Macierzanka piaskowa

85a] Macierzanka piaskowa - Thymus serphyllum

Skład chemiczny: Głównie olejek eteryczny o różnym składzie, garbniki, gorycze, flawonoidy, sole mineralne.

Działanie: hamuje rozwój bakterii chorobotwórczych, wykrztuśny, pobudzający tworzenie soków żołądkowych, zawiera substancje wonne aromatyczne.

Zastosowanie: działanie zależy głównie od olejku eterycznego- tymol i karwakrol działają przeciwbakteryjnie, dlatego stosuje się je w paradentozie, do płukania jamy ustnej, przy zapaleniach na okłady i kąpiele aromatyczne.

Bardzo dobry środek wykrztuśny, żołądkowy, a także przyprawa.

Napar: z 1 łyżeczki ziela na 1,5 szkl wody, zostawić pod przykryciem na 20min, odcedzić. Pić po 0,5 szkl 3-4 razy dziennie przed posiłkiem jako pobudzający soki żołądkowe, a po jedzeniu jak reszta wyżej opisana.

Napar: z 2,5 łyżeczki ziela na 2 szkl wody [odstawić pod przykryciem na 15min] stosować do płukania gardła i jamy ustnej, przemywań, okładów.

Macierzankę można mieszać z rumiankiem, liśćmi szałwii, zielem nostrzyka, liśćmi babki, orzecha włoskiego, kwiatem lipy, koszyczkami nagietka, krwawnika, hyzopu.

Do kąpieli przygotowuje się odwar 200g ziela na 3 litry wody- po przecedzeniu dolać do wanny wypełnionej w połowie wodą o temp. 37-39 st C. Kąpać się 10min [zależnie od wieku i stanu zdrowia] przy rekonwalescencji, dla osób starszych itp. Są to kąpiele wzmacniające i odświeżające.

85b] Macierzanka piaskowa

Działanie: osłaniające na górne drogi oddechowe, rozkurczowe, usprawnia trawienie, hamuje rozwój drobnoustrojów w jelitach i drogach oddechowych.

Macierzanka działa dezynfekująco, wykrztuśnie i rozkurczowo.

Stosuje się jako lek wykrztuśny, rozkurczowy i odkażający w nieżytach dróg oddechowych.

Stosuje się także w zapaleniu dróg moczowych, złym trawieniu, wzdęciach.

Zewnętrznie do płukania jamy ustnej i gardła, do okładów i przemywań w trądziku młodzieńczym, drobnych zranieniach, oparzeniach, ukąszeniach owadów.

Macierzanka jest podawana w postaci syropów, odwarów, naparów lub kropli. Często w połączeniu z innymi ziołami przy kokluszu, suchym męczącym kaszlu i nieżytach oskrzeli.

Napar: 1 łyżkę ziela zalać 1,5 szkl wrzątku, zaparzać pod przykryciem 10min. przecedzić. Pić po 1/4 szkl 2-3 razy dziennie na 30min przed posiłkiem jako lek zwiększający łaknienie lub po posiłku jako środek wiatropędny i wykrztuśny.

85c] Macierzanka piaskowa

Napar z macierzanki jest stosowany w przypadku upartego, przewlekłego kaszlu, blednicy, niedokrwistości, przeciw puchlinie wodnej, chorobom pęcherza, nieżytom żołądka, nieżytom dróg oddechowych, przy kurczach jelitowych, niedomogach wątroby, biegunkach, bronchitach i astmie, nadmiernym wydzielaniu żółci, wzdęciach, glistach.

Stosowana zewnętrznie działa bakteriobójczo, przeciwzapalnie, a ściągająco na błony jamy ustnej, gardła, sromu i pochwy.

Jest zalecana na uszkodzony naskórek, ukłucia owadów, oparzenia, zranienia.

Macierzanka rzadko używana jest pojedynczo - zwykle wchodzi w skład mieszanek ziołowych.

Napar na zapalenie okostnej zębowej: ziele macierzanki, kwiat rumianku, liść mięty, liść szałwii. Płukać zęby co 15min w ciepłym naparze.

85d] Macierzanka piaskowa

Krzewinka o wys. 15cm, kwitnie całe lato.

Ziele macierzanki działa odkażająco, moczopędnie, przeciwskurczowo, wykrztuśnie.

Napar: z 1 łyżki ziela i 1 szkl wrzątku pije się 2 razy dziennie po 1/2 szkl przy nieżytach dróg oddechowych kaszlu, złym trawieniu, zapaleniu miedniczek nerkowych, pęcherza i chorobach wątroby.

Używa się tego naparu również do płukania gardła i jamy ustnej, przy zapaleniach skóry i oczu, przy stłuczeniach i ranach, do kąpieli wzmacniających dla dzieci, rekonwalescentów i osób starszych.

Kąpiel przygotowuje się zagotowując 200g suszonego ziela w 2-4 litrach wody i gdy odwar naciągnie, odcedza się go do wanny i uzupełnia do połowy wanny wodą.

85e] Macierzanka piaskowa

Surowcem jest ziele macierzanki zbierane na początku kwitnienia.

Suche rośliny zawierają ok. 0,5% olejku eterycznego, garbniki, gorycze, flawonoidy, kwasy organiczne, sole mineralne.

Wewnętrznie wyciągi z macierzanki stosuje się w nieżytach przewodu pokarmowego, nadmiernej fermentacji, wzdęciach, bólach brzucha, zaparciach, osłabieniu łaknienia przyswajania składników pokarmowych.

Poza tym w nieżytach oskrzeli, przy zaleganiu wydzieliny śluzowej, zaniku odruchu wykrztuśnego, przy suchym kaszlu i infekcji bakteryjnej.

Zewnętrznie w trądziku krostkowym, zapaleniu torebek włosowych, na małe rany, skaleczenia i ropnie [okłady]. Jako płukanka w nieżycie jamy ustnej i gardła.

Do irygacji, obmywań i tamponów w zapaleniu sromu i pochwy, upławach i świądzie.

Napar: 1 łyżka ziela na 1,5 szkl wrzątku. Pić 1/4-1/2 szkl 2-3 razy dziennie na 30min przed posiłkiem w celu pobudzenia czynności żołądka, a po jedzeniu - środek wiatropędny, wykrztuśny.

Odwar: 1 łyżka ziela na 1 szkl wody - do płukanek i obmywań [można stosować razem z rumiankiem lub szałwią]. Do irygacji odwar rozcieńczyć z równą ilością wody.

85f] Macierzanka piaskowa

W czasach starożytnych była m.in. wykorzystywana do balsamowania zwłok.

Inna nazwa: cząberek.

W celach leczniczych wykorzystywane jest ziele macierzanki.

Macierzanka zawiera olejek eteryczny, którego ilość zależy od rodzaj€ ziela, ponadto zawiera garbniki, związki gorzkie, flawonoidy, kwasy organiczne, sole mineralne.

Działanie: wykrztuśne, dezynfekujące, żołądkowe.

Wyciągi z macierzanki są dobrym lekiem wykrztuśnym zwiększającym produkcję śluzu, pobudzają ruchy rzęsek nabłonka oddechowego, czym ułatwiają przeczyszczanie się dróg oddechowych z pyłów, które wdychamy z dymem tytoniowym z powietrza.

Zapobiegają wzrostowi bakterii w drogach oddechowych.

Macierzanka jest cennym zielem dla palaczy tytoniu i chorych na przewlekłe nieżyty oskrzeli.

Garbniki i olejek eteryczny dezynfekują drogi oddechowe i przewód pokarmowy od jamy ustnej aż po jelito grube. Zapobiegają one szybkiemu rozwojowi bakterii i nadmiernej fermentacji w przewodzie pokarmowym.

Macierzanka pobudza wydzielanie soków trawiennych w przewodzie pokarmowym i znosi wzdęcia brzucha oraz jest korzystnym lekiem w nieżycie niedokwaśności.

Wyciągi macierzanki na błony śluzowe narządów rodnych działają ściągająco i dezynfekująco, podobnie działają na skórę.

Mogą być używane do leczenia drobnych skaleczeń, oparzeń, a także w przypadkach użądleń przez owady.

Przynoszą poprawę w nerwobólach i stłuczeniach po urazach.

Macierzanka może być wykorzystywana w przypadkach kataru, bólom głowy, migreny, w

bolesnym miesiączkowaniu.

Napar: 1 łyżkę ziela zalać 1 szkl wrzątku, odstawić pod przykryciem na 10-15min. Pic w 2-3 porcjach przed jedzeniem jako środek wykrztuśny, poprawiający łaknienie, a po jedzeniu dla lepszego trawienia i zniesienia wzdęć.

Napar ten może być też stosowany zewnętrznie na skórę, do płukania ust i gardła, przemywania sromu.

W przypadkach nerwobólów zaparzyć 2-3 łyżki suszonego ziela na 1 szkl wody i stosować jako kompresy na bolące miejsca.

Macierzankę można łączyć z rumiankiem, szałwią, nagietkiem, babką, lipą.

Macierzanka wchodzi w skład mieszanki Septosan, a wyciąg w skład płynu Pectosal.

Wysiewa się w szklarni dla wyhodowania rozsady, przesadza się, gdy sadzonki mają 5-7 cm wysokości. Zbiera się kwitnące ziele na początku kwitnienia.

85g] Macierzanka piaskowa

Ma działanie antyseptyczne, ściągające, przeciwzapalne, pobudzające, wykrztuśne, przeciwskurczowe i moczopędne.

Stosuje się ją przy schorzeniach dróg oddechowych, grypie, krztuścu, dychawicy oskrzelowej, zaburzeniach przewodu pokarmowego, stanach zapalnych miedniczek nerkowych i pęcherza, schorzeniach wątroby, upławach, migrenach, zawrotach głowy i bólach głowy oraz przy pasożytach jelitowych.

Zewnętrznie stosuje się w bólach neuralgicznych i reumatycznych, przy zapaleniu skóry i oczu, na wrzody, rany, stłuczenia.

85h] Macierzanka piaskowa

Działanie: wiatropędne, bakteriobójcze, przeciwskurczowe, wykrztuśne, ściągające, przeciwrobacze.

Zawartość dużej ilości olejków eterycznych sprawia, że macierzanka jest skutecznym środkiem wiatropędnym, w leczeniu niestrawności oraz przy osłabionej przemianie materii.

Olejek ma silne działanie odkażające, dlatego często wykorzystywany jest w postaci płynnej do przemywania zainfekowanych ran.

Macierzanka stosowana wewnętrznie skutecznie zwalcza infekcje układu oddechowego i trawiennego.

Może być używana do płukania przy zaczerwienieniu i zapaleniu gardła, migdałków podniebiennych oraz ataków suchego kaszlu.

Jest doskonałym środkiem na kaszel, wspomagającym odkrztuszanie i eliminującym niepotrzebne skurcze. Można ją stosować w zapaleniu oskrzeli, krztuścu i astmie.

Jest łagodnym środkiem ściągającym używanym u dzieci w biegunce i moczeniu nocnym.

85i] Macierzanka piaskowa

Surowiec macierzanki zawiera złożony olejek lotny, a między innymi tymol i karwakrol, działające wybitnie odkażająco, bakteriobójczo i wykrztuśnie (podobnie jak tymianek).

Głównie dzięki tym właściwościom surowca tego - w postaci naparu - używa się przy kokluszu, jako środka łagodzącego kaszel, przy zapaleniach oskrzeli i dychawicy oskrzelowej, a także pomocniczo przy grypie i przeziębieniach.

Ponadto macierzanka zawiera garbniki, flawonoidy i gorycze pobudzające wydzielanie soku żołądkowego.

Regulują trawienie, działają przeciwskurczowo i wiatropędnie.

Dla tych właściwości napar tego surowca stosuje się w nieżycie żołądka i jelit, przy wzdęciach, nadmiernej fermentacji i braku apetytu.

W medycynie ludowej od dawna używa się macierzanki przy różnych chorobach kobiecych.

Napar tego surowca otrzymujemy zalewając kopiastą łyżkę ziela szklanką wrzątku i odstawiając pod przykryciem na 10-15 minut. Następnie cedzimy i pijemy 3 razy dziennie po 1/2 szklanki (przy schorzeniach dróg oddechowych dodać łyżeczkę miodu).

Napar ten stosuje się także do płukania zapalonego gardła.

Do zewnętrznego użytku stosuje się zazwyczaj stężony napar. 2 i 1/2 łyżki tego surowca zalać 1 i 1/1, szklanki gorącej wody, podgrzewać pod przykryciem do zagotowania, odstawić na 15 minut do naciągnięcia, przecedzić i stosować do płukania ust, do obmywań cuchnących ran i kompresów na zapalone miejsca skóry.

Od dawna stosuje się też ten surowiec do tzw. kąpieli wzmacniających - zwłaszcza dla dzieci osłabionych chorobą, dorosłych rekonwalescentów i starców - dolewając do 1/2 wanny ciepłej wody (38° C) odwar sporządzony z 200 g tego ziela i 31 gotującej się wody. Po naciągnięciu przecedzić wprost do wanny albo też zaparzone ziele wlać nad wanną do rzadkiego, lnianego woreczka i zawiesić go na jej brzegu. (Czas trwania kąpieli 10-20 min.).

Ziele macierzanki wchodzi też w skład mieszanki ziołowej Septosan.

85j] Macierzanka piaskowa (Thymus serphyllum),

Surowcem zielarskim są zakwitające górne części łodyg.

Zawierają one olejek eteryczny o zmiennym składzie (w zależności od odmiany), ponadto: kwasy organiczne, flawonoidy, garbniki, gorycze, sole mineralne itd.

Używana wewnętrznie macierzanka zwiększa wydzielanie śluzu w górnych drogach oddechowych i wzmaga odruchy wykrztuśne.

Zmniejsza napięcie mięśni gładkich, poprawia trawienie, i ogranicza rozwój drobnoustrojów w przewodzie pokarmowym i oddechowym.

Napar stosowany zewnętrznie działa przeciwzapalnie na błony śluzowe i skórę.

Stosuje się go do płukania gardła, irygacji, przemywań przy stanach zapalnych skóry, oparzeniach, okładów przy nerwobólach i reumatyzmie.

Macierzanka piaskowa jest rośliną spokrewnioną z macierzanką włoską, czyli tymiankiem właściwym (Thymus vulgaris).

Obydwie rośliny mają podobne działanie lecznicze, lecz właściwości lecznicze macierzanki piaskowej są o wiele słabsze od oddziaływania tymianku.

85k] Macierzanka piaskowa - Thymus serphyllum.

Surowcem farmakopealnym jest ziele macierzanki -Herba Serpylli.

Skład chemiczny: Herba Serpylli zawiera ok. 0,2-0,6% olejku eterycznego, gorycz - serpyllinę, flawonoidy, garbniki - ok. 5%, kwasy organiczne (chinowy, kawowy, chlorogenowy), witaminy (np. C). Wśród flawonoidów możemy znaleźć luteolinę, diosmetynę, apigeninę i skutelareinę; mają one budowę glikozydów.

Olejek macierzankowy składa się głównie z cymenu, tymolu, cytrylu i karwakrolu.

Macierzanka działa wykrztuśnie, odkażająco, przeciwzapalnie, uspokajająco, wiatropędnie, słabo moczopędnie; zwiększa wydzielanie soku żołądkowego, pobudza łaknienie i poprawia trawienie; działa ponadto rozkurczowo i rozgrzewające; upłynnia zalegającą w drogach oddechowych wydzielinę śluzową.

Wskazania: chore zatoki, schorzenia układu oddechowego, kaszel, przeziębienie, choroby zakaźne, biegunka, zaburzenia trawienia, zapalenie nerek i pęcherza moczowego, skąpomocz, nieżyt żołądka i jelit, dychawica oskrzelowa (nalewka), osłabienie.

Napar: 2 łyżki ziela zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 min.; przecedzić. Pić 4-6 razy dz. po 100 ml; niemowlęta ważące 3-4-5 kg -5-6 ml, 6-7 kg - 7-9 ml, 8-9 kg - 10-12 ml, 3-4 razy dz.; dzieci ważące 10-15 kg - 15-21 ml, 20-25 kg - 28,5-35,7 ml, 30-35 kg - 42,8-50 ml, 40-45 kg - 57-64 ml, 50-55 kg - 71-78,5 ml 3-4 razy dz. lub częściej. Dawkę można zwiększyć o 50-100%.

Nalewka macierzankowa - Tinctura Serpylli: pół szkl. ziela zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 5-10 ml.

Alkoholmel Serpylli: do 100 ml nalewki wlać 100 ml miodu i sok z cytryny, wymieszać. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżce.

MACIERZANKA PIASKOWA

Właściwości lecznicze:

Ziele macierzanki stosowane wewnętrznie działa wykrztuśnie ( drażni błonę śluzową żołądka, co wywołuje efekt wydzielniczy w oskrzelach), dezynfekcyjnie, ściągająco, przeciwzapalnie, pobudza serce i nerwy (zalecany przy neurastenii), przy przewlekłym suchym kaszlu (inhalacje z naparu), blednicy, niedokrwistości, puchlinie wodnej, chorobach pęcherza moczowego, nieżycie żołądka, nieżycie dróg oddechowych, kurczach jelitowych, niedomodze wątroby, biegunkach, wzdęciach, niedokwaśności.

Stosowane zewnętrznie działa bakteriobójczo, przeciwzapalnie, a na błony śluzowe jamy ustnej, gardła, sromu i pochwy - nieznacznie ściągająco, co jest zalecane na uszkodzony naskórek, ukłucie owadów, oparzenia, zranienia.

Ziele macierzanki można stosować do leczenia rozedmy płuc i nieżytu oskrzeli, krztuśca (koklusz), niewydolności wieńcowej, dusznicy bolesnej, dychawicy sercowej, nerwicy serca, zwiotczenia żołądka, kamicy nerkowej fosforanowej i węglanowej, mimowolnego moczenia nocnego, świądu, ostrego swędzenia warg sromowych i przedsionka pochwy (kompresy), zapalenia przydatków.

Macierzanka piaskowa (Thymus serpyllum L.)

Inne nazwy: macierzanka, macierzączka, macierzyduszka, maciorka, maczerza, duszka, cząber, cąber,

czebryk, czembrzyk, dzięcielina, dzięcielnica, szmer, szemrzyk, tymian, macierzynka, tymianek

wąskolistny.

Angielska: Wild Thyme. Francuska: Serpolet. Niemiecka: Sand-Thymian. Rosyjska: Czabriec

obyknowiennyj.

Nazwa macierzanki piaskowej — serpyllum pochodzi od greckiego słowa herpyllas, co oznacza

„płożący się".

W niektórych krajach, m.in. w Polsce, nazwa rośliny kojarzy się ze słowem matka, być może za sprawą

legendy, która głosi, że w ziele to została zamieniona matka po śmierci swojego dziecka. (Być może dlatego macierzanka jest często sadzona na grobach dzieci).

Ta niewysoka krzewinka jako zioło znana jest od najdawniejszych czasów, a na przykład w

średniowieczu poświęcano ją germańskiej bogini Frei.

Dawni chrześcijanie zwali tymian zielem Madonny, chyba z powodu skromnego wyglądu rośliny, jej

pięknego zapachu i dużych właściwości leczniczych.

Macierzanka piaskowa w starożytności znana była Dioskoridesowi i Pliniuszowi (ten ostatni uważał

ją za zioło odstraszające węże i skorpiony).

W Grecji używano olejku macierzankowego do balsamowania zwłok, ale roślina była też symbolem

waleczności, a jej gałązki wręczano zwycięskim rycerzom.

Macierzanka stanowiła jeden ze składników rzekomego wszechleku - teriaku, a rymowany skład

tego panaceum wyryto w kamieniu u wejścia do świątyni Eskulapa na wyspie Kos.

Z ziela macierzanki wiejskie dziewczęta wróżyły o miłości chłopców: dwie gałązki ścięte z jednego

ziela przypinały sobie i chłopcu - silniejsza woń gałązki chłopca oznaczała, że kocha dziewczynę.

Macierzanka zerwana w dzień św. Jana (24 czerwca) w wierzeniach ludowych miała chronić przed

czarami, urokami i wszelkimi niebezpiecznymi mocami.

Występuje w rozlicznych odmianach w całej niemal Europie, środkowej i północnej Azji, północnej

Afryce i Ameryce Północnej.

W Polsce rośnie w lasach sosnowych, gdzie występuje całymi skupiskami; na odkrytych, piaszczystych,

silnie nasłonecznionych stanowiskach; w mniejszych lub większych kępkach na drogach i miedzach.

W okresie kwitnienia, w czerwcu i lipcu, zbieramy (ścinając je) młode, niezdrewniałe pędy

Macierzanka zawiera olejek eteryczny, w skład którego wchodzi m.in. tymol, cytral i terpineol; garbniki,

gorycze, flawonoidy, kwasy organiczne i mikroelementy.

Zioło wzmaga czynność wydzielniczą błon śluzowych górnych dróg oddechowych, zwiększa wydzielanie śluzu, wyzwala odruch wykrztuśny.

Wykazuje działanie żołądkowe i dezynfekujące.

Napar z ziela. 1 łyżkę suszonego ziela zalewamy 1 szklanką wrzącej wody i pozostawiamy na 20

minut pod przykryciem. Po przecedzeniu pijemy 2-3 razy dziennie na pół godziny przed jedzeniem

przy uporczywym kaszlu - jako środek wykrztuśny, przy upośledzonym trawieniu, kurczach żołądkowych i wzdęciach, w różnego rodzaju nerwobólach.

Zewnętrznie stosujemy macierzankę do płukania jamy ustnej i gardła oraz do okładów w bólach

reumatycznych i na stłuczenia.

Kąpiel z macierzanki. 150 g ziela zalewamy 3 1 wrzącej wody, gotujemy przez 5 minut na małym

ogniu i odstawiamy na 30 minut pod przykryciem. Po przecedzeniu wlewamy do wanny wypełnionej

w 1/3 wodą. Taka 20 minutowa kąpiel działa dezynfekująco na skórę oraz wzmacniająco i regenerująco, szczególnie wtedy, gdy po wyjściu z wanny nie wycieramy się, tylko owiniemy prześcieradłem kąpielowym i położymy do łóżka.

Ziele macierzanki piaskowej wysoko cenili zielarze przedwojenni.

W licznych opracowaniach pochodzących z tego okresu wyczytać można, że: „Herbata z macierzanki

usuwa bóle głowy, zwłaszcza gdy powstają na tle zaburzeń żołądkowych. (...) Macierzanka gotowana

w białym winie znakomicie leczy astmę, a w najgorszym razie przynosi dużą ulgę choremu. (...)

Czyści ona krew, uspokaja nerwy i reguluje trawienie. (...) Znakomicie wzmacnia cebulki włosów,

usuwa łupież i konserwuje włosy. (...) Wyborną jest na kaszel, wilgotną astmę i koklusz, zwłaszcza

zmieszana z podbiałem i bluszczykiem przyziemnym (...)".

---