Politechnika Wrocławska

Wydział Górniczy

Rok V GZZ

OCHRONA ŚRODOWISKA W PRAWIE

GÓRNICZYM I GEOLOGICZNYM.

Wykonały:

Anna Bilmon

Izabela Winiarska

MIEJSCE PRAWA GEOLOGICZNEGO I GÓRNICZEGO W SYSTEMIE

PRAWNYM OCHRONY ŚRODOWISKA.

Ustawa o ochronie i kształtowaniu środowiska uchwalona została 31 stycznia 1980. Zasadnicze pojęcia zdefiniowane przez ustawę to:

Środowisko jest to ogół elementów przyrodniczych, w szczególności powierzchnia ziemi łącznie z glebą, kopaliny, wody, powietrze, świat roślinny i zwierzęcy, a także krajobraz, znajdujący się zarówno w stanie naturalnym, jak też przekształconym w wyniku działalności człowieka (art.1 ust.2).

Ochronę środowiska należy rozumieć jako działania lub zaniechania umożliwiające zachowanie bądź przywrócenie równowagi przyrodniczej, tj. zapewnienia współczesnemu i przyszłym pokoleniom korzystnych warunków życia oraz realizacji prawa do korzystania z zasobów środowiska i korzystania z jego wartości (art.2 ust.1).

Tak pojęta ochrona środowiska wyraża się w szczególności w :

• racjonalnym kształtowaniu środowiska,

• racjonalnym gospodarowaniu zasobami przyrodniczymi,

• przeciwdziałaniu lub zapobieganiu szkodliwym wpływom na środowisko, powodującym jego zniszczenie, uszkodzenie, zanieczyszczenie, zmiany cech fizycznych lub charakteru elementów przyrodniczych

• przywracaniu do stanu właściwego elementów przyrodniczych.

Jako racjonalne gospodarowanie zasobami przyrodniczymi należy rozumieć:

• korzystanie z zasobów tylko w zakresie uzasadnionym interesem społecznym, przy ocenie którego uwzględnia się, obok wskazań długookresowego, kompleksowego rachunku ekonomicznego, także inne niż gospodarcze znaczenie tych zasobów dla równowagi przyrodniczej i dla warunków życia ludzi,

• zapewnienie pierwszeństwa przedsięwzięciom umożliwiającym oszczędne wykorzystanie zasobów, zwłaszcza w drodze powtórnego lub wielokrotnego ich wykorzystywania w procesach gospodarczych,

• niepogarszanie stanu środowiska.

Przytoczyć należy także definicję przepisów o ochronie środowiska, przez które art.3 pkt 10 ustawy o ochronie środowiska nakazuje rozumieć - obok przepisów samej ustawy - także inne przepisy regulujące sprawy ochrony środowiska lub jego elementów przyrodniczych.

Prawo ochrony środowiska można - podobnie jak „klasyczne” gałęzie prawa takie jak zwłaszcza prawo administracyjne - podzielić na część ogólną i część szczegółową. W ramach części ogólnej prawa ochrony środowiska omawia się zwykle takie zagadnienia jak zasady ogólne, organizacja ochrony środowiska, ekonomiczne środki ochrony, odpowiedzialność prawna w ochronie środowiska, rola organizacji społecznych i inne zagadnienia z regulacji szczegółowych. Do części szczegółowej prawa ochrony środowiska zaliczyć natomiast należy te przepisy, które dotyczą:

• ochrony i racjonalnego gospodarowania poszczególnymi składnikami (zasobami) środowiska: powierzchnią ziemi, kopalinami, wodą, światem roślinnym i zwierzęcym,

• ochrony przed poszczególnymi rodzajami szkodliwych wpływów na środowisko: zanieczyszczeniami powietrza, odpadami, hałasem, wibracjami, promieniowaniem.

Przy takim rozumieniu prawa środowiska można prawo geologiczne i

górnicze umieścić w ramach części szczegółowej prawa ochrony środowiska. Jest tak dlatego, że głównym przedmiotem regulacji prawa geologicznego i górniczego jest poszukiwanie i wydobywanie kopalin, a więc niewątpliwie zasobów przyrodniczych w rozumieniu przepisów o ochronie środowiska. Jednakże regulacje prawa geologicznego i górniczego nie ograniczają się do racjonalnego gospodarowania kopalinami, ale obejmują także ochronę innych komponentów środowiska, w tym np. wód podziemnych. Z tego punktu widzenia prawo geologiczne i górnicze można oceniać jako taki fragment porządku prawnego, który nie ogranicza się do swego głównego przedmiotu, jakim są kopaliny, ale sięga szerzej do innych komponentów środowiska.

Praktyczną konsekwencją takiego stanowiska jest fakt, że przepisy prawa geologicznego i górniczego nie mogą być interpretowane w oderwaniu od tego systemu prawnego, do którego należą, czyli od prawa ochrony środowiska. Założenie ustawy o ochronie środowiska, ustawy o ochronie przyrody i innych aktów prawnych wchodzących w skład systemu prawnego ochrony środowiska mają istotne znaczenie dla interpretacji i stosowania przepisów prawa geologicznego i górniczego.

Bardzo duże znaczenie mają zwłaszcza przepisy art. 16 i 17 ustawy o ochronie środowiska zamieszczone w rozdziale 1 „Ochrona powierzchni ziemi oraz kopalin” działu II „Podstawowe kierunki ochrony środowiska”. Przepisy te brzmią:

Art. 16. 1. Zasoby złóż kopalin podlegają ochronie polegającej na racjonalnym gospodarowaniu ich zasobami oraz kompleksowym wykorzystaniu kopalin, w tym również kopalin towarzyszących.

2. Organy administracji państwowej w planach zagospodarowania przestrzennego i decyzjach w sprawie ustalenia lokalizacji oraz miejsca i warunków realizacji inwestycji na terenach, na których znajdują się złoża kopalin, uwzględniają aktualne i przyszłe potrzeby eksploatacji tych złóż.

Art. 17. 1. Eksploatację złoża kopaliny prowadzi się w sposób gospodarczo uzasadniony oraz przy zastosowaniu środków ograniczających szkody w środowisku i przy zapewnieniu racjonalnego wydobycia i zagospodarowania kopaliny.

2. Jednostki organizacyjne oraz osoby fizyczne podejmujące eksploatację złóż kopalin lub prowadzące tę eksploatację są obowiązane przedsiębrać środki niezbędne do ochrony zasobów złoża, jak również do ochrony powierzchni ziemi oraz wód powierzchniowych i podziemnych, sukcesywnie prowadzić rekultywację terenów poeksploatacyjnych oraz przywracać do właściwego stanu inne elementy przyrodnicze środowiska.

3. Zasady gospodarowania złożem kopaliny i związanej z eksploatacją złoża ochrony środowiska określają przepisy szczególne.

Przepisami szczególnymi, o których mowa w art. 17 ust. 3 ustawy o ochronie środowiska, są dziś przepisy nowego prawa geologicznego i górniczego.

Zagadnienia ochrony środowiska w działalności geologicznej i górniczej regulowane są także innymi przepisami ochronnymi, spośród których wymienić należy przede wszystkim rozporządzenie RM z 23 stycznia 1987 w sprawie szczegółowych zasad ochrony powierzchni ziemi (Dz.U. nr 4, poz. 23), a także ustawę o planowaniu (zagospodarowaniu) przestrzennym, prawo wodne i ustawę o ochronie przyrody. Niemniej jednak szczególne znaczenie należy przypisać prawu geologicznemu i górniczemu.

Oczywiście nie wszystkie przepisy ustawy z 4 lutego 1994 mają charakter przepisów prawa ochrony środowiska. W przepisach prawa geologicznego i górniczego zawarte są także przepisy dotyczące np. bezpieczeństwa pracy, a te zagadnienia na ogół nie są włączone w ramy prawa ochrony środowiska. Jest też pewna liczba przepisów o charakterze technicznym i organizacyjnym, których związek z ochroną środowiska jest raczej pośredni. Dlatego chcemy wyodrębnić i w skrócie przedstawić te przepisy prawa geologicznego i górniczego, które mają zasadnicze znaczenie dla ochrony środowiska.

KOMENTARZ DO PRZEPISÓW O OCHRONIE ŚRODOWISKA ZAMIESZCZONYCH W PRAWIE GEOLOGICZNYM I GÓRNICZYM.

Całe prawo geologiczne i górnicze zostało tak skonstruowane, aby w jak najlepszy sposób chronić środowisko. W każdym dziale, w poszczególnych rozdziałach oprócz szeregu zasad i warunków podejmowanych działalności zamieszczona jest informacja dotycząca ochrony środowiska.

DZIAŁ I. PRZEPISY OGÓLNE

Rozdział 3: Koncesje

Art.15

Koncesji wymaga:

1. poszukiwanie lub rozpoznawanie złóż kopalin,

2. wydobywanie kopalin ze złóż,

3. bezzbiornikowe magazynowanie substancji w górotworze oraz składowanie

odpadów w podziemnych wyrobiskach górniczych,

4. poszukiwanie i wydobywanie surowców mineralnych znajdujących się

w odpadach powstałych po robotach górniczych oraz po procesach

wzbogacania kopalin.

W artykule tym zawarte są informacje na temat zasad udzielania koncesji. Znaczenie koncesji dla ochrony środowiska w działalności geologicznej i górniczej jest niezmiernie ważne, ponieważ w postępowaniu koncesyjnym ustala się przedsięwzięcia, które muszą być podjęte dla ochrony środowiska, a w samej koncesji określa się wymagania w zakresie m.in. ochrony środowiska.

Art.16

1. Z zastrzeżeniem przepisu ust.2 koncesji udziela Minister Ochrony

Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa.

2. Koncesji na poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin pospolitych, z wyjątkiem takiej działalności wykonywanej w granicach obszarów morskich Rzeczypospolitej Polskiej, oraz na działalność, o której mowa w art.15 ust.4, udziela wojewoda (...)

Artykuł 16 stanowi, że Minister Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa jest naczelnym organem administracji państwowej w dziedzinie ochrony środowiska i do zakresu jego działania należą sprawy gospodarki wszelkimi zasobami naturalnymi, a więc także kopalinami.

Art.17

1. Jeżeli przemawia za tym szczególnie ważny interes społeczny, związany zwłaszcza z ochroną środowiska, udzielenie koncesji może być uzależnione od ustanowienia zabezpieczenia roszczeń, mogących powstać wskutek wykonywania działalności objętej koncesją.

2. Formę i wielkość zabezpieczenia ustala się w koncesji w zależności od rodzaju prowadzonej działalności, przestrzeni objętej koncesją, czasu na jaki koncesja została wydana, oraz stopnia szkodliwości zamierzonej działalności dla środowiska.

Zwrócono tu uwagę na to, że wykonywanie działalności górniczej objętej koncesją może pociągnąć za sobą szkody w środowisku. Organ koncesyjny może uzależnić wydanie koncesji od ustanowienia zabezpieczenia roszczeń z tytułu przede wszystkim przyszłych szkód górniczych. Organ koncesyjny ustala formę i wielkość zabezpieczenia.

Art.19

Wniosek o udzielenie koncesji na poszukiwanie lub rozpoznawanie złóż kopalin, powinien (...) określać cel, zakres, rodzaj i harmonogram zamierzonych prac, a także ocenę ich wpływu na środowisko, sporządzona zgodnie z przepisami o ochronie i kształtowaniu środowiska.

Artykuł 19 określa wymagania związane specjalnie z ochroną środowiska. W prawie polskim przepis § 11 rozporządzenia RM z 23 stycznia 1987 w sprawie szczegółowych zasad ochrony powierzchni ziemi (Dz. U. Nr 4, poz. 23) ustanowił obowiązek przedstawiania „ekspertyzy ekologicznej” niezbędnej do wydania decyzji, w wyniku realizacji której może nastąpić przekształcenie powierzchni ziemi naruszającej równowagę przyrodniczą. Obowiązek ten obciąża składającego wniosek o wydanie decyzji. Generalną podstawę prawną sporządzania ocen stanowią przepisy art.68 ust.5, art.70 i art.70a ustawy o ochronie środowiska.

Art. 20

3. Do wniosku o udzielenie koncesji na wydobywanie kopalin należy dołączyć:

1) decyzję o zatwierdzeniu dokumentacji geologicznej złoża kopaliny oraz

dowód istnienia prawa przysługującego wnioskodawcy do wykorzystania

tej dokumentacji w celu ubiegania się o koncesję,

2) założenie projektu zagospodarowania złoża,

3) ocenę przewidywanego wpływu wydobycia kopaliny na środowisko,

sporządzoną zgodnie z przepisami o ochronie i kształtowaniu środowiska.

Artykuł 20 dotyczy kolejnej formy działalności objętej koncesją - wydobywania kopalin. Również w tym przypadku do wniosku o udzielenie koncesji należy dołączyć ocenę przewidywanego wpływu wydobycia na środowisko.

Art. 21

3. Do wniosku o udzielenie koncesji na bezzbiornikowe magazynowanie substancji w górotworze oraz na składanie odpadów w podziemnych wyrobiskach górniczych należy dołączyć:

1) ocenę przewidywanego wpływu magazynowania substancji lub

składowania odpadów na środowisko, sporządzona zgodnie z

przepisami o ochronie i kształtowaniu środowiska.

Artykuł 21 porusza bardzo ważną sprawę, jaką jest ochrona przed odpadami. Jest ona przedmiotem rozdziału 8 działu II ustawy o ochronie środowiska (pod tytułem „Ochrona środowiska przed odpadami i innymi zanieczyszczeniami”).

Art. 22

Koncesja powinna zawierać:

4. (...) wymagania dotyczące wykonywania działalności objętej koncesją, w szczególności w zakresie bezpieczeństwa powszechnego i ochrony środowiska.

Artykuł 22 określa obowiązkową treść koncesji na wszystkie rodzaje działalności, o których jest mowa w art.15. W artykule tym jednym z elementów koncesji jest określenie wymagań dotyczących bezpieczeństwa powszechnego oraz ochrony środowiska w znaczeniu przyjętym w ustawie o ochronie środowiska, a więc elementów środowiska i wpływów na środowisko. Ochrona bezpieczeństwa powszechnego i ochrona środowiska są sobie bardzo bliskie, gdyż niekiedy zagrożenie powszechne jest lub może być konsekwencją zagrożenia środowiska.

Art.27.

1. W razie gdy przedsiębiorca narusza przepisy ustawy, zwłaszcza w zakresie ochrony środowiska, racjonalnej gospodarki zasobami złóż kopalin, lub nie wypełnia warunków koncesji, organ koncesyjny wzywa go do niezwłocznego zaniechania naruszeń.

2. Jeżeli przedsiębiorca mimo wezwania, o którym mowa w ust. 1, nadal narusza przepisy ustawy lub nie wypełnia warunków koncesji, organ koncesyjny może cofnąć koncesję lub ograniczyć jej zakres bez odszkodowania. (...)

Artykuł 27 mówi o sankcji administracyjnej stosowanej wobec przedsiębiorcy za naruszenie przepisów ustawy lub warunków koncesji. Podstawą jej stosowania może być naruszenie wszelkich przepisów, ale prawo wskazuje, że chodzi tu zwłaszcza o dwie kategorie:

1. przepisy o ochronie środowiska,

2. przepisy o racjonalnej gospodarce zasobami złóż.

Art. 29.

1. Cofnięcie albo wygaśnięcie koncesji nie zwalnia przedsiębiorcy z wykonania określonych w niej obowiązków dotyczących ochrony środowiska>

2. Zakres i sposób wykonania obowiązków, o których mówi ust. 1, ustala organ koncesyjny w decyzji o cofnięciu lub wygaśnięciu koncesji.

Artykuł 29 wskazuje na szczególne miejsce ochrony środowiska w regulacji ustawowej, nadając obowiązkom z tego zakresu znaczenie priorytetowe. Polega ono na tym, że również po cofnięciu lub wygaśnięciu koncesji przedsiębiorca zobowiązany jest wykonać określone w koncesji obowiązki dotyczące ochrony środowiska.

Podsumowując dział pierwszy łatwo można zauważyć, jak wiele miejsca poświęcone jest ochronie środowiska. Aż dziewięć artykułów porusza sprawy środowiska, począwszy od momentu ubiegania się przedsiębiorcy o koncesję na dane przedsięwzięcie aż do wygaśnięcia jej lub zaprzestania działalności.

DZIAŁ II. PRACE GEOLOGICZNE

Rozdział : Projektowanie i wykonywanie prac geologicznych.

Art. 32.

1. Prace geologiczne mogą być wykonywane, dozorowane i kierowane tylko przez osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje.

Przepisy o kwalifikacjach osób wykonujących, dozorujących i kierujących pracami geologicznymi mają dla ochrony środowiska takie znaczenie, że kwalifikacje te powinny obejmować także problematykę związaną z ochroną środowiska.

Warto jeszcze podkreślić, że obligatoryjnym elementem projektu prac geologicznych jest określenie przedsięwzięć koniecznych ze względu na ochronę środowiska.

Art. 37.

1. Wykonawca prac geologicznych jest zobowiązany zagospodarować kopalinę wydobytą lub wydobywającej się samoistnie w czasie wykonywania prac.

2. Do działalności, o której mowa w ust. 1, stosuje się odpowiednio przepisy ustawy o wydobywaniu kopalin i opłacie eksploatacyjnej.

Przewidziany w ust. 1 obowiązek zagospodarowania kopaliny oznacza konieczność jej racjonalnego zagospodarowania, w sposób wyznaczony m. in. przepisami o ochronie środowiska. Odpowiednie stosowanie przepisów o wydobywaniu kopalin (ust. 2) oznacza również stosowanie przepisów o ochronie środowiska przy wydobywaniu kopalin.

Rozdział 2: Dokumentacja geologiczna.

Art. 41.

2. Dokumentacja geologiczna złoża kopaliny powinna zawierać:

3) elementy środowiska otaczającego złoże,

6) przewidywany wpływ wydobycia na środowisko,

7) stan zagospodarowania powierzchni.

3. W przypadku gdy dokumentacja geologiczna ma stanowić podstawę do udzielenia koncesji na wydobywanie kopalin, stopień rozpoznania złoża powinien umożliwiać:

3) określenie sposobu zagospodarowania wód kopalnianych,

4) określenie sposobu ograniczenia ujemnego wpływu eksploatacji na

środowisko, zwłaszcza w zakresie ochrony przed odpadami,

5) ocenę możliwości wykorzystania zasobów złoża,

6) wskazanie możliwości i kierunków rekultywacji terenów

poeksploatacyjnych.

Dokumentacja geologiczna dla ochrony środowiska ma znaczenie istotne. Powinna ona określać nie tylko elementy środowiska otaczającego złoże, ale także przewidywany wpływ wydobycia na środowisko, m.in. określenie sposobu ograniczenia ujemnego wpływu eksploatacji na środowisko, zwłaszcza w zakresie ochrony przed odpadami górniczymi, wskazanie możliwości i kierunków rekultywacji terenów poeksploatacyjnych itp. Dane odnoszące się do ochrony środowiska w dokumentacji geologicznej mają charakter wstępny.

Art. 42.

1. Dokumentację hydrogeologiczną sporządza się w celu:

2) określenia warunków hydrogeologicznych w związku z:

d) projektowaniem inwestycji mogących zanieczyścić wody podziemne,

e) magazynowaniem i składowaniem na powierzchni ziemi lub w górotworze

substancji oraz odpadów,

f) ustanawianiem stref ochronnych zbiorników wód podziemnych.

2. (...) dokumentacja hydrogeologiczna powinna zawierać:

4) przedsięwzięcia niezbędne dla ochrony środowiska,

Artykuł ten jest ściśle Āzwiązany z ochroną wód podziemnych. Wody podziemne podlegają szczególnej ochronie i nie można dopuścić do ich zanieczyszczenia. Należy zapobiegać i przeciwdziałać szkodliwym wpływom na obszary zasilania wód podziemnych dlatego ustanawia się strefy ochronne.

Art. 43.

1. Dokumentację geologiczno-inżynierską sporządza się dla:

4) magazynowania i składowania substancji oraz odpadów,

2. Dokumentacja geologiczno-inżynierska powinna określać:

2) prognozę zmian w środowisku, mogących powstać na skutek realizacji lub

eksploatacji obiektów inżynierskich,

Dla ochrony środowiska jest niezmiernie ważne aby dokumentacja określała prognozę zmian w środowisku w następstwie realizacji lub eksploatacji obiektów inżynierskich. Szczególnie istotne znaczenie z punktu widzenia ochrony środowiska ma sporządzenie dokumentacji dla składowisk odpadów.

Art. 44.

Jeżeli przewidywane wpływy działalności na środowisko będą nieznaczne, organ właściwy do zatwierdzania dokumentacji geologicznej może zezwolić na sporządzenie jej w formie uproszczonej.

Artykuł ten daje wyraz znaczeniu, jakie ustawodawca przywiązuje do ochrony środowiska. Tak więc w razie stwierdzenia, że wpływy działalności na środowisko będą nieznaczne, organ zatwierdzający dokumentację geologiczną może (ale nie musi) zezwolić na sporządzenie jej w formie uproszczonej.

DZIAŁ III. WYDOBYWANIE KOPALIN.

Rozdział 1: Obszar i teren górniczy.

Art. 52.

1. Rejestr obszarów górniczych prowadzi Minister Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa.

Nałożenie obowiązku prowadzenia rejestru na MOŚZNiL jest konsekwencją tego, że minister jest naczelnym organem administracji państwowej w zakresie gospodarki zasobami naturalnymi.

Art. 53.

1. Dla terenu górniczego sporządza się miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obszaru funkcjonalnego w trybie określonym odrębnymi przepisami, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej.

2. Plan, o którym mowa w ust. 1, powinien zapewniać integrację wszelkich działań podejmowanych w granicach terenu górniczego w celu:

1. wykonanie uprawnień określonych w koncesji,

2. zapewnienia bezpieczeństwa powszechnego,

3. ochrony środowiska, w tym obiektów budowlanych.

3. Plan, o którym mowa w ust. 1, może w szczególności wyznaczać filar ochronny, w granicach którego, ze względu na ochronę oznaczonych dóbr, wydobywanie kopalin nie może być prowadzone albo może być dozwolone tylko w sposób zapewniający ochronę tych dóbr.

Artykuł 53 mówi nam o tym, że dla terenu górniczego obowiązkowo należy sporządzić miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Teren górniczy jest rodzajem specjalnego obszaru, na którym przedsięwzięcia w zakresie ochrony środowiska muszą być określone w planie zagospodarowania przestrzennego.

Rozdział 2: Projekt zagospodarowania złoża.

Art. 55.

1. Projekt zagospodarowania złoża powinien zapewniać:

1. ochronę złóż kopalin, w tym kopalin towarzyszących i pierwiastków śladowych występujących w złożu, zwłaszcza przez ich kompleksowe i racjonalne wykorzystanie,

2. stosowanie technologii eksploatacji ograniczających ujemny wpływ na środowisko.

4. Minister Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa w porozumieniu z Ministrem Przemysłu i Handlu oraz Prezesem Wyższego Urzędu Górniczego określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe wymagania, jakim powinien odpowiadać projekt zagospodarowania złoża, w tym projekt sporządzony w formie uproszczonej.

Artykuł 55 wskazuje na dwa kierunki ochrony środowiska, które muszą być zapewnione w projekcie zagospodarowania złoża:

• ochrona samych kopalin, w tym kopalin towarzyszących i pierwiastków śladowych, co powinno nastąpić przez kompleksowe (całościowe) ich wykorzystanie (...)

• ochronę powierzchni i innych elementów środowiska przed skutkami eksploatacji w taki sposób, jaki da się uzyskać technologicznie.

Rozdział 4: Ruch zakładu górniczego.

Art. 63.

Ruch zakładu górniczego odbywa się na podstawie planu ruchu, zgodnie z zasadami techniki górniczej.

Znaczenie tego przepisu dla ochrony środowiska polega na tym, że plan ruchu obejmuje także przedsięwzięcia ochronne, które muszą być realizowane zgodnie z zasadami techniki górniczej.

Art. 64.

2. Plan ruchu zakładu górniczego określa szczegółowe przedsięwzięcia niezbędne w celu zapewnienia:

4) prawidłowej i racjonalnej gospodarki złożem,

5) ochrony środowiska wraz z obiektami budowlanymi,

6) zapobieganie szkodom i ich naprawiania.

Plan ruchu zakładu górniczego jest dokumentem konkretyzującym wymagania ochrony środowiska. Z punktu widzenia ochrony środowiska bardzo ważne jest w planie ruchu ujęcie przedsięwzięć zapobiegających szkodom i zmierzające do ich naprawiania, jeżeli szkody wystąpią.

Przedsiębiorca sporządza plan ruchu zakładu górniczego na podstawie:

- warunków ochrony środowiska określonych w koncesji,

- ustaleń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego odnoszących się

do ochrony środowiska,

- ustaleń zawartych w projekcie zagospodarowania złoża odnoszących się

do ochrony środowiska.

Art. 68.

1. Ruch zakładu górniczego może się odbywać tylko pod kierownictwem i dozorem osób posiadających odpowiednie kwalifikacje.

2. Minister Przemysłu i Handlu w porozumieniu z Prezesem Wyższego Urzędu Górniczego określi, w drodze rozporządzenia, kwalifikacje wymagane od osób wymienionych w ust. 1, tryb stwierdzania kwalifikacji, wysokość opłat związanych ze stwierdzeniem tych kwalifikacji oraz sposobu uiszczania opłat.

Artykuł 68, informujący o tym, że ruch zakładu górniczego może się odbywać pod kierownictwem i dozorem osób posiadających odpowiednie kwalifikacje, ma dla ochrony środowiska takie znaczenie, że należyte kwalifikacje w/w osób są formalną gwarancją, że także wymagania ochrony środowiska będą przestrzegane.

Art. 73.

1. Przedsiębiorca jest zobowiązany w szczególności:

1. rozpoznawać zagrożenia związane z ruchem zakładu górniczego i podejmować środki zmierzające do zapobiegania i usuwania tych zagrożeń.

Artykuł 73 ust.1 pkt1 zobowiązuje przedsiębiorcę górniczego do rozpoznania zagrożeń związanych z ruchem zakładu górniczego oraz podejmowania środków zmierzających do zapobiegania i usuwania zagrożeń, i należy wnioskować z tego, że chodzi nie tylko o zagrożenia dla pracowników i samego zakładu górniczego, ale także i o zagrożenia środowiska.

Rozdział 5: Likwidacja zakładu górniczego.

Art. 80.

W razie likwidacji zakładu górniczego przedsiębiorca jest zobowiązany:

5)przedsięwziąć niezbędne środki w celu ochrony pozostałych elementów

środowiska.

Znaczenie artykułu 80, rozdziału 5 jest szczególnie istotne dla ochrony środowiska, ponieważ nakazuje przedsiębiorcy górniczemu zabezpieczyć wszystkie elementy środowiska przed ewentualnymi uszkodzeniami lub zagrożeniami, które wynikały z ruchu likwidowanego zakładu górniczego.

DZIAŁ IV. WYNAGRODZENIA ZA USTANOWIENIE UŻYTKOWANIA GÓRNICZEGO, OPŁATY

Art. 84.

6.Opłata eksploatacyjna może być obniżona po zasięgu opinii zarządu

właściwej gminy w razie:

1. stosowania technologii eksploatacji zapobiegających ujemnym wpływom na środowisko oraz obiekty i urządzenia,

Opłata eksploatacyjna, w odróżnieniu od wynagrodzenia za ustanowienie użytkowania w istocie jest zbliżona do opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska . Obowiązek uiszczania opłaty eksploatacyjnej nie uchyla obowiązku uiszczania innych opłat za korzystanie ze środowiska i wprowadzanie w nim zmian (np. opłaty za składowanie odpadów).

Opłaty zwane „ekologicznymi” są rodzajem danin publicznych, pełniących funkcję motywującą. Poprzez oddziaływanie na interesy ekonomiczne podmiotu ustawodawca chce skłonić go do ograniczania korzystania z zasobów przyrody lub niekorzystnych wpływów na środowisko. Ustawodawca stara się stworzyć mechanizm motywujący do obniżenia opłaty, gdy podmiot:

- minimalizuje szkodliwy wpływ na środowisko,

- racjonalnie eksploatuje kopalinę.

DZIAŁ V. STOSUNKI SĄSIEDZKIE I ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA

SZKODY.

Art. 92.

Do naprawiania szkód stosuje się przepisy Kodeksu Cywilnego, o ile ustawa nie stanowi inaczej.

Artykuł ten daje wyraz jednej z podstawowych zasad nowego prawa geologicznego i górniczego, według której za szkody geologiczne i górnicze odpowiada się według k.c. tak samo jak za inne szkody, z pewnymi odrębnościami wprowadzonymi ustawą.

Art. 94.

1. Naprawienie szkody powinno nastąpić przez przywrócenie stanu poprzedniego.

2. Przywrócenie stanu poprzedniego może nastąpić przez dostarczenie gruntów, obiektów budowlanych, urządzeń, lokali, wody lub innych dóbr tego samego rodzaju.

3. Naprawienie szkody w gruntach rolnych i leśnych następuje w drodze rekultywacji, zgodnie z przepisami o ochronie tych gruntów.

4. Obowiązek przywrócenia stanu poprzedniego ciąży na przedsiębiorcy.

Artykuł ten wskazuje, że regułą jest naprawienie szkody przez przywrócenie stanu poprzedniego. Z punktu widzenia ochrony środowiska szczególnie istotna jest w tym artykule ust. 3 odsyłająca do przepisów o ochronie gruntów rolnych i leśnych, tj. do ustawy z 1982 roku i rozporządzenia wykonawczego.

Art. 95.

Jeśli nie jest możliwe przywrócenie stanu poprzedniego lub koszty przywrócenia rażąco przekraczałyby wielkość poniesionej szkody, naprawienie szkody następuje przez zapłatę odszkodowania.

Jeżeli szkoda może być naprawiona przez przywrócenie stanu poprzedniego, ma ona być w ten sposób naprawiona i sprawca szkody nie może powołać się na to, że pociągnęłoby to za sobą nadmierne trudności lub koszty. Tylko stwierdzenie, że przywrócenie stanu poprzedniego rażąco przekroczyłyby wielkość poniesionej szkody, ogranicza roszczenie uprawnionego do odszkodowania pieniężnego.

DZIAŁ VI. ORGANY PAŃSTWOWEJ ADMINIDTRACJI

GEOLOGICZNEJ I NADZORU GÓRNICZEGO.

Rozdział 2: Organy państwowego nadzoru górniczego.

Art. 109.

1. O ile przepis szczególny nie stanowi inaczej, organy państwowego nadzoru górniczego sprawują nadzór i kontrole nad ruchem zakładów górniczych, a w szczególności w zakresie:

3) gospodarki złożami kopalin w procesie ich wydobywania,

4) ochrony środowiska, w tym zapobiegania szkodom,

Artykuł ten określa właściwość organów nadzoru górniczego w sprawach dotyczących ochrony środowiska w charakterystyczny dla prawa geologicznego i górniczego sposób, tj. ujmując te sprawy od dwóch stron:

• gospodarki złożami kopalin, co oznacza nadzór nad racjonalnym wydobywaniem kopalin,

• ochrony środowiska, co oznacza ochrony wszystkich elementów środowiska, które mogą być naruszone lub zagrożone w następstwie ruchu zakładu górniczego, ze szczególnym uwzględnieniem zapobiegania szkodom w środowisku.

Art. 110.

Organy państwowego nadzoru górniczego sprawują nadzór i kontrolę nad podmiotami zawodowo trudniącymi się wykonywaniem czynności ratownictwa górniczego (...)

Przepis ten ma o tyle znaczenie dla ochrony środowiska, że w ramach ratownictwa górniczego mogą być podejmowane działania zmierzające np. do likwidacji skutków nadzwyczajnych zagrożeń środowiska.

Art. 111.

1. W zakresie ustalonym przepisami (...) maszyny, urządzenia i materiały, a także środki strzałowe oraz sprzęt strzałowy, mogą być stosowane w zakładzie górniczym tylko po dopuszczeniu ich, w drodze decyzji, przez Prezesa Wyższego Urzędu Górniczego.

Oznacza to, że Prezes WUG wydając decyzję o dopuszczeniu maszyn, urządzeń i materiałów strzałowych a także sprzętu strzałowego, zobowiązany jest do uwzględnienia wymagań ochrony środowiska.

DZIAŁ VI. ORGANY PAŃSTWOWEJ ADMINISTRACJI GEOLOGICZNEJ I NADZORU GÓRNICZEGO

DZIAŁ I. PRZEPISY OGÓLNE

Rozdział 1.Zakres zobowiązania

Rozdział 2. Własność i użytkowanie górnicze

Rozdział 3. Koncesje

DZIAŁ II. PRACE GEOLOGICZNE

Rozdział 1. Projektowanie i wykonywanie prac geologicznych

Rozdział 2. Dokumentacja geologiczna

DZIAŁ III. WYDOBYWANIE KOPALIN

Rozdział 1. Obszar i teren górniczy

Rozdział 2. Projekt zagospodarowania złoża

Rozdział 3. Budowa zakładu górniczego

Rozdział 4. Ruch zakładu górniczego

Rozdział 5. Likwidacja zakładu górniczego

DZIAŁ IV. WYNAGRODZENIA ZA USTANOWIENIE UŻYTKOWANIA GÓRNICZEGO, OPŁATY

DZIAŁ V. STOSUNKI SĄSIEDZKIE I ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA SZKODY

DZIAŁ VI. ORGANY PAŃSTWOWEJ ADMINISTRACJI GEOLOGICZNEJ I NADZORU GÓRNICZEGO

Rozdział 1. Organy państwowej administracji geologicznej

Rozdział 2. Organy państwowego nadzoru górniczego

DZIAŁ VII. PRZEPISY KARNE I PIENIĘŻNE

DZIAŁ VIII. PRZEPISY PRZEJŚCIOWE I KOŃCOWE

Rozdział 1. Zmiany w obowiązujących przepisach

Rozdział 2. Przepisy przejściowe i końcowe

---