metody głównej i metod dodatkowych wiąże się z potrzeba uświadomienia sobie przez autora założeń teoretycznych wybranych do badania metod oraz ograniczeń związanych z ich stosowaniem”. (Łobocki, 1982)rn Techniki badawcze są „ ... precyzyjnie wypracowanymi czynnościami obserwowania, przeprowadzania wywiadów, ankietowania itp. Natomiast narzędzia badawcze są przedmiotami, za pomocą, których realizuje się daną taktykę zbierania materiału badawczego”. (Radlińska)rnrnrn W opracowaniu niniejszej pracy posłużono się jedną z głównych metod badawczych: sondażem diagnostycznym i obserwacją.
Sondaż diagnostyczny
Rozumiem za Pilchem - sposób gromadzenia wiedzy o cechach „strukturalnych i funkcjonalnych” oraz dynamice zjawisk społecznych, posiadających znaczenie wychowawcze. (T. Pilch, 1955, s.51)
Do przeprowadzenia badań sondażowych służą: wywiad, ankieta, analiza dokumentów, techniki statystyczne.
Obserwacja
„Jest to zamierzone, planowe, systematyczne spostrzeganie faktów, podjęte w jakimś celu - spostrzeganie wzrokowe i zmysłowe. W obserwacji chodzi o planowe spostrzeganie żywych procesów społecznych jak i przyrodniczych”. (Okoń, 1984, s.206)
W. Zaczyński mówi tak: „jest metodą naukowego badania określonego wycinka rzeczywistości (wychowawczej), polegająca na wywołaniu lub zmienianiu przebiegu procesów przez wprowadzenie jakiegoś nowego czynnika i obserwowaniu zmian powstałych pod jego wpływem".
Metodą badań w niniejszej pracy będzie: sondaż diagnostyczny oraz metoda indywidualnych przypadków wywołanych u dzieci 6-cio letnich.
Narzędzia badawcze
Narzędzie badawcze jest to środek pomocniczy, wykorzystywany przy gromadzeniu materiałów przydatnych przy rozwiązywaniu podjętego problemu badań. (S. Skorny 1984, s.94) Mając powyższe na uwadze w mojej pracy badawczej podstawową metodą badań jest: sondaż diagnostyczny, który w swoim zamierzeniu pozwoli dokonać analizy oceniającej i opisującej diagnozowany wysiłek edukacyjny dzieci sześcioletnich kończących etap edukacji przedszkolne.
Analiza dokumentów
To dokument wg W. Zaczyńskiego (1976), który jest „docenionym źródłem informacji o badaniach, zjawiskach, każda rzecz stanowiąca źródło informacji, na podstawie której można wydawać sądy o przedmiotach, ludziach i procesach zachodzących”. Przez analizę dokumentów rozumie się metodę i technikę badawczą, polegającą na opisie i interpretacji konkretnych dokonań w procesie uczenia się, pracy produkcyjnej, zabawy lub innego rodzaju działalności, zakończonych bardziej lub mniej gotowym produktem. Dokumenty przedstawiają fakty i zdarzenia na ogół w sposób jednostronny są subiektywnym obrazem rozwoju własnej osobowości dziecka. Dokument i jego analiza - są tylko jednym sposobemrnpoznawania badanego wycinka rzeczywistości, stanowią uzupełnienie innych metod badań naukowych. Mogą być dodatkowym źródłem informacji. Szczegółowa analiza dokumentów stanowi istotną część w opisie badań. Jeden i ten sam dokument może być przedmiotem różnych analiz. Analiza może się odbywać z punktu widzenia filozoficznego, psychologicznego, dydaktycznego, socjologicznego.
Za najbardziej przydatną w tym względzie uznałam metodę sondażu diagnostycznego. Dobór metod, technik i narzędzi badawczych przedstawiłam wcześniej na schemacie.
Analizę dokumentów przeprowadziłam w oparciu o materiał badawczy specjalnie w tym celu stworzony.
Podsumowując powyższe rozważania opracowałam schemat zależności między omawianymi pojęciami:
METODA:- sondaż diagnostycznyrn
TECHNIKA:rn - analiza dokumentów - obserwacja
NARZĘDZIA:- sytuacje edukacyjne, karty pracy dziecka.
