1. POJĘCIE I RODZAJE INWESTYCJI ORAZ ŹRÓDŁA ICH FINANSOWANIA (inwestycje finansowe, rzeczowe i niematerialne; klasyfikacja inwestycji rzeczowych: odtworzeniowe, nowe, modernizacyjne, rozbudowa oraz inne podziały).

Inwestycja jest to wyrzeczenie się bieżącej konsumpcji dla przyszłych i niepewnych korzyści. Te korzyści mają przyszły i niepewny charakter. Kapitał występuje w dwóch zasadniczych formach, jako kapitał rzeczowy i finansowy i dlatego inwestycje mogą polegać na kupowaniu rzeczy, i na formie niematerialnej instrumentu finansowego (akcje, obligacje).

Istnieje wiele rodzajów inwestycji, wyróżniamy m. in.:

• inwestycje finansowe,

• inwestycje rzeczowe,

• inwestycje niematerialne.

Inwestycje finansowe obejmują inwestycje w papiery wartościowe, zakup dewiz, lokaty bankowe czyli te inwestycje, które kształtują majątek finansowy.

Inwestycje rzeczowe tworzą majątek rzeczowy, do którego zaliczamy budynki, grunty, budowle, maszyny, środki transportowe.

Inwestycje rzeczowe dotyczą zakupu dóbr materialnych, które mogą przyczynić się do wzrostu inwestora. Taką inwestycją jest np. wybudowanie przez spółkę nowej fabryki, zakup nieruchomości.

1. Inwestycje rzeczowe o charakterze produkcyjnym, z punktu widzenia ich wpływu na poziom zdolności produkcyjnej, obejmują dwie grupy:

• Inwestycje odtworzeniowe, które nie zmieniają zdolności produkcyjnej firmy. To inwestycje powodowane zużyciem majątku trwałego, a ich zadaniem jest zapewnienie zdolności produkcyjnej na dotychczasowym poziomie. Zużycie majątku, wyrażone (w przybliżeniu) poziomem odpisów amortyzacyjnych, jest wkalkulowane w cenę wyrobów. W wyniku sprzedaży wyrobów następuje odzyskanie jego równowartości.

• Inwestycje rozwojowe, które powodują wzrost zdolności produkcyjnej:

• Nowe, sprowadza się do tworzenia obiektów przez budowę nowych zakładów przemysłowych, budowlanych, rolnych, transportowych, portów, lotnisk, linii transportowych, szlaków komunikacyjnych, jak również budowę filii oddziałów poza granicami lokalizacji zakładu macierzystego. Inwestycje te odpowiadają współczesnym wymogom postępu technicznego, powodują zmiany w przestrzennym rozmieszczeniu majątku, wpływają aktywizująco na życie społeczno-gospodarcze w regionie itp.

• Rozbudowa, zajmuje pośrednie miejsce pomiędzy nowymi a inwestycjami modernizacyjnymi. Polega ona najczęściej na rozszerzeniu powierzchni produkcyjnej, w granicach istniejącej lokalizacji zakładu lub w bezpośrednim jego sąsiedztwie. Rozbudowywane mogą być obiekty produkcji podstawowej, pomocniczej i ubocznej. Mogą powstawać również nowe wydziały produkcji podstawowej lub pomocniczej do wytwarzania dotąd nie produkowanych wyrobów, nowe budynki i budowle.

• Inwestycje modernizacyjne, powodują unowocześnienie środków trwałych zgodnie z wymogami współczesnego postępu technicznego. Podmiotem inwestycji modernizacyjnych jest przedsiębiorstwo, nie zaś branża, gałąź przemysłu czy też przemysł rozumiany jako dział gospodarki narodowej. Inwestycje te realizują się w zasadzie w istniejącym już podmiocie, w obrębie dotychczasowej powierzchni produkcyjnej i w granicach dotychczasowej lokalizacji, przy danej infrastrukturze, zabudowie itp., co sprawia, że inwestycje te mają jednostkowy, niepowtarzalny charakter. Ponadto, co jest szczególnie pozytywną cechą tych inwestycji, dotyczą przede wszystkim aktywnej części majątku firmy.

• Ze względu na sposób powiązania danej inwestycji z innymi współzależnymi zadaniami:

• Inwestycje współzależne.

• Inwestycje niezwiązane (niezależne).

3. Ze względu na sposób powiązania z głównym celem danego przedsięwzięcia rozwojowego:

• Inwestycje podstawowe, które realizują główny cel inwestycji np. budowa nowego zakładu.

• Inwestycje współzależne (towarzyszące lub pośrednie) zapewniają odpowiednie zaplecze dla inwestycji podstawowej np. budowa dróg dojazdowych, ekspertyzy.

4. Ze względu na czas przygotowania, realizacji i użytkowania inwestycji:

• Inwestycje krótkoterminowe.

• Inwestycje średnioterminowe.

• Inwestycje długoterminowe.

5. Ze względu na efekt uzyskany z działalności inwestycyjnej:

• Inwestycje produkcyjne, rozszerzające sferę dóbr i usług materialnych.

• Inwestycje nieprodukcyjne tworzą przede wszystkim usługi niematerialne np. budynki mieszkalne, urządzenia komunalne.

6. Ze względu na sposób realizacji inwestycji:

• Inwestycje zlecone, czyli realizowane systemy zlecone, przedsiębiorstwo zleca wykonanie jakimś generalnym wykonawcom dotyczy to przede wszystkim dużych inwestycji, które wymagają specjalistycznych urządzeń.

• Inwestycje wykonywane we własnym zakresie, są one wykonywane przez własne zespoły remontowo-budowlane i dotyczy mniejszych zadań inwestycyjnych.

7. Ze względu na źródła ich finansowania:

• Inwestycje ze środków własnych.

• Inwestycje ze środków obcych, kredytowe.

• Inwestycje mieszana, ze środków własnych, jak i obcych.

8. Ze względu na stopień zaawansowania inwestycji:

• Inwestycje noworozpoczynane.

• Inwestycje kontynuowane.

9. Ze względu na szczebel podejmowania decyzji inwestycji:

• Inwestycje przedsiębiorstw podejmowane z własnej inicjatywy przez przedsiębiorstwo.

• Inwestycje wspólne podejmowane z innymi podmiotami krajowymi i zagranicznymi (join-venture).

• Inwestycje lokalne, realizowane są z inicjatywy władz lokalnych.

Inwestycje niematerialne obejmują wydatki badań, reklamę, rozwój, szkolenie i podnoszenie kwalifikacji a także na ochronę środowiska naturalnego.

Źródła finansowania inwestycji:




Środki własne inwestycje
























































2. RYNEK FINANSOWY I JEGO STRUKTURA. INSTRUMENTY FINANSOWE I ICH KLASYFIKACJA.

Rynek finansowy jest to rynek, na którym dokonuje się transakcji instrumentami finansowymi. Dzięki istnieniu rynku finansowego mogą się zmieniać strony kontraktu, określającego dany instrument finansowy. Rynek finansowy można podzielić na segmenty. Wyróżniamy w nim trzy duże segmenty rynku finansowego:

1. rynek pieniężny

2. rynek kapitałowy,

3. rynek instrumentów pochodnych,

4. rynek walutowy.

Rynek pieniężny jest to segment rynku finansowego, na którym występują instrumenty wystawiane (emitowane) na okres krótszy niż 1 rok, mające z reguły charakter wierzycielski. Podstawową funkcją, jaką spełnia rynek pieniężny jest, zachowanie płynności podmiotów, które na tym rynku dokonują transakcji.

Podstawową funkcją rynku pieniężnego jest stworzenie możliwości upłynnienia przejściowo funkcjonujących nadwyżek pieniężnych oraz uzupełnienia niedoborów. Na rynku pieniężnym dokonywana jest wycena pieniądza (głównie krótkoterminowego). Przedmiotem jest pieniądz traktowany jako specyficzny rodzaj towaru, posiadający przy tym swoją cenę, a co za tym idzie, także wartość.

Rynek kapitałowy jest to segment rynku finansowego, na którym występują instrumenty wystawiane (emitowane) na okres co najmniej jednego roku, mające z reguły charakter wierzycielski lub własnościowy. Spełnia on następujące funkcje:

• umożliwia inwestorom uzyskania dochodu,

• ułatwia emitentom pozyskanie na dłuższy okres kapitału,

• pomaga w efektywnej alokacji kapitału w gospodarce.

Rynek kapitałowy to ta część rynku finansowego, na którym przedmiotem obrotu jest kapitał o terminie zwrotu dłuższym niż jeden rok. Inaczej mówiąc, jest to rynek średnio- i długoterminowych instrumentów finansowych (akcje, obligacje) oraz kredytów długoterminowych.

Rynek instrumentów pochodnych jest to segment rynku finansowego, na którym występują tzw. instrumenty pochodne. Instrumenty te mogą być wystawiane na różne okresy. Ten segment rynku finansowego jest zdefiniowany przez funkcje, jakie spełnia. Podstawową funkcją jest zabezpieczenie inwestora przed różnymi rodzajami ryzyka, jakie mogą się pojawić na innych segmentach, np. na rynku pieniężnym lub kapitałowym.

Rynek walutowy (foreign exchange market) tworzą transakcje walutowe, polegający na sprzedaży wyrażonego w jednej walucie instrumentu finansowego za instrument finansowy wyrażony w innej walucie.

Klasyfikacja rynku finansowego:

Według kryterium przedmiotowego rynek finansowy dzielimy na:

• Pieniężny: bony skarbowe, weksle, czeki, kredyty. Do rynku pieniężnego zaliczamy: krótkoterminowe instrumenty finansowe o terminie ważności do 1 roku.

• Kapitałowy: akcje, obligacje, certyfikaty inwestycyjne, kredyty średnio- i długoterminowe. Rynek kapitałowy: średnio- i długoterminowe instrumenty finansowe o terminie ważności dłuższym niż 1 rok.

• Walutowy: waluty. Rynek walutowy obejmuje transakcje kupna i sprzedaży zagranicznych środków płatniczych.

• Instrumentów pochodnych: opcje, kontrakty forward, futures, kontrakty wymienne (SWAP). Instrumenty pochodne są to instrumenty, których zadaniem jest zabezpieczanie ryzyka instrumentu podstawowego.

Najogólniej mówiąc rynek finansowy stanowi pomost pomiędzy pożyczkobiorcami, podmiotami i osobami poszukującymi środków finansowych a pożyczkodawcami, to jest tymi, którzy środkami dysponują i są skłonni zrezygnować z ich dysponowania za pewnym, określonym wynagrodzeniem. Wynagrodzeniem tym może być stopa procentowa, dywidenda.

Rynek finansowy nie oznacza konkretnego miejsca. Jest to pojęcie abstrakcyjne. Na rynku finansowym dochodzi do konfrontacji wszelkich podmiotów dysponujących czasową nadwyżką kapitału i podmiotów odczuwających czasowy niedobór kapitału.

Przedmiotem finansowania na rynku finansowym jest tzw. instrument finansowy - jest to umowa (kontrakt) pomiędzy stronami, która reguluje zależności finansowe między tymi stronami. Zależności finansowe w kontrakcie może przyjąć jedną z trzech poniższych form:

• instrumentu wierzycielskiego,

• instrumentu własnościowego,

• instrumentu terminowego.

W instrumentach wierzycielskich zależność finansowa polega na udzieleniu kredytu przez jedną stronę kontraktu kredytowego drugiej stronie kontraktu. Wynika z tego, że jedna strona jest kredytodawcą, a druga kredytobiorcą. Do takich instrumentów finansowych zalicza się np. kredyty bankowe, obligacje.

W instrumentach własnościowych zależność finansowa polega na przekazaniu przez jedną stronę praw własności drugiej stronie. Do takich instrumentów zalicza się np. akcje, udziały w przedsiębiorstwach.

W instrumentach terminowych zależność finansowa polega na określeniu możliwych przyszłych przepływów pieniężnych (płatności) zachodzących między dwoma stronami. Do terminowych instrumentów finansowych zalicza się np. opcje i kontrakty terminowe.

Wyróżniamy jeszcze instrumenty hybrydowe to jest takie, które łączą dwie cechy jednocześnie np. są jednocześnie instrumentem wierzycielskim i terminowym.

Szczególnym przypadkiem instrumentu finansowego jest papier wartościowy - jest to instrument, który posiada zabezpieczenie w aktywach emitenta np. akcje.

Instrumenty rynku pieniężnego:

• Bon skarbowy. Jest instrumentem o podstawie dyskontowej, jego emitentem jest Skarb Państwa. Przez pojęcie bonu skarbowego można również rozumieć inne bony emitowane prze agendy rządowe lub państwowe. W ten sposób Skarb Państwa pozyskuje krótkoterminowy kredyt niezbędny do sfinansowania bieżących wydatków oraz w celu zapewnienia płynności na rynku pieniężnym.

• Bon komercyjny. Zwany też wekslem komercyjnym, z reguły jest również instrumentem o podstawie dyskontowej. Jego emitentem są najczęściej przedsiębiorstwa, dla których jest to sposób na pozyskanie krótkoterminowego kapitału. Emisja bonu komercyjnego jest często gwarantowana i przeprowadzana przez bank. Ze względu na to, że emitent jest mniej wiarygodny niż Skarb Państwa , bony komercyjne uważa się za bardziej ryzykowne niż bony skarbowe.

• Depozyt. Jest najbardziej znanym instrumentem rynku pieniężnego, jest to jednak instrument niezbywalny, tzn. nie można dokonać nim obrotu. Obie strony kontraktu nie zmieniają się przez cały okres trwania kontraktu. Jedna ze stron - depozytariusz, udziela kredytu drugiej stronie - bankowi. Określony jest okres umowy - termin wykupu. Określone jest również oprocentowanie, które najczęściej jest płacone w terminie wykupu. W tym zatem sensie depozyt jest instrumentem o podstawie odsetkowej.

• Certyfikat depozytowy. W skrócie CD, jego posiadacz posiada prawo do otrzymania w terminie wykupu pewnej sumy pieniężnej. Suma ta jest równa wartości nominalnej CD plus wartość odsetek według określonej stopy procentowej z tytułu zaciągnięcia przez emitenta kredytu. W tym zatem sensie certyfikat depozytowy przypomina depozyt. Podstawowa różnica polega na tym, że certyfikat depozytowy ma charakter zbywalny, tzn. że jego posiadacz może go sprzedać.

• Akcept bankierski. Jest to instrument finansowy polegający na tym, że bank zobowiązuje się do wypłacenia posiadaczowi akceptu określonej sumy pieniężnej w ustalonym terminie.

• Transakcja repo. Inaczej nazywana umową odkupu, jest to kontrakt, w którym jedna strona sprzedaje drugiej stronie instrument finansowy, a w przyszłości odkupuje ten instrument po wyższej cenie. Często tym instrumentem jest bon skarbowy, nierzadko również między sprzedażą a odkupem jest krótki, np. jeden dzień.

• Transakcja reverse repo. Inaczej zwaną odwrotną umową odkupu. Jeśli strona, która finansuje swoje krótkoterminowe inwestycje transakcjami repo, w kontrakcie występuje w roli kupującego instrument, a w przyszłości odsprzedającego instrument, tzn. udziela kredytu pod zastaw, to mówi się, że strona ta zawarła kontrakt reverse.

Najważniejszą charakterystyką instrumentów rynku pieniężnego jest termin wykupu. Jest to termin, po upływie którego jedna strona, będąca w kontrakcie kredytobiorcą, zwraca kredyt drugiej stronie, będącej w kontrakcie kredytodawcą. Po upływie terminu wykupu instrument przestaje istnieć.

Uczestnikami rynku pieniężnego, podobnie zresztą jak rynku kapitałowego, a szerzej finansowego, są:

• Bank Centralny (NBP).

• Banki komercyjne.

• Inne instytucje finansowe.

• Instytucje niefinansowe.

• Osoby fizyczne.

Instrumenty pochodne dzielimy na dwie podstawowe grupy:

• Instrumenty pochodne wywodzące się od opcji.

• Instrumenty pochodne wywodzące się od kontraktów terminowych.

Opcje - w odróżnieniu od kontraktu terminowego opcja jest nie obowiązkiem a przywilejem dotyczącym przyszłych warunków kupna lub sprzedaży. posiadacz opcji skorzysta z tego prawa tylko wtedy, kiedy mu się to opłaci. Opcja jest dokumentem stwierdzającym nabycie prawa do zakupu lub sprzedaży instrumentu finansowego w związku z tym wyróżniamy z 2 typy opcji:

• opcję kupna,

• opcję sprzedaży.

Opcja kupna jest to instrument finansowy, który daje posiadaczowi prawo do kupna określonej ilości instrumentu podstawowego w ustalonym okresie i po ustalonej ocenie. Opcja sprzedaży jest to instrument finansowy, który daje posiadaczowi prawo do sprzedaży określonej ilości instrumentu podstawowego w ustalonym okresie i po ustalonej cenie.

Z opcją wiążą się 4 charakterystyki:

1. Wystawiający opcje, czyli rajter jest to osoba, która sprzedaje prawo do nabycia lub sprzedaży instrumentu finansowego innej osobie.

2. Termin rozliczenia matulity jest to termin, w którym opcja może być rozliczana (wykonana) czyli termin ważności opcji. Ze względu na termin ważności wyróżniamy 2 podstawowe rodzaje opcji:

1. europejski - może być rozliczana tylko w terminie rozliczenia;

2. amerykański - może być rozliczna w dowolnym terminie od dnia nabycia do dnia rozliczenia.

3. Cena rozliczenia - jest to cena po jakiej opcja jest rozliczana.

4. Premia - jest to cena opcji. Ponieważ opcja jest przywilejem co do przyszłego kupna lub sprzedaży instrumentu finansowego dlatego nabywca opcji musi za to prawo zapłacić wystawiającemu opcję.

Występują 3 sytuacje opcji:

1. Opcja jest w cenie, gdy opłaca się ją rozliczyć. W przypadku opcji kupna oznacza to, że cena wykonania jest niższa niż cena instrumentu podstawowego. W przypadku opcji sprzedaży oznacza to, że cena wykonania jest wyższa niż cena instrumentu podstawowego.

2. Opcja nie jest w cenie, gdy nie opłaca się jej rozliczyć. W przypadku opcji kupna oznacza to, że cena wykonania jest wyższa niż cena instrumentu podstawowego. W przypadku opcji sprzedaży oznacza to, że cena wykonania jest niższa niż cena instrumentu podstawowego.

3. Opcja jest po cenie, gdy cena rozliczeniowa opcji jest równa cenie rynkowej instrumentu finansowego.

Można wyróżnić następujące opcje giełdowe:

• opcje akcyjne,

• opcje walutowe,

• opcje procentowe,

• opcje indeksowe,

• opcje towarowe,

• opcje na kontrakty futures.

Kontrakt terminowy, finansowy - jest to uzgodnienie dotyczące dostarczenia w przyszłym okresie czasu po określonej cenie pewnej ilości instrumentów finansowych.

Zobowiązuje dwie strony do zawarcia w określonym terminie w przyszłości transakcji kupna-sprzedaży ustalonej ilości instrumentu finansowego po ustalonej cenie.

W transakcjach terminowych rozróżniamy następujące pojęcia:

Pozycja krótka - to pozycja wystawiającego kontrakt.

Pozycja długa - pozycja nabywcy kontaktu.

Kontrakty terminowe dzielą się na kontrakty:

1. FORWARD - charakteryzują się tym, że odbywają się poza giełdą i dotyczą instrumentów (transakcji) niestandardowych, są bardziej ryzykowne.

2. FUTURES - mają charakter giełdowy, odbywają się na giełdzie i dotyczą standardowych transakcji. Występują następujące rodzaje tych kontraktów:

• futures walutowe, instrumentem podstawowym jest waluta;

• futures procentowe, instrumentem podstawowym jest instrument finansowy, w którym płatności zależą od stopy procentowej;

• futures indeksowe;

• futures towarowe.

3. CECHY INWESTYCYJNE INSTRUMENTÓW FINANSOWYCH.

Trzy podstawowe cechy charakteryzują instrumenty finansowe jako przedmiot inwestycji, mianowicie:

• Dochód. Dla przeważającej większości inwestorów, zwłaszcza na mniej rozwiniętych rynkach, dochód jest najważniejszą charakterystyką inwestycji. Dochód można mierzyć dwoma ogólnymi sposobami. Pierwszy polega na wyrażeniu dochodu w jednostkach pieniężnych, z reguły w walucie kraju inwestora. Dochód jest tu różnicą między wartością końcową inwestycji a wartością początkową inwestycji. Dochód: jest najważniejszą charakterystyką inwestycji. Mierzymy go jako różnicę pomiędzy wartością końcową inwestycji i wartością początkową lub jako stopę dochodu, która jest różnicą pomiędzy wartością końcową a początkową w odniesieniu do wartości początkowej *100% przedstawiany w skali rocznej.

S_D = [(W_K - W_P)/ W_P] *100%

S_D - stopa dochodu,

W_K - wartość końcowa,

W_P - wartość początkowa.

• Ryzyko. Oznacza możliwość zrealizowania dochodu różniącego się od spodziewanego dochodu. Można mierzyć dwoma sposobami:

1. jako możliwość poniesienia straty (szkody) jako tzw. ryzyko negatywne - ten sposób pomiaru ryzyka jest stosowany w ubezpieczeniach;

2. możliwość poniesienia straty z jednej strony oraz osiągnięcia dodatkowych dochodów z drugiej strony, ten sposób pomiaru ryzyka nazywamy ryzykiem neutralnym (dwustronnym) ujmuje on zarówno negatywne jak i pozytywne aspekty ryzyka. Ryzyko neutralne - możliwość zrealizowania dochodu różniącego się od dochodu spodziewanego.

Rodzaje ryzyka na ryzyku finansowym - możemy wyróżnić następujące ryzyka:

1. Ryzyko nie dotrzymania warunków - wynika z faktu, że instrument finansowy jest umową pomiędzy stronami i w związku z tym istnieją możliwości niedotrzymania warunków przez drugą stronę kontraktu. Typowym przykładem jest ryzyko kredytowe.

2. Ryzyko rynkowe (cen) - ryzyko to determinowane jest przez ceny finansowe, którymi są m. in. takie parametry jak kurs akcji, stopa procentowa, kursy walutowe i inne ceny finansowe. Kształtowanie się cen finansowych wpływa na dochód z inwestycji, przy czym ten wpływ może być zarówno dodatni, jak i ujemny. W zależności od tego, jaka cena finansowa wpływa na dochód z inwestycji, można wyróżnić różne rodzaje ryzyka rynkowego. Do najczęściej spotykanych należą:

• ryzyko stopy procentowej,

• ryzyko kursu walutowego,

• ryzyko cen akcji,

• ryzyko cen towarów.

• Ryzyko otoczenia finansowego i niefinansowego - Ryzyko niefinansowe jest to ryzyko, które jest spowodowane otoczeniem rynku finansowego np. otoczeniem politycznym, prawnym, społecznym i innym. Ryzyko otoczenia finansowego wiąże się z funkcjonowaniem wszystkich składników rynku finansowego.

• Ryzyko wydarzeń - wynika z konkretnej sytuacji istniejącej w danej spółce, która jest emitentem instrumentu finansowego.

W ryzyku związanym z kryterium obiektu wyróżnia się:

• Ryzyko instytucji, jest to ryzyko, jakim obarczony jest podmiot funkcjonujący na rynku finansowym. Dzieli się na dwie części: ryzyko operacyjne (związane z produkcją) i ryzyko finansowe (w wąskim znaczeniu, związane z finansami przedsiębiorstwa).

• Ryzyko instrumentu finansowego jest to typowe ryzyko inwestycyjne, gdyż dotyczy ono inwestycji w dany instrument finansowy.

• Płynność. Czyli możliwość zamiany instrumentu finansowego na gotówkę w krótkim okresie czasu i po spodziewanej cenie. Ryzyko płynności przedstawia możliwość sprzedania instrumentu finansowego po niższej cenie lub w dłuższym okresie czasu np. płynność czeku. Ogólne zależności na rynku finansowym dotyczące płynności są następujące:

• instrumenty finansowe, które nie są zbywalne, tzn. którymi nie dokonuje się obrotu, mają mniejszą płynność w porównaniu z instrumentami zbywalnymi,

• instrumenty finansowe emitowane (wystawiane) na dłuższy okres mają (zazwyczaj) mniejszą płynność niż instrumenty krótkoterminowe.

4. RYNEK PIERWOTNY; FORMY EMISJI PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH.

Rynek pierwotny występuje w momencie sprzedaży instrumentu finansowego pierwszemu jego posiadaczowi. Rynek ten obejmuje wyłącznie oferowanie i nabywanie nowych papierów wartościowych. Występuje więc w momencie ich emisji i dotyczy pierwszych transakcji sprzedaży papierów wartościowych dla pierwszych inwestorów.

Pierwotny rynek papierów wartościowych obejmuje operacje, które występują włącznie przy sprzedaży walorów przez emitenta na rzecz subskrybentów, tj. pierwotnych nabywców lub na rzecz subemitentów. Na rynku tym występuje pierwotne formowanie kapitałów udziałowych lub pożyczkowych przez emitenta. Operacje na rynku pierwotnym realizowane są zatem jedynie w formie emisji nowych walorów. Stanowi on podstawę tworzenia i funkcjonowania rynku wtórnego.

Rynek pierwotny obejmuje wyłącznie oferowanie i nabywanie nowych papierów wartościowych. Występuje więc w momencie ich emisji i dotyczy pierwszych transakcji sprzedaży papierów wartościowych dla pierwszych inwestorów.

Emisja papierów wartościowych na rynku pierwotnym może mieć charakter publiczny lub prywatny. W przypadku oferty publicznej w Polsce obowiązkowe jest pośrednictwo domu maklerskiego, który zapewnić powinien zgodność trybu subskrypcji z przepisami prawa. Subskrypcja prywatna, adresowana do ograniczonego kręgu potencjalnych inwestorów, nie wymaga takiego pośrednictwa.

Procedura prawna związana z wprowadzeniem papierów wartościowych do obrotu pierwotnego jest dość skomplikowana i składa się z kilku etapów. Pierwszy etap obejmuje zawarcie pomiędzy emitentem lub innym podmiotem wprowadzającym papiery do publicznego obrotu a określonym podmiotem prowadzącym przedsiębiorstwo maklerskie porozumienia (umowy cywilnoprawnej), w którym ten ostatni zobowiązuje się zazwyczaj do przygotowania prospektu emisyjnego oraz zorganizowania i przeprowadzenia publicznej oferty na rzecz emitenta. Wiąże się to z reguły z koniecznością zorganizowania tzw. konsorcjum sprzedaży na podstawie odrębnej umowy pomiędzy przedsiębiorstwem maklerskim przyjmującym funkcję oferującego papiery danej emisji a innymi podmiotami prowadzącymi przedsiębiorstwa które będą uczestniczyć w przeprowadzaniu oferty publicznej.

Wybór techniki emisji zależy w dużej mierze od renomy emitenta. Jeżeli jest ona dobra, a ponadto ma doświadczenia emisyjne, to może zdecydować się na emisję własną. Najczęściej stosują ją instytucje finansowe, które emitują własne papiery wartościowe.

Natomiast na emisję obcą decydują się nieznani emitenci, nie mający w tym zakresie doświadczenia lub tacy, których pozycja na rynku nie należy do najlepszych. Emisję obcą organizuje wtedy wyspecjalizowana w tym zakresie firma.

Drugi etap - to złożenie przez emitenta za pośrednictwem podmiotu prowadzącego przedsiębiorstwo maklerskie wniosku do Komisji Papierów Wartościowych o dopuszczenie proponowanej emisji do publicznego obrotu wraz z prospektem emisyjnym oraz innymi załącznikami, o których mowa w art. 50 § 2 ustawy.

Trzeci etap obejmuje rozparzenie wniosku i wydanie przez Komisję Papierów Wartościowych decyzji w przedmiocie zgody na popuszczenie papierów wartościowych do publicznego obrotu. Decyzja taka powinna być wydana w terminie 2 miesięcy od dnia złożenia wniosku. Komisja wyrażając zgodę może określić, w jakim terminie po opublikowaniu prospektu emisyjnego może być rozpoczęta sprzedaż papierów w publicznym obrocie oraz termin ważności prospektu (art. 50 a § 1 ustawy).

Wreszcie etap czwarty - to przeprowadzenie właściwej publicznej oferty z zastrzeżeniem dopełnienia przez emitenta obowiązków określonych w art. 50 a § 2 i 51 ustawy.

Jeżeli chodzi o dystrybucję papierów wartościowych, może się ona odbywać drogą:

• oferty zamkniętej,

• oferty publicznej,

• oferty mieszanej.

Oferta zamknięta obejmuje wydzieloną transzę papierów wartościowych dla konkretnych inwestorów, np. banków, pracowników spółki akcyjnej, kadry kierowniczej spółki, inwestorów zagranicznych.

Oferta publiczna skierowana jest do wszystkich inwestorów, którzy chcą zakupić papiery wartościowe.

Oferta mieszana polega na połączeniu oferty publicznej i zamkniętej. Inwestorzy, którzy zakupili nowo wyemitowane papiery wartościowe, mogą je w przyszłości zatrzymać lub odsprzedać. Decydując się na ich odstąpienie innym inwestorom, powodują kolejną transakcję, która ma miejsce na tzw. wtórnym rynku.

Rynek pierwotny obejmuje:

• emisję własną w formie subskrypcji publicznej;

• prospekt emisyjny, emisję obcą przez pośrednika w formie komisowej z gwarantem lub kupna prawa do emisji;

• cenę emisyjną.

Rynek pierwotny obejmuje pierwszą transakcję, w której emitent sprzedaje instrument finansowy pierwszemu nabywcy, jest to wprowadzanie kapitału finansowego na rynek finansowy. Rynek pierwotny to emisja, która może mieć charakter emisji własnej, emisja przez pośrednika ma charakter emisji obcej. Emisja własne w formie oferty publicznej skierowanej do całego społeczeństwa. Emisja z wolnej ręki ma charakter niepubliczny jest przeznaczona z góry upatrzonym odbiorcom. Emisja obca, która polega na zlecaniu przez emitenta przeprowadzenia emisji przez pośrednika (banki inwestycyjne, domy maklerskie) emisja z gwarantem, która zabezpiecza finansowo emisję. Ustalanie ceny może mieć formy: Cena sztywna - niższa niż na giełdzie. Przetarg - oferuje się subskrypcje.

5. RYNEK WTÓRNY. ORGANIZACJA I FUNKCJONOWANIE GIEŁDY PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH.

Rynek wtórny obejmuje wszystkie dalsze transakcje papierami wartościowymi, które uprzednio zostały wprowadzone na rynek pierwotny. Istnieją dwa segmenty rynku wtórnego:

• giełda, czyli regularne, odbywające się w określonym czasie i miejscu, podporządkowane określonym normom i zasadom, spotkanie stron zawierających transakcje kupna-sprzedaży;

• rynek pozagiełdowy, na którym obrót polega na tym, że nie ma ustalonego miejsca transakcji, transakcje odbywają się między stronami przy zastosowaniu środków elektronicznych i telekomunikacyjnych, obrót pozagiełdowy z reguły dotyczy tych papierów, które nie spełniają warunków dopuszczenia do obrotu giełdowego.

Rynek wtórny to:

• cechy funkcji giełdy,

• organizacje giełdy,

• funkcjonowanie giełdy (ustalanie kursów i rodzaje transakcji),

• indeks giełdowy.

Rynek wtórny obejmuje drugą i dalsze transakcje instrumentem finansowym bez udziału emitenta; dzieli się na rynek giełdowy i pozagiełdowy. Rynek wtórny obrót wtórny starymi papierami wartościowymi. Zasadniczo giełda papierów wartościowych jest to instytucjonalna forma finansowa.

Cechami giełdy są stałe miejsce spotkań giełdowych (sesji giełdowych), handlowaniem według ściśle określonych zasad ujętych w regulaminie giełdy, dopuszczenie do handlu wąskiego grona osób, prowadzenie handlu bez okazywania przedmiotu handlu (papierów wartościowych).

Funkcje giełdy:

• Transformacyjna, która polega na tym, że giełda pełni rolę rozdzielni kapitału. Umożliwia poprzez transakcję giełdowe szybki przepływ kapitału pomiędzy podmiotami gospodarczymi. Zapewnia natychmiastową zamianę kapitału na gotówkę.

• Informacyjna, która polega na tym, że giełda pełni rolę, barometru koniunktury finansowej spółek, jest to możliwe poprzez system notowań i podawania ich do publicznej wiadomości.

Organizacja giełdy - giełdy na świecie działają według określonych wspólnot organizacyjno-technicznych. Ta wspólnota organizacyjno-techniczna obejmuje następujące elementy:

• Regulamin giełdy, który określa zasady obrotu instrumentami finansowymi na giełdzie, giełda jest to rynek regulowany.

• Zarząd giełdy, każda giełda ma organ wykonawczy, czyli zarząd giełdy, który kieruje giełdą, jest to zespół osób, które kierują giełdą i stoją na straży zasad regulaminowych.

• Wyspecjalizowane organy giełdy, każda giełda ma izbę rozrachunkową, depozyt centralny oraz komisję do spraw dopuszczenia (Komisja Papierów Wartościowych). Izba rozrachunkowa - ewidencjonowanie i rozliczanie transakcji giełdowych. Depozyt centralny - jest to składnica papierów wartościowych znajdujących się w obrocie giełdowym, są one deponowane na kontach uczestników handlu giełdowego. Komisja do spraw dopuszczenia: dopuszcza instrumenty do obrotu giełdowego, bada wiarygodność instrumentów finansowych dopuszczanych do obrotu giełdowego. Instrument finansowy jest dopuszczany, gdy: jest wiarygodny i spełnia kryteria jakie są na danej giełdzie.

• Uczestnicy giełdy, każda giełda ma 4 zasadnicze grupy uczestników: pośrednicy (maklerzy), samodzielni uczestnicy, przedstawiciele spółek giełdowych, „gości” (osoby przebywający na sesji giełdowej bez prawa do dokonywania transakcji). Najważniejszą grupą są pośrednicy (maklerzy). Makler nie ma prawa dokonywać transakcji na własny rachunek. Samodzielni uczestnicy, którym zarząd giełdy pozwala dokonywać transakcji na własny rachunek. Przedstawiciele spółek nie mają prawa dokonywać transakcji na giełdzie. Zarząd giełdy może w pewnych okolicznościach wyrazić zgodę na dopuszczenie przedstawiciela spółki do dokonywania transakcji na własny rachunek na giełdzie.

Należy wyróżnić dwa podstawowe rodzaje giełd, na których dokonuje się obrót instrumentami finansowym:

• Giełdy podstawowe, zwane również giełdami papierów wartościowych, na tych giełdach dokonuje się obrotu głównie akcjami i obligacjami.

• Giełdy terminowe, na których dokonuje się obrotu kontraktami terminowymi (futures) i opcjami.

GIEŁDA PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH

Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie działa od 16 kwietnia 1991r. Wtedy odbyła się pierwsza sesja giełdowa, na której obracano wówczas akcjami 5 spółek. Rada Nadzorcza Giełdy składa się z 15 osób, delegowanych przez różne instytucje centralne. GPW ma charakter otwarty, tzn., że transakcje na niej mogą zawierać inwestorzy zarówno krajowi, jak i zagraniczni.

GPW jest to spółka akcyjna założona przez Skarb Państwa. Jej udziałowcami są banki i domy maklerskie. Działalność giełdy regulują następujące akty prawne:

• Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi,

• Statut GPW w Warszawie,

• Regulamin GPW w Warszawie.

Najważniejszymi organami GPW są:

• Walne Zgromadzenie Giełdy,

• Rada Giełdy,

• Zarząd Giełdy.

Obecnie giełda warszawska - na tle giełd światowych - jest małą instytucją, na której handluje się niewielką liczbą akcji sprywatyzowanych przedsiębiorstw oraz obligacjami państwowymi. Tempo rozwoju giełdy zależy od tempa prywatyzacji kapitałowej. Mimo niewielkiego jeszcze znaczenia gospodarczego, giełda spełnia już jedną z podstawowych swych funkcji - dokonuje zobiektywizowanej wyceny przedsiębiorstw.

Spośród najważniejszych funkcji, jakie giełda spełnia w gospodarce, wymienić na1eży następujące:

— ułatwia mobilizację kapitału, umożliwiając przesunięcie oszczędności pieniężnych od tzw. pierwotnych ich dysponentów do ostatecznych użytkowników (emisja papie­rów wartościowych),

• ułatwia transformację kapitału. Funkcja ta bezpośrednio związana jest z mobilizacją kapitału. Realizacja tej funkcji stanowi g1ówną domenę giełd papierów warto­ściowych i innych rynków sformalizowanych. Sprawność rynku pod względem możliwości zamiany jednych papierów wartościowych, instrumentów finansowych

na inne jest tym większa, im rynek jest bardziej płynny i przejrzysty,

• pozwala dokonać możliwie obiektywnej oceny kapitału, pełniąc istotną funkcję informacyjną. Notowania papierów wartościowych czy też kwotowania innych instrumentów finansowych stanowią punkt odniesienia dla tych podmiotów, które chcą kupić lub sprzedać papiery wartościowe, ewentualnie wyemitować akcje lub dokonać wyceny przedsiębiorstwa.

Obecnie na GPW w Warszawie dokonuje się obrotu następującymi instrumentami finansowymi:

• akcjami spółek, w tym akcjami Narodowych Funduszy Inwestycyjnych,

• prawami poboru spółek,

• Powszechnymi Świadectwami Udziałowymi,

• obligacjami Skarbu Państwa,

• kontraktem futures na WIG 20,

• opcjami (warrantami) akcyjnymi i indeksowymi.

Akcje spółek giełdy warszawskiej mogą występować na trzech rynkach:

• podstawowym,

• równoległym,

• wolnym.

Rynek podstawowy jest najważniejszy. Warunki stawiane przez giełdę w odniesieniu do spółek występujących na rynku podstawowym są najbardziej surowe. Na tym rynku mogą być notowane akcje spółek, których kapitał akcyjny wynosi co najmniej 7 mln PLN i które mają co najmniej 500 akcjonariuszy. Przy ubieganiu się o wejście na rynek podstawowy spółka powinna przedstawić sprawozdania finansowe za każdy z ostatnich trzech lat i osiągać zysk.

Na rynku równoległym mogą być notowane akcje spółek, których kapitał akcyjny wynosi co najmniej 3 mm PLN i które mają co najmniej 300 akcjonariuszy. Spółka powinna przedstawić sprawozdania finansowe za każdy z ostatnich dwóch lat i osiągać zysk.

Na rynku wolnym, mogą być notowane akcje spółek, których kapitał akcyjny wynosi co najmniej 1,5mln PLN. Przy ubieganiu się o wejście na rynek wolny spółka powinna przedstawić sprawozdania finansowe za ostatni rok.

Giełda papierów wartościowych charakteryzuje się pewnymi cechami, a mianowicie:

— ma wewnętrzną strukturę organizacyjną,

— działa w oparciu o odpowiednie normy i przepisy prawne,

— obrót papierami wartościowymi odbywa się na stałych zasadach, określanych regulaminem giełdy,

— prawo zawierania transakcji giełdowych ma ściśle określona grupa osób zwana uczestnikami giełdy,

— przedmiotem obrotu mogą być tylko papiery wartościowe dopuszczone na giełdę,

• papiery wartościowe mają cechę jednorodności i zamienności, co oznacza, że każdy egzemplarz np. akcji danej spółki jest identyczny, a kupujący i sprzedający nie muszą prowadzić negocjacji co do właściwości przedmiotu transakcji.

Regulamin giełdy określa wszelkie istotne zmiany związane z jej funkcjonowaniem, między innymi zakres działania giełdy, miejsce i czas sesji giełdowych, sposób ustalania i ogłaszania kursów giełdowych oraz sposób i rodzaje zawieranych transakcji. Statut natomiast określa najważniejsze z punktu widzenia prawa giełdowego zasady funkcjonowania giełdy, tj. jej strukturę organizacyjną, zadania organów giełdy, sposób dopuszczania papierów wartościowych do obrotu giełdowego, sposób rozstrzygania sporów między uczestnikami giełdy. Zarówno regulamin, jak i statut są najważniejszymi dokumentami, tworzącymi jakby „konstytucję” giełdy.

Władze giełdy stanowią:

1. walne zgromadzenie akcjonariuszy giełdy,

2. rada giełdy,

3. zarząd giełdy,

4. komisje giełdowe, m.in.:

• komisja do spraw dopuszczeń,

• izba maklerska,

• sąd rozjemczy,

• sąd honorowy,

• biuro rozliczeń.

6. AKCJE I ICH OCENA (rodzaje akcji, analiza techniczna, analiza fundamentalna).

Akcja jest najbardziej popularnym instrumentem finansowym, zwłaszcza na młodych, słabo rozwiniętych rynkach finansowych. Akcja jest jednym z pierwszych instrumentów finansowych, który jest wprowadzany na tworzących się rynkach finansowych.

Akcja (stock, share) to papier wartościowy, dokument stwierdzający udział w kapitale spółki akcyjnej i prawo do uczestnictwa w jej dochodach.

Akcja jest papierem wartościowym (dokumentem) oznaczającym prawo jej posiadacza do współwłasności firmy, która ją wyemitowała, czyli spółki akcyjnej. Z tego względu zalicza się ją do grupy papierów udziałowych - stwierdza ona udział w spółce akcyjnej. Z kolei z punktu widzenia przynoszonego jej posiadaczowi dochodu kwalifikuje ją się w grupie papierów o zmiennym dochodzie. Osoba (podmiot) nabywający akcje danej spółki staje się jej akcjonariuszem, czyli współwłaścicielem jej majątku, co oznacza, iż z tego tytułu posiada określone prawo do uczestnictwa w podziale wypracowanego przez spółkę zysku oraz majątku w przypadku jej likwidacji. Każda nabyta akcja jest dowodem współwłasności do jednakowej (równej) części majątku spółki.

Akcja stanowi odpowiednik części kapitału spółki, który jest finansową podstawą jej działalności i materialnej odpowiedzialności za podejmowane zobowiązania. W odróżnieniu od obligacji, która jest formą pożyczki podlegającej zwrotowi w ustalonym terminie, wartość akcji nie może być zwrócona akcjonariuszowi w czasie trwania spółki (poza szczególnymi przypadkami przewidzianymi w prawie), a po jej likwidacji upoważnia do udziału w majątku spółki, ale dopiero po uprzednim zaspokojeniu wszelkich innych zobowiązań, w tym także ewentualnych zobowiązań z tytułu emisji obligacji. Akcjonariusz może jednak odzyskać gotówkę wyłożoną na zakup akcji przez ich odprzedaż innej osobie.

Akcje można podzielić na wiele rodzajów ze względu na różne kryteria. Generalnie jednakże, biorąc pod uwagę sposób przenoszenia własności, możemy wyróżnić akcje imienne i na okaziciela. Pierwsze z nich tym różnią się od drugich, iż w swej treści zawierają także nazwisko właściciela (nabywcy). Musi ono być również wpisane do księgi akcyjnej prowadzonej przez zarząd spółki. Z ich posiadaniem łączą się pewne ograniczenia związane ze zbywalnością. Na ogół ich zbycie wymaga oświadczenia woli zbywcy, zgłoszenia nowego właściciela do zarządu celem wpisania go do księgi akcyjnej i zgody organów spółki.

W przypadku akcji na okaziciela brakuje oznaczenia osoby pierwszego akcjonariusza. Rodzaj akcji wpływa zatem na odmienny sposób ich przenoszenia w obrocie tradycyjnym, a także na możliwości ograniczenia obrotu akcjami przez spółkę. W Polsce przedmiotem obrotu giełdowego są tylko akcje na okaziciela.

Drugim, często spotykanym, podziałem akcji jest ich rozróżnienie ze względu na uprawnienia ich właścicieli. Wymienia się tutaj akcje zwykłe (zwyczajne) oraz uprzywilejowane (preferowane).

Akcje zwykłe (ordinary shares) to akcje najczęściej spotykane uprawniające właścicieli do dywidendy i udziału we własności aktywów netto oraz dające im prawo głosu.

Uprzywilejowanie akcji może dotyczyć:

• prawa głosu na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy (akcja uprzywilejowana może dawać prawo do maksimum pięciu głosów, akcja zwykła to jeden głos),

• dywidendy (posiadacze akcji uprzywilejowanych mogą mieć prawo do stałej dywidendy niezależnie od wyników spółki),

• podziału majątku w razie likwidacji spółki.

Wśród akcji uprzywilejowanych występują także akcje o specjalnym charakterze uprzywilejowania (głównie w Europie, w tym także w Polsce) zwane akcjami złotymi (golden shares).

Analiza fundamentalna dotyczy podstaw, na jakich opiera się akcja. Uważa się, że właśnie te podstawy determinują wartość akcji. z istoty tej analizy wynika, że oparta na niej strategia inwestowania jest to strategia długookresowa. Analiza fundamentalna jest złożonym procesem obejmującym kilka etapów. Najczęściej wyróżnia się następujące etapy:

• analiza makroekonomiczna,

• analiza sektorowa,

• analiza sytuacji spółki,

• analiza finansowa spółki,

• wycena akcji.

w analizie makroekonomicznej przeprowadza się ogólną ocenę atrakcyjności inwestowania na rynku akcji. przy tym nie rozpatruje się żadnej konkretnej spółki. Atrakcyjność inwestowania w akcje zależy przede wszystkim od sytuacji społeczno-politycznej, od ogólnej sytuacji ekonomicznej, od tego, jaka będzie polityka ekonomiczna państwa. Dotyczy to m. in. polityki banku centralnego w zakresie kształtowania stopy procentowej, kursów walut, polityki podatkowej rządu, polityki budżetowej, przewidywanej podaży pieniądza na rynku. Analiza makroekonomiczna powinna zakończyć się odpowiedzią na pytanie o opłacalności inwestowania na rynku akcji. twierdząca odpowiedź na to pytanie uprawnia do przeprowadzenia dalszych etapów.

W analizie sektorowej dokonuje się oceny atrakcyjności inwestowania w spółki należące do danej gałęzi gospodarki. Ocenia się opłacalność i ryzyko takiej inwestycji. Pozytywna odpowiedź na pytanie o atrakcyjność inwestowania w danej gałęzi pozwala na przejście do kolejnego etapu.

W dalszych etapach dokonuje się analizy konkretnych spółek z wybranej gałęzi. Przeprowadza się analizę sytuacyjną spółki. Głównym celem tego etapu jest ocena spółki na tle całej gałęzi. Pod uwagę bierze się przede wszystkim aspekty pozafinansowe, takie jak: jakość zarządzania, prowadzony marketing, aspekty produkcyjne, jakość kadry, strategia spółki w przyszłości.

Kolejny etap analizy fundamentalnej to analiza finansowa, którą najczęściej przeprowadza się za pomocą analizy wskaźnikowej. W zasadzie brak jest jednolitej, jeśli chodzi o zestaw wskaźników stosowanych w tej analizie. Najczęściej stosuje się podział wskaźników na 5 grup:

• płynności,

• aktywności,

• zadłużenia,

• zyskowności,

• wartości rynkowej.

W tym etapie uwzględnia się także analizę wskaźników rynku kapitałowego, do których zalicza się:

1. zysk netto na 1 akcję (EPS):

EPS = Zysk netto/ Liczba akcji;

2. wskaźnik cen/ zysk (P/E):

P/E = Kurs akcji/ Zysk netto na 1 akcję;

3. wskaźnik stopy dywidendy (DY):

DY = Dywidenda na 1 akcję/ Kurs akcji;

4. wskaźnik pokrycia dywidendy zyskiem netto (CR):

CR = Zysk netto na 1 akcję/ Dywidenda na 1 akcję.

Ostatnim etapem analizy fundamentalnej jest wycena akcji. Przyjmuje się tu podobne podejście jak przy wycenie obligacji. Uważa się, że istnieje wartość wewnętrzna akcji. uważa się również, że rynek nie jest doskonały i dlatego cena (kurs) akcji różni się od tej „prawdziwej” wartości, którą jest wartość wewnętrzna. Gdy wartość wewnętrzna akcji jest wyższa niż jej cena (akcja jest niedowartościowana), należy kupić tę akcję. A gdy wartość wewnętrzna akcji jest niższa niż jej cena (akcja jest przewartościowana), należy sprzedać tę akcję.

Analiza techniczna. Drugim podejściem stosowanym w analizie akcji jest analiza techniczna. Wychodzi się tu z założenia, że o cenie akcji decydują popyt i podaż, a inwestor może osiągnąć dochód pochodzący z różnych cen akcji dokonując często sprzedaży i kupna akcji. z istoty analizy technicznej wynika, że jest to strategia krótkookresowa, przy czym jej zwolennicy nie są zainteresowani tym, czy spółka, której akcje kupują, jest dobra czy zła.

Analiza techniczna generuje trzy typy sygnałów:

• sygnał wskazujący na konieczność kupna akcji,

• sygnał wskazujący na konieczność sprzedaży akcji,

• sygnał wskazujący na brak działania.

Są dwie podstawowe grupy narzędzi analizy technicznej:

• Pierwsza grupa narzędzie opiera się na analizie wykresów przeszłych cen akcji oraz wielkości obrotów. Tę grupę metod stosuje się tzw. czartyści, którzy uważają, że badania przeszłych cen akcji pozwalają na identyfikację pewnych wzorców. Wzorce te nazywane są formacjami technicznymi i mają tendencję do powtarzania się. Wykrycie formacji pozwala na identyfikację właściwego sygnału.

• Drugą grupą narzędzi są tzw. wskaźniki techniczne. Wartości wskaźników odzwierciedlają stan rynku, a w związku z tym pozwalają na wygenerowanie odpowiedniego sygnału.

Analiza techniczna jest strategią typowo spekulacyjną, zorientowaną na częste zawieranie transakcji kupna-sprzedaży akcji. Polega ona na analizowaniu przeszłych i obecnych kursów akcji i innych wielkości, a następnie wyodrębnienie powtarzających się sekwencji.

Podstawową kwestią przy wycenie akcji jest poszukiwanie odpowiedzi na pytanie na ile inwestowanie w akcje danej spółki jest dla inwestora opłacalne w porównaniu z alternatywnymi przedsięwzięciami, co oznacza czy są one w stanie przynieść oczekiwaną przez niego stopę zwrotu. Informacje wynikające z wyceny akcji są ważne przede wszystkim dla inwestorów, tak instytucjonalnych jak i osób indywidualnych, utrzymujących w swoich portfelach akcje, traktując je jako lokatę kapitału w krótkim, średnim bądź długim okresie. Są one również istotne dla emitentów, którzy chcieliby poznać przyszłe tendencje kształtowania się kursów ich akcji, by móc odpowiednio zaplanować przyszłe emisje.

W obrocie akcjami ich wartość występuje w różnej postaci, tj. jako wartość (cena):

-nominalna,

-emisyjna,

-bieżąca.

Wartość (cena) nominalna podawana jest na akcji (świadectwie depozytowym) i stanowi jednostkę kapitału akcyjnego, tzn. wynika z podziału tego kapitału przez ilość emitowanych akcji. Jest ona zatem odpowiednikiem kapitału spółki, którym akcjonariusze odpowiadają za jej zobowiązania. Zarówno przy pierwszej, jak i przy następnych emisjach akcje nie mogą być wydawane przez spółki poniżej ich nominalnej wartości. Celem emisji jest bowiem zgromadzenie kapitału spółki w wysokości określonej co najmniej wartością nominalną akcji.

Wielkość wartości nominalnej akcji określa ustawa. Wartość ta różni się w zasadzie od tzw. ceny (wartości) emisyjnej akcji, która nie może być niższa od wartości nominalnej akcji, z reguły zaś jest wyższa. Kurs rynkowy akcji jest z kolei wykładnikiem wielu czynników oddziaływujących na rynek, w szczególności stosunków majątkowych spółki, przeto może on być niższy lub wyższy nie tylko od ceny emisyjnej akcji, ale i jej wartości nominalnej.

Podstawowy model ceny akcji wskazuje na to, że jeśli przedsiębiorstwo przeznacza większą część zysku netto na wypłatę dywidendy, to wówczas cena akcji będzie rosła. Z drugiej jednak strony, gdy wypłaty gotówkowe dywidendy rosną, wówczas w przedsiębiorstwie pozostaje mniej zysku na cele inwestycyjne, a tym samym stopa przyszłego wzrostu dywidendy może być niższa.

7. OBLIGACJE.

Obligacja jest emitowanym w seriach dłużnym papierem wartościowym, w którym emitent tj. wystawca potwierdza zaciągnięcie określonej kwoty pożyczki i zobowiązuje się do jej zwrotu właścicielowi obligacji w ustalonym z góry terminie oraz do zapłaty odsetek.

Obligacja jest więc dla emitenta instrumentem, przy pomocy którego może zaciągnąć pożyczkę jednocześnie u wielu wierzycieli, często na bardzo długi okres, przekraczający nawet znacznie okres, na jaki skłonne są udzielać kredytów inwestycyjnych specjalizujące się w tej dziedzinie banki. Dla nabywcy obligacje stanowią bardzo uproszczoną z technicznego punktu widzenia formę lokowania kapitału obliczoną na stabilny, z góry określony dochód, niezależnie od tego, jakie korzyści osiąga emitent dzięki pożyczce.

Emitenci obligacji powinni jednak reprezentować wysoki stopień zaufania pod względem solidnego wywiązywania się ze zobowiązań oraz cieszyć się odpowiednią popularnością wśród społeczeństwa, gdyż jest to podstawowy warunek uzyskania tą drogą pożyczek w pożądanej wysokości, tj. sprzedaży obligacji wśród pierwotnych nabywców zwanych subskrybentami. Natomiast właściciel obligacji nosi miano obligatoriusza. Może nim być subskrybent, jeśli nie odstąpił obligacji innej osobie.

Rodzaje obligacji:

Ze względu na podmioty uprawnione do emisji obligacji można wyróżnić obligacje:

• państwowe, zwane również popularnie skarbowymi;

• instytucji finansowych (banków, instytucji ubezpieczeniowych, towarzystw kredytowych itp.);

• organów samorządowych lub komunalnych;

• przedsiębiorstw o publicznym charakterze (np. poczt, kolej);

• pozostałych przedsiębiorstw i instytucji.

Obligacje spotykane na rynku kapitałowym można podzielić na:

• Ze względu na oprocentowanie

• obligacje o oprocentowaniu stałym

• obligacje o oprocentowaniu zmiennym

W pierwszym przypadku emitent zobowiązuje się do wypłacenia odsetek w wysokości z góry ustalonej. Warunki te nie mogą ulec zmianie aż do momentu wykupu obligacji przez emitenta, czyli zwrotu zaciągniętej pożyczki.

Odsetki wypłacone od obligacji o zmiennym oprocentowaniu mogą być różne w poszczególnych okresach odsetkowych, np. kwartałach czy latach. Nie oznacza to jednak, że emitent takiej obligacji ma pełną dowolność w zmianie wysokości oprocentowania. Ma on obowiązek dokładnego określenia mechanizmu kształtowania się oprocentowania w prospekcie emisyjnym.

• Z punktu widzenia formy, w jakiej występują obligacje rozróżnia się:

• obligacje rejestrowane

• obligacje kuponowe

Obligacje rejestrowane emitowane są przez instytucje, które prowadzą specjalny rejestr swoich wierzycieli. Obejmuje o informacje o inwestorze (np. nazwę lub nazwisko kupującego obligację, jego adres oraz liczbę i wartość obligacji). Po upływie okresu odsetkowego (kwartał, rok) odsetki zostają przelane na rachunek inwestora.

Natomiast obligacje kuponowe mają klasyczną formę papieru wartościowego, a więc składają się z zapisu właściwego (tzw. płaszcza) i kuponów odsetkowych.

• Obligacje można podzielić także na:

• obligacje niezabezpieczone

• obligacje zabezpieczone.

Obligacje niezabezpieczone dotyczą emitentów, których pozycja finansowa jest znana i pewna. Gwarancję wypłacalności stanowi tu dobra renoma emitenta. Natomiast emitenci, których sytuacja jest niepewna lub nieznana, a więc gdy występuje ryzyko niewypłacalności, wypuszczają obligacje zabezpieczone. Zabezpieczenie stanowić może:

• majątek emitenta (nieruchomości, papiery wartościowe, dzieła sztuki)

• gwarancja Skarbu Państwa, który bierze na siebie odpowiedzialność za spłatę obligacji.

• Ze względu na status emitenta:

• obligacje prywatne, emitowane przez prywatne firmy

• obligacje publiczne, emitowane przez Skarb Państwa, państwowe przedsiębiorstwa

• użyteczności publicznej (np. poczta, kolej) oraz władze lokalne.

Na rynku kapitałowym pojawiło się wiele nowych rodzajów, które daleko odbiegają od klasycznej formy obligacji. Należą do nich:

• obligacje zamienne, które można według z góry określonych warunków zamienić na akcje będące przedmiotem transakcji na wtórny rynku kapitałowym

• obligacje z prawem poboru akcji, które uprawniają do zakupu akcji na pierwotnym rynku kapitałowym, czyli nowo emitowanych akcji

• obligacje indeksowane, które są oprocentowane w stosunku do określonego wskaźnika, np. stopy inflacji, co zabezpiecza inwestora przed stratą wynikającą ze wzrostu inflacji obligacje o kuponie zerowym, które sprzedawane są z dużym dyskontem, znacznie poniżej ceny nominalnej. Nie przynoszą one właścicielowi odsetek, ale w momencie ich wykupu emitent wypłaca kwotę równą cenie nominalnej obligacji.

Pozycję emitenta można dodatkowo wzmocnić dzięki gwarancji innych jednostek, zwiększającej stopień pewności otrzymania zwrotu kapitału oraz solidnego płacenia odsetek. Mogą to być gwarancje w formie poręki, co oznacza że ciesząca się szczególną wiarygodnością instytucja zaspokoi należności wierzyciela w razie niewypłacalności emitenta. Formę gwarancji stanowi także zastaw na majątku emitenta.

„Tandetne obligacyjne”, których emitent nie dysponuje odpowiednio pewnymi aktywami gwarantującymi wykup i właściwą obsługę zaciągniętej pożyczki. Są one emitowane m. in. w celu wykupu upadających przedsiębiorstw z zamiarem ich usanowania. Zakup takich obligacji łączy się z dużym ryzykiem, ponieważ odzyskanie udzielonej pożyczki zależy od powodzenia transakcji, której finansowaniu ma obligacja służyć. Dlatego emitent oferuje w tym przypadku znacznie wyższe oprocentowanie aniżeli powszechnie jest oferowane przy sprzedaży obligacji właściwie zabezpieczonych.

Obligacje emitowane przez państwo są udostępniane nabywcom na zasadach dobrowolności. Jednak zdarzają się także obligacje państwowe przymusowe, które na mocy ustawy mają obowiązek nabywać określone grupy subskrybentów lub z mocy ustawy służą jako obligatoryjny środek regulowania zobowiązań państwa. Przymusowe obligacje, emitowane często na długie okresy z reguły przy niskich bardzo odsetkach, nie są darzone zaufaniem ze zrozumiałych względów. Ich rynkowa wartość w transakcjach kupna-sprzedaży jest więc znacznie niższa od nominalnej.

Konsolidacja obligacji polega na połączeniu kilku zaciągniętych uprzednio pożyczek w jedną, nową. Stąd wywodzi się nadawana niekiedy oficjalnie nazwa takiej obligacji „pożyczka konsolidacyjna”. Jest ona emitowana z reguły na mocy ustawy, przy czym przewiduje ujednolicenie stopy procentowej i warunków spłaty, jakie mogły różnić się przy emisji poprzednich pożyczek objętych konsolidacją.

Konwersja obligacji polega na zmianie warunków pożyczki uprzednio zaciągniętej przez państwo - na inne mniej korzystne dla dłużnika. Zazwyczaj dotyczy to wydłużenia okresu zwrotu długu i obniżki oprocentowania. Konwersja podrywa zaufanie do obligacji państwowych danego kraju. Niekiedy działa ona dodatnio na wzrost wartości aktualnej obligacji, uznanych za mało wartościowe lub bezwartościowe wskutek wstrzymania ich obsługi i wykupu przez emitenta. Pojęcie konwersji obligacji stosuje się także w przypadku, gdy obligatoriusz dokonuje zmiany takiego waloru na akcje emitenta.

Ze względu na zasięg emisji można wyodrębnić obligacje:

- wewnętrzne, tj. przeznaczone do sprzedaży wyłącznie wewnątrz kraju;

- zewnętrzne, emitowane przeważnie w obcej walucie z wyłącznym lub głównym przeznaczeniem do ulokowania w innym kraju.

Istotnym znaczeniem dla nabywcy obligacji może mieć zabezpieczenie przed skutkami deprecjacji waluty (inflacja), na jaką opiewa dany walor. W celu zapobieżenia deprecjacji realnego poziomu wartości nominalnej emituje się czasem obligacje, których wartość nominalna jest indeksowana, tzn. ulega korekcie w zależności od wahań ogólnego poziomu cen w trybie ustalonym w dokumencie emisyjnym. Inną formą zabezpieczenia przed skutkami deprecjacji waluty nominału może być przyjęcie zasady, że stopa okresowo naliczanych odsetek jest zmienna, przy czym nie może być niższa od poziomu inflacji.

W krajach o wysokim poziomie inflacji i niestabilnej gospodarce względnie przy barku zaufania do wartości własnego pieniądza w dłuższej perspektywie czasu emitowane są niekiedy pożyczki wewnętrzne w walutach zagranicznych.

Specjalną odmianę stanowią jednak obligacje bez kuponów odsetkowych. Właściciel takiej obligacji nie otrzymuje bieżąco odsetek, ale są one dopisywane corocznie do wartości kapitałowej, na jaką opiewał pierwotnie dokument przy uwzględnieniu procentu składanego. Natomiast w terminie spłaty pożyczki wierzyciel otrzymuje nie tylko wpłaconą sumę ale również jednorazowo kwotę skumulowanych, należnych odsetek po zwrocie obligacji, która jest kasowana.

Obligacje premiowe - należne odsetki nie są wypłacane poszczególnym właścicielom obligacji w zależności od ich wartości nominalnej lecz tworzy się z nich pulę pieniężną, z której wypłaca się wysokie premie dotyczące tylko niektórych wylosowanych obligacji. Jest to połączenie obligacji z loterią, przy czym w razie wylosowania obligacji wykupowi podlega także jej wartość kapitałowa.

Obligacje państwowe (skarbowe) - powstają gdy deficyt budżetowy wymaga sfinansowania pożyczkami. Państwo jako emitent obligacji uchodzi na rynku kapitałowym za dłużnika w pełni wiarygodnego i wypłacalnego, któremu nie grozi upadłość. Wydatki na wypłatę odsetek i wykup obligacji są pokrywane z bieżących dochodów budżetowych. Jednak nadmiernie wysokie zadłużenie skarbu państwa może tę opinię zmienić, zwłaszcza gdy towarzyszy temu brak stabilizacji gospodarczej kraju i rozważnej polityki budżetowej.

Obligacje samorządowe - w krajach rozwiniętych obligacje samorządowe emitują przede wszystkim wielkie i duże miasta, finansując dzięki temu nie tylko przedsięwzięcia inwestycyjne ale nie rzadko również bieżące deficyty budżetowe. Wiarygodność obligacji samorządowych jest przy tym zróżnicowana w szczególności od stopnia zadłużenia danej społeczności i od gwarancji zapewniających terminowe regulowanie podjętych przez emitenta zobowiązań. Niektóre obligacje są wyposażone w gwarancję zastawu na nieruchomościach miejskich, w gwarancję bankową, a niekiedy skarbu państwa. Zdarzają się jednak przypadki, że samorząd nie jest w stanie wywiązywać się z podjętych zobowiązań w terminie, co powoduje znaczny spadek wartości rynkowej wyemitowanych obligacji.

List zastawny - jest papierem wartościowym podobnym do obligacji. Zawiera on potwierdzenie emitenta o zaciągnięciu pożyczki i zobowiązanie do jej zwrotu w ustalonym terminie oraz do regulowania odsetek należnych posiadaczowi takiego waloru. Cechą charakterystyczną listu zamiennego jest ograniczona z góry możliwość wykorzystania pozyskanych dzięki emisji kapitałów. Mogą one być przeznaczone jedynie na refinansowanie udzielonych uprzednio kredytów, których wiarygodność spłaty wraz z odsetkami jest zabezpieczona szczególnie wysoką i pewną gwarancją.

W zależności od formy zabezpieczenia udzielonych kredytów, które mogą być refinansowane sprzedażą listów zastawnych, można wyróżnić:

• listy hipoteczne służące refinansowaniu kredytów, których spłata zabezpieczona jest zastawem na nieruchomości dłużnika wpisanym do księgi wieczystej;

• listy publiczne, dzięki którym możliwe jest refinansowanie kredytów, gwarantowanych przez instytucje o wysokiej bardzo wiarygodności finansowej.

Oceniając wartość obligacji trzeba rozróżnić przede wszystkim jej wartość (cenę) nominalną, emisyjną i bieżącą.

Nominalna wartość obligacji jest określana przez emitenta i oznacza kwotę, jaką powinien otrzymać posiadacz waloru po upływie terminu jego wykupu. Wartość nominalna może być stała, tzn. nie ulega zmianie w stosunku do wartości ustalonej w kwocie absolutnej waloru, lub zmienna. Zmienną wartością nominalną charakteryzują się obligacje indeksowane a także obligacje bezkuponowe, których wartość rośnie w miarę upływu czasu o skapitalizowane odsetki

Wartość emisyjna obligacji stanowi jej cenę, według której emitent oferuje ją subskrybentom (pierwszym nabywcom). Wartość ta może być równa wartości nominalnej, jaką obligacja posiada w dniu jej emisji, ale nierzadko ustalana jest na niższym lub wyższym poziomie. Dotyczy to przede wszystkim obligacji sprzedawanych przez emitenta z dyskontem, jeżeli emitent oferuje je subskrybentom po cenie pomniejszonej z góry o odsetki należne nabywcy lub ich części a wykupuje te walory po pełnej cenie nominalnej. Niekiedy cena emisyjna obligacji jest wyznaczona przez emitenta z niewielkim opustem od ceny nominalnej w celu uatrakcyjnienia subskrypcji. Występują również odmienne sytuacje, w których cena emisyjna obligacji przekracza jej nominalną wartość, jeżeli emitent pragnie obniżyć jej rentowność w stosunku do pierwotnych założeń.

Natomiast wartość bieżąca obligacji stanowi cena, po jakiej można walor w danym momencie kupić lub sprzedać. Wartość ta jest zatem swoistego rodzaju ceną rynkową obligacji, która może ulegać ciągłej fluktuacji i odchylać się znacznie in plus lub in minus od wartości nominalnej pod wpływem różnych zjawisk.

Istotny wpływ na kształtowanie się poziomu cen bieżących obligacji mogą wywierać określone przywileje podatkowe. Jeżeli na przykład - jak to występuje w Polsce - dochód z tytułu oprocentowania obligacji rządowych uzyskiwany przez osoby fizyczne nie podlega podatkowi dochodowemu w ogóle, wpływać to może zachęcająco na zwiększony popyt na takie walory ze strony osób płacących taki podatek od dochodów z tytułu lokat w innych formach (np. w akcjach).

Wartość bieżąca obligacji zamiennych oraz z prawem pierwszeństwa do nowej emisji akcji wzrasta, jeżeli cena rynkowa akcji, do których zakupu upoważniony jest obligatoriusz, przekracza ich cenę bazową.

Wartość bieżąca obligacji zmienia się również w zależności od terminu, jaki przypada dla kolejnej wypłaty odsetek. Ze zrozumiałych względów wartość ta rośnie w miarę zbliżania się najbliższego terminu zapłaty odsetek, aby obniżyć się tuż po podjęciu odsetek, gdyż okres oczekiwania na ponowne ich zainkasowanie staje się odległy.

Posiadacz obligacji inkasuje odsetki liczone według określonej stopy procentowej w stosunku do wartości nominalnej waloru. Jeżeli jednak wartość bieżąca obligacji jest niższa lub wyższa od nominalnej, to przy ocenie aktualnych korzyści, na jakie może liczyć każdy kolejny posiadacz obligacji, kwotę odsetek w skali rocznej relacjonuje się do sumy, którą zapłacił przy nabyciu waloru, tj. do wartości bieżącej. W rezultacie uzyskuje się stopę bieżącą oprocentowania obligacji.

W przypadku konfrontowania skali dochodów posiadacza obligacji ze skalą dochodów uzyskiwanych z lokat bankowych bieżąca stopa oprocentowania wymaga dalszej transformacji. Posiadacz obligacji bowiem, który nabył ją po cenie niższej od nominalnej, nie tylko będzie inkasował bieżąco odsetki, ale po upływie okresu zwrotu pożyczki emitenta otrzyma pełną jej wartość, wyższą od bieżącej. Ta oczekiwana w przyszłości dodatkowa korzyść odpowiednio zdyskontowana powinna być w wysokości przypadającej na jeden rok doliczona do kwoty rocznych odsetek. Wówczas można obliczyć tzw. efektywną stopę odsetek, pozwalającą na ocenę korzyści inwestowania w obligacjach w porównaniu z korzyściami lokowania gotówki w depozytach bankowych.

Istotne znaczenie może mieć wycena obligacji według aktualnej stopy procentowej, jaka występuje na rynku kapitałowym. Wartość taką można wyznaczyć, dyskontując odpowiedni przyszłe korzyści z tytułu odsetek, możliwe do zainkasowania przed upływem terminu wykupu obligacji, jak również wartość nominalną waloru, która zostanie zwrócona posiadaczowi po tym terminie.

Istotne znaczenie ma również odróżnienie nominalnej i realnej stopy oprocentowania obligacji, tj. po uwzględnieniu inflacji. Dodatnia stopa realna oznacza, że odsetki nie tylko zrekompensowały deprecjację kapitału ulokowanego w obligacji spowodowaną inflacją, ale uzyskano ponadto dodatkową korzyść majątkową. Natomiast ujemna stopa wskazuje, że odsetki nie pokryły w pełni tej deprecjacji, a więc wartość realna kapitału ulega obniżeniu. Dokonując takiej oceny trzeba uwzględniać wpływ podatku na uzyskiwaną stopę procentową od obligacji.

8. FUNDUSZE POWIERNICZE I JEDNOSTKI UCZESTNICTWA.

Funduszem powierniczym jest wyodrębniona finansowo wspólna masa majątkowa uczestników o zmiennej wartości i stałym przeznaczeniu gospodarczym, zarządzana przez towarzystwo funduszy powierniczych. Fundusze powiernicze służą do zbiorowego lokowania i zbywania papierów wartościowych w interesie i na wspólny rachunek uczestników tych funduszy.

Fundusz powierniczy (inwestycyjny) tworzony jest przez specjalnie w tym celu powołane towarzystwo dysponujące odpowiednim kapitałem, zapewniającym m. in. pokrycie ewentualnych roszczeń inwestorów w razie nieprawidłowej działalności. Jedno towarzystwo może tworzyć więcej niż jeden fundusz o odmiennej specjalizacji lub rejonizacji.

Towarzystwo zarządza utworzonymi funduszami i reprezentuje je wobec innych osób. Każdy fundusz ma odrębną osobowość prawną, a jego wyłącznym celem jest lokowanie pozyskanych od inwestorów środków w papiery wartościowe oraz w inne prawa majątkowe w sposób przysparzający udziałowcom korzyści. Korzyści te powinny wyrażać się głównie w:

- ochronie realnej wartości powierzonych funduszowi kapitałów;

- osiągnięciu satysfakcjonujących udziałowców dochodów, m. in. dzięki wzrostowi rynkowych papierów wartościowych nabytych oraz otrzymanych odsetek i dywidend.

Majątek funduszu (jego aktywa) stanowi aktualna wartość posiadanych lokat oraz środków finansowych pochodzą z wpłat uczestników oraz pożytki uzyskiwane dzięki lokatom. Fundusz aktualizuje wartość majątku uwzg1ędniająć bieżące ceny rynkowe jego składników. Jeż1i od łącznej wartości majątku (mienia) funduszu odejmie się zobowiązania, to uzyskuje się wartość netto aktywów obrazująca aktua1ną wartość wkładów uczestników. Wartość mienia funduszu inwestycyjnego ulega zatem zmianie w za1ezności od kształtowania się bieżących cen walorów, w jakich ulokował pozyskane udziały inwestorów.

Ponieważ fundusz inwestycyjny dysponuje kapitałami powierzonymi mu często przez dużą liczbę udziałowców przepisy prawne - w celu ochrony ich przed nadmiernym ryzykiem- przewidują przeważnie obowiązek znacznej dywersyfikacji lokat, a także dokonywanie lokat w walory zapewniające dostateczną ich płynność, tj. zamianę na gotówkę.

Można wyróżnić dwa typy funduszy powierniczych tj. fundusz otwarty i zamknięty.

Fundusz otwarty przyjmuje bieżąco nowych uczestników. Sprzedaje im udziały w procesie tzw. jednostek uczestnictwa, a wpływy z tego tytułu stanowią podstawę tworzenia funduszu powierniczego, lokowanego w papierach wartościowych. Jeżeli wartość rynkowa tych papierów wzrasta, to odpowiednio zwiększa się wartość jednostki uczestnictwa, znajdującej się w posiadaniu udziałowca. W razie obniżki kursów posiadanych przez fundusz walorów - wartość jednostki uczestnictwa ulega zmniejszeniu. Odpowiednio również wzrasta lub maleje aktualna cena sprzedaży jednostki uczestnictwa. Posiadacz takiej jednostki nie może jej odsprzedać innej osobie. Jednostka uczestnictwa jest niezbywalna. Fundusz nie wypłaca bieżąco uczestnikom dywidend ani żadnych premii czy odsetek. Jednak każdy uczestnik funduszu ma prawo wycofania swoich udziałów, tj. umorzenia jednostek uczestnictwa według aktualnej ich ceny bieżącej. Udziałowiec otrzymuje w chwili umorzenia jednostek sumę odpowiadającą iloczynowi ich ilości oraz aktualnej ceny wartości jednostki.

Fundusze zamknięte nie emitują bieżąco nowych jednostek udziałowych i nie uwzględniają możliwości zwrotu kwot wniesionych przez uczestników. Emitują natomiast z góry ustaloną liczbę udziałów. Udziały te, nazywane certyfikatami inwestycyjnymi, nie mogą być odkupywane przez emitenta, lecz stanowią jego trwałe wyposażenie w kapitał wykorzystywany na cele zarobkowego lokowania. Emisja i subskrypcja certyfikatów realizowana jest na zasadach zbliżonych przy emisji akcji w publicznym obrocie. Certyfikaty są zbywalne pomiędzy inwestorami i mogą być przedmiotem obrotu na giełdach papierów wartościowych na zasadach zbliżonych do obrotu akcjami, tj. ich ceny kształtują się na zasadzie popytu i podaży.

Fundusz zamknięty jest to spółka akcyjna, którego celem jest inwestowanie na rynku finansowym. Mają one stałą liczbę uczestników, którymi są akcjonariusze funduszu. Uzyskują oni dochód z dywidendy oraz ze wzrostu kapitału spółki. Nie emitują bieżąco nowych jednostek udziałowych i nie uwzględniają możliwości zwrotu kwot wniesionych przez uczestników. Emitują natomiast z góry ustaloną liczbę udziałów. Udziały te, nazywane certyfikatami inwestycyjnymi, nie mogą być odkupywane przez emitenta, lecz stanowią jego trwałe wyposażenie w kapitał wykorzystywany na cele zarobkowego lokowania. Emisja i subskrypcja certyfikatów realizowana jest na zasadach zbliżonych przy emisji akcji w publicznym obrocie. Certyfikaty są zbywalne pomiędzy inwestorami i mogą być przedmiotem obrotu na giełdach papierów wartościowych na zasadach zbliżonych do obrotu akcjami, tj. ich ceny kształtują się na zasadzie popytu i podaży.

Specjalistyczne fundusze otwarte koncentrując swoje lokaty w pewnych dziedzinach gospodarki. Uczestnictwo w tych funduszach postanowieniami statutu może być ograniczone do określonych osób lub osób spełniających ustalone warunki. Fundusze specjalistyczne, podobnie jak zwykłe, zapewniają odkupienie na żądanie inwestora jego jednostek udziałowych, ale statut może uzależnić zwrot kapitału od uprzedniego zgłoszenia takiego zamiaru w wyznaczonym terminie.

Fundusz mieszany łączy w sobie cechy funduszy otwartych i zamkniętych. Emitują one certyfikaty analogiczne jak fundusze zamknięte, ale na żądanie inwestora fundusz zobowiązany jest - podobnie jak przy funduszu otwartym - do wykupu i umorzenia posiadanych przez niego certyfikatów według ich aktualnej wartości, wynikającej z wyceny majątku netto według cen rynkowych.

Z punktu widzenia zróżnicowania funduszy powierniczych, zwłaszcza pod względem polityki lokalnej i towarzyszącej jej różnego poziomu ryzyka wyodrębniamy następujące fundusze:

- Agresywnego wzrostu, których celem jest maksymalizacja zysków przy ponoszeni znacznej

skali ryzyka ewentualnych strat; fundusze te inwestują głównie w akcje spółek, które mają szanse szybkiego rozwoju i rokują wzrost kursów w krótkim stosunkowo okresie; dążą przede wszystkim do inkasowania korzyści wynikających ze wzrostu wartości walorów, uczestnicząc niejednokrotnie w transakcjach spekulacyjnych łączących się z dużym ryzykiem.

- Wzrostu, lokujące także kapitały w akcje, których ceny powinny rosnąć, ale przy unikaniu transakcji zbyt ryzykownych; dlatego fundusz nabywa akcje renomowanych firm cieszących się znaczną solidnością finansową; fundusze te często uzyskują lepsze rezultaty aniżeli niektóre fundusze agresywnego wzrostu dzięki zmniejszonemu ryzyku inwestowania.

- Umiarkowanego (zrównoważonego) wzrostu, podejmujące długofalowe inwestycje przy minimalizacji ryzyka, dyskontujące korzyści zarówno ze wzrostu cen jak i dywidendy; inwestują one w akcje renomowanych firm i to z różnych sektorów, dzięki czemu następuje dalsze zmniejszenie ryzyka.

- Równowagi, które lokują kapitały częściowo w akcjach obarczonych małym ryzykiem a częściowo w papierach odsetkowych o stałym oprocentowaniu przynoszących wprawdzie mniejsze ale pewniejsze zyski; w przypadku spodziewanego pogorszenia koniunktury ekonomicznej fundusze takie zmniejszają udziały lokat w akcjach na korzyść lokat w obligacjach, a w razie ożywienia gospodarczego dokonują odwrotnych transakcji; dążą w ten sposób do wykorzystania szansy wyższej zyskowności na akcjach, jaka rysuje się w razie ożywienia gospodarki i do zmniejszenia ryzyka strat na tych walorach, które nasila się w razie pogorszenia koniunktury.

- Obligacji, inwestujące kapitały głównie lub wyłącznie w papiery odsetkowe dające pewniejszy ale systematyczny dochód; ryzyko lokat w tych walorach, jeżeli zawierają odpowiednie gwarancje obsługi, jest niższe niż przy lokatach w papierach udziałowych.

Podział ze względu na typ subwencji majątkowej:

1. Fundusze inwestycyjne lokujące w papiery wartościowe, zwane funduszami inwestycyjnymi papierów wartościowych.

2. Fundusze inwestycyjne lokujące w udziały przedsiębiorstw i w papiery wartościowe. Fundusz nabywa tu ciche udziały i staje się cichym udziałowcem (zwane funduszami udziałowymi).

3. Fundusze inwestycyjne likujące w nieruchomości.

4. Fundusze inwestycyjne likujące w towary, tzw. towarowe.

Podział ze względu na typ inwestora:

1. Fundusze specjalne. Ten typ funduszu przeznaczony jest dla ograniczonego kręgu inwestorów. Posiadaczami jednostek uczestnictwa w tych funduszach mogą być jedynie podmioty, które nie są osobami fizycznymi, to znaczy są to inwestorzy instytucjonalni. Udziałowców takiego funduszu nie może być więcej jak dziesięciu. Udziałowcami tego typu funduszy inwestycyjnych są z reguły takie instytucje jak ubezpiecza1nie instytucje charytatywne, kościelne i fundacje.

2. Fundusze publiczne (albo powszechne). Do funduszu tego typu może przystąpić każdy. Klientela tych funduszy jest określona z reguły jako ,,drobni ciułacze”. To właśnie idea wspólnego inwestowania (powszechnego uczestnictwa) legła u podstaw istnienia tego typu funduszy inwestycyjnych.

Podział ze względu na formę uczestnictwa w dochodach:

1. Fundusze inwestycyjne wypłacające. Ten typ funduszu wygospodarowane dochody (z dywidendy, oprocentowania, z czynszów) wypłaca udziałowcom z reguły raz w roku. Inne dochody funduszu - zyski kursowe - pozostają w funduszu i wpływają na wartość jednostek uczestnictwa, co również, aczkolwiek w innej formie, jest dochodem udziałowca funduszu.

2. Fundusze inwestycyjne tezauryzacyjne (akumulacyjne).Ten typ funduszu nie wypłaca żadnej części z uzyskanych dochod6w udziałowcom. Wszystkie dochody z dywidend, oprocentowania, czynszów pozostają w funduszu i są reinwestowane. Zyski kursowe również nie są wypłacane. Dochodem udziałowca są zmiany w jego stanie posiadania w funduszu, wynikające z reinwestowania kwot. które nie zostały wypłacone.

ZALETY I WADY FUNDUSZU INWESTYCYJNEGO z punktu widzenia drobnego inwestora.

Inwestor przystępując do funduszu inwestycyjnego osiąga następujące korzyści:

1. przy dowolnym (niewysokim) wkładzie finansowym wnoszonym w dowolnym czasie inwestor zapewnia sobie udział w efektywnych operacjach na rynku finansowym realizowanych według fundamentalnej relacji dochód - ryzyko - płynność,

2. oszczędność czasu,

3. korzystanie z wiedzy fachowców dążących do optymalizacji portfela lokat,

4. wysokie bezpieczeństwo przeprowadzanych transakcji z punktu widzenia so1idności. Towarzystwo zarządzające funduszem inwestycyjnym poddane jest nadzorowi Komisji Papierów Wartościowych oraz nadzorowi publicznemu poprzez obowiązek publikacji wybranych danych. Ponadto aktywa funduszu inwestycyjnego przechowuje nieza1eżny od towarzystwa funduszy inwestycyjnych bank - powiernik,

5. płynność udziału, to znaczy rnoż1iwość wystąpienia z funduszu w każdej chwili.

Wada uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym wynika poniekąd z jednej z zalet uczestnictwa. Chodzi o dywersyfikację lokat. Wiele różnych walorów o różnych parametrach skazuje inwestora - udziałowca na wartość przeciętną inwestycji. Szybki wzrost kursów jednych walorów jest spowalniany wolniejszym wzrostem kursów.

Ponadto inwestor nie ma bezpośredniego wpływu na politykę inwestycyjną funduszu. Ma na nie wpływ jedynie pośredni w momencie, w którym przystępuje do funduszu inwestycyjnego o określonym profilu lokat. Jest to bowiem taki profil, który odpowiada inwestorowi.

9. INSTRUMENTY POCHODNE (kontrakty terminowe i opcje).

Instrumenty pochodne stanowią najbardziej współczesną grupę instrumentów finansowych. Jest to jednocześnie najbardziej dynamicznie rozwijająca się grupa. Instrument pochodny jest to instrument finansowy, którego wartość zależy od wielkości instrumentu podstawowego. Ogół instrumentów pochodnych można podzielić na dwie podstawowe grupy:

• instrumenty pochodne wychodzące z opcji;

• instrumenty pochodne wywodzące się od kontraktów terminowych.

Opcje - w odróżnieniu od kontraktu terminowego opcja jest nie obowiązkiem a przywilejem dotyczącym przyszłych warunków kupna lub sprzedaży. posiadacz opcji skorzysta z tego prawa tylko wtedy, kiedy mu się to opłaci. Opcja jest dokumentem stwierdzającym nabycie prawa do zakupu lub sprzedaży instrumentu finansowego w związku z tym wyróżniamy z 2 typy opcji:

• opcję kupna,

• opcję sprzedaży.

Opcja kupna jest to instrument finansowy, który daje posiadaczowi prawo do kupna określonej ilości instrumentu podstawowego w ustalonym okresie i po ustalonej ocenie. Opcja sprzedaży jest to instrument finansowy, który daje posiadaczowi prawo do sprzedaży określonej ilości instrumentu podstawowego w ustalonym okresie i po ustalonej cenie.

Z opcją wiążą się 4 charakterystyki:

• Wystawiający opcje, czyli rajter jest to osoba, która sprzedaje prawo do nabycia lub sprzedaży instrumentu finansowego innej osobie.

• Termin rozliczenia matulity jest to termin, w którym opcja może być rozliczana (wykonana) czyli termin ważności opcji. Ze względu na termin ważności wyróżniamy 2 podstawowe rodzaje opcji:

1. europejski - może być rozliczana tylko w terminie rozliczenia;

2. amerykański - może być rozliczna w dowolnym terminie od dnia nabycia do dnia rozliczenia.

• Cena rozliczenia - jest to cena po jakiej opcja jest rozliczana.

• Premia - jest to cena opcji. Ponieważ opcja jest przywilejem co do przyszłego kupna lub sprzedaży instrumentu finansowego dlatego nabywca opcji musi za to prawo zapłacić wystawiającemu opcję.

Występują 3 sytuacje opcji:

1. Opcja jest w cenie, gdy opłaca się ją rozliczyć. W przypadku opcji kupna oznacza to, że cena wykonania jest niższa niż cena instrumentu podstawowego. W przypadku opcji sprzedaży oznacza to, że cena wykonania jest wyższa niż cena instrumentu podstawowego.

2. Opcja nie jest w cenie, gdy nie opłaca się jej rozliczyć. W przypadku opcji kupna oznacza to, że cena wykonania jest wyższa niż cena instrumentu podstawowego. W przypadku opcji sprzedaży oznacza to, że cena wykonania jest niższa niż cena instrumentu podstawowego.

3. Opcja jest po cenie, gdy cena rozliczeniowa opcji jest równa cenie rynkowej instrumentu finansowego.

Można wyróżnić następujące opcje giełdowe:

• opcje akcyjne,

• opcje walutowe,

• opcje procentowe,

• opcje indeksowe,

• opcje towarowe,

• opcje na kontrakty futures.

Kontrakt terminowy, finansowy - jest to uzgodnienie dotyczące dostarczenia w przyszłym okresie czasu po określonej cenie pewnej ilości instrumentów finansowych.

Zobowiązuje dwie strony do zawarcia w określonym terminie w przyszłości transakcji kupna-sprzedaży ustalonej ilości instrumentu finansowego po ustalonej cenie.

W transakcjach terminowych rozróżniamy następujące pojęcia:

Pozycja krótka - to pozycja wystawiającego kontrakt.

Pozycja długa - pozycja nabywcy kontaktu.

Kontrakty terminowe dzielą się na kontrakty:

• FORWARD - charakteryzują się tym, że odbywają się poza giełdą i dotyczą instrumentów (transakcji) niestandardowych, są bardziej ryzykowne.

• FUTURES - mają charakter giełdowy, odbywają się na giełdzie i dotyczą standardowych transakcji. Występują następujące rodzaje tych kontraktów:

• futures walutowe, instrumentem podstawowym jest waluta;

• futures procentowe, instrumentem podstawowym jest instrument finansowy, w którym płatności zależą od stopy procentowej;

• futures indeksowe;

• futures towarowe.

10. POLITYKA INWESTYCYJNA PRZEDSIĘBIORSTWA. PROJEKT INWESTYCYJNY I JEGO FAZY (przedinwestycyjna, inwestycyjna, operacyjna).

Polityka inwestycyjna jest zespołem wszelkich działań długookresowych i doraźnych, które mają na celu określenie potrzeb inwestycyjnych przedsiębiorstwa oraz dążenie do ich zaspokojenie. Potrzeby mogą być zaspokojone w pełnej części lub niepełnej części w zależności od możliwości firmy i realizacji inwestycji.

Wyróżnia się dwa etapy polityki inwestycji:

1. Formułowanie polityki inwestycji - składa się na nie określenie potrzeb inwestycyjnych oraz celów inwestycyjnych w powiązaniu z strategią firmy.

2. Rozpoznanie polityki inwestycji i jej ewentualna modyfikacja:

• rozpoznanie możliwości finansowych, negocjowanie i pozyskiwanie zasobów finansowych;

• opracowywanie projektów inwestycyjnych wybór przyszłej strategii inwestowania.

Podjęcie decyzji inwestycyjnej, realizacja przyjętej strategii łącznie z prowadzeniem controllingu, oddziaływanie na otoczenie jeżeli występują sygnały o zagrożeniu realizacji inwestycji. Opracowanie zmodyfikowanych strategii inwestycyjnych.

Projekt inwestycyjny i jego zawartość:

Projekt jest to skonkretyzowana wersja lokaty kapitału w majątek produkcyjny przedsiębiorstwa. Obejmuje swoim zakresem wszelkie działania związane z przygotowaniem i realizacją inwestycji a następnie użytkowanie zasobów przez nią stworzonych można mówić o cyklu rozwojowym projektu inwestycyjnego (okres życia projektu inwestycyjnego).

Cykl życia projektu inwestycyjnego:

I Faza - przedinwestycyjna (planowanie projektu):

• identyfikacja, studium możliwości, pomysł projektu;

• wybór wstępny, studium przedrealizacyjne (wstępna selekcja);

• opracowanie techniczno-ekonomicznej wersji projektu;

• ocena raportu oceniającego (decyzja inwestycyjna).

II Faza - inwestycyjna (realizacja projektu):

• negocjacje, zawieranie umów, kontraktów;

• opracowanie planów obiektów, przygotowanie techniki projektu;

• etap budowy (przygotowanie budowy, budowa obiektu);

• marketing produkcyjny;

• szkolenie załogi.

III Faza - operacyjna produkcji:

• oddanie obiektów do eksploatacji (rozruch technologiczny);

• osiągnięcie projektowanej zdolności produkcyjnej;

• eksploatacja obiektu;

• odtworzenie, restrukturyzacja.

11. METODY OCENY PROJEKTÓW INWESTYCYJNYCH (okres zwrotu nakładów inwestycyjnych, stopa zwrotu, wartość zaktualizowana netto NPV, wewnętrzna stopa zwrotu IRR).

Metody oceny opłacalności projektów działalności inwestycyjnych:





Metody proste stosowane są we wstępnych fazach procesu inwestycyjnego (mają charakter szacunkowy) mniej dokładne, ale mniej pracochłonne niż metody dynamiczne. Nie uwzględniają upływu czasu i nie wynikają z niej zmiany wartości pieniądza. Często stosowane do oceny mniejszych przedsięwzięć inwestycyjnych o krótkim okresie realizacji prostota i jasność form.

Okres zwrotu - czas niezbędny do odzyskania poniesionych nakładów inwestycyjnych z wypracowanych nadwyżek finansowych (nadwyżka finansowa jest to suma zysku netto i amortyzacji w danym okresie). Nacisk położony jest na szybkość zwrotu nakładów i pomija się efekty inwestycji po okresie zwrotu co zniekształca obraz całego przedsięwzięcia. Okres zwrotu oblicza się odejmując od początkowych nakładów nadwyżki uzyskanych w kolejnych latach aż do spełnieni następującej nierówności:

∑ CF_t - Io ≥ 0,

gdzie:

CF_t - nadwyżka finansowa w roku t,

Io - początkowe nakłady inwestycyjne.

Jeżeli nadwyżki finansowe są jednakowe we wszystkich latach to okres zwrotu obliczamy według wzoru:





Okres zwrotu =




Porównując kilka projektów najkorzystniejszy jest wariant o najkorzystniejszym okresie zwrotu. Analizując konkretną inwestycje uzyskany okres zwrotu należy porównać z tzw. okresem granicznym ustalonym przez inwestora.

Metoda okresu zwrotu pozwala na dokonanie wyboru, spośród rozpatrywanych projektów inwestycyjnych takiego wariantu, który umożliwia najszybsze odzyskanie początkowych nakładów. Pojedyncze przedsięwzięcie może natomiast zostać zrealizowane, jeżeli charakteryzujący go okres zwrotu jest krótszy lub równy okresowi przyjętemu przez inwestora za dopuszczalny, a okresem zazwyczaj na podstawie doświadczeń z podobnymi przedsięwzięciami.

Stopa zwrotu z inwestycji - stosunek rocznego zysku netto osiągniętego w trakcie realizacji inwestycji do wartości kapitału potrzebnego na sfinansowanie początkowych nakładów:

R = (Zn / Io) *100%,

gdzie:

R - stopa zwrotu,

Zn - roczny zysk netto,

Io - początkowe nakłady.








Prosta stopa zwrotu =








Stopa zwrotu z kapitału własnego =




Rozpatrując kilka wariantów inwestycyjnych należy wybrać projekt o największej stopie zwrotu. Można również obliczoną stopę zwrotu porównać ze stopą graniczną ustaloną przez inwestora.

Mierniki prostej stopy zwrotu pozwalają ocenić opłacalność pojedynczych projektów inwestycyjnych oraz wybrać najbardziej opłacalny projekt.

Metody dyskontowe mają charakter dynamiczny, obejmują wszystkie lata realizacji inwestycji, eksploatacji. Są bardzo precyzyjne niż metody proste, ale bardzo pracochłonne. Ich poprawne stosowanie wymaga wiedzy teoretycznej i praktycznej podstaw rachunkowości. Metody dyskontowe stanowią przypływ pieniężne netto. Odzwierciedlają one różnicę pomiędzy wpływami a wydatkami inwestycyjnymi w poszczególnych okresach. Przy metodzie dyskontowej istotna jest znajomość przede wszystkim samej technologii dyskonta (obliczanie wartości obecnej pieniądza).

Wartość zaktualizowana netto to NPV - suma zdyskontowanych przepływów netto z całego okresu życia projektu. Wartość ta wyraża zaktualizowaną na moment ocenę wielkości korzyści jakie może przynieść inwestycja:

_n

NPV = ∑ NCF_t/ (1+V)ⁿ,

^t=0

gdzie:

NCF_t - wartość przepływu pieniądza netto w roku t,

V - stopa dyskontowa przyjęta przez inwestora, która najwięcej odzwierciedla koszt pozyskania kapitału,

n - liczba okresów, lat inwestycyjnych.

Inwestycje ocenia się jako opłacalną jeżeli NPV jest większa od 0 jeżeli NPV nie jest większa od 0 - projekt należy odrzucić.

Dodatnia wartość NPV oznacza, że stopa rentowności badanego projektu jest wyższa od stopy granicznej określonej przez przyjęte do obliczenia stopę dyskontową.

Wewnętrzna stopa zwrotu IRR - taka wartość stopy dyskontowej przy, której bieżąca wartość nakładów inwestycyjnych jest równa bieżącej wartości wpływów z inwestycji, taka stopa dyskontowa dla której wartość zaktualizowana netto jest równa 0.

IRR pokazuje bezpośrednio stopę rentowności badanych przedsięwzięć. Pojedyncze przedsięwzięcie rozwojowe jest opłacalne wówczas, gdy jego wewnętrzna stopa zwrotu jest wyższa od stopy granicznej, będącej najniższą możliwą do zaakceptowania przez inwestora stopą rentowności. Procedura ustalania IRR obejmuje kilka etapów. W pierwszej kolejności ustala się wartość przepływów pieniężnych netto w kolejnych latach realizacji i funkcjonowania badanego przedsięwzięcia, analogicznie jak przy obliczaniu NPV. Następnie, metodą kolejnych przybliżeń, wybiera się dwie wielkości stopy procentowej (i₁ oraz i₂) takie, przy których:

• NPV obliczona na podstawie i₁ jest zbliżona do zera, ale dodatnia; ustalony w ten sposób poziom NPV oznaczymy jako PV,

• NPV obliczona ba podstawie i₂ jest zbliżona do zera, lecz ujemna; ustalony w ten sposób poziom NPV oznaczymy jako NV.

_n

∑ NCF_t/ (1 + IRR)ⁿ ≥ 0

^t=0

Wewnętrzną stopę zwrotu oblicza się drogą inwestycji:





IRR = n₁+ ,




gdzie:

NPV⁺ - dodatnia wartość NPV obliczona dla stopy dyskontowej n₁ i wartość ta powinna być dodatnia ale bliska 0,

NPV^- - ujemna wartość obliczona dla stopy dyskontowej n₂ i ta wartość powinna być bliska 0.

Różnica między n₁ i n₂ nie powinna być wyższa niż 1 punkt procentowy.

Inwestycja jest opłacalna, gdy IRR nie jest niższa niż przyjęta stopa dyskontowa.

W metodzie ustalania IRR szczególne znaczenie ma różnica między poziomem i₁ a poziomem i₂. różnica ta nie powinna być zasadniczo większa niż jeden punkt procentowy. W rzeczywistości bowiem związek między poziomem stopy procentowej a poziomem NPV nie ma charakteru liniowego, założonego przy konstrukcji omawianej formuły.

Funkcjonowanie giełdy:

1. Metody ustalania kursów:

1. Metoda kursu jednolitego. Stosowany jest na małych giełdach. W metodzie tej ustalany jest zasadniczo jeden kurs na sesję giełdową. Kurs ten ustalany jest na podstawie zleceń od inwestorów, które są ewidencjonowane na arkuszach zleceń. Kurs ustala makler kursowy, kierując się zasadą kojarzenia jak największej ilości ofert kupna i sprzedaży. Oferta kupna - przeważają oferty o niższych cenach. Na giełdzie stosowane są widełki 10 punktowe. PKD - są to inwestorzy, którzy zdecydowani są kupić nie zależnie od kursu.

2. Notowania ciągłe - na dużych giełdach. W systemie tym transakcje notowane są w systemie ciągłym i podawane do publicznej wiadomości na tablicy kursowej. Cena ostatniej transakcji jest aktualnym kursem w danym momencie na giełdzie. Kurs ten może w dalszej części sesji ulec zmianom. Cena ostatniej transakcji przed zamknięciem jest kursem zamknięcia, który jest jednocześnie kursem otwarcia następnej sesji giełdowej.

Rodzaje transakcji giełdowych:

1. Transakcje natychmiastowe zwane kasowymi. W transakcjach natychmiastowych po zawarciu transakcji następuje jej natychmiastowa realizacja tzn. dostarczenie przez strony gotówkę przez jedną stronę a przez drugą instrumentu finansowego. faktycznie jednak ze względu na operacje ewidencjonowania i rozliczania transakcji przez Izbę Rozrachunkową i Depozyt Centralny za natychmiastowe uważane są transakcje zrealizowane w ciągu 48 godzin.

2. Transakcje terminowe są to transakcje, w których pomiędzy zawarciem transakcji a jej realizacją upływa dłuższy okres czasu (dłuższy niż 48 godziny). Motywem zawierania transakcji terminowych jest spekulacja na kursach oraz różnica w ocenach instrumentu przez strony transakcji. Transakcje terminowe dzielą się na:

• Sztywne - bezwarunkowe, charakteryzują się wysokim ryzykiem gdyż nie można od nich odstąpić bez względu na skutki finansowe.

• Warunkowe - premiowe, od transakcji warunkowych można odstąpić po zapłaceniu tzw. premii przewidzianej w umowie.

Indeksy giełdowe:

Indeksy giełdowe w syntetyczny i wymierny sposób przedstawiają tendencje występujące na giełdach papierów wartościowych. Są one wskaźnikami średniej wartości wybranej grupy papierów wartościowych. Indeksy giełdowe obliczane są na każdej sesji giełdowej i zależą od zmian kursów papierów wartościowych. Dzięki nim można określić, czy w danym okresie występuje tendencja spadkowa czy zwyżkowa kursów akcji. Indeksy giełdowe wykorzystywane są przez osoby starające się określić prognozy kursów akcji i przez inwestorów.

Na Warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych wykorzystuje się kilka typów indeksów giełdowych: WIG, WIRR, WIG 20, NIF.

Warszawski Indeks Giełdowy WIG jest to indeks dochodowy, obejmujący dywidendy i prawa poboru. W dniu 16 stycznia 1998 r. (było notowanych 96 spółek na rynku podstawowym). Indeks publikują między innymi Ceduła Giełdy Warszawskiej, Renters, Teletekst (TVP1, TVP2 i Telewizja Polonia).

Syntetyczny wskaźnik (barometr), który podaje ogólną sytuację wszystkich spółek.

Wskaźniki:

Don Jones - najstarszy obliczany jest z 30 największych korporacji, firm notowanych na pierwszym parkiecie giełdy Nowojorskiej.

Composite - obejmuje największe różne spółki.

WIG

WIG-20 - indeks 20 największych spółek notowanych na polskiej giełdzie - Warszawski Indeks Giełdowy jest to indeks cenowy, nie uwzględniający dochodów z tytułu dywidend oraz praw poboru. Występuje tutaj 20 spółek notowanych na rynku podstawowym (nie występują natomiast fundusze inwestycyjne oraz spółki mające swą siedzibę poza granicami Polski). W przypadku, gdy akcje jednej spółki notowane są przy pomocy kilku linii notowań w portfelu indeksu spółkę reprezentują akcje głównej linii notowań, a jeżeli takiej nie można wskazać, to jej linii, na której rejestruje się największą wartość obrotów.

WIRR - Warszawski Indeks Rynku Równoległego jest to indeks dochodowy, obejmujący dywidendy i prawo poboru. Na dzień 16.01.98 ma rynku równoległym notowanych było 29 spółek.

Warszawski Indeks Giełdowy NIF jest to indeks cenowy funduszy inwestycyjnych odpowiadający wartości rynkowej akcji otrzymanych z wymiany jednego Powszechnego Świadectwa Udziałowego NFI. Występuje tu 15 spółek. 12 czerwca 1997 r. po raz pierwszy akcje NFI były notowane na giełdzie.

NIKEI - w Tokio z 225 największych spółek japońskich.

DAX - Frankfurt z 30 największych spółek niemieckich.

NASDAX - 500 spółek komputerowych na giełdzie nowojorskiej.

MIDWIG - średnie spółki polskie.

TECHWIG - spółki technologiczne polskie.

Konstrukcja wskaźnika:

Obliczane z reprezentatywnych instrumentów finansowych. Przedstawiają sytuację nie w jednej spółce ale we wszystkich spółkach notowanych na giełdzie.

WEKSLE

Weksel jest dokumentem zobowiązującym wystawcę lub wskazaną przez niego osoby do bezwarunkowego zapłacenia określonej kwoty pieniężnej w oznaczonym terminie.

Rozróżnia się:

• weksel własny (sola), w którym wystawca (trasant) zobowiązuje się do zapłaty,

• weksel ciągniony, nazywany także trasowanym (trata), w którym wystawca (trasant) zleca wskazanej w wekslu osobie (trasatowi) zapłacenie określonej kwoty.

W wekslu własnym występują dwie osoby, a trasant jest równocześnie płatnikiem na rzecz osoby wskazanej, czyli remitenta. Natomiast weksel trasowany jest poleceniem ciągnionym przez wystawcę weksla (trasanta) na płatnika (trasata), który ma zapłacić remitentowi kwotę wymienioną w tracie (wekslu). Jednak zobowiązanie trasata powstaje dopiero po wyrażeniu przez niego akceptu tego polecenia zapłaty; formułę akceptowania trasat zamieszcza na wekslu słowem „przyjęty” lub „akcept” i podpisuje. W wekslu ciągnionym występują, więc co najmniej 3 osoby.

BONY SKARBOWE

Bony skarbowe to dłużne papiery wartościowe, emitowane w imieniu Skarbu Państwa na okres poniżej jednego roku. W Polsce są one zwykle emitowane na określoną liczbę tygodni, ale jest możliwa ich emisja także na inne terminy. Emitent sprzedaje bony po cenie niżej od ich wartości nominalnej, czyli sprzedaż odbywa się z dyskontem. Bony skarbowe są następnie wykupywane w określonym terminie - emitent (Ministerstwo Finansów w imieniu Skarbu Państwa) płaci za nie podaną wartość nominalną. Ponieważ bony skarbowe są papierami wartościowymi na okaziciela, można je odsprzedać każdej osobie fizycznej lub prawnej. Sprzedaż bonów skarbowych na rynku pierwotnym odbywa się na przetargach, na które zapraszani są więksi klienci (głównie - banki). Kupujący zgłaszają oferty z ceną zakupu pakietu bonów (np. stu bonów), przetarg wygrywają klienci godzący się na wyższą cenę (co oznacza mniejszą marżę zysku przy sprzedaży bonów). Banki dokonują części zakupów z myślą o odsprzedaży bonów swoim klientom. Bony skarbowe mają jedną podstawową zaletę: bardzo wysoki stopień płynności. Bank może je sprzedać w każdej chwili. W dotychczasowych warunkach wahania kursów bonów i obligacji skarbowych były względnie małe, dzięki czemu w zasadzie prawdziwa była maksyma, że na papierach tych nie można stracić, co najwyżej można na nich więcej lub mniej zarobić (zależnie od kursu dnia).

BONY (CERTYFIKATY) BANKOWE

Klasycznym przykładem bonów bankowych w Polsce są bony Narodowego Banku Polskiego, emitowane na zasadach bardzo zbliżonych do występujących przy bonach skarbowych. Tak więc:

• sprzedaż bonów następuje na okresowo powtarzanych przetargach, dostępnych dla krajowych banków i oddziałów zagranicznych banków działających w Polsce, dopuszczonych do bezpośredniego udziału w przetargach przez NBP;

• bony udostępnia się oferentom proponującym najwyższą cenę netto (najniższe dyskonto), uwzględniając pulę walorów przeznaczonych do sprzedaży i określoną wewnętrznie przez organizatora przetargu cenę minimalną;

• inni inwestorzy mogą nabywać bony od banków bezpośrednio uczestniczących w przetargach organizowanych przez NBP.

Nabywca bonu może go zatrzymać do daty wykupu albo odstąpić go innej zainteresowanej osobie względnie odprzedać go NBP po cenie, jaką ogłasza natomiast NBP wykorzystuje ten instrument w celu regulowania wielkości obiegu pieniężnego. Specjalną kategorię stanowią bony pieniężne emitowane w obcych walutach. Tego rodzaju bony, nazywane także certyfikatami dewizowymi, umożliwiają w warunkach wysokiej inflacji znaczną gwarancję zachowania realnej wartości lokaty. Mogą one być obsługiwane w walucie krajowej przy uwzględnieniu aktualnego kursu walutowego, a przy spełnieniu wymogów prawa dewizowego - również w walutach obcych. Jeżeli jednak obsługa bonów nominalnych w obcych walutach następuje w walucie krajowej, to dochody z tego tytułu składają się z dwóch elementów, tj. z różnic kursowych i odsetek.

BONY PIENIĘŻNE (KOMERCYJNE) PRZEDSIĘBIORSTW

Bony te, nazywane powszechnie bonami komercyjnymi są papierami wartościowymi, przy pomocy których firma ciesząca się odpowiednią popularnością i solidnością płatniczą (najczęściej spółka akcyjna dobrze notowana na giełdzie papierów wartościowych) zaciąga krótkoterminową pożyczkę (kredyt) bezpośrednio na rynku pieniężnym zamiast korzystania z kredytu bankowego. W tym celu firma emituje bony przeznaczone do sprzedaży na rynku pieniężnym według cen nominalnych pomniejszonych jednak z góry o określone dyskonto. Jednocześnie zobowiązuje się do wykupu tych bonów według pełnej ceny nominalnej w ustalonym z góry terminie (przeważnie po upływie jednego lub trzech miesięcy), nie przekraczającym jednak jednego roku (wówczas obrót bonami nie podlega procedurze przewidzianej w ustawie o papierach wartościowych). Operacje związane ze sprzedażą i wykupem bonów komercyjnych wymagają fachowej obsługi i są dość skomplikowane. Dlatego są one zlecane przez emitenta wyspecjalizowanym w tej dziedzinie bankom i biurom maklerskim. Wówczas tryb postępowania może być następujący:

• firma ubiegająca się o kredyt bezpośrednio na rynku pieniężnym zwraca się do potencjalnego przyszłego organizatora emisji z propozycją jej obsługi;

• przyszły organizator emisji analizuje solidność płatniczą klienta i ocenia zaufanie, jakim cieszy się na rynku pieniężnym; w razie pozytywnej oceny ustala maksymalną wielkość emisji (jej wartość nominalną) oraz negocjuje ze zleceniodawcą wysokość obciążających go odsetek;

• po uzgodnieniu warunków emisji i zawarciu umowy z klientem organizator emisji bądź wykupuje cały pakiet bonów od emitenta oraz przekazuje do dyspozycji ich równowartość nominalną pomniejszoną o umówione odsetki (o dyskonto) i o należną prowizję, albo przekazuje stopniowo emitentowi wpływy uzyskiwane ze sprzedaży walorów;

• jednocześnie już wcześniej organizator emisji oferuje innym nabywcom gotowość odprzedaży bonów nabytych od klienta;

• odprzedając bony innym nabywcom według ustalonych wzajemnie cen bieżących, organizator emisji wyraża także gotowość odkupu tych walorów jeszcze przed datą wykupu przez emitenta według bieżąco ogłaszanych cen, rosnących w miarę upływu terminu wykupu; wówczas organizator emisji jest także organizatorem wtórnego rynku obrotu bonami.

Przedstawiony system zaciągania przez przedsiębiorstwa krótkoterminowych pożyczek bezpośrednio na rynku pieniężnym został w Polsce zapoczątkowany w 1994 r. i coraz szerzej rozwija się. Posiada on bowiem w stosunku do zaciągania kredytów w banku szereg istotnych zalet zarówno dla emitenta jak i dla podmiotów lokujących w bonach rezerwy pieniężne. W szczególności umożliwia on dotarcie do szerszego kręgu kredytodawców. Nabywcami bonów może być wiele a nie tylko jeden bank a także inne instytucje finansowe (np. fundusze zbiorowego inwestowania) jak również przedsiębiorstwa i osoby fizyczne. W rezultacie emitent jest w stanie pozyskać poważne nawet kwoty kredytu, przekraczające możliwości finansowe jednego większego banku. Jednocześnie koszt pozyskanego w wyniku emisji bonów kredytu jest często niższy od kosztów kredytu bankowego, gdyż marża pobierana przez organizatora emisji jest z reguły mniejsza od marży doliczanej przez bank na pokrycie kosztów i zysków. Istotne znaczenie ma także stosunkowo krótki czas pozyskania kredytu dzięki emisji bonów oraz stosunkowo łatwy sposób wcześniejszego ewentualnie wykupu bonów przez emitenta. Zauważalne korzyści występują również po stronie nabywców bonów komercyjnych, gdyż:

• występuje poważne bezpieczeństwo takich lokat (wypłacalność emitenta jest zweryfikowana przez organizatora emisji i z reguły poręcza on solidność płatniczą kredytobiorcy),

• odsetki są z reguły korzystniejsze (wyższe) aniżeli występujące w przypadku lokat bankowych lub skarbowych bonów pieniężnych,

• istnieje duża płynność bonów ze względu na możliwość ich sprzedaży na wtórnym rynku przed upływem terminu wykupu.

Należy dodać, że organizator emisji, przejmujący funkcję organizacji wtórnego rynku kupna - sprzedaży bonów komercyjnych przedstawia z reguły publicznie notowania cen skupu i sprzedaży bonów przed terminem ich wykupu w formie ogłoszeń prasowych.

RENTY KAPITAŁOWE

Zbliżonym do obligacji papierem wartościowym są rzadziej obecnie spotykane, dość popularne dawniej w niektórych krajach (m.in. w Wielkiej Brytanii i we Francji) tzw. renty terminowe lub wieczyste. Emitent takiej renty za określoną kwotę wniesioną przez nabywcę zobowiązuje się do systematycznego (przeważnie w rocznych odstępach czasu) wypłacania od tej kwoty odsetek w ciągu z góry określonego czasu (np. przez 25 lat) przy rentach terminowych lub bezterminowo - przy rentach wieczystych.

CERTYFIKATY INWESTYCYJNE

Odmianą obligacji są emitowane w niektórych krajach tzw. certyfikaty inwestycyjne. Są one - podobnie jak klasyczne obligacje - dokumentami potwierdzającymi zaciągnięcie pożyczki na realizację określonego przedsięwzięcia, która podlega zwrotowi po upływie ustalonego z góry terminu. Zamiast jednak odsetek od kapitału właściciel certyfikatu partycypuje odpowiednio w zyskach, jakie rzeczywiście przynosi dane przedsięwzięcie. Pod tym względem certyfikat inwestycyjny jest zbliżony do akcji, ale jego właściciel nie jest traktowany jako udziałowiec, któremu przysługiwałoby prawo do współzarządzania firmą. Certyfikaty inwestycyjne nie mogą być odkupywane przez emitenta, lecz stanowią jego trwałe wyposażenie w kapitał wykorzystywany na cele zarobkowego inwestowania. Emisja i subskrypcja certyfikatów realizowana jest na zasadach zbliżonych przy emisji akcji w publicznym obrocie. Certyfikaty są zbywane pomiędzy inwestorami i mogą być przedmiotem obrotu na giełdach papierów wartościowych na zasadach zbliżonych do obrotu akcjami, tj. ich ceny kształtują się na zasadzie popytu i podaży. Podobnie jak przy funduszu otwartym kapitał uzyskany z emisji udziałów lokowany jest zarobkowo w papierach wartościowych. Jednak dzięki temu, że nie odkupuje od posiadaczy wyemitowanych certyfikatów, fundusz zamknięty może inwestować w bardziej długofalowe przedsięwzięcia aniżeli fundusz otwarty.

Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl

- 1 -

Źródła wewnętrzne

Aktywa

Amortyzacja

Zysk

Zysk zatrzymany czyli ta część zysku z lat ubiegłych, która nie została podzielona pomiędzy właścicieli.

-sprzedaż,

-dzierżawa.

Amortyzacja nie jest kosztem na poniesione wydatki.

Źródła zewnętrzne

Obce

Własne

-wkłady dotychczasowych wspólników,

-wkłady nowych wspólników,

-emisje akcji,

-sprzedaż udziałów własnych,

-emisja kwitów depozytowych,

-kapitał ryzyka (venture capital) forma firm dla małych przedsiębiorstw, które nie mogą emitować akcji.

Pożyczki

Kredyty

*Bankowe lub pozabankowe

*Preferencyjne - udzielane są najczęściej przez agendy rządowe przy niższym oprocentowaniu niż kredyty komercyjne.

*Podporządkowane - spłata takiej pożyczki następuje w miarę możliwości kredytobiorcy przy obowiązku spłaty w pierwszej kolejności kredytów komercyjnych.

Bankowe

Kupieckie

Emisja papierów wartościowych

Leasing

-operacyjny (dzierżawa),

-finansowy (przeniesienie praw własności).

-obligacje,

-papiery komercyjne.

Dotacje

-przedmiotowe, na konkretny cel

-podmiotowe, na działalność dla danej firmy

Dyskontowe

Dynamiczne

-wartość zaktualizowana netto (NPV),

-wewnętrzna stopa zwrotu (IRR),

-wskaźnik zyskowności (PI).

Proste

Statyczne

-okres zwrotu,

-stopa zwrotu,

-rachunek porównywalnych kosztów.

Nakłady inwestycyjne

Roczna produkcja finansowa

roczny zysk netto + roczne odsetki

*100%

nakłady inwestycyjne

zysk netto

zaangażowany kapitał zakładowy

NPV⁺ *(n₂- n₁)

NPV +(NPV^-)

---