PYTANIA EGZAMINACYJNE Z ANATOMII

1. Kształt kości, jej budowa a siły na nią działające

3.KSZAŁT KOŚCI, JEJ BUDOWA A SIŁY NA NIĄ DZIAŁAJĄCE

Beleczki istoty gąbczastej ułożone są równolegle do kierunku działania sił największego ciśnienia lub pociągani. Na kształty i architekturę istoty gąbczastej wpływają przyczepy mięśni i więzadeł oraz przebieg naczyń krwionośnych i nerwów.

Ciśnienie wywołuje na kościach zagłębienia o różnym kształcie takie jak: dół, dołeczek, bruzda, kanał, otwór, wcięcie, wycisk.

Pociąganie powodowane przez mięśnie i więzadła wytwarza wyniosłości w kształcie: wyrostka, kolca, grzebienia, guza, guzka, guzowatości, rogu, kresy.

Wszystkie te występy służą mięśniom i więzadłom za miejsca przyczepu i nazywamy j odrostkami.

2. Znaczenie rozszerzenia kości długich - ich nasad.

7. ZNACZENIE ROZSZERZENIA KOŚCI DŁUGICH - ICH NASAD

Rozszerzenie nasad kostnych sprzyja powstawaniu HIPOMOLCHIONÓW ułatwiających dynamiczną pracę mięśni, jak również umożliwia powstawanie rozległych powierzchni stawowych, które zmniejszają wielość siły nacisku przypadającą na jednostkę powierzchni.

3. Doły jamy czaszki.

9. DOŁY I JAMY CZASZKI

1. DÓŁ PRZEDNI CZASZKI: położony najwyżej, wytworzony jest przez: część oczodołową kości sitowej; blaszkę sitową kości czołowej; trzon i skrzydła mniejsze kości klinowej. Do mózgowej powierzchni części oczodołowej, która zajmuje boczne położenie w przednim dole czaszki przylegają dolne powierzchnie płatów czołowych mózgu.

2. DÓŁ ŚRODKOWY CZASZKI: głębszy od poprzedniego i położony niżej. Składa się z dwóch symetrycznych i obszernych części bocznych i znajdującej się pomiędzy nimi części środkowej. Części boczne tworzą: skrzydła większe kości klinowej, część łuskowa i powierzchnia przednia piramidy kości skroniowej. Powierzchnia części bocznej jest zagłębiona i pokryta licznymi wyciskami palczystymi oraz łękami mózgowymi. Na dołach tych opierają się powierzchnie dolne płatów skroniowych mózgu.

3. DÓŁ TYLNY CZASZKI: największy, najgłębszy i najniżej położony. Utworzony przez; trzon kości klinowej; część podstawną i części boczne kości potylicznej; tylna powierzchnie piramidy i część sutkową kości skroniowej; łuskę kości potylicznej. W środku tego dołu znajduje się otwór wielki. Z tyłu tego otworu znajdują się dwa duże doły potyliczne dolne, w których spoczywają półkule mózdżku.

Otwory czaszki - wymień i omów

10.OTWORY CZASZKI

Oglądając czaszkę od dołu spostrzega się przede wszystkim OTWÓR POTYLICZNY WIELKI, przez który rdzeń kręgowy łączy się z mózgowiem. Obok wyrostka rylcowatego znajduje się OTWÓR RYLCOWO-SUTKOWY dla nerwu twarzowego. W połowie długości części skalistej leży duży OTWÓR SZYJNY ZEWNĘTRZNY prowadzący do kanału tętnicy szyjnej. W tylnej części kości klinowej znajduje się OTWÓR OWALNY, przez który opuszcza czaszkę nerw żuchwowy - III gałąź nerwu trójdzielnego. Nieco do tyłu i w bok leży niewielki OTWÓR KOLCOWY. Między częściami oczodołowymi kości czołowej leży BLASZKA SITOWA nazwana tak od licznych przebijających ich otworków, przez które przechodzą nici nerwu węchowego.

W skrzydle większym kości klinowej widnieją trzy otwory. Najbliżej szczeliny oczodołowej górnej leży OTWÓR OKRĄGŁY. W bok i do tyłu od niego znajdują się OWALNY i KOLCOWY. Na górnej krawędzi wejścia do oczodołu leży OTWÓR NADOCZODOŁOWY, przez który przechodzi nerw nadoczodołowy. Wejście do jamy nosowej kostnej nazywa się OTWOREM GRUSZKOWATYM. Poniżej oczodołu znajduje się OTWÓR PODOCZODOŁOWY, przez który przechodzi nerw podoczodołowy wraz z towarzyszącymi naczyniami. Po obu stronach guzowatości bródkowej leżą OTWORY BRUDKOWE. Które prowadzą do kanału kończącego się OTWORWM ŻUCHWY.

4. Podział czaszki na część trzewną i mózgową

11.PODZIAŁ CZASZKI NA CZĘŚĆ TRZEWNĄ I MÓZGOWĄ

Czaszka składa się z 29 kości podzielonych na dwie części: mózgoczaszke i twarzoczaszkę.

MÓZGOCZASZKA: ochrania mózgowie oraz narząd przedsionkowo-ślimakowy.

Tworzą ją :

• Kość potyliczna 1x

• Kość czołowa 1x

• Kość klinowa 1x

• Kość sitowa 1x

• Kość ciemieniowa 2x

• Kość skroniowa 2x

TRZEWIOCZASZKA: ochrania narząd wzroku, tworzy podporę dla trzew oraz zawartych w nim narządach smaku. Kości te podzielone są na trzy grupy:

GRUPA I: kości czaszki twarzowej:

• Kość nosowa

• Kość jażmowa SĄ TO KOŚCI WYCZÓWALNE PARZYSTE

• Szczęka

• Kość łzowa

• Małżowina nosowa SĄ TO KOŚCI NIEWYCZÓWALNE PARZYSTE

• Kość podniebienna

• Kość sitowa

• Lemiesz SĄ TO KOŚCI NIEPARZYSTE

• Żuchwa

GRUPA II; kość gnykowa

GRUPA III: Kosteczki słuchowe:

• Młoteczek

• Kowadełko

• Strzemiączko

5. Schemat budowy kośćca kończyny górnej

12.SCHEMAT BUDOWY KOŚĆCA KOŃCZYNY GÓRNEJ

1. OBRĘCZ BARKOWA :

• Obojczyk

• Łopatka

2. RAMIĘ:

• Kość ramienna

3. PRZEDRAMIĘ:

• Kość łokciowa

• Kość promieniowa

4. Nadgarstek

SZEREG BLIŻSZY:

• Kość łódeczkowata

• Kość księżycowata

• Kość trójgraniasta

• Kość grochowata

SZEREG DALSZY:

• Kość czworoboczna mniejsza

• Kość czworoboczna większa

• Kość główkowata

• Kość haczykowata

1. śródręcze: pięć kości

2. palce: odm II do V trzy paliczki: bliższy, dalszy, środkowy, kciuk tylko 2 paliczki

6. Schemat budowy kośćca kończyny dolnej

13.SCHEMAT BUDOWY KOŚĆCA KOŃCZYNY DOLNEJ

1. KOŚĆ MIEDNICZNA: (pierścień kostny) powstaje na skutek zrośnięcia trzech kości : biodrowej, łonowej, kulszowej

2. UDO

• Kość udowa

• Rzepka

3. PODUDZIE:

• Kość piszczelowa

• Kość strzałkowa

1. STOPA:

1. stęp: zbudowany z 7 kości:

• Kości skokowej

• Kości piętowej

• Kości łódkowatej

• Kości klinowatych: boczna, pośrednia, przyśrodkowa

• Kości sześciennej

2. Śródstopie

3. palce stopy

7. Różnice w budowie kończyny górnej i dolnej (powiąż z funkcją kończyn)

14.RÓŻNICE W BUDOWIE KOŃCZYNY GÓRNEJ I DOLNEJ (POWIĄŻ Z FUNKCJĄ KOŃCZYNY)

Kościec kończyny górnej i dolnej zbudowany jest homologicznie. KOŃCZYNA GÓRNA człowieka w związku z pionową postawą ciała służy za narząd chwytny i ma konstrukcję wybitnie dynamiczną. Ruchy kończyny górnej, jako całości, odbywają się w stawach: ramiennym, barkowo - obojczykowym i mostkowo - obojczykowym. Staw ramienny jest stawem kulistym wieloosiowym co sprawia, że można w nim wykonać ruchy wokół niezliczonej liczby osi. Staw ten posiada dużą swobodę ruchów ze względu na: płytkie i małe wydrążenia w porównaniu z dużą głową stawową oraz luźną i bardzo obszerną torebkę stawową. Ruchy w stawie ramiennym można sprowadzić do czterech zasadniczych: zgięcia i prostowania; odwodzenia i przywodzenia; nawracania i odwracania i obwodzenia (krążenie).

KOŃCZYNA DOLNA jest dłuższa masywniejsza i jako narząd podporowy ma charakter budowy statycznej. Obręcz kończyny dolnej stanowi kość miedniczna, bardzo masywna powstała ze zrośnięcia trzech kości. Kość udowa jest najdłuższą i najmocniejszą kością szkieletu. Kościec golenia składa się z dwóch kości długich: piszczelowej i strzałkowej. Kość piszczelowa jest znacznie mocniej zbudowana od strzałki, gdyż tylko ona dźwiga ciężar ciała i łączy się stawowo z kością udową. Staw biodrowy jest stawem prostym, kolisto-panewkowym. Staw ten jest stawem wieloosiowym o trzech zasadniczych osiach ruchu: poprzecznej, strzałkowej i podłużnej. Staw ten ma jednak ograniczone możliwości ruchu pod względem zakresu ruchu. Czynnikami ograniczającymi swobodę ruchu są: bardzo głęboko osadzone głowy w panewce; silna gruba i napięta torebka stawowa; liczne i mocne więzadła stawowe.

Stopa jako narząd podporowy ciała odznacza się odpornością i sprężystością. Wzmocniona jest licznymi wiązadłami i mięśniami. Mięśnie kończyny dolnej w porównaniu z mięśniami kończyny górnej są silniejsze, o większym przekroju fizjologicznym. Spowodowane jest to funkcją podporową jaką spełniają kończyny dolne.

8. Podobieństwa w budowie kończyny górnej i dolnej (powiąż z funkcją kończyn)

15.PODOBIEŃSTWA W BUDOWIE KOŃCZYNY GÓRNEJ DOLNEJ (POWIĄŻ Z FUNKCJĄ KOŃCZYNY).

A) OBRĘCZ:

• kończyny górnej tworzą dwie kości: obojczyk i łopatka

• kończyny dolnej tworzy jedna kość powstała ze zrostu trzech oddzielnych kości

B) RAMIĘ: tworzy jedna kość

UDO: tworzy jedna kość

1. PRZEDRAMIE: tworzą dwie kości

PODUDZIE: tworzą dwie kości

2. RĘKA: utworzona jest z trzech elementów: nadgarstka, kości śródręcza i kości palców.

STOPA: także 3 elementy: kości stępu, kości śródstopia i kości palców.

9. Budowa kręgu (analogie i różnice w poszczególnych odcinkach kręgosłupa)

16.BUDOWA KRĘGU (ANALOGIE I RÓŻNICE W POSZCZEGÓLNYCH ODCINKACH KRĘGOSŁUPA)

W każdym kręgu wyróżnia się trzon( cz. Przednia), który służy do dźwigania masy ciała i część tylną zwaną łukiem kręgu. Trzon wraz z łukiem ograniczają otwór kręgowy. Z połączenia wszystkich kręgów powstaje kanał kręgowy dla rdzenia kręgowego wraz z oponami.

Trzon ma powierzchnię chropowatą dolną i górną, które służą do połączenia z krążkiem międzykręgowym. W miejscu odejścia łuku od trzonu są wcięcia kręgowe dolne i górne. Oba wcięcia sąsiednich kręgów krążkiem międzykręgowym ograniczają otwór międzykręgowy - przechodzi tu nerw rdzeniowy i naczynia. Od łuku odchodzi siedem wyrostków:

1. kolczysty - przyczepiają się do niego mięśnie i więzadła

2. wyrostki poprzeczne - parzyste, przyczepiają się mięśnie i więzadła

3. wyrostki stawowe 4pary - mja powierzchnie stawowe

KRĘGI SZYJNE

Liczba 7

Kręg szczytowy i obrotowy różnia się budową o d pozostałych. Trzony sa niskie, łuki cienkie, otwór kolczysty duży.

• Wyrostki kolczyste pochylone ku dołowi, od 2 do 6 wykazują rozwidlenia, kręg 7 podobny do piersiowego nie ma rozwidlenia

• Wyrostki poprzeczne krótkie, złożone z dwóch blaszek ograniczają otwór wyrostka, przechodzą tędy tętnica kręgowa i żyły kręgowe.

10. Omów budowę kośćca klatki piersiowej

17.BUDOWA KOŚĆCA KLATKI PIERSIOWEJ.

Szkielet klatki piersiowej składa się z:

• 12 kręgów piersiowych

• 12 par żeber

• mostka

ŻEBRA: maja postać wygiętych półksiężycowatych blaszek kostnych. Każde z nich ma koniec przedni-mostkowy, trzon i koniec tylny-kręgosłupowy. Koniec tylny-kręgosłupowy nosi nazwę głowy żebra, która łączy się z dołkami żebrowymi leżącymi na krawędzi trzonów kręgowych. Z boku głowy żebra leży guzek żebra, który stanowi miejsce połączenia stawowego z dołkiem żebrowym wyrostka poprzecznego.

W zależności od sposobu połączenia z mostkiem żebra dzielimy na:

1. żebra prawdziwe (I-VII)- dochodzące bezpośrednio do mostka i łączące się z mostkiem chrząstką żebrową

2. żebra rzekome (VIII-X) łączące się z mostkiem pośrednio za pomocą chrząstki żebra położonego wyżej

3. żebra wolne (XI-XII) nie mające połączenia z mostkiem

MOSTEK: nieparzysta kość ustroju. Ma kształt płaskiej kości ograniczającej od przodu klatką piersiową. Rozróżniamy na nim rozszerzoną część górną-rękojeść mostka; wydłużoną część środkową-trzon mostka i zwęrzającą się część dolną-wyrostek mieczykowaty. Na górnej krawędzi rękojeści znajduje się wcięcie szyjne. Po obu jego stronach leżą wcięcia obojczykowe łączące się z obojczykami. Na bocznych krawędziach rękojeści znajdują się wcięcia żebrowe żeber I i II. Na krawędziach trzonu wcięcia żeber II do VI. Wcięcie dla żebra VII znajduje się na granicy między trzonem a wyrostkiem mieczykowatym

KLATKA PIERSIOWA jako całość ma kształt ściętego stożka. Rozróżnia się otwór górny klatki piersiowej oraz znacznie większy otwór dolny.

11. Kości pneumatyczne, usytuowanie i ich rola

22. KOŚCI PNEUMATYCZNE-USYTUOWANIE I ROLA.

Kości te występują u człowieka tylko w obrębie trzewioczaszki.

Zaliczamy do nich kości:

• Szczękowa

• Sitowa

• Klinowa

• Czołowa

Zawierają one w swojej budowie jamki wyściełane błoną śluzową i wypełnione powietrzem są to tzw. zatoki. Połączone za pomocą naturalnych otworów z jama nosową. Kość pneumatyczna traci w ten sposób część swojej wagi. Obecność tych kości w obrębie trzewioczaszki powoduje przesunięcie środka ciężkości głowy do tyłu, co zmniejsza jej moment siły oporu.(TERMICZNA OCHRONA MÓZGU)

12. Rodzaje połączeń kostnych - omów z punktu widzenia ruchomości

23.RODZAJE POŁĄCZEŃ KOSTNYCH (OMÓWIĆ Z PUNKTU WIDZENIA RUCHOMOŚCI).

Połączenia między kośćmi dzielą się na: stawy pełne i jamowe.

Do stawów pełnych zalicza się więzozrosty, kościozrosty, chrząstkozrosty. Każda z tych form może z biegiem czasu ulec skostnieniu (np. połączenie miedzy kośćmi czaszki), przechodząc w trzeci rodzaj stawu pełnego kościozrost. Te trzy formy stawów pełnych różnią się między sobą rodzajem tkanki łącznej sąsiadującej ze sobą kości.

Podstawa podziału stawów jamowych jest kształt powierzchni stawowych. Dzielą się one na: płaskie, kuliste, zawiasowe, obrotowe, siodełkowate, owalne, faliste itp.

13. Stawy półścisłe, przykłady i znaczenie

24.STAWY PÓŁŚCISŁE.PRZYKŁADY,ZNACZENIE.

Są to stawy jamowe o płaskich powierzchniach stawowych (lub nieregularnych), cienkiej warstwie chrząstki i silnie napiętej torebce stawowej. Ich ruchomość jest nieznaczna. Zaliczamy do nich stawy:

• Nadgarstkowo-śródręczne

• Stępowo-śródręczne

• Krzyzowo-biodrowe

ZNACZENIE: pełnią ważną rolę stabilizatorów w układzie kostno-stawowym. Maja także duże znaczenie amortyzujące. Np. stawy krzyżowo biodrowe łączące obręcz miedniczną z kośćcem tułowia pełnia rolę ogniwa łagodzącego wstrząsy w miejscu przenoszenia się siły reakcji podłoża z kończyn dolnych na kręgosłup. Podobne znaczenie maja stawy półścisłe stopy tworzące wzajemne połączenia między kośćmi stępu i śródstopia.

14. Podział czynnościowy stawów

25.PODZIAŁ CZYNNOŚCIOWY STAWÓW.

Podział czynnościowy stawów bierze pod uwagę ruchomość połączeń kostnych, które można podzielić na trzy zasadnicze grupy:

1. STAWY ŚCISŁE: to grupa połączeń najmniej ruchomych. Odpowiada ona grupie stawów pełnych podziału anatomicznego. Zaliczamy do nich:

• Kościozrosty-całkowicie nieruchome

• Chrząstkozrosty i wiezozrosty-pozwalaja na nieznaczną zmianę położenia kości względem siebie.

2. STAWY PÓŁŚCISŁE: nie maja odpowiednika w podziale anatomicznym. Są to stawy jamowe o płaskich powierzchniach

Stawowych (lub nieregularnych), cienkiej warstwie chrzastki i silnie napietej torebce stawowej. Ich ruchomość jest nieznaczna. Zaliczamy do nich stawy:

• Nadgsrstkowo-śróręczne

• Stępowo-śródstopne

• Krzyzowo-biodrowe

3. STAWY WOLNE (JAMOWE): dzielą się na trzy kategorie:

• KAT. I. - stawy o jednym stopniu swobód ruchu - stawy jednoosiowe (zawiasowe lub obrotowe). W stawach zawiasowych oś ruchu przebiega prostopadle do osi kończyny. W stawach obrotowych oś ruchu przebiega równolegle.

• KAT. II. - stawy o dwóch stopniach swobody ruchu - stawy dwuosiowe (owalne, siodełkowate itp.,). W stawach tych można wykonać ruch obwodzenia tzn. kombinacje ruchów zginania i prostowania z odwodzeniem i przywodzeniem (stawy nadgarstkowe, śródręczno-palcowe, szczytowo potyliczne).

• KAT. III. - stawy o trzech stopniach swobody ruchu - stawy wieloosiowe (stawy nasadowe kończyn, stawy kręgosłupa). W stawach tych można wykonać ruchy: zginania i prostowania, odwodzenia i przywodzenia, obwodzenia, nawracania i odwracania.

15. Ogólna budowa stawu jamowego

26.OGÓLNA BUDOWA STAWU JAMOWEGO.

W każdym stawie odróżniamy następujące składniki:

• Chrząstki stawowe - pokrywające powierzchnie stawowe

• Torebkę stawowa

• Jamę stawową

CHRZĄSTKI STAWOWE: zbudowane są najczęściej z chrząstki szklistej(„BUDOWA I FUNKCJA” patrz pytanie 18).

TOREBKA STAWOWA: otacza cały staw izolując go od zewnątrz. Przyczynia się do ściślejszego przylegania powierzchni stawowych. Zbudowana jest z dwóch warstw. Warstwa zewnętrzna nosi nazwę błony włóknistej. Warstwa wewnętrzna to błona maziowa.

Błona włóknista zbudowana jest z włókien klejodajnych i elastynowych, które przebiegają równolegle lub krzyżują się między sobą przechodząc w miejscach przyczepu torebki w okostną. W niektórych miejscach błona włóknista znacznie grubieje tworząc mocne pasma - więzadła. Zróżnicowanie w grubości i napięciu tego elementu powiązane jest z funkcją określonego stawu. W jednych, torebka jest luźna co zezwala na dużą ruchomość kości w danym stawie, w innych jest silnie napięta stanowiąc czynnik hamujący ruchy.

Błona maziowa jest cienką, miękką, przesówalną błona łącznotkankową, która zawiera włókna sprężyste, komórki tłuszczowe i jest bogato unaczyniona i unerwiona. Błona ta wytwarza maź, która gromadzi się w jamie stawowej. Maź to gęsty płyn zawierający mucynę i kuleczki tłuszczu. Wypełnia on całkowicie szczelinowatą przestrzeń między powierzchniami stawowymi powodując ich przylepność względem siebie oraz zmniejszając tarcie w czasie wykonywania ruchów.

JAMA STAWOWA: prawidłowo jest to tylko bardzo niewielka szczelinowata przestrzeń, wypełniona całkowicie mazią. Tylko w stanach patologicznych przyjmuje postać jamy. Powierzchnie przylegaja do siebie ze względu na przylepnośc powierzchni stawowych, ciśnienia atmosferycznego, napięcia mięśni.

16. Stawy sprzężone, definicje, przykłady

27.STAWY SPRZĘŻONE.DEFINICJA, PRZYKŁADY.

Stawy sprzężone jest to zespół stawów, co najmniej dwóch, w których ruch zachodzi jednocześnie i są to :

• staw skroniowo - żuchwowy

• staw kręgosłupa

• staw kośćca klatki piersiowej (połączenia tylne kręgowo - żebrowe w liczbie 44 par i 12 par połączeń mostkowo żebrowych tworzą system 56 stawów sprzężonych)

• staw skokowy dolny i poprzeczny stępu

• stawy promieniowo - łokciowe przedramienia

• stawy międzynadgarstkowe

• stawy obręczy kończyny górnej (mostkowo - obojczykowy i barkowo - obojczykowy)

17. Oś ruchu w stawie - wyznaczanie, rodzaje osi i płaszczyzn głównych

28.OŚ RUCHU W STAWIE - WYZNACZANIE, RODZAJE OSI I PŁASZCZYZN GŁÓWNYCH.

OSIĄ RUCHU nazywamy zbiór punktów tworzących prostą, wokół której poruszany segment (kończyny, tułowia itp.) zakreśla łuk w płaszczyźnie ruchu. Położenie tej osi wyznacza się za pomocą zdjęcia rentgenowskiego. W stawach kulistych, zawiasowych, obrotowych i owalnych rzut wypukłej powierzchni stawowej tworzy wycinek koła.

WYZNACZANIE OSI: prowadzimy dwie styczne do okręgu. Następnie ze styku prostej z okręgiem prowadzimy prostą prostopadłą do stycznych. Punkt przecięcia się tych prostopadłych stanowi położenie osi mechanicznej stawu. W stawach kulistych wszystkie osie ruchu przecinają się w środku kuli, której fragment stanowi powierzchnia stawowa. W stawach owalnych ( dwuosiowych) osie ruchów tworzą układ dwu stycznych (proste prostopadłe przecinają się ze sobą).

We wszystkich wyżej wymienionych rodzajach stawów oś ruchu przechodzi zawsze przez nasadę kości, która tworzy wypukła powierzchnię stawową. Jedynym wyjątkiem jest staw siodełkowaty. Każda powierzchnia stawowa ma kształt wklęsło - wypukły. W jednej płaszczyźnie ruchu oś ruchu będzie przechodzić przez jedna z główek kości, a w drugiej płaszczyźnie ruchu oś będzie przechodzić przez główkę drugiej kości tworzącej staw.

RODZAJE OSI: wyróżniamy trzy osie główne przecinające się wzajemnie pod kątem prostym:

1. osie pionowe (długie) - przebiegają z góry w dół, równolegle do największego wymiaru człowieka. Oś główna biegnie ze szczytu głowy do podstawy ciała.

2. Osie poprzeczne lub poziome - prostopadłe do osi długich, przebiegają od lewej ku prawej stronie ciała

3. Osie strzałkowe - są prostopadłe do osi długich, przebiegają od lewej ku prawej stronie ciała

4. Osie strzałkowe - są prostopadłe do obu osi poprzednich, biegną poziomo w kierunku od przodu do tyłu.

PŁASZCZYZNY GFŁÓWNE:

1. płaszczyzny strzałkowe - określone przez oś strzałkową i pionową, biegną równolegle od przodu do tyłu i dzielą ciało na część prawą i lewą.

2. Płaszczyzny czołowe - określone przez oś poprzeczną i pionową, biegną równolegle do czoła i dzielą ciało na część przednią i tylną.

3. Płaszczyzny poprzeczne lub poziome - określone przez oś poprzeczną i strzałkową, biegną poziomo i pod kątem prostym do obu poprzednich dzieląc ciało na część górną i dolną.

18. Omów rodzaje ruchów, jakie mogą być wykonane w stawach człowieka

30.OMÓW RODZAJE RUCHÓW JAKIE MOGĄ BYĆ WYKONYWANE W STAWACH CZŁOWIEKA.

• STAW PŁASKI - PRZESÓWANIE SIĘ KOŚCI W STOSUNKU DO SIEBIE np. staw nadgarstkowo - śródręczny

• STAW ZAWIASOWY - ZGINANIE I PROSTOWANIE, jest to ruch, którego oś stanowi oś biegnącą poprzecznie do osi długiej kości tworzących ten staw, np. stawy międzypaliczkowe palców.

• STAW OBROTOWY - KOŚCI DOKONUJĄ W STOSUNKU DO SIEBIE OBROTU, oś tego ruchu biegnie wzdłuż osi długiej kości, np. staw promieniowo - łokciowy.

• STAW ELIPTYCZNY - ZGINANIE,PROSTOWANIE,ODWODZENIE, PRZYWODZENIE I OBWODZENIE, osie tych ruchów przecinaja się pod kątem prostym, wzdłuż osi poprzecznej odbywają się ruchy zginanie i prostowania, wzdłuż osi podłużnej ruchy odwodzenia i przywodzenia. Z kombinacji wyżęj wymienionych ruchów w stawach tych można wykonać ruch obwodzenia, np. staw promieniowo - nadgarstkowy

• STAW SIODEŁKOWATY - zginanie i prostowanie, osie ruchów przechodzą przez obie głowy kości tworzących staw, np., staw nadgarstkowo - sródręczny kciuka

• STAW KULISTY - ZGINANIE, PROSTOWANIE,ODWODZENIE, PRZYWODZENIE,NAWRACANIE,ODWRACANIE I OBWODZENIE, np. stawy ramienny i biodrowy.

19. Elementy chroniące strukturę stawu w trakcie jego pracy

32.ELEMENTY CHRONIĄCE STRUKTURĘ STAWU

W ochronie stawu biorą udział:

1. Układ kostny

2. Wszystkie elementy wewnątrz- i zewnątrzstawowe

3. Mięśnie

UKŁAD KOSTNY: rola układu kostnego polega na rozszerzeniu nasad kostnych, co wpływa na zwiększenie powierzchni stawowych i rozłożeniu siły nacisku.

WSZYSTKIE ELEMENTY WEWNĄTRZ - I ZEWNĄTRZSTAWOWE: ważną rolę pełni chrząstka stawowa pokrywająca powierzchnie kostne, która odznacza się bardzo małym współczynnikiem tarcia spotęgowanym przez obecność mazi, dużą wytrzymałością na ściskanie itp. Jej obecność pozwala na zmniejszenie siły tarcia i zachowanie płynności ruchu w stawie. Maź zmniejsza do minimum siłę tarcia i siłę nacisku jednej chrząstki na drugą. Działa zgodnie z prawem Pascala o wielokierunkowym rozchodzeniu się sił w cieczach. Kaletki maziowe rozmieszczone są na zewnątrz wokół stawu. Podczas skurczu mięśnia kiedy następuje skrócenie jego długości i wzmożenie napięcia, ścięgno do którego jest przymocowany wywiera duży nacisk na torebkę stawową i staw. Obecność kaletek maziowych powoduje rozproszenie siły nacisku w poduszkach wypełnionych płynem maziowym. Więzadła wchodzące w skład torebki stawowej uniemożliwiają występowanie ruchów nieprawidłowych i nadmiernych wychyleń. Podobną funkcję spełniają więzadła wewnątrz- i zewnątrzstawowe. Torebka stawowa tworzy szczelinę zamknięty mankiet zabezpieczający przed rozerwaniem stawu. Siła rozciągająca działająca na staw powoduje wystąpienie ujemnego ciśnienia wewnątrz szpary stawowej co powoduje ściąganie do siebie powierzchni stawowych.

MIĘŚNIE: grubość warstwy mięśni zewnętrznych okrywających staw zapewnia ochronę przed bezpośrednimi urazami. Napięcie spoczynkowej czynne wywiera siłę zawierającą szparę stawu. W czasie ruchów dynamicznych składowa stawowa siły działania mięśnia zabezpiecza staw przed rozerwaniem. W pełni funkcji ochronnej mięśnie i więzadła uzupełniają się wzajemnie.

20. Omów stawy kończyny dolnej (budowa i ruchomość)

34.OMÓW STAWY KOŃCZYNY DOLNEJ (BUDOWA I RUCHOMOŚĆ).

STAW BIODROWY: łączy miednicę z częścią wolną kończyny dolnej. Jest to staw kulisty, panewkowy, wieloosiowy. Powierzchnie stawowe tego stawu tworzą: Powierzchnia księżycowata panewki kości miednicznej i powierzchnia stawowa głowy kości udowej. Powierzchnie stawowe pokrywają chrząstka szklista, która w obrębie panewki, powyżej jej brzegu, przedłuża się w chrząstkę włóknistą wytwarzając obrąbek panewkowy. W dolnej części panewki obrąbek nie zrasta się z jej brzegiem, lecz przerzuca się ponad wcięciem panewki i wytwarza położone wewnątrz stawu więzadło poprzeczne panewki. Więzadło to przekształca wcięcie w otwór, przez który przechodzi do dna panewki tętnica, unaczyniająca tkankę tłuszczową dołu panewki, więzadło głowy i głowę kości udowej, dom której podążą wewnątrz tego więzadła. Dół panewki nie jest pokryty chrząstką szklistą, lecz wypełniony jest tkanka tłuszczowa i rozpoczynającym się tu więzadłem głowy kości udowej, które swój przyczep końcowy posiada w dołku głowy kości udowej. Torebka stawowa, w porównaniu ze stawem ramiennym, jest krótsza i bardziej napięta. Wzmacniają ja liczne i bardzo mocne więzadła, które przyczyniają się częściowo do ograniczenia ruchomości tego stawu. Należą do nich:

• Więzadło biodrowo - udowe

• Więzadło kulszowo - udowe

• Więzadło łonowo - udowe

• Warstwa okrężna

Staw biodrowy jest stawem kulisto - panewkowym, mogą odbywać się w nim ruchy wokół niezliczonej ilości osi, w których wyróżnia się trzy główne: zgięcie i prostowanie dookoła osi poprzecznej, odwodzenie i przywodzenie dookoła osi strzałkowej i dookoła osi pionowej ruchy nawracania i odwracania. Zakres ruchów w tym stawie jest jednak znacznie mniejszy niż w stawie ramiennym.

STAW KOLANOWY: jest największym stawem ustroju ludzkiego. Łączy on udo z golenią. Ze strony podudzia w połączeniu tym uczestniczy tylko kość piszczelowa. Jest to staw złożony, biorą w nim udział trzy kości: udowa, piszczelowa i rzepka. Wypukłą powierzchnie stawową tworzą oba kłykcie koci udowej, które tylko w 1/3 części przylegają do lekko zagłębionych powierzchni stawowych górnych kłykci kości piszczelowej. Od przodu przylega kłykci kości udowej rzepka, która uzupełnia panewką stawową. Powierzchnie stawowe pokrywa gruba warstwa chrząstki szklistej. W jamie stawu znajdują się ruchome uzupełnienia w postaci dwóch przesuwalnych, półksiężycowatych pierścieni włóknisto - chrzęstnych tzw. łękotek. Łękotka boczna jest krótsza i silniej zakrzywiona od łękotki przyśrodkowej. Łękotki znacznie pogłębiają panewkę stawu oraz dzielą obwodowe części jamy stawowej na dwa piętra: górne łękotkowo - udowe oraz dolne łękotkowo - piszczelowe. W piętrze górnym odbywają się głównie ruchy zgięcia zaś w piętrze dolnym głównie ruchy obrotowe. Torebka stawu kolanowego ma przebieg dość zwykły, szczególnie gdy chodzi o jej warstwę maziową. Błona włóknista znajduje się tylko z tyłu i po bokach stawu, z przodu zaś zastąpiona jest przez ścięgno końcowe mięśnia stawu czworogłowego uda .

Więzadła stawu kolanowego dzielimy na zewnętrzne i wewnętrzne.

Do więzadeł zewnętrznych zaliczamy:

• Więzadło poboczne piszczelowe

• Więzadło poboczne strzałkowe

• Więzadło rzepki (stanowi przedłużenie części środkowej mięśnia czworogłowego uda; część włókien, położonych bocznie i przyśrodkowo, tego ścięgna tworzy troczek rzepki boczny i przysrodkowy)

• Więzadło podkolanowe skośne

• Więzadło podkolanowe łukowate

Do więzadeł wewnętrznych zaliczamy:

• Więzadła krzyżowe kolana (przednie i tylne), które napinają się przy wszystkich ruchach(z wyjątkiem ruchu odwracania) i hamują nadmierne wychylenia

• Więzadło poprzeczne kolana, które łączy przednie rogi obu łękotek.

Ruch zgięcia i prostowania w stawie kolanowym, wokół osi poprzecznej, jest kombinacją toczenia i ślizgania. W pierwszej fazie zgięcia kłykcie kości udowej toczą się po piszczelu któremu dalej przeszkadzają napinające się więzadła krzyżowe i toczenie się do tyłu w czasie prostowania do przodu. Ruchy nawracania i odwracania podudzia w stawie kolanowym można wykonać w każdym położeniu stawu z wyjątkiem krańcowego zgięcia i wyprostu.

STAW PISZCZELOWO - STRZAŁKOWY: łączy powierzchnię stawową głowy strzałki z powierzchnią stawową strzałową piszczeli. Torebka stawowa jest silna i napięta wzmocniona: więzadłem przednim i tylnym głowy strzałki. Jest to staw płaski, półścisły o bardzo małej ruchomości.

STAW SKOKOWO - GOLENIOWY: tzw. staw skokowy górny łączy goleń ze stopą. Wypukłą powierzchnię stawową tworzy bloczek kości skokowej, zaopatrzony w powierzchnię górną, powierzchnię kostkową, przyśrodkową i kostkową boczną. Wklęsła powierzchnię stawu tworzy powierzchnia stawowa dolna kości piszczelowej oraz powierzchnie stawowe obu kostek: bocznej i przyśrodkowej. Torebka stawu mocno napięta jest po stronach bocznych, a z przodu i z tyłu jest luźna. Z boku wzmacniają ją silne więzadła: więzadło przyśrodkowe (odchodzi od kostki przyśrodkowej , biegnąc do dołu rozdziela się na trzy pasma kończące się na kościach: łódkowatej, skokowej i piętowej), z boku wzmacniają staw trzy więzadła: więzadło skokowo - strzałkowe przednie, więzadło skokowo - strzałkowe tylne i więzadło piętowo - strzałkowe (zabezpieczają staw przed zwichnięciem)

Staw skokowy górny jest stawem złożonym, bloczkowym o jednej poprzecznej osi ruchu, dookoła której można wykonać ruchy zgięcia podeszwowego i zgięcia grzbietowego stopy.

STAW SKOKOWO - PIĘTOWY: tzw. staw skokowy tylny stanowi połączenie między powierzchnią stawową piętową tylną kości skokowej a powierzchnią stawową skokową tylną kości piętowej. Torebka stawowa przymocowuje się wzdłuż brzegów powierzchnia stawowych i wzmacniają ja więzadła: więzadło skokowe - piętowe boczne, więzadło skokowe - piętowe przyśrodkowe oraz bardzo silne więzadło skokowo - piętowe międzykostne.

STAW SKOKOWO - PIĘTOWO - ŁÓDKOWY: łączy trzy kości: piętową, łódkową i skokową. Na kości skokowej w tworzenie tego stawu zaangażowane są trzy powierzchnie stawowe: powierzchnia stawowa piętowa środkowa i przednia (dla połączenia z kością piętową) oraz powierzchnia stawowa łódkowata ( dla połączenia z kością łódkowatą).Na kości piętowej: powierzchnia stawowa skokowa przednia i środkowa (dla połączenia z kością skokową). Na kości łódkowatej: bliższa powierzchnia kości łódkowatej. Torebka stawowa wzmocniona jest od strony grzbietowej przez część piszczelowo - łódkowatą więzadła przyśrodkowego, więzadło skokowo - łódkowe oraz więzadło skokowo - piętowe (przyśrodkowa część więzadła rozdwojonego). Od strony dolnej: więzadło piętowo - łódkowe podeszwowe oraz więzadło podeszwowe długie. Do wzmocnień tego stawu należy również więzadło skokowo - piętowe międzykostne.

Staw skokowo - piętowy i staw skokowo - piętowo - łódkowy zwane są także stawem skokowym dolnym, gdyż pod względem czynnościowym są ze sobą ściśle związane. Wykonuje się w nich ruchy dolnej części stępu i śródstopia wraz z palcami w stosunku do podudzia i kości skokowej. Ruch stopu w stawie skokowym dolnym wykonuje się wokół osi ustawionej skośnie, pod ostrym kątem do długiej osi stopy (tzw. osi kompromisowej), która jest wypadkową trzech głównych osi ruchu. Wokół tej osi można wykonać ruchy odwracania i nawracania stopy (z czynnością odwracania związany jest równoczesny ruch przywodzenia i zgięcia podeszwowego stopy, a nawracaniu zawsze towarzyszy ruch odwodzenia i zgięcia grzbietowego stopy).

Dzięki współdziałaniu stawu skokowego dolnego za stawem skokowym górnym stopa posiada trzy stopnie swobody ruchu.

STAW PIĘTOWO - SZEŚCIENNY: utworzony jest przez siodełkowatą powierzchnię stawową sześcienną kości piętowej i powierzchnię stawową bliższą kości sześciennej. Torebkę stawową wzmacniają więzadła: więzadło piętowo - sześcienne podeszwowe, więzadło podeszwowe długie oraz więzadło piętowo sześcienne (boczna część więzadła rozdwojonego).

Ruchy w tym stawie odbywają się dookoła osi strzałkowej, które zwiększają zakres ruchów nawracania i odwracania będących udziałem stawów skokowych dolnych.

STAW KLINOWO - ŁÓDKOWY: łączy trzy kości klinowate z kością łódkowatą i kością sześcienną. Torebka stawowa jest silna, przyczepia się do brzegów powierzchni stawowych i obejmuje także powierzchnie stawowe kości klinowatych zwróconych do siebie oraz powierzchnie kości sześciennej zwróconą do kości klinowatej bocznej i kości łódkowatej.

Z uwagi na płaskie powierzchnie stawowe i liczne, krótkie więzadła zespalające kości ze sobą staw ten ma ograniczone możliwości ruchu. Do więzadeł wzmacniających staw należą: więzadła klinowo - łódkowe podeszwowe i grzbietowe, więzadła międzyklinowe (podeszwowe, grzbietowe i międzykostne), więzadła klinowo - sześcienne (podeszwowe, grzbietowe i miedzykostne), oraz więzadła sześcienno - łódkowe podeszwowe i grzbietowe.

STAWY STĘPOWO ŚRÓDSTOPNE: łączą trzy kości klinowate i kość sześcienną z podstawami I - V kości śródstopia. Torebkę stawową wzmacniają: więzadła stępowo - śródstopne podeszwowe i grzbietowe oraz więzadła klinowo - śródstopne międzykostne.

STAWY MIĘDZYŚRÓDSTOPNE: występują w liczbie trzech stawów i łączą skierowane do siebie powierzchnie stawowe podstaw kości śródstopia II - V. Wzmocnione są przez więzadła śródstopne (podeszwowe, grzbietowe i międzykostne).

Stawy stępowo - śródstopne i międzyśródstopne sa stawami płaskimi o minimalnych możliwościach ruchu. Występują w nich tylko nieznaczne ruchy ślizgowe.

STAWY ŚRÓDSTOPNO - PALICZKOWE: łączą głowy kości śródstopia z podstawami paliczków bliższych i palców. Torebki stawowe są wiotkie i wzmocnione przez więzadła: więzadła poboczne, więzadła podeszwowe oraz wiezadło poprzeczne głębokie sródstopia.

W stawach tych możliwe są ruchy zgięcia podeszwowego i grzbietowego oraz w stanie grzbietowego ruchy odwodzenia i przywodzenia palców stopy.

21. Omów stawy kończyny górnej (budowa i ruchomość)

33.OMÓW STAWY KOŃCZYNY GÓRNEJ (BUDOWA I RUCHOMOŚCI).

STAW RAMIENNY: łączy kończynę górną wolną z jej obręczą. Wypukłą powierzchnię tworzy powierzchnia stawowa głowy kości ramiennej, pokryta chrząstką szklistą, Dół stawowy utworzony jest wydrążenie stawowe łopatki, pokryte chrząstka szklista, która na obwodzie przechodzi w chrząstkę włóknistą wytwarzającą obrąbek stawowy. Obrąbek stawowy pogłębia i powiększa powierzchnię stawową oraz utrwala ruchy w stawie. Powierzchnia stawowa głowy kości ramiennej nigdy nie przylega cała do dołu stawowego, jest płyto osadzona w panewce co ma znaczenie dla obszerności ruchów. W związku ze znaczną różnicą miedzy wielkością głowy oraz panewki i wielka ruchomością stawu, torebka stawowa jest luźna i bardzo obszerna. Torebkę stawową wzmacniają dwa więzadła stawu ramiennego: więzadło kruczo - ramienne i więzadło obrąbkowo - ramienne.

Staw ramienny jest stawem kulistym i wieloosiowym, można w nim wykonać ruchy dookoła trzech głównych osi tj.:

1. wokół osi strzałkowej - odwodzenie i przywodzenie

2. wokół osi poprzecznej - zginani (unoszenie w przód) i prostowanie (unoszenie w tył)

3. wokół osi podłużnej - nawracanie i odwracanie

4. z kombinacji w/w ruchów możliwe jest wykonanie obwodzenie.

STAW ŁOKCIOWY: jest stawem złożonym. Składa się z trzech połączeń, objętych wspólną torebką stawową. Dwa z tych połączeń tj. część ramienno - łokciowa i ramienno - promieniowa stanowią funkcjonalnie jedna całość, a ruch odbywa się wokół wspólnej poprzecznej osi stawu. Są to ruchy zginania i prostowania. Trzecią część stawu łokciowego stanowi połączenie promieniowo - łokciowe tzw. staw promieniowo - łokciowy bliższy, który należy do stawów typu obrotowego. Ruchy obrotowe przedramienia tj. nawracanie i odwracanie mogą odbywać się tylko przy współudziale stawu promieniowego - łokciowego dalszego. W utworzeniu stawu łokciowego uczestniczą trzy pary powierzchni stawowych:

1. część ramienno łokciowa tworzy powierzchnia stawowa bloczka kości ramiennej i wcięcia bloczkowe kości łokciowej

2. część ramienno - promieniową tworzą powierzchnia stawowa główki kości ramiennej i dołek stawowy głowy kości promieniowej

3. część promieniowo - łokciową tworzy wcięcie promieniowe kości łokciowej wraz z obwodem stawowym głowy kości promieniowej.

Torebka stawowa jest obszerna. Cienka z przodu i tyłu, a grubsza na bocznych stronach, gdzie wzmocniona jest silnymi więzadłami. Więzadłami wzmacniającymi ten staw są:

• więzadło poboczne promieniowe

• więzadło poboczne łokciowe

• więzadło pięrścieniowate

• więzadło czworoboczne

Staw łokciowy jako całość można zakwalifikować do typu stawu zawiasowo - obrotowego o dwóch osiach ruchu. Oś poprzeczna przebiega przez bloczek i główkę kości ramiennej i wokół tej osi wykonać można ruch zginania i prostowania. Os ruchu obrotowego jest wspólna dla obu stawów promieniowo - łokciowych: bliższego dalszego, przebiega ona przez środek głowy kości promieniowej i przez dalszą głowę kości łokciowej. Wokół tej osi odbywają się ruchy nawracania i odwracania przedramienia.

STAW PROMIENIOWO - ŁOKCIOWY DALSZY: panewka tego stawu utworzona jest przez wcięcie łokciowe kości promieniowej, a wypukła powierzchnię stawu stanowi obwód stawowy głowy kości łokciowej. Do stawu promieniowo - łokciowego dalszego należy także krążek stawowy, który przylega do dolnej powierzchni głowy kości łokciowej. Oddziela on jamę stawu promieniowo - łokciowego dalszego od jamy stawu promieniowo - nadgarstkowego. Torebka stawowa luźna, ale mocna i najgrubsza po stronie grzbietowej.

Czynnościowo staw ten jest sprzężony ze stawem promieniowo - łokciowym bliższym i należy do stawów typu obrotowego.

STAWY RĘKI: liczne stawy ręki umożliwiają jej dużą ruchomość. Zaliczamy do nich:

1. Staw promieniowo - nadgarstkowy: tzw. staw bliższy ręki łączy kość promieniową i krążek stawu promieniowo - łokciowego dalszego z trzema kośćmi szeregu bliższego nadgarstka. Panewka stawowa utworzona jest przez powierzchnię stawową nadgarstkową kości promieniowej, uzupełnioną przez powierzchnię stawową krążka stawowego. Powierzchnię wypukłą tworzą trzy z czterech kości szeregu bliższego nadgarstka tj. kość łódeczkowata, księżycowata i trójgraniasta ( z wyjątkiem kości grochowatej). Kości te połączone są silnymi więzadłami międzykostnymi, wspólnymi również dla dalszych stawów ręki. Torebka stawowa jest obszerna i luźna. Staw promieniowo - nadgarstkowy jest złożonym, eliptycznym o dwóch osiach ruchu. Wokół osi poprzecznej wykonywane są ruchy zginania dłoniowego i zginania grzbietowego ręki. Wokół osi strzałkowej można rękę odwodzić: w kierunku łokciowym tj. przyśrodkowo i w kierunku promieniowym tj. bocznie. Następstwem kombinacji ruchów wokół tych osi jest możliwość wykonania ruchu obwodzenia.

2. Staw śródręczno - nadgarstkowy: tzw. staw dalszy ręki, jest stawem łączącym szereg bliższy z szeregiem dalszym nadgarstka. Torebka stawowa jest napięta po stronie dłoniowej i luźna po stronie grzbietowej.

3. Stawy międzynadgarstkowe: występują w obrębie szeregu bliższego i dalszego nadgarstka, łącząc przylegające do siebie kości. Staw kości grochowatej m bardzo luźną torebkę stawową co powoduje największa ruchomość tego stawu wśród stawów międzynadgarstkowych.

4. Stawy nadgarstkowo - śródręczne: są utworzone przez powierzchnie stawowe dalsze każdej kości szeregu dalszego nadgarstka oraz przez powierzchnie stawowe bliższe podstaw kości śródręcza.

5. Stawy między kośćmi śródręcza: występują w liczbie trzech stawów, a tworzą je powierzchnie stawowe podstaw II - V kości śródręcza. Stawy międzyśródręczne i nadgarstkowo - śródręczne ( z wyjątkiem stawu nadgarstkowo - śródręcznego kciuka) są stawami płaskimi z mocno napiętymi torebkami stawowymi i więzadłami. Z tego względu kości szeregu dalszego nadgarstka i kości śródręcza stanowią zwartą całość, która porusza się nieznacznie w stosunku do szeregu bliższego i do przedramienia.

Staw nadgarstkowo - śródręczny kciuka stanowi całkowicie odrębny staw i należy do stawów typu siodełkowatego.

Tworzą go powierzchnie stawowe kości czworobocznej większej i podstawy I kości śródręcza. Torebka stawowa jest obszerna

i luźna. Ruchy odbywają się w dwóch głównych osiach. Jedna oś ustawiona jest w kierunku dłoniowo - grzbietowym i odbywają się wokół niej ruchy odwodzenia i przywodzenia. Druga oś biegnie w kierunku promieniowo - łokciowym (poprzecznie) i dookoła niej odbywają się ruchy przeciwstawiania kciuka i odprowadzania czyli powrotu do położenia wyjściowego. Kombinacja wyżej wymienionych ruchów umożliwia współpracę z innymi palcami i ma bardzo duże znaczenie dla czynności chwytnej ręki.

Opisane wyżej stawy bliższej części ręki mają wspólny aparat więzadłowy. Pasma więzadłowe łączące poszczególne kości ni dają się odgraniczać od siebie. Prócz więzadeł, czynnikiem ochronnym stawów ręki są liczne i bardzo silne ścięgna mięśni , które zstępując z przedramienia pokrywają i otaczają stawy.

Do więzadeł wzmacniających stawy ręki należą:

1. więzadło boczne promieniowe nadgarstka

2. więzadło boczne łokciowe nadgarstka

3. więzadło promieniowo - nadgarstkowe dłoniowe

4. więzadło promieniowo - nadgarstkowe grzbietowe

5. więzadło łokciowo - nadgarstkowe dłoniowe

KOŚCI SZEREGU BLIŻSZEGO NADGARSTKA POŁĄCZONE SĄ ZA POŚREDNICTWEM:

6. więzadła łukowatego dłoniowego nadgarstka

7. więzadła łukowatego grzbietowego nadgarstka

8. więzadeł międzynadgarstkowych dłoniowych, grzbietowych i międzykostnych. Więzadła wzmacniające główne stawy nadgarstkowo - śródręczne i międzyśródręczne

9. więzadła nadgarstkowo - śródręczne dłoniowe i grzbietowe

10. więzadła śródręczne dłoniowe, grzbietowe i międzykostne, które wzmacniają torebki stawów międzyśródręcznych

11. więzadło poprzeczne nadgarstka (troczek zginaczy), które zamyka bruzdę nadgarstka w kanał i chroni przebiegające w nim ścięgna mięśni, naczynia krwionośne i nerwy przed urazami.

6. Stawy śródręczno - paliczkowe II - V czynnościowo odpowiadają stawom kulistym. Wypukłą powierzchnię stawową tworzą głowy kości śródręcza, wklęsłą - dołki stawowe położone na podstawach członów bliższych palców. Torebka stawowa jest luźna i cienka, wzmocniona po stronie promieniowej i łokciowej więzadłami pobocznymi. Między głowami kości śródręcza przebiega dodatkowo więzadło poprzeczne głębokie śródręcza, które ogranicza nadmierne odwodzenie palców. W stawach tych, można wykonać ruchy zginania i prostowania wokół osi poprzecznej oraz ruchy odwodzenia i przywodzenia wokół osi grzbietowo - dłoniowej.

Staw śródręczno - paliczkowy kciuka jest stawem zawiasowym o podobnej budowie do stawów międzypaliczkowych palców. W stawie tym można wykonać tylko ruchy wokół osi poprzecznej tj. zginanie i prostowanie.

7. Stawy międzypaliczkowe ręki łączą ze sobą paliczki każdego palca. W kciuku występuje tylko jeden staw międzypaliczkowy, natomiast w palcach II - V znajdują się po dwa takie stawy. Torebkę stawową każdego stawu wzmacniają więzadła poboczne. Stawy mięzypaliczkowe bliższe i dalsze należą do stawów zawiasowych i możliwe sa w nich tylko ruchy wokół osi poprzecznej tj. zginanie i prostowanie.

22. Czynniki ograniczające ruchomość stawu - uzasadnij celowość tych ograniczeń

35.CZYNNIKI OGRANICZAJACE RUCHOMOŚĆ STAWÓW - UZASADNIJ CELOWOŚĆ TYCH OGRANICZEŃ.

Czynniki ograniczające ruchomość stawu w warunkach prawidłowych są zjawiskiem pożądanym i oszczędzającym pracę mięśni.

Do czynników tych należą:

1. ELEMENTY KOSTNE: kształt powierzchni stawowej np. powierzchnia siodełkowata decyduje o ograniczeniu ruchomości do dwóch płaszczyzn. Powierzchnia bloczkowa ogranicza ruchomość do jednej płaszczyzny, wyrostek łokciowy ogranicza nadwyprost stawu łokciowego, wyrostki kolczyste kręgów piersiowych przeciwstawiają się nadwyprostowi tego odcinka kręgosłupa.

2. ELEMENTY CHRZĄSTKOWE: ograniczają zakres ruchów np. w stawie ramiennym i biodrowym, a w innych zwiększają zakres ruchomości np. stawy mięedzykręgowe odcinka szyjnego czyniąc z nich stawy wieloosiowe.

3. ELEMENTY WIĘZADŁOWE: więzadła wzmacniają ścianki torebki stawowej, ograniczają zakres ruchomości stawu i przeciwstawiają się nieprawidłowym wychyleniom w stawie. Więzadła wewnątrzstawowe pełnią podobną funkcję jak więzadła zewnętrzne.

4. MIĘŚNIE: ograniczają nadmierne wychylenia w stawach. Poszczególne mięśnie i całe zespoły mięśni otaczają stawy w taki sposób aby przynajmniej część ich siły była przeznaczona na zwieranie szpary stawu. Wychyleniom nadmiernym przeciwstawiają się grupy mięśni antagonistycznych. Z przerostem masy mięśnia i zwiększeniem jego siły wiąże się zmniejszenie ruchomości stawu. Ograniczenie ruchomości stawu pozwala na zmniejszenie masy mięśniowej. Gdyby wszystkie stawy występujące w organizmie człowieka były stawami wieloosiowymi, to aby utrzymać równowagę potrzebna by nam była olbrzymia siła mięśni z co za tym idzie także ich wielka masa. Pociągnęło by to za sobą zmianę lokalizacji środków ciężkości ciała, zwiększenie siły bezwładności, zwiększenie zapotrzebowania na energię co z kolei powoduje zwiększenie zapotrzebowania na tlen i pożywienie, zwiększoną potrzebę wydalania i spalania tkankowego.

Stawy wieloosiowe są więc nieekonomiczne, ale potrzebne gdyż kończynom ludzkim zapewniają rozległy wymach i szybkie oraz wielokierunkowe zabezpieczenie wychwianej równowagi.

23. Omów połączenia kręgosłupa (budowa i ruchomość)

36.OMÓW POŁĄCZENIA KRĘGOSŁUPA - BUDOWA I RUCHOMOŚĆ.

Kręgosłup zbudowany jest z 24 kręgów: 7 szyjnych, 12 piersiowych, 5 lędźwiowych. Dla funkcjonowania kręgosłupa jako całości ważne znaczenie ma także podstawa kości potylicznej tworząca kłykcie stawowe dla połączenia z kręgiem szczytowym orz podstawa kości krzyżowej połączonej ruchomo z 5 kręgiem lędźwiowym.

Układ stawowy tworzy połączenia trojakiego typu:

• Trzony kręgów łączą się ze sobą za pomocą chrząstkozrostów w postaci tarcz międzykręgowych

• Więzadła żółte rozpięte półkoliście na łukach kręgowych tworzą sprężysto - elastyczne więzozrosty uzupełniające tylną ścianę kanału kręgowego

• Stawy jamowe, których powierzchnie znajdują się na wyrostkach stawów kręgowych.

Stawy kręgowe posiadają trzy stopnie swobody ruchu, ale niewielki zakres. Dwa górne pietra stawowe: połączenie szczytowo - potyliczne i szczytowo - obrotowe posiadają odmienną budowę.

STAW SZCZYTOWO - POTYLICZNY: posiada dwa stopnie swobody ruchu, występują tu ruchy wokół osi czołowej w płaszczyźnie strzałkowej (ruch potakiwania) oraz ruch wokół osi strzałkowej w płaszczyźnie czołowej (ruch powątpiewania).

STAW SZCZYTOWO - OBROTOWY: posiada jeden stopień swobody ruchu, zachodzi tu ruch obrotowy wokół osi pionowej (ruch przeczenia).

WAŻNIEJSZE ELEMENTY W BUDOWIE POSZCZEGÓLNYCH GRUP KRĘGÓW:

• Krąg szczytowy (ATLAS): dołki stawowe dolne dla połączenia z powierzchniami stawowymi kręgu obrotowego; dołki stawowe górne dla połączenia z kością potyliczną czaszki; na guzku przednim znajduje się dołek zębowy, który stanowi powierzchnię stawowa dla zęba kręgu obrotowego.

• Krąg obrotowy (AXIS): na zębie dwie powierzchnie stawowe: przednia i tylna; na trzonie powierzchnie stawowe górne i powierzchnie stawowe dolne.

• Kręgi piersiowe: powierzchnie stawowe dla żeber (dołki żebrowe: od II - X kręgu po dwie powierzchnie, XI i XII jedna powierzchnia żebrowa); wyrostki stawowe ustawione w płaszczyźnie czołowej: dwa górne i dwa dolne.

• Kręgi lędźwiowe; powierzchnie stawowe ustawione w płaszczyźnie strzałkowej, pionowo.

• Kość krzyżowa: powierzchnie stawowe w płaszczyźnie czołowej (górne wyrostki stawowe); powierzchnie stawowe uchowate dla połączenia z kością miedniczną; różki krzyżowe dla połączenia z kością guziczną.

• Kość guziczna: różki guziczne dla połączenia z kością krzyżową. U ludzi starszych połączenie to kostnieje zrastając się w jedną kość.

24. Omów połączenia czaszki (typ, budowa, możliwości ruchowe)

37. OMÓW POŁĄCZENIA CZASZKI - TYPY,BUDOWA,MOŻLIWOŚCI RUCHOWE.

W połączeniach kości czaszki występują wszystkie rodzaje połączeń ciągłych i symetryczne połączenia stawowe. Do połączeń ciągłych zaliczamy wszystkie szwy, natomiast do symetrycznych połączeń stawowych pozostałości czaszki błoniastej tzw. ciemiączka. Do wiezozrostów zaliczamy pasma tkanki łącznej, więzadła czaszki i otwory np. wcięcie czołowe i nadczołowe, lub łączą wyrostki kostne np. wyrostek pochyły przedni z wyrostkiem pochyłym średnim.

W połączeniach kości czaszki wyróżniamy także chrząstkozrosty, które występują głównie na podstawie czaszki. Odróżniamy tu chrząstkozrosty: stałe i przejściowe.

CHRZĄSTKOZROSTY STAŁE: chrząstkozrost klinowo - skalisty i chrząstkozrost skalisto - potyliczny.

CHRZĄSTKOZROSTY PRZEJŚCIOWE: do tej grupy zaliczamy te, które po ukończeniu wzrostu kości czaszki przechodzą w kościozrosty, są to: chrząstkozrost klinowo - potyliczny; chrząstkozrost śródpotyliczny przedni i tylny; chrząstkozrost śródklinowy.

U ludzi starszych między 40 a 50 rokiem życia niektóre szwy ulegają zrastaniu kostnemu tzw. kościozrostowi starczemu. Proces ten zaczyna się od strony wewnętrznej. Pierwszym szwem, który ulega temu procesowi jest szew strzałkowy, następnie szew wieńcowy, szew klinowo - czołowy i szew węgłowy.

Kościozrosty szwów pojawiające się przed ukończeniem wzrostu czaszki nazywamy kościozrostami przedwczesnymi i są one powodem zniekształceń czaszki.

STAW SKRONIOWO - ŻUCHWOWY: jest to ruchome połączenie żuchwy z czaszką. Staw ten jest stawem jamowym, niekontaktującym, eliptycznym o dwóch stopniach swobody ruchu. Chrząstka śródstawowa dzieli staw na dwa piętra posiadające wspólną torebkę stawową i osobne błony maziowe.

Staw zabezpieczony jest trzema więzadłami: bocznym, klinowo - żuchwowym i rylcowo - żuchwowym.

Mięśnie biorące udział w ruchach tego połączenia to: mięsień skroniowy, mięsień żwacz, mięsień skrzydłowy przyśrodkowy i mięsień skrzydłowy boczny. Ruchy możliwe do wykonania przy ich udziale to: opuszczanie żuchwy, przesuwanie żuchwy na boki w płaszczyźnie poprzecznej, wysuwanie żuchwy do przodu. Głównymi ruchami w tym stawie są opuszczanie i podnoszenie żuchwy oraz wysuwanie do przodu i cofanie żuchwy. Przesuwanie żuchwy na boki oraz ruch kombinowany tzn. obwodzenie powstają z połączenia ruchów opuszczania, unoszenia i żucia.

Duże możliwości ruchowe tego stawu wynikają z: dwupiętrowej budowy; przedzielenia powierzchni kości elastyczną chrząstką śródstawową, która dopasowuje do siebie te powierzchnie i przesuwa się z głową żuchwy tworząc „ruchomą panewkę” stawową; luźnej torebki stawowej. Żuchwa działa na zasadzie dźwigni jednostronnej.

25. Chrząstki śródstawowe - rola i przykłady lokalizacji

39.CHRZĄSTKI ŚRÓDSTAWOWE - ROLA I PRZYKŁADY LOKALIZACJI.

Chrząstki śródstawowe to dodatkowe elementy w budowie stawów. Dzielą one staw na dwa pietra i występują w stawie żuchwowym, obojczykowo - mostkowym, kolanowym, w połączeniach trzonów kręgosłupa, w spojeniu łonowym. Najczęściej mają one kształty zbliżone do krążków lub półksiężyców. Zbudowane są z tkanki chrzęstnej włóknistej i głównym ich zadaniem jest amortyzacja sił reakcji podłoża przenoszonych na organizm, ale oprócz tej funkcji mogą także przyczyniać się do pogłębiania panewki stawowej (staw kolanowy).

26. Tkanka chrzęstna, budowa, przykłady lokalizacji i roli w narządzie ruchu

40.TKANKA CHRZĘSTNA - BUDOWA,PRZYKŁADY LOKALIZACJI I ROLI W NARZĄDZIE RUCHU.

Tkanka chrzęstna powstaje z mezenchymy w piątym tygodniu życia zarodka. W organizmie dojrzałym występują pod trzema postaciami, jako chrząstka szklista, chrząstka sprężysta, chrząstka włóknista.

CHRZĄSTKA SZKLISTA: występuje na powierzchniach stawowych kości gdzie pełni funkcje amortyzujące i zmniejsza siłę tarcia podczas wykonywania ruchów w stawach. Wchodzi w skład żeber chrzęstnych łączących pośrednio żebra z mostkiem, jest obecna w ścianach dróg oddechowych. Chrząstka szklista wykazuje stosunkowo duża giętkość i sprężystość. Za wyjątkiem chrząstek stawowych chrząstka szklista pokryta jest ochrzęstną zbudowaną z tkanki łącznej zbitej, która umożliwia jej wzrost i regenerację ponieważ chrząstka szklista nie posiada własnych naczyń krwionośnych ani nerwów. Chrząstka szklista pokrywająca powierzchnie stawowe, pozbawiona ochrzęstnej, w wypadku uszkodzenia praktycznie nie regeneruje się.

CHRZĄSTKA SPRĘŻYSTA: występuje w małżowinie ustnej, trąbce słuchowej oraz chrząstkach krtani.

CHRZĄSTKA WŁÓKNISTA: wchodzi w skład budowy: krążków międzykręgowych gdzie amortyzuje wstrząsy przenoszone z kończyn dolnych na tułów; chrząstek spojenia łonowego; niektórych więzadeł gdzie pełni rolę wzmacniające siłę więzadła i spójność stawu; chrząstek śródstawowych np. w połączeniu kręgów kręgosłupa za pomocą tej chrząstki, krążki międzykręgowe łączą się z powierzchnią górną dolną trzonów kręgowych

27. Chrząstka szklista - lokalizacja i odporność mechaniczna

41.CHRZĄSTKA SZKLISTA - LOKALIZACJA I ODPORNOŚĆ MECHANICZNA.

Chrząstka szklista występuje na powierzchniach stawowych kości, wchodzi w skład żeber chrzęstnych i w skład budowy ścian dróg oddechowych.

W badaniu odporności mechanicznej chrząstki wyróżnia się dwie fazy: bezpośrednią i pośrednią.

FAZA BEZPOŚREDNIA: jest to maksymalne obciążenie jakie jest w stanie wytrzymać struktura chrząstki. Wielkość tego obciążenia zależna jest od jej grubości, wielkości i miejsca, w którym się znajduje. Dla chrząstki szklistej kości udowej obciążenie to waha się w granicach od 20 d0 150 kg/cm2, i nie może trwać dłużej niż 2 sek. W przypadku przekroczenia tych granic dochodzi do uszkodzenia budowy chrząstki.

FAZA POŚREDNIA: jest to cykliczne obciążanie chrząstki (wielkościami nie przekraczającymi granic obciążeń fazy bezpośredniej) o częstotliwości kilkudziesięciu razy na minutę. Obciążenia tego typu nie mogą trwać dłużej niż 30 min. Po przekroczeniu tego czasu dochodzi do deformacji lub rozpoczęcia deformacji chrząstki.

28. --> Krzywizny kręgosłupa - ich rola i czas powstawania

29. Krzywizny kręgosłupa - ich rola i powiązanie z pionizacją ciała[Author:AO]

42,43.KRZYWIZNY KRĘGOSŁUPA - ROLA,CZAS POWSTANIA; POWIĄZANIE Z PIONIZACJĄ CIAŁA.

Kręgosłup przejawia w płaszczyźnie pośrodkowej wężowate wygięcia. Odcinek piersiowy i krzyżowy tworzą wygięcia w kształcie łuku zwróconego wypukłością do tyłu tzw. kifozy, odcinki lędźwiowy i szyjny tworzą łuki wygięte wypukłością do przodu tzw. lordozy.

ROLA: z punktu widzenia dynamiki rola tych krzywizn polega na łagodzeniu wstrząsów (siły reakcji podłoża) przenoszonych z kończyn na tułów i głowę. Krzywizny te potęgują działanie krążków międykręgowych, których amortyzacja nie wystarczałaby do przeciwdziałania wstrząsom powstałym podczas chodzenia, biegu czy skoku.

CZAS POWSTANIA: kifoza krzyżowa jest wygięciem wrodzonym. Pozostałe kształtują się już w życiu pozapłodowym. W drugiej połowie pierwszego roku życia kształtuje się lordoza szyjna, której powstanie związane jest z próbami i opanowaniem przyjmowania pozycji siedzącej. Kifoza piersiowa i lordoza lędźwiowa kształtują się w ścisłej współzależności ze sobą w drugim roku życia, ich powstawanie związane jest ze zmianami przystosowawczymi w łańcuchu kinematycznym kręgosłupa zmierzających do utrzymania pozycji pionowej tułowia przy minimalnym zużyciu energii mięśniowej.

POWIĄZANIE Z PIONIZACJĄ CIAŁA: wygięcia o charakterze lordozy podsuwają się pod rzut środka ciężkości (głowy, klatki piersiowej, tułowia) skracając ramie siły oporu. Kifoza piersiowa powoduje cofnięcia środka ciężkości klatki piersiowej przesuwając jego rzut pionowy do tyłu.

Kształt kręgosłupa jest właściwością związaną z wyprostowaną postawą ciała człowieka dorosłego. Tworzenie się skrzywienia kręgosłupa do przodu w części szyjnej i lędźwiowej jest w związku z przemieszczaniem się ciężaru głowy i całego ciała z chwilą gdy dziecko zaczyna podnosić głowę podczas siadania i chodzić w pozycji wyprostowanej.

Oprócz skrzywień osi podłużnej występują także skrzywienia boczne tzw. skoliozy. W większości jest to skrzywienie prawostronne, które zaczyna się tworzyć między 7 a 8 rokiem życia. Można je tłumaczyć asymetrią jaka zaczyna się tworzyć między dwoma symetrycznymi połowami organizmu. Lewa połowa ciała jest cięższa z powodu większego ciężaru lewej półkuli mózgu, większej długości kończyny dolnej.

Wszystkie skrzywienia pogłębiają się wraz ze zwieszeniem obciążenia.

Tworzenie się wszystkich fizjologicznych skrzywień kręgosłupa kończy się z 25 rokiem życia. Na ich wielkość może wpływać również zawód człowieka (sposób trzymania się przy wykonywaniu pracy), obciążenie ciała, wiek (u ludzi starszych większe) oraz zwiotczenie więzadeł i krążków międzykręgowych.

30. Wymień więzadła kręgosłupa, opisz budowę typowego połączenia międzykręgowego

44.WYMIEŃ WIĘZADŁA KRĘGOSŁUPA,OPISZ BUDOWE TYPOWEGO POŁĄCZENIA MIĘDZYKRĘGOWEGO.

BUDOWA TYPOWEGO POŁĄCZENIA MIĘDZYKRĘGOWEGO:

Trzony powiązane są: więzadłem podłużnym tylnym; więzadłem podłużnym przednim.

Wyrostki i łuki kręgów powiązane są: więzadłem żółtym (międzyłukowym); więzadłem międzypoprzecznym; więzadłem międzykolcowym; więzadłem nadkolcowym (w odcinku szyjnym więzadło to biegnie w rozwidleniu wyrostków kolczystych i nosi nazwę więzadła karkowego.

POŁĄCZENIA KRĘGOSŁUPA PRZEDKRZYŻOWEGO Z KOŚCIĄ KRZYŻOWĄ: więzadło biodrowo - lędźwiowe.

POŁĄCZENIA W CZĘŚCI KRZYŻOWO - GUZICZNEJ KRĘGOSŁUPA: więzadło krzyżowe - guziczne brzuszne; więzadło krzyżowo - guziczne grzbietowe głębokie; więzadło krzyżowo - guziczne grzbietowe powierzchniowe; więzadło krzyżowo - guziczne boczne.

Skierowane do siebie owalne powierzchnie kości krzyżowej i guzicznej są połączone za pośrednictwem chrząstkozrostu w postaci włóknistego krążka międzykręgowego.

POŁĄCZENIA KRĘGOSŁUPA Z CZASZKĄ: błona szczytowo - potyliczna przednia; błona szczytowo - potyliczna tylna; więzadło krzyżowe kręgu szczytowego (składa się z dwóch części: poziomej - więzadła poprzeczne kręgu szczytowego; pionowej - pęczki podłużne); więzadło wierzchołka zęba; więzadła skrzydłowate; błona pokrywająca.

31. Budowa stawu skroniowo - żuchwowego, jego możliwości ruchowe

45.BUDOWA STAWU SKRONIOWO - ŻUCHWOWEGO,JEGO MOŻLIWOŚCI RUCHOWE.

STAW SKRONIOWO - ŻUCHWOWY: jest to ruchome połączenie żuchwy z powierzchnią położoną z czaszką. Powierzchnię wypukłą stawu tworzy głowa żuchwy, zaś powierzchnia położona na kości skroniowej ma kształt nieregularny. W odcinku przednim tworzy ją wypukły guzek stawowy części łuskowatej kości skroniowej, w odcinku tylnym dół żuchwowy. Torebka stawowa jest obszerna i luźna. Zrasta się z krążkiem śródstawowym na jego obwodzie tworząc w ten sposób oddzielne błony maziowe dla każdego piętra stawu.

Staw ten jest stawem jamowym, nie kontaktującym, eliptycznym o dwóch stopniach swobody ruchu. Chrząstka śródstawowa dzieli staw na dwa piętra posiadające wspólną torebkę stawową i osobne błony maziowe.

Staw zabezpieczony jest trzema więzadłami: bocznym, klinowo - żuchwowym i rylcowo - żuchwowym.

Mięśnie biorące udział w ruchach tego połączenia to: mięsień żwacz, skroniowy, skrzydłowy przyśrodkowy i boczny. Ruchy możliwe do wykonania przy ich udziale to: opuszczanie żuchwy, przesuwanie żuchwy na boki w płaszczyźnie poprzecznej, wysuwanie żuchwy do przodu. Głównymi ruchami w tym stawie są opuszczanie i podnoszenie żuchwy oraz ruch kombinowany tzn. obwodzenie powstają z połączenia ruchów opuszczania, unoszenia i żucia.

Duże możliwości ruchowe tego stawu wynikają z: dwupiętrowej budowy; przedzielenia powierzchni kości elastyczną chrząstką śródstawową, która dopasowuje do siebie te powierzchnie i przesuwa się z głową żuchwy tworząc „ruchomą panewkę” stawową; luźnej torebki.

Żuchwa działa na zasadzie dźwigni jednostronnej.

32. Omów połączenia żebra z kręgosłupem i mostkiem

47.OMÓW POŁĄCZENIA ŻEBRA Z KRĘGOSŁUPEM I MOSTKIEM.

POŁĄCZENIA ŻEBER Z KRĘGOSŁUPEM: z kręgami piersiowymi żebra łączą się za pośrednictwem stawów żebrowo - kręgowych. Każde żebro z wyjątkiem 11 i 12 tworzy dwa odrębne anatomicznie stawy.

1. STAWY GŁÓW ŻEBROWYCH: utworzone przez powierzchnie stawową głowy żebra (podzieloną w żebrach od 2 do 10 przez grzebień głowy żebra) oraz przez powierzchnię stawową dołka żebrowego łuków kręgowych. Powierzchnie stawowe pokrywa chrząstka włóknista. Stawy te wzmocnione są przez więzadła: więzadło promieniste głowy żebra; więzadło śródstawowe głowy żebra.

2. STAWY ŻEBROWO - POPRZECZNE: tworzą wypukłe powierzchnie stawowe guzka żebra i dołek żebrowy wyrostka poprzecznego. Żebra wolne nie mają połączeń żebrowo - poprzecznych. Więzadła wzmacniające torebkę stawową to: więzadło żebrowo - poprzeczne; więzadło żebrowo - poprzeczne górne i boczne. Stawy te są stawami jednoosiowymi, typu obrotowego.

POŁĄCZENIA ŻEBER Z MOSTKIEM: przedłużenie trzonu każdego żebra tworzy listwa chrzęstna, silnie zespolona z kostną częścią żebra i wzmocniona ochrzęstną, będącą przedłużeniem okostnej żebrowej. Chrząstki górnych 7 par żeber łączą się z mostkiem bezpośrednio. Dalszych: 8, 9 i 10 chrząstka żebrowa każdej strony łączy się z chrząstką żebra 7. tylko żebro 1 tworzy chrząstkozrost z rękojeścią mostka. Chrząstki żebrowe zwiększają elastyczność ścian klatki piersiowej i umożliwiają intensywniejsze wychylenia żeber. Połączenia żeber z mostkiem w liczbie 6 par (7 - pierwsze żebro) tworzą połączenia stawowe typu jamowego. Pod względem czynnościowym są to stawy wolne, jednoosiowe. Z punktu widzenia struktury stanowią one wyjątek w narządzie ruchu. W przypadku tych stawów torebka otaczająca szparę stawu łączy wspólnym mankietem z jednej strony kość, z drugiej listwę chrzęstną.

Stawy te w liczbie 12 par tworzą razem z połączeniami tylnymi żeber największy układ w ustroju 56 stawów sprzężonych.

33. Stawy obręczy kończyny górnej - budowa, ruchomość, więzadła

48. STAWY OBRĘCZY KOŃCZYNY GÓRNEJ - BUDOWA, RUCHOMOĆŚ, WIĘZADŁA.

STAW MOSTKOWO - OBOJCZYKOWY: jedyny staw łączący obręcz kończyny górnej z kośćcem osiowym. Powierzchnie stawowe tego stawu tworzą: powierzchnia stawowa końca mostkowego obojczyka oraz wcięcie obojczykowe mostka wraz z przylegającą częścią chrząstki pierwszego żebra. Obie powierzchnie mają kształt siodełkowaty, miedzy nimi znajduje się krążek śródstawowy z chrząstki włóknistej dzielący jamę stawową na część górno - boczną i dolno - przyśrodkową. Torebka stawowa luźna i odporna na rozerwanie, wzmocniona przez: więzadło mostkowo - obojczykowe przednie i tylne; więzadło miedzyobojczykowe; więzadło żebrowo - obojczykowe.

Ruchy w tym stawie podobne są do ruchów stawu kulistego, można wykonać w nim ruchy: do przodu o zakres 30 stopni, do tyłu o zakresie 35 stopni, w górę o zakresie 55 stopni, w dół o zakresie 5 stopni oraz obrót dookoła osi długiej obojczyka. Zakres ruchów jest dość ograniczony ze względu na umocowanie bocznego końca obojczyka do łopatki, bliskie sąsiedztwo górnych żeber i silne więzadła wzmacniające torebkę. Jest to staw o trzech stopniach swobody ruchu.

STAW BARKOWO - OBOJCZYKOWY: utworzony przez wypukłą powierzchnię stawową barkową końca barkowego obojczyka oraz przez wklęsłą powierzchnię wyrostka barkowego łopatki. W jamie stawu występuje krążek śródstawowy z chrząstki włóknistej. Torebka stawowa jest luźna wzmocniona przez: więzadło barkowo - obojczykowe; kruczo - obojczykowe (składające się z dwóch silnych pasm tj. więzadła czworobocznego i więzadła stożkowatego).

Ruchy w tym stawie są sprzężone z ruchami obojczyka w stawie mostkowo - obojczykowym. Są to ruchy: unoszenia i obniżania, wysuwania do przodu i cofania oraz nieznaczne ruchy obrotowe barku. Zakres ruchów jest ograniczony, ale oba stawy obojczykowe znacznie zwiększają zakres ruchów ramienia we wszystkich kierunkach.

34. Opisz budowę, możliwości ruchowe i zabezpieczenie więzadłowe stawów: ramiennego
    i biodrowego

49.OPISZ BUDOWĘ,MOŻLIWOŚCI RUCHOWE I ZABEZPIECZENIE WIĘZADŁOWE STAWÓW RAMIENNEGO I BIODROWEGO.

STAW RAMIENNY: łączy kończynę wolną z jej obręczą. Wypukłą powierzchnię tworzy powierzchnia stawowa głowy kości ramiennej pokryta chrząstką szklistą. Dół stawowy utworzony jest przez wydrążenie stawowe pokryte chrząstką szklistą, która na obwodzie przechodzi w chrząstkę włóknistą tworząc obrąbek stawowy. Obrąbek powiększa i pogłębia powierzchnię stawową oraz utrwala ruchy w stawie. Głowa kości ramiennej osadzona jest stosunkowo płytko w panewce co umożliwia wykonywanie obszerniejszych ruchów. Torebka stawowa jest obszerna i luźna , wzmacniają ją więzadło kruczo - ramienne i więzadło obrączkowo - ramienne.

Jest to staw prosty, kulisty i wieloosiowy o trzech stopniach swobody ruchu i znacznym zakresie ruchu. Można w nim wykonać ruchy odwodzenia i przywodzenia o zakresie ok. 90 stopni, zginania i prostowania o zakresie 115 stopni, nawracania i odwracania o zakresie ok. 96 stopni. W następstwie połączenia ruchów zginania i prostowania z odwodzeniem i przywodzeniem powstają ruchy obwodzenia.

STAW BIODROWY: łączy miednicę z wolną kończyną dolną, jest to staw kulisto - panewkowy, prosty i wieloosiowy. Powierzchnie stawowe tworzą: powierzchnia księżycowata panewki kości miednicznej i wypukła powierzchnia stawowa głowy kości udowej. Powierzchnie stawowe pokrywa chrząstka szklista, która w obrębie panewki przechodzi w chrząstkę włóknistą tworząc obrąbek panewkowy.

Więzadła: w dolnej części panewki obrąbek przechodzi w położone wewnątrz stawu więzadło poprzeczne panewki tworząc otwór, przez który przechodzi więzadło głowy kości udowej.

Torebka stawowa w porównaniu z torebką stawu ramiennego jest krótsza i bardziej napięta. Wzmacniają ją liczne i mocne więzadła, które przyczyniają się do częściowego ograniczenia zakresu ruchomości stawu. Są to: więzadło - biodrowo udowe; więzadło kulszowo - udowe; więzadło łonowo - udowe; warstwa okrężna.

W stawie tym można wykonać ruchy wokół trzech osi głównych i są to:

• Zgięcie i prostowanie wokół osi czołowej

• Odwodzenie i przywodzenie wokół osi strzałkowej

• Nawracanie i odwracanie wokół osi podłużnej biegnącej od środka głowy kości udowej do środka stawu kolanowego.

Zakres ruchu zginania od nadwyprostu do maksymalnego zgięcia wynosi 135 stopni, od pozycji pośredniej zaś 120 stopni. Prostowanie uda wynosi w postawie stojącej od położenia pośredniego 15 stopni. Zakres ten może być większy gdy wyprowadzimy kość udową z płaszczyzny ściśle strzałkowej. I tak po uprzednim odwodzeniu uda zakres prostowania wzrasta do około 45 stopni. Ruchy zginania i prostowania ze względu na hamujące działanie nadmiernego napięcia mięśni antagonistycznych osiągają powyższe zakresy tylko przy kończynie zgiętej w stawie kolanowym. Zakres ruchów odwodzenia i przywodzenia uda wynosi około 2x po 40 stopni. W płaszczyźnie czołowej powiększa się do 145 stopni (przywodzenie o 55 stopni, odwodzenie o 90 stopni). Przy udzie zgiętym o 60 stopni zakres ruchów jest znacznie mniejszy niż w stawie ramiennym.

35. Opisz budowę, możliwości ruchowe i zabezpieczenie więzadłowe stawów: łokciowego
    i kolanowego

50.OPISZ BUDOWĘ, MOŻLIWOŚCI RUCHOWE I ZABEZPIECZENIE WIĘZADŁOWE STAWÓW ŁOKCIOWEGO I KOLANOWEGO.

STAW ŁOKCIOWY: jest stawem złożonym. Składa się z trzech połączeń, objętych wspólną torebką stawową. Dwa z tych połączeń tj. część ramienno - łokciowa i ramienno - promieniowa stanowią funkcjonalnie jedna całość, a ruch odbywa się wokół wspólnej poprzecznej osi stawu. Są to ruchy zginania i prostowania. Trzecią część stawu łokciowego stanowi połączenie promieniowo - łokciowe tzw. staw promieniowo - łokciowy bliższy, który należy do stawów typu obrotowego. Ruchy obrotowe przedramienia tj. nawracanie i odwracanie mogą odbywać się tylko przy współudziale stawu promieniowego - łokciowego dalszego. W utworzeniu stawu łokciowego uczestniczą trzy pary powierzchni stawowych:

4. część ramienno łokciowa tworzy powierzchnia stawowa bloczka kości ramiennej i wcięcia bloczkowe kości łokciowej

5. część ramienno - promieniową tworzą powierzchnia stawowa główki kości ramiennej i dołek stawowy głowy kości promieniowej

6. część promieniowo - łokciową tworzy wcięcie promieniowe kości łokciowej wraz z obwodem stawowym głowy kości promieniowej.

Torebka stawowa jest obszerna. Cienka z przodu i tyłu, a grubsza na bocznych stronach, gdzie wzmocniona jest silnymi więzadłami. Więzadłami wzmacniającymi ten staw są:

• więzadło poboczne promieniowe

• więzadło poboczne łokciowe

• więzadło pięrścieniowate

• więzadło czworoboczne

Staw łokciowy jest stawem zawiasowo - obrotowym o możliwościach wykonywania zginania o zakresie 140 stopni i prostowania o zakresie 5 stopni ( oba do luźnego zwisu) oraz nawracania i odwracania przedramienia o zakresie łącznym 140 stopni wraz ze stawem promieniowo łokciowym dalszym. Ruchy odwracania i nawracania są hamowane przez więzadła, błonę międzykostną, napięcie mięśni antagonistycznych i napięcie torebek stawowych na obydwu końcach przedramienia. Stawy promieniowo - łokciowy dalszy i bliższy są stawami sprzężonymi.

STAW KOLANOWY: jest największym stawem ustroju ludzkiego. Łączy on udo z golenią. Ze strony podudzia w połączeniu tym uczestniczy tylko kość piszczelowa. Jest to staw złożony, biorą w nim udział trzy kości: udowa, piszczelowa i rzepka. Wypukłą powierzchnie stawową tworzą oba kłykcie koci udowej, które tylko w 1/3 części przylegają do lekko zagłębionych powierzchni stawowych górnych kłykci kości piszczelowej. Od przodu przylega kłykci kości udowej rzepka, która uzupełnia panewką stawową. Powierzchnie stawowe pokrywa gruba warstwa chrząstki szklistej. W jamie stawu znajdują się ruchome uzupełnienia w postaci dwóch przesuwalnych, półksiężycowatych pierścieni włóknisto - chrzęstnych tzw. łękotek. Łękotka boczna jest krótsza i silniej zakrzywiona od łękotki przyśrodkowej. Łękotki znacznie pogłębiają panewkę stawu oraz dzielą obwodowe części jamy stawowej na dwa piętra: górne łękotkowo - udowe oraz dolne łękotkowo - piszczelowe. W piętrze górnym odbywają się głównie ruchy zgięcia zaś w piętrze dolnym głównie ruchy obrotowe. Torebka stawu kolanowego ma przebieg dość zwykły, szczególnie gdy chodzi o jej warstwę maziową. Błona włóknista znajduje się tylko z tyłu i po bokach stawu, z przodu zaś zastąpiona jest przez ścięgno końcowe mięśnia stawu czworogłowego uda .

Więzadła stawu kolanowego dzielimy na zewnętrzne i wewnętrzne.

Do więzadeł zewnętrznych zaliczamy:

• Więzadło poboczne piszczelowe

• Więzadło poboczne strzałkowe

• Więzadło rzepki (stanowi przedłużenie części środkowej mięśnia czworogłowego uda; część włókien, położonych bocznie i przyśrodkowo, tego ścięgna tworzy troczek rzepki boczny i przysrodkowy)

• Więzadło podkolanowe skośne

• Więzadło podkolanowe łukowate

Do więzadeł wewnętrznych zaliczamy:

• Więzadła krzyżowe kolana (przednie i tylne), które napinają się przy wszystkich ruchach(z wyjątkiem ruchu odwracania) i hamują nadmierne wychylenia

• Więzadło poprzeczne kolana, które łączy przednie rogi obu łękotek.

Staw klanowy jest stawem o ruchomości 2 stopni. Ruchy odbywają się wokół dwóch osi: czołowej - ruch zginania i prostowania; podłużnej przechodzącej przez przyśrodkowy kłykieć - ruch obrotu podudzia do wewnątrz i na zewnątrz. Ruch zginania i prostowania jest kombinacją toczenia i ślizgania. Pierwszą fazą jest toczenie się powierzchni stawowych kłykci kości udowej po powierzchniach stawowych kości piszczelowej, następnie przechodzi on w ruch ślizgania, na skutek hamującego działania więzadła krzyżowego. Podczas zginania łękotki przesuwają się do tyłu, rzepka ześlizguje się do dołu. Ruch zginania jest najobszerniejszym ruchem w ustroju wynosi ok. 160 stopni pod działaniem sił zewnętrznych np. siły ciężkości ciała w przysiadzie, same mięśnie wykonują ten ruch do 130 stopni. Ruchy obrotowe mogą odbywać się w każdym położeniu stawu oprócz maksymalnego zgięcia i wyprostu. Obrót na zewnątrz ma większy zakres niż obrót do wewnątrz. Całkowity zakres rotacji rośnie w miarę ugięcia stawu kolanowego i wynosi od 38 do 60 stopni.

36. Opisz budowę, możliwości ruchowe i zabezpieczenie więzadłowe stawów: promieniowo -łokciowych i piszczelowo - strzałkowego

51.OPISZ BUDOWĘ,MOŻLIWOŚCI RUCHOWE I ZABEZPIECZENIA WIĘZADŁOWE STAWÓW PROMIENIOWO - ŁOKCIOWYCH i PISZCZELOWO - STRZAŁKOWYCH.

STAWY PROMIENIOWO - ŁOKCIOWE:

1. BLIŻSZY: staw ten jest jedną z części stawu łokciowego. Tworzy go wcięcie promieniowe kości łokciowej oraz obwód stawowy głowy kości promieniowej. Torebka stawowa tego stawu obejmuje razem trzy części stawu. Więzadła wzmacniające to połączenie to: więzadło pierścieniowate; więzadło czworoboczne.

2. DALSZY: panewka tego stawu utworzona jest przez wcięcie łokciowe kości promieniowej, a wypukła powierzchnię stawu stanowi obwód stawowy głowy kości łokciowej. Do stawu promieniowo - łokciowego dalszego należy także krążek stawowy, który przylega do dolnej powierzchni głowy kości łokciowej. Oddziela on jamę stawu promieniowo - łokciowego dalszego od jamy stawu promieniowo - nadgarstkowego. Torebka stawowa luźna, ale mocna i najgrubsza po stronie grzbietowej. Czynnościowo oba stawy są stawami sprzężonymi i należą do stawów typu obrotowego. Oś ruchu obrotowego jest wspólna dla obu stawów i przebiega przez środek głowy kości promieniowej, dalej biegnie skośnie przez błonę międzykostną i u dołu przez głowę kości łokciowej. Ruchy, które odbywają się w tych stawach to ruchy nawracania i odwracania przedramienia o zakresie łącznym ok.. 140 stopni.

STAW PISZCZELOWO - STRZAŁKOWY: łączy powierzchnię stawową głowy strzałki z powierzchnią stawową strzałową piszczeli. Torebka stawowa jest silna i napięta wzmocniona: więzadłem przednim i tylnym głowy strzałki. Jest to staw płaski, półścisły o bardzo małej ruchomości.

37. Opisz budowę, możliwości ruchowe i zabezpieczenie więzadłowe stawów: nadgarstkowych i skokowych

52. OPISZ BUDOWĘ, MOŻLIWOŚCI RUCHOWE I ZABEZPIECZENIE WIĘZADŁOWE STAWÓW NADGARSTKOWYCH I SKOKOWYCH.

STAWY NADGARSTKOWE:

STAW PROMIENIOWO - NADGARSTKOWY: Staw promieniowo - nadgarstkowy: tzw. staw bliższy ręki łączy kość promieniową i krążek stawu promieniowo - łokciowego dalszego z trzema kośćmi szeregu bliższego nadgarstka. Panewka stawowa utworzona jest przez powierzchnię stawową nadgarstkową kości promieniowej, uzupełnioną przez powierzchnię stawową krążka stawowego. Powierzchnię wypukłą tworzą trzy z czterech kości szeregu bliższego nadgarstka tj. kość łódeczkowata, księżycowata i trójgraniasta ( z wyjątkiem kości grochowatej). Kości te połączone są silnymi więzadłami międzykostnymi, wspólnymi również dla dalszych stawów ręki. Torebka stawowa jest obszerna i luźna. Staw promieniowo - nadgarstkowy jest złożonym, eliptycznym o dwóch osiach ruchu. Wokół osi poprzecznej wykonywane są ruchy zginania dłoniowego i zginania grzbietowego ręki. Wokół osi strzałkowej można rękę odwodzić: w kierunku łokciowym tj. przyśrodkowo i w kierunku promieniowym tj. bocznie. Następstwem kombinacji ruchów wokół tych osi jest możliwość wykonania ruchu obwodzenia.

STAW ŚRÓDNADGARSTKOWY: Staw śródręczno - nadgarstkowy: tzw. staw dalszy ręki, jest stawem łączącym szereg bliższy z szeregiem dalszym nadgarstka. Torebka stawowa jest napięta po stronie dłoniowej i luźna po stronie grzbietowej. Szczelina stawowa ma kształt zbliżony do litery „S”.

Oba w/w stawy są stawami sprzężonymi, zachodzą w nich łącznie ruchy: przywodzenia dołokciowego i dopromieniowego - w płaszczyźnie przedramienia wokół osi grzbietowo dłoniowej. Przebiegającej przez głowę kości główkowatej, których zakres łączny wynosi ok. 60 stopni, przy czym większe odchylenie od osi podłużnej przedramienia zachodzi w stronę łokciową; zginanie grzbietowe i dłoniowe - w płaszczyźnie grzbietowo - dłoniowej, wokół osi promieniowo - łokciowej. Zakres zginania grzbietowego wynosi do 80 stopni, zakres zginania dłoniowego wynosi do 90 stopni. Z kombinacji wyżej wymienionych ruchów wahadłowych otrzymuje się ruch obwodzenia dłoni.

STAWY MIĘDZYNADGARSTKOWE: występują w obrębie szeregu bliższego i dalszego nadgarstka, łącząc przylegające do siebie kości. Staw kości grochowatej ma bardzo luźną torebkę stawową co powoduje największa ruchomość tego stawu wśród stawów międzynadgarstkowych.

STAWY NADGARSTKOWO - ŚRÓDRĘCZNE: są utworzone przez powierzchnie stawowe dalsze każdej kości szeregu dalszego nadgarstka oraz przez powierzchnie stawowe bliższe podstaw kości śródręcza.

Ruch oddalania i zbliżania palców od osi II palca zachodzi tu w płaszczyźnie promieniowo - łokciowej w granicach od 40 stopni do 60 stopni. Więzadła poboczne polaryzują ruchy w tych zasadniczo kulistych stawach, „uwalniając” je tylko w płaszczyźnie grzbietowo - dłoniowej wokół osi promieniowo - łokciowej, wokół której zachodzi zginanie i prostowanie palców w zakresie 110 stopni do 120 stopni. Z kombinacji tych dwóch ruchów powstaje obwodzenie po płaszczyźnie stożka.

STAW NADGARSTKOWO - ŚRÓDRĘCZNY KCIUKA: stanowi całkowicie odrębny staw i należy do stawów typu siodełkowatego.

Tworzą go powierzchnie stawowe kości czworobocznej większej i podstawy I kości śródręcza. Torebka stawowa jest obszerna

i luźna. Ruchy odbywają się w dwóch głównych osiach. Jedna oś ustawiona jest w kierunku dłoniowo - grzbietowym i odbywają się wokół niej ruchy odwodzenia i przywodzenia. Druga oś biegnie w kierunku promieniowo - łokciowym (poprzecznie) i dookoła niej odbywają się ruchy przeciwstawiania kciuka i odprowadzania czyli powrotu do położenia wyjściowego. Kombinacja wyżej wymienionych ruchów umożliwia współpracę z innymi palcami i ma bardzo duże znaczenie dla czynności chwytnej ręki.

Stawy te mają wspólny aparat więzadłowy. Pasma więzadłowe łączące poszczególne kości na ogół nie dają się odgraniczyć od siebie. Prócz więzadeł, czynnikiem ochronnym stawów ręki są liczne i bardzo silne ścięgna mięśni, które zstępując z przedramienia na rękę pokrywają i otaczają stawy.

Do więzadeł wzmacniających stawy ręki należą:

• więzadło boczne promieniowe nadgarstka

• więzadło boczne łokciowe nadgarstka

• więzadło promieniowo - nadgarstkowe dłoniowe

• więzadło promieniowo - nadgarstkowe grzbietowe

• więzadło łokciowo - nadgarstkowe dłoniowe

• więzadła łukowatego dłoniowego nadgarstka

• więzadła łukowatego grzbietowego nadgarstka

• więzadeł międzynadgarstkowych dłoniowych, grzbietowych i międzykostnych. Więzadła wzmacniające główne stawy nadgarstkowo - śródręczne i międzyśródręczne

• więzadła nadgarstkowo - śródręczne dłoniowe i grzbietowe

• więzadła śródręczne dłoniowe, grzbietowe i międzykostne, które wzmacniają torebki stawów międzyśródręcznych

więzadło poprzeczne nadgarstka (troczek zginaczy), które zamyka bruzdę nadgarstka w kanał i chroni przebiegające w nim ścięgna mięśni, naczynia krwionośne i nerwy przed urazami.

STAWY SKOKOWE:

STAW SKOKOWO - GOLENIOWY: tzw. staw skokowy górny łączy goleń ze stopą. Wypukłą powierzchnię stawową tworzy bloczek kości skokowej, zaopatrzony w powierzchnię górną, powierzchnię kostkową, przyśrodkową i kostkową boczną. Wklęsła powierzchnię stawu tworzy powierzchnia stawowa dolna kości piszczelowej oraz powierzchnie stawowe obu kostek: bocznej i przyśrodkowej. Torebka stawu mocno napięta jest po stronach bocznych, a z przodu i z tyłu jest luźna. Z boku wzmacniają ją silne więzadła: więzadło przyśrodkowe (odchodzi od kostki przyśrodkowej , biegnąc do dołu rozdziela się na trzy pasma kończące się na kościach: łódkowatej, skokowej i piętowej), z boku wzmacniają staw trzy więzadła: więzadło skokowo - strzałkowe przednie, więzadło skokowo - strzałkowe tylne i więzadło piętowo - strzałkowe (zabezpieczają staw przed zwichnięciem)

Staw skokowy górny jest stawem złożonym, bloczkowym o jednej poprzecznej osi ruchu, dookoła której można wykonać ruchy zgięcia podeszwowego i zgięcia grzbietowego stopy (zakres ruchu wynosi 2 x 30 stopni).

STAW SKOKOWO - PIĘTOWY: tzw. staw skokowy tylny stanowi połączenie między powierzchnią stawową piętową tylną kości skokowej a powierzchnią stawową skokową tylną kości piętowej. Torebka stawowa przymocowuje się wzdłuż brzegów powierzchnia stawowych i wzmacniają ja więzadła: więzadło skokowe - piętowe boczne, więzadło skokowe - piętowe przyśrodkowe oraz bardzo silne więzadło skokowo - piętowe międzykostne.

STAW SKOKOWO - PIĘTOWO - ŁÓDKOWY: łączy trzy kości: piętową, łódkową i skokową. Na kości skokowej w tworzenie tego stawu zaangażowane są trzy powierzchnie stawowe: powierzchnia stawowa piętowa środkowa i przednia (dla połączenia z kością piętową) oraz powierzchnia stawowa łódkowata ( dla połączenia z kością łódkowatą).Na kości piętowej: powierzchnia stawowa skokowa przednia i środkowa (dla połączenia z kością skokową). Na kości łódkowatej: bliższa powierzchnia kości łódkowatej. Torebka stawowa wzmocniona jest od strony grzbietowej przez część piszczelowo - łódkowatą więzadła przyśrodkowego, więzadło skokowo - łódkowe oraz więzadło skokowo - piętowe (przyśrodkowa część więzadła rozdwojonego). Od strony dolnej: więzadło piętowo - łódkowe podeszwowe oraz więzadło podeszwowe długie. Do wzmocnień tego stawu należy również więzadło skokowo - piętowe międzykostne.

Staw skokowo - piętowy i staw skokowo - piętowo - łódkowy zwane są także stawem skokowym dolnym, gdyż pod względem czynnościowym są ze sobą ściśle związane. Wykonuje się w nich ruchy dolnej części stępu i śródstopia wraz z palcami w stosunku do podudzia i kości skokowej. Ruch stopu w stawie skokowym dolnym wykonuje się wokół osi ustawionej skośnie, pod ostrym kątem do długiej osi stopy (tzw. osi kompromisowej), która jest wypadkową trzech głównych osi ruchu. Wokół tej osi można wykonać ruchy odwracania i nawracania stopy (z czynnością odwracania związany jest równoczesny ruch przywodzenia i zgięcia podeszwowego stopy, a nawracaniu zawsze towarzyszy ruch odwodzenia i zgięcia grzbietowego stopy).

Dzięki współdziałaniu stawu skokowego dolnego za stawem skokowym górnym stopa posiada trzy stopnie swobody ruchu.

38. Opisz budowę, możliwości ruchowe i zabezpieczenie więzadłowe stawów stopy

53.OPISZ BUDOWĘ,MOŻLIWOŚCI RUCHOWE I ZABEZPIECZENIE WIĘZADŁOWE STAWÓW STOPY.

STAW SKOKOWO - GOLENIOWY: tzw. staw skokowy górny łączy goleń ze stopą. Wypukłą powierzchnię stawową tworzy bloczek kości skokowej, zaopatrzony w powierzchnię górną, powierzchnię kostkową, przyśrodkową i kostkową boczną. Wklęsła powierzchnię stawu tworzy powierzchnia stawowa dolna kości piszczelowej oraz powierzchnie stawowe obu kostek: bocznej i przyśrodkowej. Torebka stawu mocno napięta jest po stronach bocznych, a z przodu i z tyłu jest luźna. Z boku wzmacniają ją silne więzadła: więzadło przyśrodkowe (odchodzi od kostki przyśrodkowej , biegnąc do dołu rozdziela się na trzy pasma kończące się na kościach: łódkowatej, skokowej i piętowej), z boku wzmacniają staw trzy więzadła: więzadło skokowo - strzałkowe przednie, więzadło skokowo - strzałkowe tylne i więzadło piętowo - strzałkowe (zabezpieczają staw przed zwichnięciem)

Staw skokowy górny jest stawem złożonym, bloczkowym o jednej poprzecznej osi ruchu, dookoła której można wykonać ruchy zgięcia podeszwowego i zgięcia grzbietowego stopy.

STAW SKOKOWO - PIĘTOWY: tzw. staw skokowy tylny stanowi połączenie między powierzchnią stawową piętową tylną kości skokowej a powierzchnią stawową skokową tylną kości piętowej. Torebka stawowa przymocowuje się wzdłuż brzegów powierzchnia stawowych i wzmacniają ja więzadła: więzadło skokowe - piętowe boczne, więzadło skokowe - piętowe przyśrodkowe oraz bardzo silne więzadło skokowo - piętowe międzykostne.

STAW SKOKOWO - PIĘTOWO - ŁÓDKOWY: łączy trzy kości: piętową, łódkową i skokową. Na kości skokowej w tworzenie tego stawu zaangażowane są trzy powierzchnie stawowe: powierzchnia stawowa piętowa środkowa i przednia (dla połączenia z kością piętową) oraz powierzchnia stawowa łódkowata ( dla połączenia z kością łódkowatą).Na kości piętowej: powierzchnia stawowa skokowa przednia i środkowa (dla połączenia z kością skokową). Na kości łódkowatej: bliższa powierzchnia kości łódkowatej. Torebka stawowa wzmocniona jest od strony grzbietowej przez część piszczelowo - łódkowatą więzadła przyśrodkowego, więzadło skokowo - łódkowe oraz więzadło skokowo - piętowe (przyśrodkowa część więzadła rozdwojonego). Od strony dolnej: więzadło piętowo - łódkowe podeszwowe oraz więzadło podeszwowe długie. Do wzmocnień tego stawu należy również więzadło skokowo - piętowe międzykostne.

Staw skokowo - piętowy i staw skokowo - piętowo - łódkowy zwane są także stawem skokowym dolnym, gdyż pod względem czynnościowym są ze sobą ściśle związane. Wykonuje się w nich ruchy dolnej części stępu i śródstopia wraz z palcami w stosunku do podudzia i kości skokowej. Ruch stopu w stawie skokowym dolnym wykonuje się wokół osi ustawionej skośnie, pod ostrym kątem do długiej osi stopy (tzw. osi kompromisowej), która jest wypadkową trzech głównych osi ruchu. Wokół tej osi można wykonać ruchy odwracania i nawracania stopy (z czynnością odwracania związany jest równoczesny ruch przywodzenia i zgięcia podeszwowego stopy, a nawracaniu zawsze towarzyszy ruch odwodzenia i zgięcia grzbietowego stopy).

Dzięki współdziałaniu stawu skokowego dolnego za stawem skokowym górnym stopa posiada trzy stopnie swobody ruchu.

STAW PIĘTOWO - SZEŚCIENNY: utworzony jest przez siodełkowatą powierzchnię stawową sześcienną kości piętowej i powierzchnię stawową bliższą kości sześciennej. Torebkę stawową wzmacniają więzadła: więzadło piętowo - sześcienne podeszwowe, więzadło podeszwowe długie oraz więzadło piętowo sześcienne (boczna część więzadła rozdwojonego).

Ruchy w tym stawie odbywają się dookoła osi strzałkowej, które zwiększają zakres ruchów nawracania i odwracania będących udziałem stawów skokowych dolnych.

STAW KLINOWO - ŁÓDKOWY: łączy trzy kości klinowate z kością łódkowatą i kością sześcienną. Torebka stawowa jest silna, przyczepia się do brzegów powierzchni stawowych i obejmuje także powierzchnie stawowe kości klinowatych zwróconych do siebie oraz powierzchnie kości sześciennej zwróconą do kości klinowatej bocznej i kości łódkowatej.

Z uwagi na płaskie powierzchnie stawowe i liczne, krótkie więzadła zespalające kości ze sobą staw ten ma ograniczone możliwości ruchu. Do więzadeł wzmacniających staw należą: więzadła klinowo - łódkowe podeszwowe i grzbietowe, więzadła międzyklinowe (podeszwowe, grzbietowe i międzykostne), więzadła klinowo - sześcienne (podeszwowe, grzbietowe i miedzykostne), oraz więzadła sześcienno - łódkowe podeszwowe i grzbietowe.

STAWY STĘPOWO ŚRÓDSTOPNE: łączą trzy kości klinowate i kość sześcienną z podstawami I - V kości śródstopia. Torebkę stawową wzmacniają: więzadła stępowo - śródstopne podeszwowe i grzbietowe oraz więzadła klinowo - śródstopne międzykostne.

STAWY MIĘDZYŚRÓDSTOPNE: występują w liczbie trzech stawów i łączą skierowane do siebie powierzchnie stawowe podstaw kości śródstopia II - V. Wzmocnione są przez więzadła śródstopne (podeszwowe, grzbietowe i międzykostne).

Stawy stępowo - śródstopne i międzyśródstopne sa stawami płaskimi o minimalnych możliwościach ruchu. Występują w nich tylko nieznaczne ruchy ślizgowe.

STAWY ŚRÓDSTOPNO - PALICZKOWE: łączą głowy kości śródstopia z podstawami paliczków bliższych i palców. Torebki stawowe są wiotkie i wzmocnione przez więzadła: więzadła poboczne, więzadła podeszwowe oraz wiezadło poprzeczne głębokie sródstopia.

39. Wymień stawy posiadające więzadła wewnątrzstawowe, wyjaśnij ich rolę

54. WYMIEŃ STAWY POSIADAJĄCE WIĘZADŁA WEWNĄTZRSTAWOWE,WYJAŚNIJ ICH ROLĘ.

STAW KOLANOWY: więzadła krzyżowe kolana (przednie i tylne) stanowią pozostałość pionowej przegrody stawu. Przy wszystkich ruchach stawu (z wyjątkiem ruchu odwracania) więzadła te napinają się hamując nadmierne ruchy. Więzadło poprzeczne kolana łączy się hamując nadmierne ruchy. Więzadło poprzeczne kolana łączy przednie rogi obu łękotek.

STAW BIODROWY: więzadło poprzeczne panewki przekształca wcięcie panewki w otwór, przez który przechodzi do dna panewki: tętnica unaczyniającą tkankę tłuszczową dołu panewkowego; więzadło płowy, które podąża do dołka kości udowej. Więzadło głowy kości udowej zabezpiecza przed wybiciem głowy kości udowej z panewki.

40. Więzadła, ich funkcja, pochodzenie i odporność mechaniczna

57.WIĘZADŁA ICH FUNKCJA,POCHODZENIE I ODPORNOŚĆ MECHANICZNA.

Więzadła to dodatkowe wzmocnienie torebki stawowej. Są one ważnym elementem stawu. Ich obecność przyczynia się do silniejszego przylegania powierzchni stawowych, są także czynnikiem zabezpieczającym staw przed nadmierną ruchomością.

Zbudowane są najczęściej z tkanki łącznej włóknistej, ale występują także więzadła zbudowane z tkanki łącznej sprężystej, które odznaczają się znaczną elastycznością. Pochodzą z trzeciego listka zarodkowego - mezodermy i mezenchymy.

41. Formy współdziałania mięśni, mięśnie antagonistyczne, synergistyczne

60.FORMY WSPÓŁDZIAŁANIA MIĘŚNI, MIĘŚNIE ANTAGONISTYCZNE, AGONISTYCZNE, SYNERGISTYCZNE, POJĘCIE TAŚMY MIĘŚNIOWEJ, OMÓW I PODAJ PRZYKŁADY.

W warunkach naturalnych działanie poszczególnych mięśni w oddzieleniu od reszty praktycznie nie występuje. W ruchach tzw. naturalnych działają zespoły i taśmy mięśniowe. Pod nazwą zespołu kryje się pojęcie topograficzne lub czynnościowe. Anatomia analizuje podział topograficzny mięśni, biomechanika podział czynnościowy. Mięśnie wykonujące wspólnie tę samą czynność noszą nazwę AGONIOSTÓW np. mięsień żwacz i mięsień skrzydłowy, wewnętrzny.

Mięśnie współdziałające w określonym ruchu nazywamy SYNERGISTAMI np. mięsień piszczelowy przedni z grupy prostowników stopy i mięsień piszczelowy tylny z grupy zginaczy stopy wspólnie wykonują supinację, są zatem synergistycznymi w ruchu unoszenia brzegu przyśrodkowego stopy; mięsień prosty brzucha i mięsień czworoboczny lędźwi strony prawej, należące do zespołu zginaczowego kręgosłupa, zapoczątkowują wraz z prostownikami grzbietu strony prawej przegięcie boczne tułowia w tę samą stronę.

Mięśnie wskazujące działanie sobie przeciwstawne noszą nazwę ANTAGONISTÓW np. prostowniki względem zginaczy, odwodzące względem przywodzących, mięśnie pronujące względem supinatorów.

Wśród mięśni zaangażowanych w określony ruch jedne wykonują czynność podstawową, inne pełnią rolę czynnika korygującego czynność mięśni podstawowych celem ukierunkowania ruchu w ściśle określonej płaszczyźnie. Przykładem może być udział mięśni w ruchu odwodzenia w stawie biodrowym: ruch ten wykonuje zespół w skład, którego wchodzą mięśnie: pośladkowy średni, pośladkowy najmniejszy i naprężacz powięzi szerokiej. Mięśnie te jednak tworzą równocześnie zespół pronatorów uda, a zatem wykonywany przez nie ruch zabarwiony jest komponentą nawrotną. CZYNNIKIEM KORYGUJĄCYM jest tu mięsień pośladkowy wielki, który wplata swoje włókna w pasmo biodrowo - piszczelowe, będące ścięgnem zakończeniowym mięśnia naprężacza powięzi szerokiej, i na tej zasadzie działa jako odwodziciel. Równocześnie jest on jednak supinatorem uda. W takim układzie oba dodatkowe komponenty - pronujący i supinujący - znoszą się wzajemnie.

Do mięśni współdziałających zalicza się także mięśnie torebek stawowych, które rzadko występują w postaci odrębnych jednostek morfotycznych, jest to np. mięsień łokciowy. Jego czynność jest co prawda ściśle powiązana w czasie i czynnością mięśnia trójgłowego ramienia, nie znaczy to jednak, że ten malutki mięsień jest w stanie przeciwstawić się momentowi siły ciężkości przedramienia wraz z ręką. Rola jego jest bardzo istotna i niezbędna., polega na napinaniu ściany torebki stawowej w ruchu prostowania stawu łokciowego. Podobną rolę spełnia w ruchach stawu kolanowego mięsień podkolanowy. W stawie ramiennym funkcje tę dodatkowo spełniają mięśnie: nadgrzebieniowy, podgrzebieniowy i obły mniejszy, która część swoich włókien wplatają w ścianę torebki stawu.

Oprócz mięśni jedno- i dwustawowych w łańcuchach kinematycznych człowieka występują mięśnie wielostawowe. Niezależnie od ilości aktonów już sam ich przebieg ponad szeregiem ogniw stawowych wpływa na lepszą koordynację i płynność wykonywanych ruchów. Do grupy tej należą m.in. mięsień najszerszy grzbietu, mięsień biodrowo - żebrowy, mięsień prosty brzucha, mięśnie prostowniki i zginacze palców. Wielostawowa budowa sprawia, że biorą one udział w ruchach złożonych. Określa się je mianem TAŚM MIĘŚNIOWYCH STRUKTURALNYCH w odróżnieniu od TAŚM MIĘŚNIOWYCH CZYNNOŚCIOWYCH działających również w ruchu złożonym, lecz składającym się z szeregu zachodzących na siebie odrębnych jednostek morfotycznych. Możliwości i kombinacje ruchowe taśmy strukturalnej uwarunkowane są jej ściśle określona budową i układają się podobnie, natomiast skład poszczególnych elementów taśmy czynnościowej może ulegać zmianom i w zależności od tego ruchy złożone będą się różnić między sobą efektem czynnościowym

42. Akton - definicja i przykłady mięśni wieloaktonowych

61. AKTON - DEFINICJA,PRZYKŁADY MIĘŚNI WIELOAKTONOWYCH.

AKTON MIĘŚNIOWY: to zespół włókien o jednakowym przebiegu i funkcji. Zespół ten może stanowić mięsień jego część lub głowę, w których układ przebiegu włókien ma zbliżony lub jednakowy kierunek przebiegu osi obrotu w stawie.

Mięśnie wieloaktonowe to np. mięsień pośladkowy średni, którego część środkowa odwodzi udo w bok, część przednia wykonuje nawracanie, część tylna obraca w stronę wewnętrzną; mięsień dwugłowy ramienia, który wykonuje ruchy odwracania i zginania przedramienia.

43. Mięsień wielostawowy, wieloaktonowy, wielogłowy - omów działanie i podaj przykłady

62. MIĘŚIEŃ WIELOSTAWOWY, WIELOAKTONOWY, WIELOGŁOWY - OMÓW DZIAŁANIE, PODAJ PRZYKŁADY.

Mięśnie wielostawowe przebiegając ponad szeregiem ogniw stawowych wpływają na lepszą koordynację i płynność wykonywany ruchów. Wielostawowa budowa sprawia, że biorą one udział w ruchach złożonych. Noszą nazwę TAŚM MIĘŚNIOWYCH STRUKTURALNYCH. Działanie mięśni wielostawowych może objawiać się w różny sposób: mogą one działać jednokierunkowo na wszystkie stawy nad którymi przebiegają, lub też odmienne np. na jeden staw jako zginacze, na drugi jako prostowniki. Kierunek działania mięśnia uzależniony jest od położenia mięśnia w stosunku do osi ruchu stawu. Mięśnie przebiegające prostopadle i do przodu osi poprzecznej działają jako zginacze, a mięśnie przebiegające do tyłu osi poprzecznej działają jako prostowniki. Mięśnie położone bocznie od osi strzałkowej odwodzą, natomiast mięśnie położone przyśrodkowo przywodzą. Mięśnie przebiegające skośnie lub poprzecznie do podłużnej osi stawu wykonują ruchy obrotowe tzn. nawracanie lub odwracanie.

Mięśnie wieloaktonowe to mięśnie, które uczestniczą we wykonywaniu co najmniej dwóch ruchów. Przykładem mięśnia wielostawowego i wieloaktonowego może być mięsień czworoboczny grzbietu, mięsień piersiowy większy.

44. Działanie mięśni przeciwko siłom ciężkości - omów na wybranym przykładzie

64.DZIAŁANIE ANTYGRAWITACYJNE MIĘŚNI - OMÓW NA PRZYKŁADZIE.

W ruchu zginania stawu łokciowego siła mięśnia zginacza przeciwstawia się sile ciężkości. Siła ciężkości przedramienia przeciwstawia się sile zginania. Siła ciężkości skierowana jest w dół, a punktem jej przyłożenia jest środek ciężkości przedramienia wraz z ręka.

45. Zasada działania mięśni szkieletowych, omów na przykładzie mięśnia jednostawowego, dwuprzyczepowego

66.ZASADA DZIAŁANIA MIĘŚNI SZKIELETOWYCH,OMÓW NA PRZYKŁADZIE MIĘŚNIA JEDNOSTAWOWEGO,DWUPRZYCZEPOWEGO.

Mięśnie układu szkieletowego pracują na zasadzie dźwigni co pociąga za sobą dwojakie zużytkowanie siły mięśniowej: część jej powoduje zmianę położenia belek kostnych, druga część natomiast ochrania staw (pierwsza część siły mięśnia nazwana jest składową obrotową, druga składową stawową). W układzie ruchu człowieka spotykamy oba wyróżnione w mechanice rodzaje dźwigni, przy czym każdy z nich występuje w dwóch odmianach. Mogą to być dźwignie dwustronne lub dźwignie jednostronne.

1. DŹWIGNIA JEDNOSTRONNA: to dźwignia gdzie punkty przyłożenia działających sił mięśni i oporu leżą po jednej stronie punktu obrotu w stawie (tzw. punktu podparcia). Siła reakcji więzów w stawie jest wówczas geometryczną różnicą obu sił. Wśród tych dźwigni mogą występować formy siłowe i szybkościowe. W skład dźwigni oszczędnościowych (o większym ramieniu działania siły mięśni od ramienia siły oporu) wchodzą te mięśnie, których przyczepy znajdują się w znacznej odległości od poruszanego stawu, a kąty ich natarcia mogą być dodatkowo powiększone przez dystalnie położone hipomolchiony. Przykładem tej dźwigni może być: staw łokciowy, staw skroniowo - żuchwowy.

2. DŹWIGNIA DWUSTRONNA: to dźwignia gdzie punkty przyłożenia sił działających mięśni i sił oporu leżą po obu stronach punktu obrotu w stawie (tzw. punktu podparcia). Siła reakcji więzów jest wówczas równa sumie geometrycznej obu sił. Wśród tych dźwigni mogą występować formy siłowe wiążące się z intensywnym wydatkiem energetycznym mięśni, a także dźwignie szybkościowe, w których każde przesunięcie (ruch w stawie) powoduje, że punkt położony na końcu dłuższego ramienia dźwigni wykonuje dłuższą drogę w tym samym czasie, a zatem porusza się z większą szybkością. Gdy ramie siły mięśniowej jest dłuższe niż ramię siły oporu, wówczas wielkość siły mięśniowej użytej dla utrzymania dźwigni w równowadze może być odpowiednio mniejsza od siły oporu. Ten typ dźwigni nosi nazwę dźwigni oszczędnościowej. Przykładem tej dźwigni może być: staw biodrowy, zespół stawów i mięśni kręgosłupa, stawy szczytowo potyliczne (dźwignia oszczędnościowa), w okolicy szczytu kifozy piersiowej występują dźwignie typu siłowego.

W mięśniu jednostawowym dwuprzyczepowym (tzw. mięśniu jednoaktonowym) występuje tylko jeden kierunek działania siły. Mogą to być np.. mięśnie międzypoprzeczne i mięedzykololcowe kręgosłupa, mięsień podeszwowy długi itp.

46. Omów lokalizację i zasadę działania mięśni skórnych

71.OMÓW LOKALIZACJE I ZASADĘ DZIAŁANIA MIĘŚNI SKÓRNYCH.

Mięśnie te mają kilka swoistych cech, które odróżniają je od innych mięśni szkieletowych. Przyczepy mięśni skórnych znajdują się, na jednym lub obu końcach, nie na kośćcu lecz na częściach miękkich twarzy. Wskutek tego podczas skurczu tych mięśni tworzą się w skórze lub na błonie śluzowej rynienkowate lub dołeczkowate zagłębienia, które powstając prowadzą do odpowiedniego ułożenia skóry. Wywołuje to u osób młodych okresowe, a u osób starszych utrzymujące się zmarszczki.

Druga ich właściwością jest to, że są one bardzo płaskie i niejednokrotnie składają się z jednej warstwy wiązek mięśniowych. Wiązki ścięgniste również nie tworzą wspólnego ścięgna lecz biegną samodzielnie i zbudowane są z tkanki łącznej elastycznej. Mięśnie te z wyjątkiem mięśnia policzkowego nie posiadają powięzi. Właściwością tych mięśni jest także ich indywidualne zróżnicowanie pod względem grubości i rozpiętości. Od zróżnicowania tego zależne są rysy twarzy ludzkiej.

47. Omów topografię i zasadę działania mięśni wyrazowych twarzy

70. OMÓW TOPOGRAFIĘ I ZASADĘ DZIAŁANIA MIĘSNI WYRAZOWYCH TWARZY.

Występują u człowieka w obrębie głowy i w powierzchniowej warstwie szyi. Objęte są ogólną nazwą mięśni mimicznych. Są to mięsnie typu somatycznego, zależne od naszej woli. Lecz z punktu widzenia biochemicznego różnią się od szkieletowych tym , że ścięgienka końcowe wnikają w tkankę podskórną i tam się kończą. Skurcz mięśnia skórnego powoduje zbliżenie ku sobie przyczepów końcowych po prostej, równoległej do włókien mięśniowych, a efektem jego działania jest przesuwanie ograniczonej partii skóry wraz z tkanką podskórną względem warstw położonych głębiej. Wyróżniamy wśród nich mięśnie zamykające i otwierające. Mięśnie zamykające mają przebieg okrężny i są to: mięsień okrężny oka, mięsień okrężny ust. Mięśnie otwierające mają przebieg promienisty i dzielą się na szereg jednostek, które przyjmują nazwy czynności, które wykonują np. mięsień śmiechowy; mięsień ,marszczący brwi. Jedynym mięśniem mimicznym mającym przyczep na kościach jest mięsień policzkowy. Jego skurcz powoduje przesuwanie się pokarmu między zęby, pociąga ku bokowi kąciki ust zwiększa ciśnienie w jamie ustnej. Drugi duży mięsień potyliczno - czołowy współdziała z czepcem ścięgnistym, który pokrywa sklepienie czaszki.

48. Mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy, omów jego działanie na stawy kręgosłupa szyjnego i obręczy kończyny górnej

72.MIĘSIEŃ MOSTKOWO - OBOJCZYKOWO - SUTKOWY. OMÓW JEGO DZIAŁANIE NA STAWY KRĘGOSŁUPA SZYJNEGO I OBRĘCZY KOŃCZYNY GÓRNEJ.

Jednostronny skurcz mięśnia przy ustalonej klatce piersiowej powoduje pochylenie głowy w tę sama stronę z jednoczesnym obrotem głowy w stronę przeciwną i uniesieniem twarzy ku górze. Jednoczesny skurcz obu mięśni zwraca twarz ku górze i powiększa lordozę szyjną. W pozycji leżącej mięsień ten unosi klatkę piersiową pociągając mostek ku górze. Działa więc jako silny pomocniczy mięsień wdechowy.

49. Omów ruchy, jakie mogą zachodzić w obręczy kończyny górnej i określ udział poszczególnych mięśni w ich realizacji

75.OMÓW RUCHY JAKIE MOGĄ ZACHODZIĆ W OBRĘCZY KOŃCZYNY GÓRNEJ I OKREŚL UDZIAŁ POSZCZEGÓLNYCH MIĘŚNI W ICH REALIZACJI.

Obręcz barkowa człowieka połączona jest z tułowiem za pomocą jednego stawu i mięśni, na których jest zawieszona. W szparze stawowej występuje chrząstka śródstawowa dzieląca jamę stawu na dwie komory. Więzadła wzmacniające torebkę hamują ruchy obojczyka. W stawie tym mogą zachodzić ruchy: unoszenia 55 stopni i opuszczania 5 stopni w płaszczyźnie czołowej wokół osi strzałkowej; wysuwania 30 stopni i cofania 35 stopni barku w płaszczyźnie poprzecznej wokół osi pionowej; skombinowany z wyżej wymienionych ruch obwodzenia po płaszczyźnie stożka; w pewnym stopniu ruchy obrotowe wokół osi długiej obojczyka. Staw ten posiada trzy stopnie ruchomości.

Zespół unoszący stanowią następujące mięśnie:

1. część górna i włókna górne mięśnia czworobocznego grzbietu

2. mięsień dźwigacz łopatki

3. mięsień równoległoboczny

4. część obojczykowa mięśnia mostkowo - sutkowo - obojczykowego

5. część górna i środkowa mięśnia zębatego przedniego

6. część obojczykowa mięśnia piersiowego

Mięśnie takie jak: piersiowy większy, czworoboczny grzbietu, mostkowo - sutkowo - obojczykowy, dźwigacz łopatki (są tu dwu wielostawowe). Przy zmianie przyczepu ustalonego w przyczep ruchomy te same mięśnie zmieniają również kąt między obojczykiem a kręgosłupem szyjnym. Przy zwiększaniu tego kąta mięśnie te mogą być zaangażowane pracując skurczem ekscentrycznym. We wszystkich tych przypadkach działają dźwignie jednostronne i w przeważającej ilości szybkościowe. Mięśnie te zazwyczaj sa typu krótkiego, lecz o dużym przekroju fizjologicznym. Mięśnie unosiciele mogą również pracować antygrawitacyjnie (statycznie bez zmiany kąta) równoważąc ciężar barku i kończyny oraz działanie mięśni antagonistycznych.

Zespół opuszczający stanowią:

1. mięsień piersiowy większy

2. mięsień najszerszy grzbietu

3. część dolna mięśnia czworobocznego grzbietu

4. mięsień piersiowy mniejszy

5. mięsień podobojczykowy

w skurczu koncentrycznym zmniejszają one w płaszczyźnie czołowej kąt dolny między obojczykiem a kręgosłupem piersiowym. Znacznie częściej i znacznie ważniejsza rola tego zespołu przypada mu po zmianie przyczepu ustalonego i ruchomego tj. przy podciąganiu tułowia przypada mu po zmianie przyczepu ustalonego i ruchomego tj. przy podciąganiu tułowia przy ustalonym barku lub przy jednoczesnym zbliżaniu elementów tworzących ramiona kąta i ich niepełnym ustaleniu. Statyczne mięśnie te działają np. po zahamowaniu podciągania i utrzymaniu pewnego kąta.

Skurcz ekscentryczny występuje np. przy wolnym opuszczaniu barku w staniu na głowie, a więc przy ćwiczeniach bardzo wymyślnych. We wszystkich przypadkach spotykamy dźwignie jednostronną najczęściej szybkościową. Jedynie dla mięśnia piersiowego większego i mięśnia najszerszego grzbietu przy kończynie przywiedzionej do tułowia położenie środka może być tak bliskie, że dźwignia ulega zmianie za oszczędnościową. Mięsień piersiowy większy jest dwustawowy, a mięsień najszerszy grzbietu i część dolna mięśnia czworobocznego grzbietu - wielostawowe.

Zespół wysuwający stanowią:

1. mięsień piersiowy mniejszy

2. mięsień piersiowy większy

3. mięsień zębaty przedni

4. mięsień dźwigacz łopatki

Zespół ten działa np. przy ciosie prostym, z przy zamianie przyczepu ustalonego i ruchomego w unoszeniu ciała przez rozwinięcie kończyny górnej (wyprost ramion w leżeniu przodem). Statycznie zespół ten pracuje np. w utrzymaniu pewnego kąta podczas podporu przodem. Ekscentrycznie przy powolnym opuszczaniu się na ziemię w podporze. Dźwignie te są jednostronne szybkościowe.

Zespół cofający stanowią:

1. mięsień czworoboczny grzbietu

2. mięśnie równoległoboczne

3. mięsień najszerszy grzbietu

skurczem koncentrycznym działają one przy wykonywaniu zamachu ręką; skurczem izometrycznym przy mostku; skurczem ekscentrycznym przy opuszczaniu się powoli z wagi tyłem. Podczas ruchów barkiem przy przywiedzionej kończynie włókna mięśniowe przyczepiające się daleko w okolicy stawu ramiennego mogą działać na zasadzie dźwigni oszczędnościowej. Inne włókna jednak, a także wszystkie mięśnie przy zmianie przyczepu ustalonego i ruchomego, pracują na zasadzie dźwigni siłowej (szybkościowej).

Działanie nawrotne wykazują mięśnie wysuwające i opuszczające bark od strony przedniej (mięsień piersiowy mniejszy) oraz cofające i unoszące bark od strony tylnej (mięsień równoległoboczny i mięsień dźwigacz łopatki).

Działanie odwracające posiadają mięśnie opuszczające i wysuwające bark od strony tylnej (część dolna mięśnia czworobocznego grzbietu i mięsień zębaty przedni) oraz cofające i unoszące od strony przedniej (część górna mięśnia czworobocznego grzbietu).

W wysuwaniu kąta dolnego łopatki do boku i przodu bierze udział:

1. mięsień zębaty boczny

2. część dolna i górna mięśnia czworobocznego grzbietu

Za pomocą skurczu koncentrycznego zespół wymienionych mięśni powoduje podniesienie rąk powyżej poziomu. Pracę statyczną wykonuje on przy utrzymaniu tak wyciągniętych rąk. Skurczem ekscentrycznym zespół ten pracuje przy powolnym opuszczaniu rąk z pozycji wzniesionej powyżej poziomu.

Górnej części mięśnia czworobocznego grzbietu można przypisać działanie na zasadzie dźwigni dwustronnej, innym mięśniom jednostronnej szybkościowej.

Ruchy łopatki kątem dolnym do tyłu i w kierunku kręgosłupa powodują:

1. mięsień dźwigacz łopatki

2. mięśnie równoległoboczne

3. mięsień piersiowy mniejszy

4. mięsień piersiowy większy i mięsień najszerszy grzbietu przy ustalonym stawie ramiennym

Zespół działa skurczem koncentrycznym np. przy podciąganiu się na rękach (ma tu jednocześnie miejsce zmiana przyczepu ruchomego i ustalonego); statycznie przy utrzymaniu się w podporze rozpiętym; skurczem ekscentrycznym przy powolnym opuszczaniu się do całkowitego zwisu.

Ruch w obydwu wyżej wymienionych stawach są ściśle skorelowane i zsynchronizowane: wysuwanie dolnego kąta łopatki z wysuwaniem i unoszeniem obojczyka (barku), a cofanie tegoż kata z opuszczaniem

50. Omów ruchy, jakie mogą zachodzić w stawie ramiennym i określ udział poszczególnych mięśni w ich realizacji

76.OMÓW RUCHY JAKIE MOGĄ ZACHODZIĆ W STAWIE RAMIENNYM I OKREŚL UDZIAŁ POSZCZEGÓLNYCH MIĘŚNI W ICH REALIZACJI.

Staw ramienny znajduje się pomiędzy obręczą barkową a częścią nasadową kończyny górnej. Jest to typowy staw kulisty o trzech stopniach swobody i znacznym zakresie ruchu.

Ruch zginania i prostowania w płaszczyźnie prostopadłej do płaszczyzny łopatki mają zakres ruchu 115 stopni. Natomiast ruchy zachodzące ściśle w płaszczyźnie strzałkowej, wokół osi czołowej ograniczają się właściwie jedynie do zginania ok. 50 stopni. Dzieje się tak ponieważ wydrążenie oś stawowego łopatki nie jest osią czołową. Biegnie ona w płaszczyźnie łopatki i cofająca się w płaszczyźnie kość ramienna natrafia na opór łopatki.

Podobnie przedstawia się sprawa ruchów odwodzenia i przywodzenia. W płaszczyźnie łopatki wokół osi do nie prostopadłej zakres ruchów wynosi ok. 90 stopni, a w płaszczyźnie czołowej wokół osi strzałkowej ok. 70 stopni. Z kombinacji tych dwóch kierunków ruchu można uzyskać ruch obwodzenia po płaszczyźnie stożka. Ruchy nawracania i odwracania wokół osi długiej kości ramiennej wynoszą w całości ok. 96 stopni.

Działanie zginające (wysuwanie w przód) wykonują:

1. część obojczykowa mięśnia naramiennego

2. część obojczykowa mięśnia piersiowego większego

3. mięsień kruczo - ramienny

4. głowa długa i krótka mięśnia dwugłowego ramienia

5. część barkowa mięśnia naramiennego

6. mięsień podłopatkowy

Taki ruch wykonywany jest np. przy ciosie prostym i przy wyrzucie do przodu kijków narciarskich. Częściowa zmiana przyczepu ustalonego i ruchomego ma miejsce w końcowej fazie prowadzenia ręki pod wodą w pływaniu stylem grzbietowym. Skurcz ekscentryczny ma miejsce przy powolnym odchylaniu się od drabinek w staniu tyłem, a praca statyczna przy utrzymywaniu takiej pozycji. Dźwignie jednostronne szybkościowe.

Prostowanie (cofanie) ramienia umożliwiają:

1. tylna część mięśnia naramiennego

2. mięsień obły większy

3. mięsień najszerszy grzbietu

4. głowa długa mięśnia trójgłowego ramienia

5. mięsień podłopatkowy

6. mięsień obły mniejszy

7. część brzuszna mięśnia piersiowego większego.

Tego rodzaju ruch kości ramiennej występuje np. przy wyrównawczych ruchach kończyn górnych w biegu, przy ścinaniu piłki nad siatką. Zmianę przyczepu ustalonego i ruchomego tych mięśni obserwujemy odpychaniu się kijkami narciarskimi, podczas wspinania się po linie. Skurcz ekscentryczny tych mięśni ma miejsce przy opuszczaniu się do zwisu, a praca statyczna podczas utrzymywania się w takiej pozycji. Dźwiganie jednostronne szybkościowe.

Odwodzenie ramienia powodują:

1. część barkowa mięśnia naramiennego

2. mięsień nadgrzebieniowy

3. głowa mięśnia dwugłowego ramienia

4. część grzbietowa i część obojczykowa mięśnia naramiennego.

Ze skurczem koncentrycznym tych mięśni spotykamy się przy odwodzeniu ramienia do poziomu; ze skurczem izometrycznym podczas utrzymywania ramienia uniesionego w bok; ze skurczem ekscentrycznym przy powolnym przywodzeniu do 90 stopni. Z wyjątkiem mięśnia nadgrzebieniowego, który w pewnych położeniach ramienia wykazuje się dźwignią dwustronną inne mięśnie działają na zasadzie dźwigni jednostronnej siłowej (szybkościowej).

Działanie przywodzące wykonują:

1. mięsień piersiowy większy

2. długa głowa mięśnia trójgłowego

3. mięsień obły większy

4. mięsień najszerszy grzbietu

5. krótka głowa mięśnia dwugłowego

6. mięsień kruczo - ramienny

Mięśnie te działają z wielką siłą wtedy gdy kość ramienna znajduje się w położeniu odwiedzionym. Dlatego nie należy zapominać o niewielkiej lecz ważnej roli pomocniczych mięśni przywodzących, które działają w położeniu zwisowym, przywiedzionym. Są to:

1. część obojczykowa i grzebieniowa mięśnia naramiennego

2. mięsień podłopatkowy

3. mięsień podgrzebieniowy

Dodatkowo mięsień podłopatkowy naciąga torebkę stawową stawu ramiennego. Przy zwykłym przywodzeniu ramienia w postawie stojącej mięśnie te na ogół nie muszą pracować. Zachodzi to w pozycji leżącej oraz po zmianie przyczepu ustalonego i ruchomego. I tak skurcz koncentryczny zachodzi przy dźwiganiu w górę tułowia na rozpiętych ramionach (wspieranie ciągiem); skurcz izometryczny przy podporze rozpiętym; skurcz ekscentryczny przy opuście siłą ze stania na rękach do podporu rozpiętego.

Ruch nawracania (pronatio - obrót do wewnątrz) powodują:

1. mięsień podłopatkowy

2. mięsień piersiowy większy

3. głowa długa i krótka mięśnia dwugłowego ramienia

4. mięsień obły większy

5. część obojczykowa mięśnia naramiennego

6. mięsień najszerszy grzbietu

Mięśnie te w większości maja silniejsze działanie w odwiedzionej pozycji kości ramiennej. Lecz głowa długa mięśnia dwugłowego ramienia, mięsień obły większy i mięsień najszerszy grzbietu przeciwnie w pozycji pośredniej.

Ruch odwracania (supinatio - obrót na zewnątrz) wykonują:

1. mięsień podgrzebieniowy

2. mięsień obły mniejszy

3. część grzebieniowa mięśnia naramiennego

4. mięsień nadgrzebieniowy.

51. Omów ruchy, jakie mogą zachodzić w w stawie łokciowym i określ udział poszczególnych mięśni w ich realizacji

77.OMÓW RUCHY JAKIE MOGĄ ZACHODZIC W STAWIE ŁOKCIOWYM I OKREŚL UDZIAŁ POSZCZEGÓLNYCH MIĘŚNI W ICH REALIZACJI.

Staw łokciowy anatomicznie składa się z trzech stawów (ramienno - łokciowego, ramienno - promieniowego, promienno - łokciowego bliższego). Dla celów biomechaniki dogodniej jest omawiać je w nieco zmienionym zestawie. Wspólna oś dwóch pierwszych przebiega w części wypukłej, a więc w dalszym końcu kości ramiennej. Wokół tej osi zachodzić mogą ruchy w płaszczyźnie strzałkowej: zginanie ok. 140 stopni luźnego zwisu i prostowanie ok. 5 stopni. Rolę czynnika umożliwiającego „start” mięśniom zginaczom w pozycji wyprostu lub nadwyprostu przedramienia poprzez właściwie skierowanie ich składowych obrotowych spełnia hipomolchion warunkowy w postaci bloczka kości ramiennej.

Zespół zginaczy stanowią:

1. mięsień dwugłowy ramienia

2. mięsień ramienny

3. mięsień ramienno - promieniowy

4. mięsień nawracacz obły

5. mięsień zginacz nadgarstka promieniowy

6. mięsień prostownik nadgarska długi i krótki

7. mięsień dłoniowy długi

Pomimo zróżnicowanego ułożenia przyczepów początkowych i końcowych w stosunku do tego stawu wspólną ich cechą warunkujacą działanie zginające tych mięśni jest przebieg linii działania sił do przodu od jego osi czołowej. Skurczem koncentrycznym zespół ten działa przy zbliżeniu przedramienia przeciwko a sile ciężkości. Mamy wtedy do czynienia z ze zmianą przyczepu ruchomego i ustalonego. Statycznie ( tu antygrawitacyjnie) pracują zarówno przy utrzymaniu przedramienia w stanie ugiętym, jak i przy zwisie z ugięciem w stawie łokciowym. Skurczem ekscentrycznym działają mięśnie podczas powolnego opuszczania przedramienia zgodnie z wektorem przyspieszenia ziemskiego. We wszystkich przypadkach mamy do czynienia z dźwigniami jednostronnymi, na ogół szybkościowymi.

Działanie prostujące wywierają mięśnie, których linia działania siły leży ku tyłowi do osi czołowej. I są to wszystkie głowy mięśnia trójgłowego ramienia. Działanie skurczem koncentrycznym zachodzi przy wszelkich szybkich wyprostach w stawie łokciowym np. cios prosty, rzut oszczepem, oraz wolnych jeżeli nie zachodzą zgodnie z wektorem przyspieszenia ziemskiego. Ze zmianą przyczepu ruchomego ustalonego spotykamy się podczas unoszenia z leżeniem przodem, a ze skurczem izometrycznym w podporze leżąc przodem z rękami ugiętymi w stawach łokciowych. Skurcz ekscentryczny ma miejsce podczas opuszczania się z takiej pozycji do leżenia przodem.

Działanie mięśnia trójgłowego na przedramię jest typowym przykładem dźwigni dwustronnej szybkościowej. Na ramię mięsień ten działa na zasadzie dźwigni jednostronnej.

52. Omów ruchy, jakie mogą zachodzić w w stawach promieniowo -łokciowych i określ udział poszczególnych mięśni w ich realizacji

78. OMÓW RUCHY JAKIE MOGĄ ZACHODZIĆ W STAWACH PROMIENIOWO - ŁOKCIOWYCH I OKREŚL UDZIAŁ POSZCZEGÓLNYCH MIĘŚNI W ICH REALIZACJI.

Pozostałe ruchy przedramienia tj. nawracanie i odwracanie zachodzą w stawie ramienno - promieniowym i promieniowo - łokciowym bliższym i dalszym, wokół osi biegnących przez główki kości promieniowej i łokciowej. Ruchy nawracania i odwracania hamowane są przez więzadła, błonę międzykostną, napięcie mięśni antagonistycznych i napięcie torebek stawowych na obydwu końcach przedramienia.

Zespół nawracający stanowią:

1. mięsień nawrotny obły

2. mięsień nawrotny czworoboczny

3. mięsień ramienno - promieniowy (z położenia supinacji)

4. mięsień zginacz nadgarstka promieniowy

5. mięsień prostownik nadgarstka promieniowy długi

Najłatwiej można zaobserwować to działanie przy ugiętym przedramieniu, ponieważ wtedy nie dołącza do niego działanie mięśni obracających ramię. Przykładem skurczu koncentrycznego jest odkręcanie prawą ręką słoika. Chcąc wywołać zianę przyczepu ruchomego i ustalonego należałoby wykonać obrót ciała w zwisie na jednym ręku przy ugiętym stawie łokciowym. Skurcz izometryczny (z pracą statyczną) zajdzie, jeżeli położymy przedramię na stole stroną dłoniową do góry, tak aby dłoń i część przedramienia wystawała za krawędź. W dłoni spoczywa napięta linka przywiązana do leżącego na podłodze ciężarka. Z chwilą wykonania nawracania ciężarek podniesie się; jeżeli ruch ciężarka w pewnym miejscu się zatrzyma to mięśnie będą wykonywać prace statyczną; gdy ciężarek będziemy powoli opuszczać to mięśnie wykonają pracę ekscentryczną. Mięśnie te działają na zasadzie dźwigni jednostronnej zwykle oszczędnościowej.

Zespół odwracający stanowią:

1. mięsień dwugłowy ramienia

2. mięsień odwracacz

3. mięsień ramienno - promieniowy (z położenia pronacji)

Przykładem wszystkich trzech rodzajów skurczów tych mięśni jest nakręcanie sprężyny ręką przy ugiętym stawie łokciowym, zgodnie z ruchami wskazówek zegara. Przy nakręcaniu będą one działać skurczem koncentrycznym, utrzymanie sprężyny w stanie nakręcenia wywoła skurcz izometryczny, powolne odkręcanie skurcz ekscentryczny. Mięśnie te działają zwykle na zasadzie dźwigni oszczędnościowej jednostronnej.

53. --> Omów ruchy, jakie mogą zachodzić w w stawie promieniowo - nadgarstkowym i określ udział poszczególnych mięśni w ich realizacji

54. Omów ruchy, jakie mogą zachodzić w stawach ręki, podaj jakie jednostki mięśniowe biorą w nich udział[Author:AO]

79,80.OMÓW RUCHY JAKIE MOGĄ ZACHODZIĆ W STAWIE PROMIENIOWO - NADGARSTKOWYM I OKREŚL UDZIAŁ POSZCZEGÓLNYCH MIĘŚNI W ICH REALIZACJI.

OMÓW RUCHY JAKIE MOGĄ ZACHODIĆ W STAWACH RĘKI,PODAJ JAKIE JEDNOSTKI MIĘŚNIOWE BIORĄ W NICH UDZIAŁ.

Ruchy dłoni (poza rotacją, która może zachodzić tylko z przedramieniem) odbywają się w dwóch stawach: promieniowo - nadgarstkowym i międzynadgarstkowym, które są sprzężone. Pierwszy staw jest dwuosiowy elipsoidalny. Staw międzynadgarstkowy ma powierzchnię nieregularną, zbliżoną w przekroju do litery „S”.

W stawach tych zachodzą równocześnie następujące ruchy:

• przywodzenie dołokciowe i dopromieniowe w płaszczyźnie przedramienia wokół osi grzbietowo - dłoniowej przebiegającej przez główką kości główkowatej; zakres łączny w obydwu kierunkach to ok. 60 stopni, przy czym większe wychylenie od osi podłużnej przedramienia zachodzi w stronę łokciową

• zginanie grzbietowe i dłoniowe zachodzi w płaszczyźnie grzbietowo - dłoniowej i wokół osi promieniowo - łokciowej; dla stawu bliższego oś przebiega przez wyrostki rylcowate i kość półksiężycowatą, dla drugiego równolegle przez głowę kości główkowatej; zakres zginania grzbietowego wynosi do 80 stopni, dłoniowego 90 stopni.

Zginanie dłoniowe (prostowanie odgrzbietowe) wykonują mięśnie:

1. mięsień zginacz palców powierzchniowy

2. mięsień zginacz palców głęboki

3. mięsień zginacz nadgarstka łokciowy

4. mięsień zginacz kciuka długi

5. mięsień zginacz nadgarstka promieniowy

6. mięsień odwodziciel kciuka długi

Zginanie grzbietowe (prostowanie oddłoniowe) wykonują:

1. mięsień prostownik palców wspólny

2. mięsień prostownik nadgarstka łokciowy

3. mięsień prostownik nadgarstka promieniowy długi i promieniowy krótki

4. mięsień prostownik palca wskazującego

5. mięsień prostownik kciuka długi

Z dynamicznym działaniem tych mięśni spotykamy się w wielu ruchach w ćwiczeniach fizycznych np. przy grze w tenisa (ziemnego i stołowego), kozłowaniu. Te dwie grupy mięśniowe włączają się na przemian, przy czym przewagę mają mięśnie zginacza. Natomiast przy wyhamowywaniu w/w ruchów działają skurczem ekscentrycznym mięśnie w danej chwili antagonistyczne. Jeśli zdarzy się równowaga z momentem sił oporu (np. utrzymywanie piłki na wyciągniętej i odwróconej dłoni) zachodzi wtedy skurcz izometryczny.

Przywodzenie dołokciowe wykonują:

1. mięsień prostownik nadgarstka łokciowy

2. mięsień zginacz nadgarstka łokciowy

Przywodzenie dopromieniowe wykonują:

1. miesień prostownik nadgarstka promieniowy długi i promieniowy krótki

2. mięsień odwodziciel kciuka długi

3. mięsień prostownik nadgarstka promieniowy

4. mięsień prostownik palca wskazującego

Oba te działania ujawniają się np. podczas pisania, czesania się i uchylania nakrycia głowy. Z kombinacji w/w dwóch rodzajów ruchów wahadłowych otrzymuje się ruch obwodzenia dłoni. Mamy z min do czynienia tylko przy ustalonym przedramieniu.

Dla charakterystyki nadgarstka i śródręcza jako całości należy pamiętać, że stanowią one ogniwo wpisane pomiędzy elementy o znacznej ruchomości, tj. przedramię i palce. Ogniwo to ma jednocześnie do spełnienia dwie przeciwstawne funkcje. Z jednej strony powinno powiększać i urozmaicać zakres ruchu dłoni jako całości oraz jej giętkość i elastyczność, z drugiej stanowić silny blok jako ochronę elementów nerwowo - naczyniowych, przyczep ruchomy dla mięśni poruszających dłonią oraz jako przyczep ustalony dla wielu drobnych mięśni palców. Tak jak i w wielu innych miejscach w ustroju w przypadku takim pojawiają się tu stawy półścisłe (międzynadgarstkowe, nadgarstkowo - śródręczne i międzyśródręczne) otoczone całą siecią więzadeł oraz wieloma przebiegającymi ścięgnami mięśni. Wszystko to czyni z tego elementu wysklepiona płytkę, elastyczną tylko tyle aby przyłożone duże siły nie powodowały zbyt łatwo ani jej pęknięcia, ani zgięcia znajdujących się na niej elementów nerwowo naczyniowych.

Ruch oddalania i zbliżania palców do osi III palca zachodzi w płaszczyźnie promieniowo - łokciowej w granicach od 40 - 60 stopni. Więzadła poboczne polaryzują ruchy w tych stawach (kulistych) uwalniając je tylko w płaszczyźnie grzbietowo - dłoniowej wokół osi promieniowo - łokciowej (zginani i prostowanie palców) w zakresie 110 - 120 stopni. Z kombinacji tych dwóch ruchów powstaje obwodzenie po płaszczyźnie stożka. Palce natomiast nie mają możliwości rotacji.

Zespół zginaczy stanowią:

1. mięsień zginacz palców głęboki i powierzchniowy

2. mięśnie międzykostne

3. mięsień odwodziciel palca małego

4. mięsień zginacz krótki palca małego

Najczęściej obserwuje się skurcz koncentryczny zachodzący podczas ruchów dowolnych i w czasie chwytu. Skurcz izometryczny ma miejsce podczas ustalonego chwytu oraz przy wspieraniu się na palcach. Skurcz ekscentryczny może zachodzić gdy palce nie są w stanie utrzymać ciężaru ciała i są przez ten ciężar biernie prostowane; w przypadku tym zachodzi jednocześnie zmiana przyczepu ruchomego i ustalonego. Mięśnie te działaj na zasadzie dźwigni jednostronnych. Kwestię przyłożenia dźwigni jednak trudno ustalić, ponieważ zmienia się ona bardzo w zależności od miejsca przyłożenia siły oporu na palcu. W czasie chwytów najczęściej obciążony jest środek bliższego paliczka i dźwignia jest wtedy lekko siłowa. Chcąc poprawić warunki pracy mięśni automatycznie przesuwamy siłę oporu na szparę stawową i dźwignia zmienia się w oszczędnościową. Na końcach palców stosunek ten jest bardzo niekorzystny i i można zrównoważyć jedynie niewielka siłę.

Zespół prostujący stanowi:

1. mięsień prostownik palców

2. mięsień prostownik wskaziciela

3. mięsień prostownik palca małego

4. mięśnie międzykostne

5. mięśnie glistowate

Ogólna siła prostowników jest mniejsza niż zginaczy. Najczęstszym przykładem działalności jest zwykły skurcz koncentryczny w celu rozwarcia palców i ich prostowania. Wytworzone dźwignie są jednostronne a przy tym prawie równoramienne. Większość ich sił idzie na pokonanie napinających się w omawianym ruchu mięśni antagonistycznych.

W ruchu oddalania palców od osi palca II działają:

• mięśnie międzykostne grzbietowe przy współudziale:

• mięśnia prostownika palców

• mięśnia prostownika palca małego

W ruch zbliżania palców do osi II palca działają:

• mięśnie międzykostne dłoniowe.

Zastosowanie znajduje w większości tylko skurcz koncentryczny. Dźwignie są jednostronne, równoramienne lub nieznacznie siłowe. Kombinowany ruch obwodzenia powodowany jest po części przez każdą z w/w grup mięśni.

Pod działaniem zginaczy występujące momenty sił są niewielkie, ale też przeznaczenie tych ruchów jest odmienne. Chodzi o charakterystyczne tylko dla ręki ludzkiej możliwości precyzyjnej manipulacji. Zasadniczym środkiem prowadzącym są tego celu jest wysoce rozwinięta koordynacja mięśniowo - nerwowa, której anatomicznym wyrazem jest bardzo mała ilość włókien mięśniowych przypadających na jednostkę neuro - motoryczną. Do zakresów ruchu stawów wyżej omówionych dokładają się zakresy stawów międzypaliczkowych bliższych i dalszych. Są to stawy zawiasowe. Więzadła poboczne wzmacniają torebki i dodatkowo polaryzują ruchy do płaszczyzny grzbietowo - dłoniowej, przy zakresie do 130 stopni w stawach bliższych, z do 90 stopni w stawach dalszych.

Zespół zginający stanowią:

1. mięsień zginacz palców powierzchniowy i głęboki

2. mięsień prostownik palców wspólny

3. mięśnie międzykostne

Większość precyzyjnych ruchów możliwa jest dzięki specyficznemu przebiegowi mięśni międzykostnych i glistowatych. Przebiegają one początkowo po stronie dłoniowej przechodząc w części dalszej na stronę grzbietową. W tego rodzaju precyzyjnych manipulacjach mogą i najczęściej zachodzą ruchy niezależne (różnokierunkowe).

Osobne miejsce należy się mechanice kciuka. Jego ruchomość została (w stosunku do pozostałych palców) przesunięta o jedno piętro w kierunku nasadowym. Staw nadgarstkowo - śródręczny kciuka jest stawem siodełkowatym, dwuosiowym. Odwodzenie i przywodzenie o zakresie 40 stopni zachodzi wokół osi przechodzącej przez ten staw i kość grochowatą.

Zespół odwodzący stanowią:

1. mięsień odwodziciel kciuka długi i krótki

2. mięsień zginacz kciuka krótki

Zespół przywodzący stanowią:

1. mięsień prostownik kciuka długi

2. mięsień przywodziciel kciuka

3. mięsień międzykostny grzbietowy kciuka

4. mięsień zginacz kciuka krótki

Charakterystyczne dla kciuka ruchy przeciwstawiania i odprowadzania (zakres do 60 stopni) zachodzą wokół osi prostopadłej do poprzedniej.

Przeciwstawianie wykonują:

1. mięsień zginacz palucha długi i krótki

2. mięsień przeciwstawiacz palucha

3. mięsień przywodziciel palucha

W odprowadzaniu biorą udział:

1. mięsień odwodziciel kciuka długi

2. mięsień prostownik kciuka długi i krótki

Z w/w zakresów ruchów wahadłowych może powstać ruch obwodzenia kciuka po płaszczyźnie stożka. Najważniejszą czynnością jest chwytanie i obejmowanie przedmiotów ze strony przeciwnej niż inne palce. W ruchu przygotowawczy działają skurczem koncentrycznym odwodziciele i przeciwstawiacze. Po ustalenie chwytu mięśnie działają skurczem izometrycznym. W większości mięśnie stawu nadgarstkowo - śródręcznego działają na zasadzie dźwigni jednostronnej. Jedynie odwodzicielowi kciuka długiemu można przypisać dźwignię dwustronną. Jeżeli chodzi o skuteczność dźwigni, to niektóre słabe, krótkie, wachlarzowate mięśnie np. mięsień przywodziciel kciuka mają warunki oszczędnościowe. Pozostałe dźwignie działają na zasadzie dźwigni siłowych.

Kolejne stawy: śródręczno - palcowy i międzypaliczkowy kciuka są stawami zawiasowymi. Ich jedyna oś ruchów zginania i prostowania ustawiona jest skośnie, podobnie jak oś przeciwstawiania i odprowadzania w stawie nadgarstkowo - śródręcznym kciuka.

Zespół zginający w stawie śródręczno - palcowym stanowią stanowią:

1. mięsień zginacz kciuka długi i krótki

2. mięsień przywodziciel kciuka

Zespół zginający w stawie międzypaliczkowym stanowia:

1. mięsień zginacz kciuka długi

Zespół prostujący stanowią:

1. mięsień prostownik kciuka długi i krótki

2. mięsień odwodziciel kciuka krótki

Ruchy prostowania w tych stawach zachodzą dzięki skurczowi koncentrycznemu odpowiednich mięśni jako powiększającego zasięg kciuka w przygotowaniu do chwytu. Podczas ruchu chwytnego tym samym skurczem działają zginacze. Po ustaleniu chwytu (zaciśnięcie palców na przedmiocie) zginacze pracują izometrycznie (statycznie). Mięśnie działają na zasadzie dźwigni jednostronnych. Jedynie prostowniki działające z pozycji całkowitego zgięcia mogą mieć dźwignie pośrednią. Pod względem warunków pracy są to dźwignie siłowe. W przypadku ruchów precyzyjnych, manipulacyjnych ruchy w w/w stawach kciuka mogą zachodzić niezależnie (różnokierunkowo).

55. Omów ruchy, jakie mogą zachodzić w w stawie biodrowym i określ udział poszczególnych mięśni w ich realizacji

81.OMÓW RUCHY JAKIE MOGĄ ZACHODZIĆ W STAWIE BIODROWYM I OKREŚL UDZIAŁ POSZCZEGÓLNYCH MIĘŚNI W ICH REALIZACJI.

Staw biodrowy łączy wolną część kończyny dolnej z obręczą miedniczną. Liczne więzadła wzmacniają torebkę i hamują odpowiednie ruchy. Ponadto poważne działanie wzmacniające mają składowe stawowe licznych działających mięśni. Dzięki dużej powierzchni styku kości dociskane są przez ciśnienie atmosferyczne, a lepkość mazi wewnątrzstawowej także przeciwdziała ich rozsunięciu. Staw biodrowy jest stawem kulistym panewkowym o 3 stopniu swobody ruchu. Ruchy odbywają się wokół trzech osi głównych. Ruch zginania i prostowania uda odbywa się wokół osi czołowej przy ustalonej obręczy biodrowej. Wokół osi strzałkowej odbywa się przywodzenie i odwodzenie. Wokół osi podłużnej biegnącej od środka głowy kości udowej do środka stawu kolanowego odbywa się nawracanie i odwracanie. Zakres ruchów w stawach biodrowych może być powiększony przez równoczesny ruch w odcinku lędźwiowym kręgosłupa.

Zakres ruchu zginania (wysuwania uda) w stawie biodrowym od nadwyprostu do maksymalnego zgięcia wynosi 135 stopni, od pozycji pośredniej zaś 120 stopni. Pełny zakres osiągany jest przy zgiętym kolanie, zarówno z powodu zmniejszenia ramienia siły ciężkości oraz momentu bezwładności, jak i powiększenia napięcia mięśni właściwych dla ruchu z jednoczesnym rozluźnieniem mięśni antagonistycznych.

Zespół zginający, od położenia pośredniego przy ustalonej obręczy biodrowej, stanowią:

1. mięsień prosty uda

2. mięsień biodrowo - lędźwiowy

3. mięsień naprężacz powięzi

4. mięsień krawiecki

5. część przednia mięśnia pośladkowego małego

6. mięsień grzebieniowy

7. mięsień przywodziciel długi

Ruch ten wywołany jest skurczem koncentrycznym.

W ruchu zachodzącym z maksymalnego wyprostu do pozycji pośredniej zespół ten stanowią:

1. mięsień biodrowo - lędźwiowy

2. mięsień prosty uda

3. mięsień przywodziciel długi

4. mięsień krawiecki

5. miesień grzbietowy

6. mięsień smukły

Działanie typu koncentrycznego notuje się najczęściej w fazie wolnej podczas chodu i biegu, gdy kończyna wyprowadzana jest do przodu. Tym samym skurczem działają wymienione mięśnie podczas powrotu z opadu w tył do postawy pionowej. Działanie w/w mięśni skurczem ekscentrycznym zachodzi np. gdy w przysiadzie prostym przy ustalonych stopach wykonuje się powolny opad tułowia aż do leżenia tyłem. Ruch ten zatrzymany w dowolnym miejscu powoduje statyczna prace mięśni. Mięśnie te działają za zasadzie dźwigni jednostronnej i w większości siłowej.

Prostowanie (cofanie) uda wynosi w postawie stojącej do położenia pośredniego 15 stopni. Ruch ten może być obszerniejszy (ok. 45 stopni) jeżeli wyprowadzimy kość udową z płaszczyzny ściśle strzałkowej.

Zarówno ruchy zginania jak i prostowania osiągają podane powyżej zakresy tylko przy kończynie zgiętej w stawie kolanowym, co minimalizuje nadmierne napięcie mięśni antagonistycznych.

Ruch prostowania do położenia ugiętego do pośredniego wywołują:

1. część dolna i górna mięśnia pośladkowego wielkiego

2. część tylna mięśnia przywodziciela wielkiego

3. mięsień półbłoniasty

4. mięsień połścięgnisty

5. wiązki tylne mięśnia pośladkowego średniego

6. głowa długa mięśnia dwugłowego uda

7. mięsień czworoboczny uda

8. mięsień zasłaniacz zewnętrzny

9. mięsień przywodziciel krótki

10. mięsień smukły

W części końcowej ruchu od pozycji pośredniej do wyprostu kolejność aktywności mięśni jest następująca:

1. tylne wiązki mięśnia pośladkowego średniego

2. część dolna i górna mięśnia pośladkowego wielkiego

3. mięsień półbłoniasty

4. głowa długa mięśnia dwugłowego uda

5. mięsień pośladkowy mały

Działanie koncentryczne w/w mięśni zachodzi podczas opuszczania nogi naciskającej na pedał w czasie jazdy na rowerze oraz w końcowej części fazy podporowej w czasie biegu i chodu. Skurcz ekscentryczny występuje podczas powolnego opadu w przód, przysiadu i załamania nóg w biodrach. Przysiad lub opad w przód zatrzymany w pewnym momencie powoduje pracę izometryczną mięśni.

Zakres ruchów przywodzenia i odwodzenia uda z ok. 2 x 40 stopni w płaszczyźnie czołowej powiększa się do 145 stopni (55 stopni + 90 stopni) przy udzie zgiętym o 60 stopni.

W ruchu odwodzenia z pozycji przywiedzionej do pośredniej udział biorą kolejno mięśnie:

1. mięsień naprężacz powięzi szerokiej

2. mięsień pośladkowy średni

3. część górna mięśnia pośladkowego wielkiego

4. mięsień prosty uda

5. mięsień pośladkowy mały

W ruchu z pozycji pośredniej do odwiedzionej udział mięśni jest następujący:

1. mięsień pośladkowy średni i mały

2. mięsień prosty uda

3. część górna mięśnia pośladkowego wielkiego

4. mięsień naprężacz powięzi szerokiej

5. mięsień gruszkowaty

6. mięsień krawiecki

Opisane wyżej ruchy kości udowej zachodzą raczej w ćwiczeniach gimnastycznych, w pływaniu żabką itp., natomiast w życiu codziennym znacznie częściej zdarza się zmiana przyczepu ruchomego i ustalonego. Pojawia się to podczas opadania miednicy na stronę nogi swobodnej w postawie „spocznij” lub nogi wolnej w chodzie. Odwodziciele strony przeciwnej zostają naciągnięte (działając skurczem ekscentrycznym), aby w następnej fazie przez skurcz koncentryczny doprowadzić miednicę do położenia poziomego. Mięśnie działają na zasadzie dźwigni jednostronnej siłowej.

W ruchu przywodzenia do pozycji odwiedzionej do pośredniej biorą udział:

1. mięsień przywodziciel wielki, długi i krótki

2. część dolna mięśnia pośladkowego wielkiego

3. mięsień półbłoniasty

4. długa głowa mięśnia dwugłowego uda

5. mięsień biodrowo lędźwiowy

6. mięsień półscięgnisty

7. mięsień zasłaniacz zewnętrzny

8. mięsień grzebieniowaty

9. mięsień smukły

10. mięsień czworoboczny uda

W ruchu przywodzenia do pozycji pośredniej do przywiedzionej biorą udział:

1. mięsień przywodziciel: wielki, długi i krótki

2. mięsień biodrowo - lędźwiowy

3. mięsień półbłoniasty

Skurcz koncentryczny występuje w wielu ćwiczeniach podczas przenoszenia uda w poziomie z pozycji rozkrocznej do zwartej. Skurcz ekscentryczny występuje np. podczas opuszczania się do siadu rozkrocznego. Skurcz izometryczny następuje w czasie zatrzymania każdego z w/w ruchów. Mięśnie te działają na zasadzie dźwigni jednostronnych siłowych.

W ruchach obrotowych oś pionowa nie przechodzi wzdłuż trzonu kości udowej, ale po cięciwie łączącej środkowe punkty stawów biodrowego i kolanowego (jest to tzw. linia nośna kończyny dolnej). W postawie zasadniczej zakres ruchów wynosi: odwracanie 25 stopni, nawracanie 35 stopni. Po rozluźnieniu przez częściowe zgięcie i odwiedzenie uda zakres ten wzrasta do 100 stopni (odpowiednio 40 + 60 stopni).

Odwracanie w pozycji nawróconej do pośredniej powodują:

1. mięsień pośladkowy wielki

2. mięsień biodrowo - lędźwiowy

3. mięśnie bliźniacze wraz z mięśniem zasłaniaczem wewnętrznym

4. część tylna mięśnia pośladkowego średniego

5. mięsień gruszkowaty

6. mięsień czworoboczny uda

Odwracanie z pozycji pośredniej do pełnego odwrócenia powodują:

1. mięsień pośladkowy wielki

2. tylna część mięśnia pośladkowego średniego

3. mięśnie bliźniacze wraz z mięśniem zasłaniaczem wewnętrznym

4. mięsień przywodziciel wielki

5. miesień gruszkowaty

6. mięsień biodrowo - lędźwiowy

7. mięsień pośladkowy mały

8. mięsień prosty uda

9. mięsień zasłaniacz zewnętrzny

10. mięsień przywodziciel krótki

11. miesień grzebieniowaty

12. głowa długa mięśnia dwugłowego uda

Koncentryczny skurcz tych mięśni zachodzi podczas wielu dowolnych ruchów supinacyjnych, które zewnętrznie mogą różnić się bardzo ze względu na stan ugięcia w stawie biodrowym, kolanowym i skokowym górnym.

Skurcz ekscentryczny tej grupy mięśni zachodzi podczas hamowania ruchów w stronę przeciwną powodowanych siłą ciężkości, bezwładności lub siłami zewnętrznymi. Skurcz izometryczny przy zatrzymaniu w/w ruchów, pod warunkiem, że nie zaniknie siła wywołująca ruch nawrotny.. w przypadku ruchów rotacyjnych stosowany podział na dźwignie jedno- i dwustronne ni ma większego znaczenia i można je pominąć. Wszystkie dźwignie występujące w tych mięśniach to dźwignie oszczędnościowe.

Ruchy nawracania z pozycji odwróconej do pośredniej wykonują:

1. mięsień półbłoniasty

2. część przednia mięśnia pośladkowego małego

Ruch nawracania z pozycji pośredniej do nawróconej wykonują:

1. mięsień naprężacz powięzi szerokiej

2. przednia część mięśnia pośladkowego małego

3. mięsień prosty uda

4. przednia część mięśnia pośladkowego szerokiego

5. warunkowo głowa długa mięśnia dwugłowego uda

Momenty sił rozwijane przez mięśnie nawrotne są o wiele mniejsze niż mięśni odwracających. Skurcz koncentryczny zachodzi częściowo łącznie z ruchami przywodzenia (zwierania) ud oraz ich silnym prostowaniem np. w tylnym wahadle nogi wolnej w chodzie. Skurcz ekscentryczny pojawia się podczas hamowania przeważającej siły odwracającej. Skurcz izometryczny przy równowadze takiej siły z siła zespołu nawracającego. Stosunki dźwigniowe są bardzo podobne jak w w/w grupie odwracaczy.

Z trzech w/w rodzajów ruchomości można łącznie wykonać ruch kombinowany obwodzenia po płaszczyźnie stożka i wokół jego wysokości. Ruch obwodzenia podobnie jak w przypadku stawu ramiennego polega na kolejnym włączaniu się leżących dookoła stawu biodrowego zespołów mięśniowych. Kolejność ta zależy od kierunku ruchu.

56. Omów ruchy, jakie mogą zachodzić w w stawie kolanowym i określ udział poszczególnych mięśni w ich realizacji

82.OMÓW RUCHY JAKIE MOGĄ ZACHODZIĆ W STAWIE KOLANOWYM I OKREŚL UDZIAŁ POSZCZEGÓLNYCH MIĘŚNI W ICH REALIZACJI.

Staw kolanowy łączy podudzie z udem. Objętościowo i powierzchniowo jest największym stawem ustroju ludzkiego. Staw kolanowy jest stawem o ruchomości 2 stopni. Ruchy odbywają się wokół dwóch osi: czołowej (ruch zginania i prostowania) oraz podłużnej (ruch obrotu podudzia do wewnątrz i na zewnątrz). Położeniem wyjściowym dla ruchów w stawie kolanowym jest położenie wyprostne. Ruchy zginania i prostowania są kombinacją toczenia i ślizgania. Pierwszą fazą jest toczenie się powierzchni stawowych kłykci kości udowej po powierzchniach stawowych kości piszczelowej, następnie przechodzi on w ruch ślizgania na skutek hamującego działania więzadła krzyżowego. Podczas zginania łękotki przesuwają się do tyłu, rzepka ześlizguję się do dołu. Ruch ten jest najobszerniejszy w ustroju, wynosi ok. 160 stopni pod działaniem sił zewnętrznych, mięśnie wykonują go do 130 stopni. Ruch prostowania zachodzi we stronę przeciwną i ma zakres 160 stopni.

Zespół zginający stanowią:

1. mięsień półbłoniasty

2. mięsień półścięgnisty

3. mięsień dwugłowy uda

4. mięsień smukły

5. mięsień krawiecki

Skurcz koncentryczny zachodzi podczas dowolnego zginania podudzia, w wahadle tylnym nogi wolnej w biegu. Zmiana przyczepu ruchomego i ustalonego w normalnych warunkach zdarza się rzadko, wymaga bowiem podciągania całego ciała do ustalonych stóp. Skurcz izometryczny zachodzi podczas zatrzymania ruchów podczas ciągłego działania sił prostujących. Skurcz ekscentryczny zachodzi podczas hamowania ruchu prostowania np. wahadle przedniej nogi w biegu i chodzie.

Mięśnie te działają na zasadzie dźwigni jednostronnych.

Ruch prostowania powodowany jest przez:

1. mięśnie obszerne : boczny, pośredni, przyśrodkowy

2. mięsień prosty uda

Działanie tych mięśni obserwuje się bardzo często. Skurcz koncentryczny zachodzi przy wszelkiego rodzaju wykopach, w wahadle przednim kończyny wolnej w chodzie. Zmiana przyczepu ustalonego i ruchomego zachodzi we wszelkich unoszeniach ciała z przysiadu i w wyskokach. Skurcz ekscentryczny występuje w fazie amortyzacji w naskokach i w fazie lądowania nogi wolnej w biegu. Skurcz izometryczny ma miejsce podczas zatrzymania któregoś z wymienionych ruchów ciała w ugiętej pozycji stawu kolanowego.

Zespół prostujący w większości pozycji działa na niekorzystnym ramieniu przeciwko dużemu momentowi siły ciężkości. Zespół ten należy do grupy mięśni tzw. podstawowych, stanowiąc środkowe piętro w taśmie prostowniczej tej grupy. Działanie odbywa się na zasadzie dźwigni jednostronnej siłowej. Dwa mięśnie spośród zespołu (mięsień prosty i mięsień naprężacz powięzi szerokiej) są dwustawowo i działają zginająco na staw biodrowy. Ruchy obrotowe mogą odbywać się w każdym położeniu stawu z wyjątkiem maksymalnego wyprostu i zgięcia. W czasie ruchów obrotowych oś przechodzi przez przyśrodkowy kłykieć kości piszczelowej.

W ruchach nawracania biorą udział:

1. mięsień półbłoniasty

2. mięsień półścięgnisty

3. mięsień podkolanowy

4. mięsień krawiecki

5. mięsień smukły

Odwracanie powodują:

1. mięsień dwugłowy uda

2. mięsień naprężacz powięzi szerokiej

Na położenia kości podudzia składają się:

1. staw piszczelowo - strzałkowy na końcu bliższym

2. więzozrost piszczelowo - strzałkowy na końcu dalszym

3. błona międzykostna goleni na całej długości

W sumie zapewniają one nieznacznie większą możliwość przesuwania kości goleni w stawach typu półścisłego i znaczenie ich dla mechaniki kończyny jest pośrednie.

57. Omów ruchy, jakie mogą zachodzić w stawach skokowych i określ udział poszczególnych mięśni w ich realizacji

83.OMÓW RUCHY JAKIE MOGĄ ZACHODZIĆ W STAWACH SKOKOWYCH I OKREŚL UDZIAŁ POSZCZEGÓLNYCH MIĘŚNI W ICH REALIZACJI.

Staw skokowy dolny i poprzeczny stępu posiada nieregularny kształt powierzchni stawowych kości, różnokierunkowość przebiegu szpar stawowych, ograniczająca rola bardzo licznie występujących i o bardzo urozmaiconym przebiegu więzadeł powodują skomplikowany układ wypadkowych osi różnych komponentów ruchu.

Wyróżnia się dwa zasadnicze komponenty ruchowe: wokół osi pionowej (odwodzenia i przywodzenia) i wokół osi strzałkowej (odwracania i nawracania stopy). Ruchy odwodzenia i przywodzenia oraz ruchy obrotowe wynoszą po 30 stopni.

Ruch przywodzenia sprzężony jest z odwracaniem i wykonują go:

1. mięsień brzuchaty łydki

2. mięsień płaszczykowaty

3. mięsień piszczelowy tylny

4. mięsień piszczelowy przedni

5. mięsień zginacz palucha długi

6. mięsień zginacz palców długi

Skurcz koncentryczny nachodzi przy ruchach dowolnych stopą.

Sprzężone ruchy odwodzenia i pronacji wykonują:

1. mięsień strzałkowy długi

2. mięsień strzałkowy krótki

3. mięsień prostownik palców długi

4. mięsień strzałkowy trzeci

Skurcz koncentryczny zachodzi w czasie odbicia nogi napędowej w jeździe na łyżwach. Skurcz ekscentryczny występuje przy przechyłach ciała w stronę przeciwną rozpatrywanej kończyny np. na statku. Skurcz izometryczny zachodzi podczas zatrzymania na trawersowym zboczu.

58. Omów ruchy, jakie mogą zachodzić w stawach palców stopy, podaj jakie jednostki mięśniowe biorą w nich udział

84.OMÓW RUCHY JAKIE MOGĄ ZACHODZIĆ W STAWACH PALCÓW STOPY I OKREŚL UDZIAŁ JEDNOSTEK MIĘŚNIOWYCH.

W dalszej stopy występują dwie grupy stawów płaskich, półścisłych, o szparach ułożonych strzałkowo doczołowo. Stawy te otoczone są licznymi więzadłami, które zwierają kości między sobą, umożliwiając tylko nieznaczne ich przesunięcia względem siebie i zabezpieczając przed spłaszczeniem łuk wysklepienia stopy.

Podobnie więc jak w dłoni, i w stopie występuje pomiędzy odcinkami o znacznej ruchomości część o niewielkich możliwościach ruchowych, głównie amortyzujących.

Druga zasadnicza część ruchów krocznych stopy odbywa się w stawach śródstopno - palcowych. Mechanikę tych wszystkich stawów należy rozpatrywać łącznie. Stawy śródstopno - palcowe są silnie spolaryzowane do ruchów w płaszczyźnie strzałkowej tj. zginania podeszwowego i grzbietowego (30 + 60 stopni). Jedynie w położeniu zgięcia grzbietowego zachodzą słabe ruchy oddalania palców od osi długiej stopy wokół osi pionowej.

W stawach międzypaliczkowych, które są typu zawiasowego, zachodzi w zasadzie tylko ruch zginania podeszwowego, a potem powrót do pozycji normalnej tj. równoległej do płaszczyzny podeszwy. Ponieważ mięśnie działające w płaszczyźnie strzałkowej biegną ponad paliczkami bliższymi, stawy śródstopno - palcowe poruszane są raczej biernie. Nie ma tu tak subtelnej gry drobnych mięśni oraz poszczególnych oddzielających się i wplatających w torebki włókien mięśni długich jak w ręce. Toteż niezależność kierunku ruchu w stawach śródstopno - palcowych i każdym międzypaliczkowym jest mocno ograniczona. Najważniejszą rolą jaką spełniają te mięśnie jest takie działanie na promienie palcowe aby okresowo mogły one być dobrą podstawą dla odbicia stopy.

Ruchy zgięcia podeszwowego palców II - V wykonują:

1. miesień zginacz palców długi

2. mięsień czworoboczny podeszwy

3. mięsień zginacz palców krótki

4. mięsień odwodziciel palca małego

5. mięśnie glistowate

6. mięśnie miedzykostne grzbietowe

7. mięśnie międzykostne podeszwowe

Ruchy zgięcia podeszwowego palucha wykonują:

1. mięsień zginacz długi palucha

2. mięsień zginacz krótki palucha

3. mięsień odwodziciel palucha

Działanie tych mięśni skurczem koncentrycznym można spowodować jako ruch dowolny. Jednak najczęściej są one angażowane po zamianie przyczepu ruchomego i ustalonego skurczem ekscentrycznym oraz izometrycznym.

Ruchy zgięcia grzbietowego palców wykonują:

1. mięsień prostownik palców długi

2. mięsień prostownik palcóe krótki

Ruchy zgięcia podeszwowego palucha wykonują:

1. mięsień prostownik długi palucha

2. mięsień prostownik krótki palucha

Ich akcja koncentryczna poza ruchami dowolnymi zachodzi np. w przenoszeniu kończyny wolnej (wahadło tylne moment pionu). Jako całość kończyna dolna w stosunku do górnej jest mniej uniwersalna, a wyspecjalizowana w funkcjach napędowych i podporowych. Znajduje to wyraz zarówno w samej budowie jak i w przeznaczeniu do obsługi zasadniczych ruchów wahadłowych w płaszczyźnie strzałkowej jednostek mięśniowych homologicznych z wieloczynnościowymi kończyny górnej.

59. Stopa jako ważne ogniwo amortyzacji w narządzie ruchu

86.STOPA JAKO WAŻNE OGNIWO AMORTYZACJI W NARZĄDZIE RUCHU.

W rozwoju ontogenetycznym stopa przystosowała się do przenoszenia dużych i zmiennych obciążeń. Kościec stopy tworzy sklepienie podłużne i poprzeczne. Prawidłowo zbudowana stopa dotyka do podłoża guzem kości piętowej oraz głowami I i V kości śródstopia. Opiera się ona również częściowo na bocznym brzegu stopy. Brzeg przyśrodkowy stopy jest uniesiony tworząc sklepienie podłużne. Sklepienie poprzeczne tworzy odpowiednie ułożenie kości śródstopia. Taka budowa stopy umożliwia nie tylko przenoszenie dużych obciążeń, ale przyczynia się również do amortyzacji wstrząsów. Stopę jako całość wzmacniają liczne więzadła. Ich osłabienie powoduje powstanie zniekształcenia stopy, do których należy przede wszystkim stopa płaska. Do najważniejszych więzadeł stopy należą więzadło piętowo - łódkowe i więzadło podeszwowe długie. Sama konstrukcja kostno - więzadłowa nie byłaby jednak w stanie podołać tak dużemu naciskowi, jaki wywierany jest na stopę. Z racji tej nie bagatelną rolę dla utrzymania prawidłowego sklepienia odgrywają zarówno liczne krótkie mięśnie podeszwowe jak i niektóre spośród długich mięśni goleni. Poprzeczne sklepienie jest zwiększone niejako na pętli ścięgnistej wytworzonej przez ścięgna końcowe mięśnia piszczelowego przedniego i mięśnia strzałkowego długiego, a którą wzmacniają i uzupełniają mięsień piszczelowy tylny i mięsień strzałkowy krótki. Spośród krótkich mięśni stopy najistotniejszą role odgrywa głowa poprzeczna mięśni przywodziciela palucha, która zwęża stopę w jej części dalszej.

Podłużne sklepienie stopy utrzymuje głównie mięsień zginacz długi palucha, którego ścięgno końcowe przebiegając pod podpórką skokową kości piętowej unosi część przednią tej kości, ustawiając ja bardziej stromo.

Skurcz w/w mięśni, którego siła jest regulowana odruchowo przy stawianiu stopy działają jako siła ciągnąca sklepienie ku górze. Dzięki temu nawet przy zwiększonym obciążeniu stopa nie ulega spłaszczeniu a tym samym nie następuje oddalenie się od siebie poszczególnych punktów jej podparcia.

Przy płaskiej stopie sklepienie jej jest obniżone do tego stopnia, że przyśrodkowy brzeg przylega do podłożą, stopa przybiera położenia pronacji. Równocześnie kości stępu zmieniają nie tylko swe położenie, ale z czasem nawet i kształt. Wtedy dopiero można się przekonać jak ważna rolę odgrywa prawidłowe wysklepienie stopy, które stanowi bardzo ważny czynnik amortyzujący wstrząsy.

60. Omów mechanikę ruchów oddechowych

87.OMÓW MECHANIKĘ RUCHÓW ODDECHOWYCH.

Oddychanie składa się z dwóch zasadniczych faz: wdechu i wydechu.

W procesie oddychania biorą udział elementy:

• struktura kostna klatki piersiowej

• połączenia stawowe pomiędzy poszczególnymi elementami kostnymi

• mięśnie

• nerwy motoryczne

STRUKTURA KOSTNA - 12 kręgów piersiowych; 12 par żeber; trzyczęściowy mostek. Cechą całości konstrukcji jest budowa odcinkowej równoczesnej zmienności żeber. Żebra najdłuższe (VI - X0 posiadają największą amplitudę wahań oddechowych.

POŁĄCZENIA STAWOWE - dzielą się na tylne i przednie. Główka każdego żebra łączy się stawem jamowym z trzonem odpowiedniego kręgu, a guzek żebrowy z powierzchnią stawową na wyrostku poprzecznym kręgu. Są to stawy jednoosiowe, obrotowe. Połączenia tylne kręgowo - żebrowe stanowią zespół stawów sprzężonych. Połączenia przednie: przedłużenie trzonu każdego żebra tworzy listwa chrzęstna silnie zespolona z kostną częścią żebra i wzmocniona ochrzęstną. Chrząstki te zwiększają elastyczność ścian klatki piersiowej i umożliwiają intensywniejsze wychylenie żeber. Sześć par żeber tworzy z mostkiem połączenie stawowe typu jamowego, są to stawy wolne jednoosiowe.

Stawy przednie i tylne stanowią zespół 56 stawów sprzężonych co stanowi największy taki zespół w organizmie ludzkim. Mostek spełnia rolę klamry, która zamyka i wzmacnia przednią ścianę klatki piersiowej. Rusztowanie kostno - stawowe może być traktowane jako zespół łańcuchów kinematycznych zamkniętych. Ruchy w stawach żebrowych przednich i tylnych powodują obrót szyjki żebra co daje zmianę położenia trzonu żebra. To przechylenie listwy kostnej zwiększa wymiar czołowy i strzałkowy klatki piersiowej. Równocześnie kąt jaki tworzy część kostna żebra z częścią chrzęstną ulega zwiększaniu dzięki elastyczności chrząstki. Chrząstka ta wśród elementów biernych mechanizmu oddychania jest największym czynnikiem warunkującym rozszerzalność klatki piersiowej.

MIĘŚNIE - dzielą się na:

1. synchronizatory ruchów 56 stawów sprzężonych; mięśnie międzyżebrowe i mięśnie dźwigacze żeber

2. mięśnie oddechowe (zasadnicze i dodatkowe)

• WDECHOWE: przepona (główny mięsień wdechowy), mięśnie zębate tylne górne oraz mięśnie pochyłe (rola dodatkowa)

• WYDECHOWE: wdech jest e dużej mierze bierną fazą dzięki elastycznym właściwościom klatki piersiowej, wydech wspomagają mięśnie tłoczni brzusznej tj. mięśnie skośne brzucha.

1. mięśnie oddechowe zapasowe: mięsień piersiowy mniejszy i większy, mięsień zębaty przedni, mięsień podobojczykowy. Uruchamiane są w warunkach niedoboru tlenowego.

NERWY MOTORYCZNE:

• mięśnie międzyżebrowe zaopatrzone są w gałązki ruchowe z nerwów międzyżebrowych

• zespół mięśni wdechowych unerwiony jest w większej części przez gałęzie splotu szyjnego

• przepona unerwiona jest przez nerw przeponowy

• mięśnie wydechowe unerwione są przez nerwy międzyżebrowe

• mięsień czworoboczny lędźwi unerwiony jest przez gałązki krótkie ze splotu lędźwiowego

• mięśnie oddechowe zapasowe unerwione są ze splotu ramiennego

61. Omów możliwości ruchowe stawów kręgosłupa i mięśnie, które biorą w nich udział

90.OMÓW MOŻLIWOŚCI RUCHOWE STAWÓW KRĘGOSŁUPA I MIĘŚNIE,KTÓRE BIORĄ UDZIAŁ W TYCH RUCHACH.

UKŁAD STAWOWY tworzy połączenia trojakiego typu:

• Trzony kręgów łączą się ze sobą za pomocą chrząstkozrostów w postaci tarcz międzykręgowych.

• Więzadła żółte rozpięte półkoliście na łukach kręgowych tworzą sprężysto - elastyczne więzozrosty uzupełniające tylną ścianę kanału kręgowego.

• Stawy jamowe, których powierzchnie znajdują się na wyrostkach stawów kręgów

Są to stawy 3 stopnia swobody ruchu, a duży promień krzywizny sprawia, że zasięg ruchu w każdym piętrze stawowym jest niewielki. Dwa górne piętra - stawowe: połączone szczytowo - potylicznie i szczytowo - obrotowe nie mają tarcz miedzykręgowych z powodu braku trzonu w kręgu szczytowym. Odmienna budowa kostna powoduje odmienną konstrukcję stawową. Staw szczytowo - potyliczny jest połączeniem 2 stopnia swobody, a staw szczytowo - obrotowy wykazuje tylko 1 stopień swobody ruchu. W stawach szczytowo - potylicznych występują ruchy wokół osi czołowej w płaszczyźnie strzałkowej (ruch potakiwania), natomiast w stawach szczytowo - obrotowych zachodzą ruchy obrotowe wokół osi pionowej (ruchy przeczenia).

Stawy jamowe kręgosłupa utworzone przez wyrostki stawowe kręgów tworzą na wysokości każdego segmentu parę stawów sprzężonych, w których ruchy te zachodzą zawsze jednocześnie.

Ruchy te to:

• Skłony (w płaszczyźnie strzałkowej, wokół osi czołowej)

• Przegięcia boczne (w płaszczyźnie czołowej, wokół osi strzałkowej)

• Obroty (wokół osi pionowej)

Zakres ruchów w stawach międzykregowych nie jest we wszystkich segmentach jednakowy. Zależy to nie tylko od ukształtowania powierzchni stawowych, lecz w dużym stopniu od wysokości tarcz międzykregowych.

UKŁAD MIĘŚNIOWY można podzielić na trzy grupy pod względem topograficznym i czynnościowym. Są to:

• Mięśnie szyi - w skład zespołu działającego na układ stawowy kręgosłupa wchodzą:

• mięsień mostkowo - obojczykowy - sutkowy (zgina działając obustronnie, rotuje działając jednostronnie)

• grupa przedkręgowa (zgina działając obustronnie, powoduje skłon boczny działając jednostronnie) i są to: mięśnie pochyłe (przedni, tylny i środkowy), mięsień długi głowy

• drobne mięśnie jednosegmentowe: mięsień prosty głowy przedni i boczny mają znaczenie uzupełniające. Grupa mięśni pod- i nadgnykowych nie ma wpływu na ruchy części szyjnej kręgosłupa.

W/w grupy mięsni szyjnych wykonuje całkowity skłon głowy w przód skurczem koncentrycznym. Podczas przegięć bocznych skurczem koncentrycznym działają mięśnie strony, na którą zachodzi ruch. Po wychyleniu głowy poza pozycje równowagi, przy dalszym przechylaniu głowy włącza się grupa antagonistyczna (mięśnie strony przeciwnej do ruchu) działając skurczem ekscentrycznym.

• Mięśnie brzucha - stanowią przednią obudowę lordozy lędźwiowej.

W skład tego zespołu wchodzą:

1. mięsień prosty brzucha

2. mięśnie płaskie: skośny, zewnętrzny, wewnętrzny i poprzeczny

3. miesień czworoboczny lędźwi

Skłon w przód zapoczątkowują skurczem koncentrycznym mięsień prosty i mięsień czworoboczny lędźwi. Mięsnie płaskie współdziałają w tym ruchu i spełniają role pasa uciskającego trzewia i przeciwdziałają ich bezwładnemu opadaniu. Po wychwianiu górnej partii tułowia z pozycji równowagi dalszy skłon w przód odbywa się pod wpływem siły ciężkości, przy czym prędkość tego ruchu jest regulowana działaniem ekscentrycznym mięsni prostowników grzbietu. Przegięcia boczne odbywają się na tej samej zasadzie co podobne ruchy w części szyjnej.

• Mięśnie grzbietu właściwe - można uszeregować w cztery zespoły różniące się charakterem czynnościowym. Są to:

1. mięśnie łączące punkty jednoimienne kręgosłupa: to mięśnie międzypoprzeczne, mięśnie międzykolcowe i mięsień kolcowy. Grupa ta przy skurczu obustronnym powoduje nadwyprost; przy skurczu jednostronnym występuje przegięcie w stronę działających mięśni.

2. mięśnie łączące punkty różnoimienne, tworzące układ w górę zbieżny: rozpoczynają się na wyrostkach poprzecznych, a kończą na wyrostkach kolczystych. Należą do nich mięśnie skręcające krótkie (obejmujące 1 segment), mięsnie skręcające długie (obejmujące 2 segmenty), mięsień wielodzielny (3 - 4 segmenty) i mięsień półkolcowy (5 - 6 segmentów). Ukośny przebieg ich włókien sprawia, że przy skurczu jednostronnym powodują obrót (szyi, tułowia) w stronę przeciwną. Podczas skurczu obustronnego działają prostująco).

3. mięśnie łączące punkty różnoimienne tworzące układ w górę rozbieżny: mięsień płatowaty głowy, mięsień płatowaty szyi. Ukośny przebieg ich włókien powoduje, że podczas skurczu jednostronnego powodują obrót głowy w stronę mięśnia działającego (mięśnie strony lewej skręcają głowę w prawo), w działaniu obustronnym odchylają głowę do tyłu.

4. mięśnie długie: kształtują lordozę lędźwiowatą i częściowo szyjną. W skład tego zespołu wchodzą: mięsień najdłuższy i mięsień biodrowo - lędźwiowy.

Wszystkie w/w mięśnie grzbietu działają na zasadzie dźwigni dwustronnych.

RUCHY W PŁASZCZYŹNIE STRZAŁKOWEJ: zachodza wokół osi poprzecznych (czołowych). Zapoczątkowują je skurczem koncentrycznym mięśnie szyi i brzucha. Po wychwianiu środka ciężkości z położenia równowagi dalszy skłon regulowany jest przez ekscentryczne działanie prostowników grzbietu. Prostowanie tułowia odbywa się przy udziale grupy prostowniczej działającej skurczem koncentrycznym.

RUCHY W PŁASZCZYŹNIE CZOŁOWEJ: występują w formie przegięć bocznych wokół osi strzałkowych. Przegiecie w prawo zapoczątkowuje prawostronny zespół prostowników i prawostronny zespół zginaczy. Po wychwianiu środka ciężkości tułowia dalsza faza przegięcia odbywa się przy udziale hamującego działania ekscentrycznego prostowników i zginaczy lewostronnych.

RUCHY OBROTOWE WOKÓŁ OSI PIONOWEJ: dokonują się przy udziale tzw. Taśmy rotacyjnej kręgosłupa, w skład której wchodzą mięśnie o kierunku włókien skośnym.

62. Mięśnie - stabilizatory postawy (posturalne)

91.MIĘŚNIE STABILIZATORY POSTAWY.

• Mięsień prostownik grzbietu

• Mięsień lędźwiowy większy

• Mięsień prostownik brzucha

• Mięsień czworogłowy uda

• Mięsień trójgłowy łydki

• Miesień piszczelowy przedni

63. Mięśnie jako amortyzatory aparatu ruchu, wyjaśnij pojęcie „pogotowie ugięciowe” kończyn kręgowca

92.MIĘŚNIE JAKO AMORTYZATORY APARATU RUCHU.WYJAŚNIJ POJĘCIE „POGOTOWIE UGIĘCIOWE” KOŃCZYN KRĘGOWCA.

Układ mięśniowy spełnia dwojaką rolę w łagodzeniu wstrząsów:

1. wzmożone napięcie zginaczy (silniejsze od napięcia antagonistów) sprawia, że łańcuchy stawowe tworzą system kątowych załamań pomiędzy poszczególnymi belkami kostnymi. Ten typ amortyzacji zaznacza szczególna rolę u kręgowców czworonożnych i nosi nazwę „pogotowia ugięciowego”. Stałe ugięcie kończyn występuje w stawach: barkowym, biodrowym, kolanowym i łokciowym.

2. mankiet mięśniowy wokół stawu zbudowany z tkanki o właściwościach elastycznych i kurczliwych spełnia rolę czynnika łagodzącego siłę wstrząsów.

U człowieka w związku z pionową postawą, lokalizacja głównych ogniw amortyzujących ulega rozsunięciu do dołu i do góry tworząc dwie strefy:

1. pierwszą jest stopa wsparta na półkolistej podstawie, utworzonej i utrzymywanej przez silny aparat więzadłowo - mięśniowy ( Patrz pyt. 57 i 58).

2. druga jest znacznie rozleglejsza i jest to układ krzywizn kręgosłupa oraz aparat więzadłowo - mięśniowy kręgosłupa. (Patrz pyt. 28 i 29).

Poniżej odpowiedź na oba pytania

Poniżej odpowiedź na oba pytania

---