ANALIZA ANKIET DOTYCZĄCYCH WYKORZYSTANIA SPRZĘTU KOMPUTEROWEGO DO TERAPII METODĄ EEG BIOFEEDBACK PRZEZ PUBLICZNE PORADNIE PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNE

WPROWADZENIE

W ramach PROJEKTU 2006 Ministerstwa Edukacji Narodowej, realizowanego we współpracy z Unią Europejską i współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego pt. „Wyposażenie poradni psychologiczno-pedagogicznych w specjalistyczny sprzęt wraz z oprogramowaniem”, 16 publicznych poradni psychologiczno - pedagogicznych, wytypowanych przez kuratoria oświaty po jednej z każdego województwa , zostało wyposażonych na podstawie umowy Nr BA-WZP-AW-322-13B/2005 z dnia 20.02.2006 r., przez Przedsiębiorstwo Informatyki Medycznej „ELMIKO”, Milanówek, ul.

J. Zaorskiego 2/29 w sprzęt komputerowy do terapii metodą EEG Biofeedback.

EEG Biofeedback jest to metoda adresowana szczególnie do dzieci z problemami koncentracji uwagi, pamięci, organizacji i planowania działań (ADHD, ADD), specyficznymi zaburzeniami uczenia się, z opóźnieniem rozwoju psychomotorycznego, a także do osób dorosłych z różnego rodzaju problemami zdrowotnymi.

Ta nowoczesna metoda medycyny klasycznej jest wpisana do Międzynarodowego Spisu Procedur Medycznych. Używana jest interdyscyplinarnie do terapii wymienionych wyżej zaburzeń. Weszła również do programu edukacyjnego dla dzieci wybitnie zdolnych, ponieważ zmniejsza poziom stresu i zwiększa kreatywność.

EEG Biofeedback służy przede wszystkim do optymalizacji i neurorehabilitacji funkcji poznawczych. Jest metodą bezpieczną, bez skutków ubocznych, opiera się bowiem o nauczanie samokontroli pracy mózgu za pomocą fal mózgowych, których odpowiedni wzorzec jest przyporządkowany zachowaniom i emocjom. Może być stosowana u dzieci powyżej 3 lat.

W związku z pismem Ministerstwa Edukacji Narodowej DMW-4-RP-7021-1/07 z dnia 17.01.2007 r. Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno - Pedagogicznej w Warszawie,

w porozumieniu z Departamentem Młodzieży, Wychowania i Bezpieczeństwa w Szkołach, podjęło próbę zebrania i przeanalizowania informacji dotyczących wykorzystania sprzętu komputerowego do terapii metodą EEG BIOFEEDBACK. Konieczność zebrania danych wynika z obowiązku raportowania do instytucji wdrażających o efektach i stopniu wykorzystania dostarczonego sprzętu. Obowiązek sporządzania przez beneficjenta sprawozdania z realizacji projektu wynika z art. 47 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o Narodowym Planie Rozwoju (Dz. U. Nr 116, poz.1206 z późn. zm.) oraz umowy o dofinansowanie realizacji projektu.

W tym celu opracowano ankietę, która pozwoliła uzyskać informacje, w jakim stopniu w/w sprzęt jest użyteczny i pomocny w pracy specjalistów poradni oraz jakie mają oni problemy z jego wykorzystaniem.

Termin przekazywania ankiet ustalono na 15 marca b.r., jednak nie wszystkie poradnie nadesłały je terminowo. Ankiety spływały do 11 kwietnia br., co opóźniło przygotowanie poniższego opracowania.

Wyniki, po dokładnej analizie, zostaną przekazane Ministerstwu Edukacji Narodowej.

Wykaz publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, które otrzymały sprzęt do prowadzenia terapii metodą EEG Biofeedback i zwrócono się do nich o wypełnienie ankiety, przedstawia poniższa tabela:

Tabela 1

Wykaz poradni psychologiczno-pedagogicznych wyposażonych w EEGBiofeedback

Lp.	Województwo	Nazwa poradni
1.	dolnośląskie	Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna Nr 9, Wrocław ul. Krakowska 102
2.	kujawsko-pomorskie	Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna Nr 1 Bydgoszcz, ul. Obrońców Bydgoszczy 1
3.	lubelskie	Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna Nr 3 Lublin, ul. Rzeckiego 21
4.	lubuskie	Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna Gorzów Wielkopolski, ul. Czereśniowa 2
5.	łódzkie	Specjalistyczna Poradnia Wspierania Rozwoju i Terapii, Łódź, ul. Hipoteczna 3/5
6.	małopolskie	Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna dla Dzieci Dyslektycznych, Kraków, ul. Św. Gertrudy 2
7.	mazowieckie	Specjalistyczna Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna TOP Warszawa, ul. Raszyńska 8/10
8.	opolskie	Miejska Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna Opole, ul. Mieczysława Niedziałkowskiego 9
9.	podkarpackie	Specjalistyczna Poradnia dla Dzieci i Młodzieży Dyslektycznej, Tarnobrzeg, ul. Św. Barbary 8
10.	podlaskie	Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna Nr 1 Białystok, ul. Piotrkowska 2
11.	pomorskie	Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna Nr 2 Gdynia, ul. Opata Hackiego 13
12.	śląskie	Specjalistyczna Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna Katowice, ul. Sokolska 26
13.	świętokrzyskie	Miejski Zespół Poradni Psychologiczno-Pedagogicznych Kielce, Al. 1000-lecia Państwa Polskiego 20
14.	warmińsko-mazurskie	Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna Nr 1 Olsztyn, ul. Kopernika 45
15.	wielkopolskie	Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna Nr 5 Poznań, ul. Nowowiejskiego 29
16.	zachodniopomorskie	Powiatowa Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna Koszalin, ul. Kościuszki 5

ANALIZA ANKIET

Ankieta składała się z 27 pytań (druk ankiety w załączeniu). W większości były to pytania otwarte. Autorowi ankiety zależało na uzyskaniu możliwie szczegółowych i swobodnych wypowiedzi respondentów, bowiem nadesłane uwagi mogą stanowić cenną wskazówkę do podejmowania dalszych działań mających na celu monitorowanie tej nowej metody terapii oraz udzielania pomocy w jak najefektywniejszym wykorzystaniu sprzętu.

Wszystkie (16) poradnie nadesłały wypełnione ankiety, większość drogą pocztową, kilka elektroniczną. 4 wpłynęły po wyznaczonym terminie (ostatnia 11 kwietnia).

Z nadesłanych informacji wynika, że 2 poradnie (w Gorzowie Wielkopolskim i Lublinie) nie podjęły jeszcze pracy metodą EEG Biofeedback z powodu awarii sprzętu i braku odpowiednich kompetencji personelu. Pozostałych 14 poradni prowadzi terapię na różnym etapie zaawansowania. Zawartość merytoryczna oraz stopień szczegółowości wypowiedzi jest więc zróżnicowany i zależy od doświadczenia osób udzielających odpowiedzi.

Poniżej przedstawiono podsumowania wypowiedzi respondentów z podziałem na poszczególne pytania ankiety.

1. Czy poradnia dysponuje oddzielnym pomieszczeniem (gabinetem) do prowadzenia terapii metodą EEG Biofeedback?

Jeżeli „Nie” to gdzie znajduje się sprzęt komputerowy

• Tak - 15

• Nie - 1

Jedna poradnia podała, że sprzęt do terapii znajduje się w gabinecie psychologicznym.

2. Czy gabinet jest odpowiednio wyposażony (zgodnie z wymaganymi standardami)?

Jeżeli „Nie” to czego brakuje.

Z jakiej przyczyny?

• Tak - 14

• Nie - 1 (bez podania szczegółów)

• Brak odpowiedzi - 1

3. Czy pracownicy poradni odbyli, poza wstępnym szkoleniem, dodatkowe szkolenie(a) w zakresie terapii metodą EEG Biofeedback?

• Tak - 14

• Nie - 1

• Brak odpowiedzi - 1

4. Gdzie się ono odbyło?

• Przedsiębiorstwo Informatyki Medycznej „ELMIKO”,

Milanówek, ul. J. Zaorskiego 2/29 - 8

• EEG Instytut, Warszawa, ul. Niekłańska 4/24 - 7

• Fundacja „Promyk Słońca”, Wrocław, ul. Swobodna - 5

• Na terenie poradni (zorganizowane przez ELMIKO) - 3

• Ośrodek Leczenia i Terapii Nerwic w Orzeszu - Zawiści - 1

• Praga - Czechy - 1

Najwięcej osób odbyło dodatkowe szkolenie w „ELMIKO” (8), a więc przedsiębiorstwie, które wyposażyło je w sprzęt oraz w EEG Instytucie (7).

5. Ile osób zostało przeszkolonych?

Ogółem do prowadzenia terapii metodą EEG Biofeedback przeszkolono 74 osoby, a ich liczbę w rozbiciu na poszczególne poradnie w kraju przedstawiono w Tabeli 2:

Tabela 2

Liczba osób przeszkolonych do prowadzenia terapii metodą EEG Biofeedback w poszczególnych poradniach

Lp.	Województwo	Nazwa poradni	Liczba osób
1.	dolnośląskie	PPP Nr 9, Wrocław	7
2.	kujawsko-pomorskie	PPP Nr 1, Bydgoszcz,	2
3.	lubelskie	PPP Nr 3, Lublin	-
4.	lubuskie	PPP Gorzów Wielkopolski	-
5.	łódzkie	Specjalistyczna Poradnia Wspierania Rozwoju i Terapii, Łódź	6
6.	małopolskie	PPP dla Dzieci Dyslektycznych, Kraków	10
7.	mazowieckie	SPPP „TOP”, Warszawa	5
8.	opolskie	Miejska PPP, Opole	3
9.	podkarpackie	Specjalistyczna Poradnia dla Dzieci i Młodzieży Dyslektycznej, Tarnobrzeg	5
10.	podlaskie	PPP Nr 1, Białystok	8
11.	pomorskie	PPP Nr 2, Gdynia	3
12.	śląskie	SPPP, Katowice	2
13.	świętokrzyskie	Miejski Zespół PPP, Kielce	4
14.	warmińsko-mazurskie	PPP Nr 1, Olsztyn	1
15.	wielkopolskie	PPP Nr 5, Poznań	3
16.	zachodniopomorskie	Powiatowa PPP, Koszalin	15-wszyscy prac.
O g ó ł e m			74

Liczba przeszkolonych specjalistów poradni waha się od 15 (Koszalin) do 1 (Olsztyn). W 2 poradniach nie przeszkolono żadnego pracownika (Gorzów Wlkp. i Lublin).

6. Czy w poradni jest prowadzona terapia metodą EEG Biofeedback?

Jeżeli „Nie” proszę podać przyczyny.

• Tak - 14

• Nie - 2

Przyczyny, z powodu których nie podjęto prowadzenia terapii:

• Brak osób posiadających uprawnienia do pracy tą metodą.

• Bardzo późny termin szkolenia (wrzesień 2006 r.).

• Problemy ze sprzętem - (konieczność wymiany głowicy ze względu na fałszowanie wyników).

Planowany termin rozpoczęcia terapii.

• Natychmiast po uzyskaniu przez pracowników kwalifikacji.

• Kwiecień 2007 r.

W 14 poradniach prowadzona jest terapia, natomiast 2 poradnie nie podjęły jeszcze pracy metodą EEG Biofeedback z powodu awarii sprzętu i braku odpowiednich kompetencji personelu.

7. Jakie problemy i trudności mieli Państwo z wdrażaniem tej metody?

Proszę opisać.

Brak trudności - 3 poradnie.

Pozostałe 13 poradni wymieniło trudności, które ujęto w następujące kategorie:

Braki kadrowe

• Mimo ogłoszeń brak chętnych do pracy tą metodą.

• Psycholodzy prowadzący terapię tą metodą są znacznie obciążeni zadaniami statutowymi.

• Brak etatów na realizację tego zadania zarówno dla lekarza, jak i terapeuty.

• Absencja chorobowa jednej z przeszkolonych osób.

• Brak lekarza neurologa przeszkolonego w stosowaniu tej metody (2 poradnie).

• Trudności dotyczące pozyskania pracownika z odpowiednim przygotowaniem i umiejętnościami wykorzystania sprzętu. W wyniku starań pozyskano dodatkowy etat na zatrudnienie doświadczonego terapeuty (Olsztyn).

Kompetencje kadry

• Brak osoby z kilkuletnią praktyką, która mogłaby konsultować wątpliwości merytoryczne oraz techniczne.

• Brak możliwości bezpośrednich konsultacji z osobami pracującymi tą metodą.

• Szkolenie wstępne oraz I stopnia nie zaspokoiło oczekiwań kursantów. Zbyt szybkie tempo i zakres materiału (bardzo obszerny) wzbudza do dziś obawę co do merytorycznego przygotowania do prowadzenia terapii (2 poradnie).

• Brak praktyki i niepewność związana z niemożnością korzystania z konsultacji i fachowej literatury w języku polskim.

• Brak przeszkolenia w kierunku interpretacji wyników oraz możliwości specjalistycznej konsultacji.

• Stałe korzystanie z porad neurologa dziecięcego, który wyznacza kierunki terapii, weryfikuje ewentualne nieprawidłowości.

Trudności finansowe:

• Doposażenie gabinetu (odpowiedni fotel).

• Stałe koszty związane z niezbędnymi akcesoriami: spirytus, tusz, maść.

• Wysoki koszt szkolenia wstępnego.

• Brak środków na dłuższe szkolenie pracowników.

Inne:

• Kłopoty z dostosowaniem terminów szkoleń.

• Zbyt krótki okres szkolenia w stosowaniu metody.

• Projekt poza szkoleniem wstępnym nie uwzględnił szkolenia pracowników w zakresie prowadzenia terapii, co znacznie wydłużyło okres wdrożenia metody.

Jak widać, poradnie miały najwięcej problemów wynikających z ograniczeń kadrowych oraz braku kompetentnych osób, z którymi specjaliści mogliby konsultować własne wątpliwości powstałe podczas prowadzenia terapii. Kadra poradnictwa w większości nie czuje się jeszcze odpowiednio przygotowana i wyszkolona do realizacji tego trudnego zadania. Dużą przeszkodę stanowią również trudności finansowe, m.in. właśnie brak środków na dalsze doskonalenie warsztatu pracy.

8. Czy poradnia prowadzi promocję dotyczącą terapii metodą EEG Biofeedback?

Proszę podać w jaki sposób.

Promocja nie jest prowadzona w 3 poradniach.

W jednym przypadku planowana jest od maja 2007 r.

Promocja jest zbędna według 2 poradni. Jako przyczynę takiego stanowiska podają:

• Rodzice przychodzący do gabinetu widzą sprzęt i proszą o terapię.

• Pracownicy poradni widząc potrzeby dzieci sami kwalifikują do terapii.

Pozostałe 11 poradni podało następujące metody promocji (niektóre po kilka metod):

• Informacja na stronie www poradni - 8

• Informacja w lokalnych mediach - 5

• Zebrania, konferencje, spotkania z nauczycielami i rodzicami, rady pedagogiczne - 4

• Informacje do szkół - 3

• Ulotka informacyjna - 2

• Targi edukacyjne - 2

• Przekaz ustny przez pracowników poradni - 2

• Prezentacje multimedialne dotyczące działalności poradni - 1

• Informator o poradni (broszura) - 1

• Prezentacja metody dla wizytatorów , pedagogów i dyrektorów poradni oraz członków Polskiego Towarzystwa Dysleksji Oddział w Gdyni (Gdańsk) - 1

• Informacja we wszystkich poradniach na terenie województwa - 1

Z powyższych wypowiedzi wynika, że 5 poradni nie prowadzi promocji, a najpopularniejszą formą promocji jest podanie informacji na stronie www poradni oraz w lokalnych mediach, dalej przekazywanie ich na zebraniach, konferencjach, spotkaniach z nauczycielami, rodzicami i radach pedagogicznych.

9. Od kiedy prowadzona jest w poradni terapia metodą EEG Biofeedback?

Terminy rozpoczęcia prowadzenia terapii są różne (od stycznia 2006 r. do marca 2007 r.), a dokładne daty podjęcia pracy tą metodą w poszczególnych poradniach przedstawiono w Tabeli 3:

Tabela 3

Daty rozpoczęcia terapii w poszczególnych poradniach z podziałem na województwa

Lp.	Województwo	Nazwa poradni	Data
1.	dolnośląskie	PPP Nr 9, Wrocław	01. 2006 r.
2.	kujawsko-pomorskie	PPP Nr 1, Bydgoszcz,	01. 2007 r.
3.	lubelskie	PPP Nr 3, Lublin	-
4.	lubuskie	PPP, Gorzów Wielkopolski	-
5.	łódzkie	Specjalistyczna Poradnia Wspierania Rozwoju i Terapii, Łódź	06. 2006 r.
6.	małopolskie	PPP dla Dzieci Dyslektycznych, Kraków	10. 2006 r.
7.	mazowieckie	SPPP „TOP”, Warszawa	10. 2006 r.
8.	opolskie	Miejska PPP, Opole	09. 2006 r.
9.	podkarpackie	Specjalistyczna Poradnia dla Dzieci i Młodzieży Dyslektycznej, Tarnobrzeg	03. 2007 r.
10.	podlaskie	PPP Nr 1, Białystok	09. 2006 r.
11.	pomorskie	PPP Nr 2, Gdynia	09. 2006 r.
12.	śląskie	SPPP, Katowice	03. 2006 r.
13.	świętokrzyskie	Miejski Zespół PPP, Kielce	04. 2006 r.
14.	warmińsko-mazurskie	PPP Nr 1, Olsztyn	09. 2006 r.
15.	wielkopolskie	PPP Nr 5, Poznań	02. 2007 r.
16.	zachodniopomorskie	Powiatowa PPP, Koszalin	02. 2007 r.

10 poradni rozpoczęło terapię w 2006 r. - najwcześniej PPP Nr 9 we Wrocławiu (w styczniu) oraz SPPP w Katowicach (w marcu), 4 poradnie w 2007 r., a 2 jeszcze nie rozpoczęły pracy tą metodą.

10. Czy wszyscy przeszkoleni pracownicy prowadzą terapię tą metodą?

• Tak - 6

• Nie - 9

• Brak odpowiedzi - 1

Tylko w 6 poradniach wszyscy przeszkoleni pracownicy podjęli się prowadzenia terapii, natomiast w 9 przypadkach nie wszyscy, co może świadczyć o trudności tego zadania.

11. Czy w poradni została zatrudniona dodatkowo osoba do prowadzenia terapii

metodą EEG Biofeedback (proszę podać imię, nazwisko, wykonywany zawód

oraz wymiar czasu pracy)?

• Tak - 4 (w Katowicach 2 osoby na ½ etatu każda)

• Nie - 12

W 4 poradniach zatrudniono dodatkowo osoby do prowadzenia terapii:

1. Katowice (neurolog dziecięcy - ½ etatu, psycholog - ½ etatu),

2. Kraków (pedagog/logopeda - cały etat),

3. Koszalin (pedagog - cały etat),

4. Olsztyn (psycholog - cały etat).

W 12 poradniach nie było możliwości zwiększenia liczby etatów i przyjęcia do pracy nowej osoby.

12. Czy zatrudnione osoby mają większe, niż specjaliści poradni, doświadczenie w

prowadzeniu terapii metodą EEG Biofeedback?

• Tak - 3 (Katowice, Kraków, Olsztyn)

• Nie - 1 (Koszalin)

W 3 przypadkach zatrudnieni dodatkowo specjaliści mają duże doświadczenie w prowadzeniu terapii, natomiast w poradni w Koszalinie osoba przyjęta do pracy bardzo intensywnie się szkoli i z pracą tą metodą wiąże swoją przyszłość zawodową.

13. Gdzie dodatkowo zatrudnione osoby pracowały lub nadal pracują (gdzie zdobywały doświadczenie)?

• Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna dla Dzieci Dyslektycznych w Krakowie,

• Górnośląskie Centrum Medyczne w Katowicach,

• Ośrodek Leczenia Nerwic, Centrum Matki i Dziecka w Katowicach,

• Nie pracowała, odbyła dłuższy od pracowników poradni kurs, z poszerzoną częścią praktyczną (Koszalin).

14. Kto aktualnie zajmuje się w poradni prowadzeniem terapii metodą EEG Biofeedback (proszę podać imię, nazwisko, wykonywany zawód oraz wymiar czasu pracy)?

Wykaz liczby specjalistów prowadzących terapię w poszczególnych poradniach z rozbiciem na województwa przedstawiono w Tabeli 4.

Tabela 4

Liczba specjalistów prowadzących terapię w poszczególnych poradniach

Lp.	Województwo	Nazwa poradni	Psycholog	Pedagog	Logopeda	Inny specjalista
1.	dolnośląskie	PPP Nr 9 Wrocław	5	2	-	-
2.	kujawsko- pomorskie	PPP Nr 1 Bydgoszcz	1	1	-	-
3.	lubelskie	PPP Nr 3 Lublin	-	-	-	-
4.	lubuskie	PPP Gorzów Wlkp	-	-	-	-
5.	łódzkie	SPWsp.Roz. i Terapii, Łódź	2	-	-	-
6.	małopolskie	PPP dla Dzieci Dysl.. Kraków	-	-	1	-
7.	mazowieckie	SPPP „TOP” Warszawa	2	-	-	1 socjolog
8.	opolskie	Miejska PPP Opole	2	1	-	-
9.	podkarpackie	SP dla Dz. i Mł. Dysl. Tarnobrzeg	2	1	2	-
10.	podlaskie	PPP Nr 1 Białystok	4	3	1	-
11.	pomorskie	PPP Nr 2 Gdynia	1	-	-	1 oligoforeno-pedagog
12.	śląskie	SPPP Katowice	1	-	-	2 rehabilitant neurolog
13.	świętokrzyskie	Miejski Zes. PPP Kielce	-	-	2	1 neurologopeda
14.	warmińsko-mazurskie	PPP Nr 1 Olsztyn	2	-	-	-
15.	wielkopolskie	PPP Nr 5 Poznań	3	-	-	-
16.	zachodnio- pomorskie	PPPP Koszalin	-	1	-	-
Ogółem			23	9	5	5

Z analizy danych wynika, że kadra specjalistów zajmujących się terapią metodą EEG Biofeedback w poradniach liczy ogółem 42 osoby, w tym:

• psychologów - 23

• pedagogów - 9

• logopedów - 5

• innych specjalistów - 5, w tym:

• neurolog - 1

• socjolog - 1

• rehabilitant - 1

• neurologopeda - 1

• oligofrenopedagog - 1

Najczęściej prowadzącym terapię w poradniach specjalistą jest psycholog.

15. Czy te osoby odbyły dalsze szkolenia i gdzie?

• Tak - 8

• Nie - 6

• Brak odpowiedzi - 2

Odpowiedzi twierdzącej udzieliło 8 poradni, a jako miejsce szkoleń wymieniły adresy tych samych instytucji co w odpowiedziach na pytanie 4, mianowicie:

• Przedsiębiorstwo Informatyki Medycznej „ELMIKO”, Milanówek, ul. J. Zaorskiego 2/29,

• EEG Instytut, Warszawa, ul. Niekłańska 4/24,

• Fundacja „Promyk Słońca”, Wrocław, ul. Swobodna .

W 6 poradniach specjaliści nie mieli możliwości dokształcania się.

16. Czy planowane są kolejne szkolenia pracowników poradni?

Jeżeli „Tak” to gdzie i kiedy?

• Tak - 14

• Nie - 1

• Brak odpowiedzi - 1

Pracownicy 14 poradni zadeklarowali chęć wzięcia udziału w kolejnych szkoleniach prowadzonych przez następujące instytucje:

• Przedsiębiorstwo Informatyki Medycznej „ELMIKO”, Milanówek, ul. J. Zaorskiego 2/29 - 7

• EEG Instytut, Warszawa, ul. Niekłańska 4/24 - 1

• Fundacja „Promyk Słońca”, Wrocław, ul. Swobodna - 2

• Bez podania miejsca szkolenia - 4

Najwięcej - 7 poradni wybrało „ELMIKO” jako kontynuatora szkoleń.

17. Ile osób objęto terapią (z uwzględnieniem obecnie prowadzonych przypadków)?

18. Jaki jest wiek klientów poddawanych terapii?

Dane dotyczące pytania 17 i 18 przedstawiono w Tabeli 5:

Tabela 5

Liczba oraz wiek dzieci i młodzieży poddanych terapii w poszczególnych poradniach

Lp.	Województwo	Nazwa poradni	Liczba dzieci	Wiek
1.	dolnośląskie	PPP Nr 9, Wrocław	44	4,5 - 18
2.	kujawsko-pomorskie	PPP Nr 1, Bydgoszcz,	6	7 - 12
3.	lubelskie	PPP Nr 3, Lublin	-	-
4.	lubuskie	PPP, Gorzów Wielkopolski	-	-
5.	łódzkie	Specjalistyczna Poradnia Wspierania Rozwoju i Terapii, Łódź	16	6 - 14
6.	małopolskie	PPP dla Dzieci Dyslektycznych, Kraków	33	7 - 17
7.	mazowieckie	SPPP „TOP”, Warszawa	26	11 - 19
8.	opolskie	Miejska PPP, Opole	20	8 - 17
9.	podkarpackie	Specjalistyczna Poradnia dla Dzieci i Młodzieży Dyslektycznej, Tarnobrzeg	10	8 - 12
10.	podlaskie	PPP Nr 1, Białystok	20	7 - 15
11.	pomorskie	PPP Nr 2, Gdynia	14	7 - 17
12.	śląskie	SPPP, Katowice	brak inf.	10 - 19
13.	świętokrzyskie	Miejski Zespół PPP, Kielce	64	6 - 19
14.	warmińsko-mazurskie	PPP Nr 1, Olsztyn	14	5 - 18
15.	wielkopolskie	PPP Nr 5, Poznań	2	10 i 14
16.	zachodniopomorskie	Powiatowa PPP, Koszalin	11	6 - 19
Liczba pacjentów ogółem			280

Ogółem terapią metodą EEG Biofeedback objęto 280 pacjentów w wieku od 4,5 do 19 lat,

najwięcej w poradni w Kielcach - 64, we Wrocławiu - 44 oraz Krakowie - 33.

Katowice nie podały ogólnej liczby dzieci objętych terapią.

19. Terapia dotyczyła osób z następującymi problemami (proszę podać ich liczbę).

Niektóre poradnie zaznaczyły znakiem „plus” , że pracowały z pacjentami z danym

problemem, ale nie podały ich liczby.

Niektóre dzieci prezentowały po kilka rodzajów zaburzeń .

Rodzaj problemu Liczba pacjentów

• ADHD - 102 (3 znaki plus)

• ADD - 7 (2 znaki plus),

• dysleksją - 67 (3 znaki plus),

• dysgrafią - 42 (1 znak plus),

• dysortografią - 52 (1 znak plus),

Poradnie w Kielcach i Wrocławiu podały liczbę pacjentów bez podziału na dysleksję, dysgrafię, dysortografię i są to odpowiednio liczby - 14 i 9

• dyskalkulią - 3 (1 znak plus),

• opóźnieniem rozwoju psychomotorycznego - 30

• innymi problemami:

• zaburzenia zachowania - 10

• autyzm - 2

• jąkanie - 3

• nadpobudliwość psychoruchowa - 7

• trudności szkolne - 2

• trudności z koncentracją uwagi, zapamiętywaniem i problemami motywacyjnymi - bez podania liczby przypadków.

Analizując powyższe dane można stwierdzić, że najczęściej prowadzono terapię z dziećmi z ADHD - 102 przypadki, dysleksją - 67, dysortografią - 52, dysgrafią - 42. Są to jednak dane szacunkowe, gdyż niektóre poradnie zaznaczyły znakiem „plus” zaburzenie, bez podania liczby pacjentów, a poradnie w Kielcach i Wrocławiu podały jako ogólną liczbę pacjentów z dysleksją, dysgrafią i dysortografią.

Dość liczną grupę stanowiły również dzieci z opóźnieniem rozwoju psychomotorycznego -30.

20. Jak często odbywają się sesje terapeutyczne w przypadku jednej osoby?

Częstotliwość sesji Liczba poradni

• 1 raz w tygodniu 7

• 1 lub 2 razy w tygodniu 3

• 2 razy w tygodniu 3

• od 2 do 3 razy w tygodniu 1

Terapia prowadzona jest najczęściej 1 raz w tygodniu, zdecydowanie rzadziej 2 lub 3 razy.

21. Ile sesji (średnio) obejmuje terapia jednej osoby?

Liczba sesji Liczba poradni

• 10 3

• 10 - 20 4

• 10 - 30 1

• 20 2

• 30 2

• 30 - 40 1

• 24 - 32 1

Jak widać liczba sesji terapeutycznych jest bardzo zróżnicowana, najwięcej poradni poświęca jednemu pacjentowi 10 lub 20 sesji.

22. Jak wstępnie oceniają Państwo efektywność terapii w zależności od rodzaju

problemu?

Odpowiedzi udzieliło 7 poradni, natomiast 9 nie było w stanie określić, na obecnym etapie pracy, efektywności prowadzonej terapii. Ocenę skuteczności terapii, w zależności od rodzaju problemu, obrazuje Tabela 6. Podano w niej liczę poradni, które oceniały skuteczność terapii.

Tabela 6

Skuteczność terapii metodą EEG Biofeedback w odniesieniu do różnych rodzajów problemów w ocenie specjalistów poradni.

Rodzaj problemu	nieskuteczna	mało skuteczna	średnio skuteczna	skuteczna	bardzo skuteczna
ADHD	-Ⴀ	1Ⴀ	1Ⴀ	Ⴀ4	Ⴀ1
ADD	-	-	-	3	1
dysleksja	-	2	3	1	-
dysgrafia	-	-	1	1	-
dysortografia	-	1	1	1	-
dyskalkulia	-	-	-	1	-
opóźnienie rozwoju psychomotor.	-	-	-	1	-

Jedna z poradni oceniła terapię metodą EEG Biofeedback jako bardzo skuteczną w przypadku następujących problemów:

• moczenie nocne

• nie trzymanie kału

• zaburzenia koncentracja uwagi

• bóle migrenowe

• tiki

• agresja

• zaburzenia pamięci.

Również jedna oceniła tę terapię jako średnio skuteczną w przypadku stosowania jej u pacjentów z:

• zaburzeniami lękowymi

• afazją/dysfazją.

Zgłoszono również następujące Uwagi dotyczące efektywności prowadzonej terapii, które zacytowano poniżej:

• Mamy jeszcze zbyt mało doświadczeń by dokonać wiarygodnej oceny skuteczności prowadzonej terapii.

• Zbyt mała liczba przeprowadzonych sesji wyklucza rzetelną ocenę skuteczności. Po dziesięciu sesjach poprawa jest niewielka, określana jako większa łatwość w skupianiu uwagi i poprawa w zapamiętywaniu. Z moich doświadczeń wynika, że terapia metodą EEG Biofeedback działa lepiej w połączeniu z innymi metodami oddziaływania np. terapią pedagogiczną czy psychoterapią.

• Okres prowadzenia terapii jest zbyt krótki, aby wyciągnąć więcej wniosków.

• Jesteśmy w trakcie prowadzenia tej formy terapii, ale mamy za małe doświadczenie, żeby na tym etapie pracy móc rzetelnie ocenić skuteczność terapii. Możliwe to będzie najwcześniej po 2 latach pracy, w miarę jak będziemy sukcesywnie otrzymywać informację zwrotną od uczniów i ich rodziców.

• Terapię rozpoczęto od 1 marca 2007 r. więc na ocenę skuteczności jest jeszcze zbyt wcześnie.

• Ocena skuteczności byłaby pełniejsza, gdyby osoba prowadząca mogła zapewnić pacjentom liczbę treningów odpowiadającą ich potrzebom. W związku jednak z ogromną liczbą osób oczekujących na terapię maksymalna liczba treningów dla jednej osoby nie przekracza 20, co w wielu przypadkach jest niewystarczające.

• Terapia w większości przypadków nieukończona (trudno ocenić więc efektywność). Zauważone są pozytywne efekty u dzieci dyslektycznych w oparciu o dotychczasową analizę.

• Na obecnym etapie pracy trudno ocenić efektywność. Zauważa się jednak bardzo wysoki poziom motywacji uczestników terapii i subiektywne poczucie poprawy jakości funkcjonowania poznawczego.

• Zbyt krótki okres prowadzenia terapii aby ocenić jej efekty.

23. W oparciu o jakie czynniki dokonali Państwo oceny skuteczności terapii?

Proszę otoczyć kółkiem właściwą odpowiedź (możliwe jest zaznaczenie kilku

odpowiedzi).

1. własna diagnoza (zmiany parametrów fizjologicznych) - 11

2. informacje od klienta - 11

3. informacje od rodziców klienta - 10

4. informacje ze szkoły lub placówki - 3

5. inne (proszę podać jakie) - 2 (np. od innych pracowników poradni).

24. Czy istnieją czynniki utrudniające Państwu prowadzenie terapii?

Proszę podać jakie:

• Tak - 12

• Nie - 3

• Brak odpowiedzi - 1

Czynniki utrudniające prowadzenie terapii wymienione przez 12 poradni zakwalifikowano

do następujących kategorii:

Braki kadrowe

• Ograniczone możliwości kadrowe placówki.

• Trudności z zatrudnieniem neurologa dziecięcego posiadającego wiedzę i doświadczenie w zakresie terapii EEG Biofeedback.

Kompetencje kadry

• Zbyt mała wiedza i niemożność konsultowania przypadków.

• Brak pewności w działaniu spowodowany brakiem wiedzy.

• Brak kompetentnego przeszkolenia.

Warunki realizacji zadania

• Brak oprogramowania umożliwiającego analizę krzywej uczenia się (trendy zmian po kolejnych sesjach) co bardzo komplikuje analizę i niepotrzebnie wydłuża jej czas.

• Hałas dochodzący z korytarza, powodowany przez innych pacjentów poradni lub uczestników różnych szkoleń.

• Brak drugiego gabinetu EEGBiofeedback, gdzie drugi terapeuta mógłby równolegle prowadzić trening. Z doświadczeń wynika, że większość pacjentów chciałaby przychodzić na treningi po południu (po lekcjach).

• Obciążenie pracowników zadaniami statutowymi ogranicza czas przeznaczony na terapię.

• Brak dodatkowych godzin na tę formę terapii.

• Nieregularność wizyt pacjentów spowodowana absencją chorobową lub zmianą planu lekcji.

• Odległość placówki od miejsca zamieszkania dzieci (od 7 do 40 km).

• Brak możliwości konsultacji, superwizji.

• Ogromna liczba osób oczekujących w kolejce na treningi.

Trudności finansowe

• Bariera finansowa w korzystaniu z superwizji.

• Drogie szkolenia.

• Brak możliwości dokształcania się w okolicach Koszalina, co znacznie podwyższa koszty szkoleń.

• Mała dostępność do bezpłatnych badań EEG ogranicza możliwość korzystania z terapii dzieciom z rodzin najuboższych.

25. Inne uwagi dotyczące terapii metodą EEG Biofeedback

Brak odpowiedzi - 8 poradni.

Uwagi zgłoszone przez 8 pozostałych poradni:

• Bez podstaw z zakresu neuropsychologii trudno jest realizować terapię metodą EEG Biofeedback.

• Dobre efekty daje połączenie terapii EEG Biofeedback z równoległym treningiem mentalnym (ćwiczenia wyobraźni). Piękna szata graficzna gier firmy ELMIKO sprzyja podejmowaniu różnorodnych tematów związanych z kształtowaniem postawy wobec pracy, relaksu i kształtowania właściwej motywacji i samooceny.

• Dostrzegamy konieczność korzystania z konsultacji specjalistów w formie stałych spotkań superwizyjnych.

• Odczuwamy potrzebę dalszego doszkalania się na bardziej zaawansowanym poziomie. W tej sprawie oczekujemy pomocy ze strony CMPPP w zorganizowaniu takiego szkolenia, jak również znalezienia lekarza neurologa jako konsultanta dla osób pracujących tą metodą.

• Dlaczego niektórzy traktują tę metodę terapii jako szarlatanerię? To zniechęca do stosowania jej w praktyce.

• Konieczność uzupełnienia programu o nowe wideogry i jego modyfikacja ze względu na konieczność indywidualnego dostosowania do potrzeb pacjenta - np. muzyka, czytanie, opowiadanie.

• EEG Biofeedback jest metodą poszerzającą ofertę naszej poradni w zakresie terapii.

• Brak oferty szkoleń i możliwości bieżących konsultacji w cenach dostępnych dla możliwości budżetowych placówki oświatowej.

• Metoda jest jeszcze zbyt słabo znana i wielu klientów trzeba do niej przekonywać (Koszalin).

• Konieczne jest organizowanie szkoleń w celu podnoszenia kwalifikacji i pogłębiania zdobytej wiedzy.

• Obniżenie kosztów kursów doskonalących.

26. Czy w sprzęt komputerowy wraz z oprogramowaniem EEG BIOFEEDBACK,

zdaniem Państwa, powinny zostać wyposażone wszystkie poradnie

psychologiczno-pedagogiczne?

• Tak - 11

• Nie - 5

Dodatkowe wypowiedzi:

• Tak, pod warunkiem, że albo poradnie będą miały mniejszy rejon albo zatrudnią dodatkowych pracowników.

• Wskazany jest jedynie specjalistyczny nadzór lekarza neurologa (odpowiedź - Nie).

• W miarę zgłaszanych potrzeb przez osoby już wyszkolone w metodzie, pracujące w poradniach rejonowych.

• Pod warunkiem, że zapewnione zostanie profesjonalne szkolenie (wraz ze środkami finansowymi na ten cel).

27. Czy widzą Państwo potrzebę zorganizowania w CMPPP spotkania osób

prowadzących terapię metodą EEG Biofeedback?

• Tak - 13

• Nie - 3

Dodatkowe wypowiedzi:

• Jeżeli takie spotkanie miałoby miejsce, potrzebni byliby superwizorzy w liczbie umożliwiającej wręcz indywidualne konsultacje (np. 1 na 3 pracowników). W przeciwnym wypadku będzie ono na zbyt dużym poziomie ogólności.

• Naszym zdaniem powinno to być spotkanie z profesjonalistą, który udzielałby instruktażu na temat pisania protokołów oraz pomagał w dokonaniu analizy wyników badań.

• Wyłącznie w celu podnoszenia kwalifikacji i praktycznych umiejętności osób prowadzących terapię. Szkolenie powinno być prowadzone przez specjalistów z wieloletnim doświadczeniem i mieć charakter warsztatów prowadzonych przez superwizora od tej metody.

PODSUMOWANIE

Po dokonaniu szczegółowej analizy wypowiedzi ankietowanych stwierdzono:

• Wypełnioną ankietę nadesłały wszystkie poradnie, do których ją rozesłano.

• Terapię metodą EEG Biofeedback podjęło 14 poradni.

• Pracę rozpoczynano w bardzo różnych terminach, a mianowicie w przedziale od stycznia 2006 r. do marca 2007 r. Najwcześniej zaczęto prowadzić terapię we Wrocławiu i Katowicach. W 2 poradniach: w Gorzowie Wlkp. i Lublinie nie podjęto jeszcze terapii z przyczyn obiektywnych (awarii sprzętu i opóźnienia daty szkoleń).

• 15 poradni dysponuje oddzielnymi pomieszczeniami do prowadzenia terapii, w tym 14 jest wyposażonych zgodnie z wymaganymi standardami. W przypadku 1 poradni sprzęt znajduje się w gabinecie psychologa.

• 74 pracowników zostało przeszkolonych do prowadzenia terapii, najwięcej w Koszalinie (15 osób), najmniej w Olsztynie (1 osoba). Specjaliści szkolili się najczęściej w Przedsiębiorstwie Informatyki Medycznej „ELMIKO” (tę instytucję podano 8 razy), w EEG Instytucie (7 razy) oraz w Fundacji „Promyk Słońca” (5 razy).

• Pomimo odbycia szkoleń, na podjęcie terapii zdecydowała się tylko połowa pracowników poradni (np. w Koszalinie, pomimo największej liczy uczestników szkolenia, nikt nie rozpoczął pracy i zatrudniono tam dodatkową osobę). W 4 placówkach udało się przyjąć dodatkowe osoby do pracy tą metodą. Ogółem 42 specjalistów zajmuje się terapią, w tym 23 psychologów (najwięcej), 9 pedagogów, 5 logopedów oraz 5 innych specjalistów (neurolog, socjolog, rehabilitant, neurologopeda, oligofrenopedagog).

• 8 poradni zasygnalizowało, że pracownicy prowadzący terapię odbyli dodatkowe szkolenia w trzech wyżej wymienionych instytucjach. Planowane są również dalsze szkolenia, co zadeklarowało 14 poradni.

• Ogółem terapią objęto 280 pacjentów w wieku od 4,5 do 19 lat, najwięcej w poradni w Kielcach -64, we Wrocławiu - 44 oraz Krakowie - 33. Poradnia w Katowicach nie podała ogólnej liczby pacjentów.

• Najczęściej poddawano terapii dzieci z ADHD - 102 przypadki, dysleksją - 67, dysortografią - 52, dysgrafią - 42. Dość liczną grupę stanowiły również dzieci z opóźnieniem rozwoju psychomotorycznego - 30. Są to jednak dane szacunkowe, gdyż niektóre poradnie zaznaczyły znakiem „plus” zaburzenie, bez podania liczby pacjentów, a poradnie w Kielcach i Wrocławiu podały jako ogólną liczbę pacjentów z dysleksją, dysgrafią i dysortografią.

• Terapia była prowadzona najczęściej 1 raz w tygodniu, zdecydowanie rzadziej 2 lub 3 razy. Liczba sesji terapeutycznych poświęconych jednej osobie była bardzo zróżnicowana, najwięcej poradni przeznaczało na pracę z pacjentem 10 lub 20 sesji.

• Bardzo istotną sprawą w terapii jest jej skuteczność. Na temat efektywności metody EEG Biofeedback wypowiedziało się 7 poradni. Dokonano oceny w zależności od rodzaju problemu. I tak: terapia, wg prowadzących ją specjalistów, jest skuteczna wobec pacjentów z ADHD (4 poradnie) i ADD (3 poradnie) oraz bardzo skuteczna również w przypadku tych samych zaburzeń (po 1 wypowiedzi), natomiast średnio skuteczna wobec dzieci z dysleksją (3 poradnie). Niestety, 9 poradni nie było w stanie określić efektywności swoich oddziaływań na obecnym etapie pracy. Wynika to ze zbyt małych doświadczeń (krótkiego czasu realizacji zadania i małej liczby przeprowadzonych sesji terapeutycznych).

• Oceny skuteczności terapii dokonywano najczęściej na podstawie: własnej diagnozy (zmiany parametrów fizjologicznych) i informacji od klienta - 11 poradni oraz informacji od rodziców pacjenta - 10 poradni.

• Poradnie zgłosiły również problemy utrudniające im wdrażanie metody oraz czynniki nadal utrudniające im pracę. Zarówno jedne, jak i drugie, oscylowały wokół trudności związanych z brakami kadrowymi, małymi kompetencjami kadry prowadzącej terapię, trudnościami finansowymi oraz barakiem odpowiednich warunków do realizacji tego zadania.

• Większość poradni (11) prowadziła promocję terapii metodą EEG Biofeedback. Najpopularniejszą formą było podawanie informacji na stronie www poradni oraz w lokalnych mediach, przekazywano je również na zebraniach, konferencjach, spotkaniach z nauczycielami, rodzicami i radach pedagogicznych. Tylko 3 poradnie nie podjęły żadnych działań promocyjnych, a według 2 - promocja jest w ogóle zbędna.

WNIOSKI

• Terapia metodą EEG Biofeedback wymaga dużego doświadczenia prowadzących ją specjalistów. Dotychczasowe rezultaty pracy tą metodą są obiecujące i dające nadzieję na przyszłość. Potrzeba większej promocji, gdyż w Polsce jest jeszcze nadal mało znana i popularna.

• Poziom trudności w stosowaniu tej metody powoduje, że niektóre poradnie, nie mogąc zapewnić pracownikom odpowiedniego przygotowania, nie były w stanie podjąć się jej prowadzenia.

• Nie wszyscy specjaliści pracujący już tą metodą terapii czują się pewnie i kompetentnie, ale należy zaznaczyć, że są wśród prowadzących terapię również osoby z dużym doświadczeniem zawodowym w tym zakresie.

• W celu uzyskania jak najlepszych rezultatów terapii, konieczne jest stałe podnoszenie kwalifikacji kadry specjalistów prowadzących treningi poprzez ich uczestnictwo w dalszych szkoleniach. Wymaga to zwiększenia nakładów finansowych, gdyż koszty dostępnych kursów doskonalących są wysokie.

• Niezbędne jest również zapewnienie osobom prowadzącym terapię możliwości korzystania z konsultacji specjalistów w formie stałych spotkań superwizyjnych.

• Wskazane jest stworzenie terapeutom warunków do częstszego prowadzenia sesji, zgodnie z potrzebami pacjentów. W związku z dużą liczbą oczekujących na terapię, maksymalna liczba treningów dla jednej osoby nie przekracza 10 - 20, co w wielu przypadkach jest niewystarczające. Po 10 sesjach poprawa jest niewielka, określana jako większa łatwość w skupianiu uwagi i poprawa w zapamiętywaniu.

• Niektórzy specjaliści uważają, ze EEG Biofeedback działa lepiej w połączeniu z innymi metodami oddziaływania np. terapią pedagogiczną, psychoterapią,, treningiem mentalnym (ćwiczeniami wyobraźni).

• Wskazane jest prowadzenie ewaluacji i dokładne monitorowanie efektów terapii.

• Sukcesywnie należy uzupełniać program o nowe wideogry i modyfikować go ze względu na konieczność indywidualnego dostosowania do potrzeb pacjenta (np. muzyka, czytanie, opowiadanie).

• Za wyposażeniem w EEG Biofeedback kolejnych poradni psychologiczno-pedagogicznych opowiada się 11 respondentów, ale tylko wtedy, gdy będą spełnione odpowiednie warunki, a mianowicie: zostaną zapewnione profesjonalne szkolenia wraz ze środkami finansowymi na ten cel, a także jeśli poradnie będę mogły zatrudnić dodatkowych pracowników. Pięć poradni jest przeciwnych zakupowi sprzętu do następnych placówek.

Warszawa, dnia 04.06.2007 r. Opracowała:

Urszula Olesińska

Pracownia Rozwoju Poradnictwa

4

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej

00-644 Warszawa, ul. Polna 46 A

Centrala: 825 44 51 (:3); Sekretariat tel./fax: [phone]; Internet: www.cmppp.edu.pl; E-mail: [e-mail]

___________________________________________________________________________________________

---