Przekładnie są częściami maszyn służącymi do przekazywania energii od elementu napędzającego( czynnego) do elementu napędzającego biernego. Towarzyszy temu najczęściej jednoczesna zmiana prędkości oraz odpowiadająca jej zmiana momentów lub sił.

W zależności od sposobu przenoszenia energii przekładnie dzieli się na:

• mechaniczne,

• hydrauliczne,

• pneumatyczne,

• elektryczne.

Najprostszą przekładnią mechaniczną jest przekładnia pojedyncza, w skład, której wchodzą dwa współpracujące koła osadzone na wałach czynnym i biernym. Przekładnie te w zależności od tego czy ruch obrotowy koła napędzającego jest przenoszony bezpośrednio na koła napędzane, czy też pośrednio za pomocą elementu podatnego, zwanego cięgiem, dzieli się na bezpośrednie i pośrednie.

Do przekładni bezpośrednich zalicza się przekładnie:

• zębate ,

• cierne.

Do przekładni pośrednich zalicza się przekładnie:

• łańcuchowe,

• pasowe.

Przekładnie w, których może wystąpić opóźnienie ruchu koła biernego względem koła czynnego wskutek poślizgu nazywa się przekładniami podatnymi, natomiast przekładnie, w których ruch ten jest niemożliwy - przekładniami przymusowymi.

W przekładniach podatnych koła są powiązane w sposób cierny, a w przekładniach przymusowy w sposób kształtowy.

W zależności od wzajemnego kątowego położenia osi wałów czynnego i biernego, przekładnie dzieli się na:

• równoległe,

• kątowe,

• wichrowate.

-podstawową cechą charakteryzującą wszystkie przekładnie mechaniczne jest przełożenie. Przełożenie przekładni pojedynczej zwanej również przełożeniem kinematycznym.

PRZEKŁADNIE ZĘBATE- pojedyncza przekładnia zębata składa się z zespołu dwóch współpracujących kół zębatych. Dzięki odpowiedniemu ukształtowaniu uzębienia kół, naciskające zęby koła napędzającego na zęby koła napędzanego powodują jego ruch.

W przypadku granicznym koła biernego o nieskończenie dużym promieniu ruch jest przekazywany uzębionej listwie, zwanej zębatką. W przekładniach zębatych stosuje się koła zębate walcowe, stożkowe oraz hiperboloidalne.

Przekładnię zębatą równoległą tworzą koła zębate walcowe, a kątową - koła stożkowe. Mogą być one być one projektowane jako przekładnie zewnętrzne, gdy oba współpracujące koła mają zewnętrzne wieńce zębate, oraz jako przekładnie wewnętrzne, gdy jeno z kół ma uzębienie umieszczone na wewnętrznej powierzchni wieńca. W skład przekładni wichrowatej wchodzą dwa koła hiperboloidalne, ze względów wykonawczych projektowane jako walce lub stożki styczne do powierzchni hiperboloid.

Przekładnie wichrowate o kołach walcowych noszą nazwę śrubowych, a w kołach stożkowych - hipoidalnych hiperboloidalnych.

Szczególnym przypadkiem przekładni wichrowatej jest przekładnia ślimakowa składająca się ze ślimaka i ślimacznicy, których osie są ustawione pod kątem prostym.

Wieńce zębate kół przekładni są utworzone przez zęby oddzielone od siebie wrębami miedzy zębnymi.

Zęby kół stosowanych w przekładniach mogą być:

• proste,

• skośne,

• śrubowe,

• łukowe,

• daszkowe.

Zęby daszkowe są stosowane wyłącznie w kołach walcowych. Linia zębów prostych jest równoległa do tworzącej walca lub stożka, a linia zębów łukowych tworzy łuk, natomiast linia zębów daszkowych powstaje z dwóch odcinków linii śrubowych o przeciwnych kierunkach.

Przekładnie pasowe - są przekładniami pośrednimi podatnymi, w których ruch obrotowy koła napędzającego jest przenoszony na koło napędzane za pomocą pośredniego elementu podatnego zwanego PASEM. Przeniesienie momentu obrotowego koła czynnego na koło bierne umożliwiają siły tarcia występujące na powierzchniach styku pasa i kół, wywołane dociskiem pasa do powierzchni kół powstałym w wyniku działania sił napięcia wstępnego pasa.

Przekładnie pasowe znajdują zastosowanie w różnych urządzeniach przenoszących małe i średnie moce ( do 1500 kW), gdy jest wymagana duża płynność ruchu lub zdolność do łagodzenia udarowego obciążenia i tłumienia drgań.

Przekładnie pasowe umożliwiają zabezpieczenie mechanizmów napędzających maszyny przed przeciążeniem ( możliwość poślizgu pasa po kołach przy przeciążeniu) oraz umożliwiają przeniesienie napędu na duże odległości dochodzące w niektórych przypadkach nawet do 15 cm.

Przekładnie pasowe cechują się:

• prostotą,

• tanią konstrukcją,

• nie wymagającą smarowania,

• cechuje je mała wrażliwość na dokładność ustawienia współpracujących wałów.

Ograniczenia zastosowania przekładni pasowych wynikają:

• z ich stosunkowo dużych wymiarów,

• niestałości położenia z powodu występowania poślizgów sprężystych pasa,

• wyciągania i rozciągania się pasów w czasie pracy,

• wrażliwość na oddziaływanie fizykochemiczne środowiska, w którym pracują,

• mniejsza sprawność od przekładni zębatych ( wynika to ze strat na tarcie wewnętrzne i zewnętrzne pasa, z jego oporów aerodynamicznych, silnego obciążenia łożysk wywołanego dużymi siłami naciągu pasa).

W zależności od kształtu przekroju poprzecznego pasa wyróżnia się przekładnie pasowe z:

• z pasami płaskimi - o przekroju prostokątnym, w przypadku małych i średnich mocy przenoszonych przez przekładnię stosuje się właśnie je,

• z pasami klinowymi - o przekroju trapezowym, w przypadku małych i średnich mocy przenoszonych przez przekładnię stosuje się właśnie je,

• z pasami okrągłymi - o przekroju kołowym, przypadku bardzo małych mocy przenoszonych przez przekładnię stosuje się pasy okrągłe,

-Pasy klinowe mają kilkakrotnie większe sprzężenie z kołami przekładni niż pasy płaskie. Umożliwiają one zmniejszenie kąta opasania kół i są stosowane w przekładniach o małym rozstawie kół lub w przekładniach o przełożeniach mniejszych lub, gdy są wymagane duże prędkości pasów.

PRZEKŁADNIE ŁAŃCUCHOWE - podobnie jak przekładnie pasowe należą do grupy przekładni pośrednich, w których koło napędzające jest połączone z kołem napedzaną za pomocą giętkiego cięgna zwanego ŁAŃCUCHEM.

-Przeniesienie ruchu koła czynnego na koło bierne odbywa się dzięki kształtowemu połączeniu uzębionych kół łańcucha, który składa się z ogniw połączonych przegubowo.

Przekładnie łańcuchowe łączą w sobie cechy przekładni zębatych i pasowych, gdyż umożliwiają one przenoszenie napędu między kołami o dużym rozstawie osi przy jednoczesnym zapewnieniu stałości przełożenia jak w przekładniach zębatych. Natomiast jak przekładnie pasowe łagodzą one w pewnym stopniu udarowe obciążenia zespołów maszyny oraz umożliwiają jednoczesne przenoszenie napędu na kilka kół z jednego wału. Wykazuje one mniejsze obciążenie wałów i łożysk niż przekładnie pasowe, a podobnie jak przekładnie zębate wymagają dobrego smarowania.

Nie mogą być stosowane przy wałach mających osie nierównoległe, są stosunkowo drogie i hałaśliwe.

Przekładnie łańcuchowe stosuje się w wielu maszynach i urządzeniach. Charakterystycznym przykładem jest przeniesienie napędu w rowerze lub motocyklu. Jako przykłady zastosowania w maszynach rolniczych można wymienić napęd bębna roboczego w niektórych glebogryzarkach, napęd walców zgniatających w sieczkarni zbierającej i wiele innych zastosowań.

W przekładniach łańcuchowych mogą być stosowane różnego rodzaju łańcuchy. Najprostszym rozwiązaniem jest zastosowanie ŁAŃCUCHA OGNIOWEGO, z, którego ogniwa są kalibrowane, czyli mają dokładne wymiary. Przekładnie z łańcuchami ogniowymi są stosowane rzadko. Przykładem występującym w maszynach rolniczych jest układ pociągowy przenośnika łańcuchowo - listwowego w roztrząsaczu obornika, a najczęściej stosowane są przekładnie z łańcuchami sworzniowymi lub tulejkowymi, jednorzędowe lub niekiedy wielorzędowe.

---