USŁUGI KOMERCYJNYCH BANKÓW

1. Funkcje banków

1. depozytowo-kredytowe - zgromadzone w formie depozytów środki pieniężne bank przekształca na finansowanie udzielanych kredytów, pożyczek oraz gwarantowanie i poręczenie kredytów i pożyczek itp.

2. rozliczeniowe - bank umożliwia swoim klientom spłatę zobowiązań przez dłużników na rzecz wierzycieli

3. inwestycyjna - banki angażują się w zakup/sprzedaż akcji i udziałów oraz aktywnie uczestniczą w ich obrocie na rynku kapitałowym:

• Model amerykański

• Model kontynentalny

Banki inwestycyjne nie są zdefiniowane w prawie polskim. Banki dep-kredyt mogą jednocześnie świadczyć usługi inwestycyjne, ale wiąże się to z progiem koncentracji kapitałowej. Do działalności inwestycyjnej należy również działalność maklerska., prowadzona przez bankowe biura maklerskie oraz domy maklerskie.
BBM - wydzielona organizacyjnie i finansowo część banku
DM - spółki akcyjne

2. Bankowość hipoteczna - działalność tę refinansuje się zbywalnymi na rynkach kapitałowych obligacjami zabezpieczonymi ustanowionymi hipotekami. Banki hipoteczne w Polsce specjalizują się w:

• Udzielaniu kredytów zabezpieczonych hipoteką

• Nabywaniu wierzytelności innych banków

• Emitowaniu hipotecznych listów zastawnych
  List zastawny - Wydawane przez banki hipoteczne skrypty dłużne na okaziciela, które znajdują się nieprzerwanie do dyspozycji emitenta do wydania i które mogą zostać przedstawione do transakcji na giełdzie.

3. Bankowość inwestycyjna -

1. Dom Maklerski S.A.

2. PTE, TFI, Tow. Zarządzania Aktywami, Nieruchomości S.A.

4. Czynności bankowe:

1. przyjmowanie wkładów pieniężnych, płatnych na żądanie

2. udzielanie kredytów oraz gwarancji bankowych

3. emitowanie bankowych papierów wartościowych

4. prowadzenie rozliczeń pieniężnych

5. udzielanie pożyczek

6. operacje czekowe i wekslowe

7. wydawanie kart płatniczych

8. otwieranie akredytyw

9. nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych

10. przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych

11. prowadzenie skupu/sprzedaży dewiz itp.

Operacje czynne banku - są to: udzielone kredyty i pożyczki, zaliczki, pożyczki zastawowe, także dyskonto weksli, emisja kart kredytowych, inwestycje w papiery wartościowe

Operacje te zwiększają poziom aktywów i są źródłem przychodów odsetkowych i kapitałowych

Operacje bierne banku-polegaj na gromadzeniu depozytów jedn. gosp. Oraz innych osób prawnych, także wkładów oszczędnościowych gospodarstw domowych, sprzedaż depozytów, emisja bankowych i niebankowych papierów wartościowych

Operacje te zwiększają poziom pasywów i są źródłem kosztów odsetkowych, kosztów pozyskania kapitału

Operacje pośredniczące - banki wykonują na zlecenie, na rachunek i ryzyko klientów. Należy do nich przede wszystkim rozliczenia pieniężne wynikaj ze zleceń płatniczych klientów, prowadzenie rachunków bankowych, także zakup i sprzedaż papierów wartościowych na zlecenie klienta, usługi sejfowe, usługi kantorowe, emisja kart debetowych, usługi doradcze, usługi bankomatowe

Operacje te są źródłem przychodów prowizyjnych naliczanych do świadczonych usług.

5. Rozliczenia bezgotówkowe:

DŁUŻNIK WIERZYCIEL

a) gotówka ⇒ przekazanie osobiste, przekaz pocztowy ⇒ gotówka

b) gotówka ⇒ wpłata na rachunek na poczcie, w banku ⇒ pieniądz bezgotówkowy

c) pieniądz bezgotówkowy ⇒ czek gotówkowy, wypłata z bankomatu ⇒ gotówka

6. Rozliczenia bezgotówkowe:

Polegają na obciążeniu rachunku dłużnika w jego banku oraz uznaniu rachunku wierzyciela w jego banku. Warunkiem koniecznym jest posiadanie rachunków rozliczeniowych przez rozliczające strony.

DŁUŻNIK WIERZYCIEL

Pieniądz bezgotówkowy ⇒ czek rozliczeniowy ⇒ pieniądz bezgotówkowy
obciążenie rachunku uznanie rachunku

W rozliczeniu bezgotówkowym bierze udział co najmniej 5 podmiotów: wierzyciel, dłużnik, bank wierzyciela, bank dłużnika, bank centralny

7. Formy rozliczeń bezgotówkowych

a) za pomocą czeku -
gotówkowy - dyspozycja wystawcy czeku wystawiona swojemu bankowi obciążenia jego rachunku daną kwotą oraz wypłaty tej kwoty okazicielowi lub remitentowi weksla
rozrachunkowy - dyspozycja wystawcy czeku wystawiona swojemu bankowi obciążenia jego rachunku daną kwotą oraz uznaniu tą kwotą rachunku posiadacza czeku

trasant - wystawca czeku

trasat - płatnik, bank prowadzący rachunek trasanta

remitent - beneficjent wypłaty wskazany imiennie lub na okaziciela

b) za pomocą karty płatniczej debetowej i kredytowej
karta debetowa - pozwalają dokonywać płatności do wysokości salda środków zgromadzonych na rachunku posiadacza rachunku. Zapłata następuje w formie polecenia przelewu które jest wystawione przez dłużnika i przekazywane poprzez wierzyciela do banku dłużnika za pośrednictwem centrum rozliczeniowego kart.

Karta kredytowa - jest dowodem udzielenia przez bank kredytu w rachunku otwartym i upoważnia do obciążenia tego rachunku przez posiadacza karty do wysokości przyznanego przez bank limitu. Nie wymagane jest posiadanie rachunku rozliczeniowego w banku, który wystawił kartę.

c) polecenie przelewu - dyspozycja wydana bankowi przez właściciela rachunku obciążenia jego rachunku określoną kwotą i uznania tą kwotą rachunku wskazanego w poleceniu. Inicjowane jest przez dłużnika.

dłużnik ⇒ polecenie przelewu ⇒ bank dłużnika ⇒ przelew pieniędzy ⇒ bank wierzyciela ⇒ wierzyciel

d) Polecenie zapłaty - dyspozycja wydana przez wierzyciela bankowi dłużnika na obciążenie rachunku dłużnika i uznanie rachunku wierzyciela.

wierzyciel ⇒ polecenie zapłaty ⇒ bank dłużnika ⇐ zgoda ⇐ dłużnik

⇓

bank wierzyciela ⇐ przelew pieniędzy

e) inkaso-Polega na złożeniu przez dostawcę polecenia w swoim banku, by pobierał należności od odbiorcy. Z inkasa korzystają firmy mające zaufanie do swoich partnerów handlowych, oraz gdy nie istnieją obawy, że kupujący odmówi odbioru towaru lub zapłaty za niego.

f) akredytywa - Bank otwiera akredytywę na polecenie zleceniodawcy i zobowiązuje się tym samym do zapłacenia lub zabezpieczenia zapłaty beneficjentowi, jeśli spełni on określone w umowie warunki i w terminie przedstawi potwierdzające to dokumenty. W tym celu wyodrębnia na jego rachunku określoną kwotę lub udziela mu kredytu. Sprzedający przedstawia odpowiednie dokumenty w banku pośredniczącym, który zostaje upoważniony do stwierdzenia zgodności dokumentów z warunkami akredytywy. Bank otwierający przekazuje środki pieniężne z rachunku importera do banku pośredniczącego, który wypłaca je eksporterowi po spełnieniu przez niego warunków umowy.

Zleceniodawca - potencjalny dłużnik

Bank otwierający akredytywę - bank dłużnika

Beneficjent - dostawca towaru

W rozliczeniu kontraktu zagranicznego akredytywa otwierana jest w banku importera a bank eksportera pośredniczy w jej wykonaniu.

8. Rozliczenia międzybankowe

Wszelkie bezgotówkowe rozliczenia wymagają rozliczenia między bankami prowadzącymi rachunki wierzycieli i dłużników. Rozliczenie to polega na przekazaniu środków pieniężnych z rachunku banku dłużnika na rachunek banku wierzyciela i dokonać się może:

• Za pomocą bezpośrdenich zleceń między bankami

• Za pomocą banku prowadzącego rachunki obu banków

• Za pomocą banku centralnego

• Za pośrednictwem izby rozliczeniowej
  

1. Rachunek LORO - rachunek innego banku w danym banku np. rachunek zagranicznego banku w krajowym banku ( występuje jako pasywa)

2. Rachunek NOSTRO - rachunek danego banku w innym banku np. rachunek banku zagranicznego w banku krajowym ( występuje jako aktywa)

9. Systemy bankowe
   a) ELIKSIR - wykorzystywany do przekazu not uznaniowych/obciążeniowych wykorzystując elektroniczne łącza telekomunikacyjne.

b) RTGS - rozliczenia brutto w czasie rzeczywistym

c) SORBNET - System RTGS, obsługujący zlecenia płatnicze realizowane na rachunkach bieżących banków prowadzonych przez Departament Systemu Płatniczego Centrali NBP. SORBNET umożliwia wykonywanie wysokokwotowych przelewów w czasie rzeczywistym

d) TARGET - system międzynarodowy służący do rozliczania wierzyciela i dłużnika w krajach EUM w czasie rzeczywistym od 1,5min do 6min.

e) SWIFT - system rozliczeń zagranicznych poza EUM.

10. KREDYTY/POŻYCZKI

Klasyfikacja kredytów ze względu na:

• Kredytobiorcę

• Cel kredytowania

• Metoda udzielenia kredytu

• Waluta kredytu

• Warunki spłaty

Kredyt konsumencki - udziela się osobom fizycznym na sfinansowanie potrzeb konsumpcyjnych., udziela się ich w formie

• Gotówkowej - przekazanie gotówki na rachunek kredytobiorcy ( kredyt odnawialny)

• Bezgotówkowej - pieniądze bezpośrednio przekazywane na rachunek dostawcy dobra

Mogą być udzielane w:

• Walucie krajowej

• Wymienialnej walucie zagranicznej

Kredyt gospodarczy - udzielany przedsiębiorcom na sfinansowanie potrzeb wynikających z prowadzenia przez nich działalności gospodarczej. Dzielą się na:

• Kredyty obrotowe - krótko- i średnioterminowe

• Kredyty inwestycyjne - średnio- i długoterminowe

Pożyczka - operacja polegająca na udzieleniu przez osobę fizyczną lub instytucję określonej kwoty środków pieniężnych lub określonych przedmiotów do dyspozycji pożyczkobiorcy, na czas oznaczony. W przeciwieństwie do kredytu bankowego nie jest wymagane określenie celu na jaki pieniądze zostaną wydatkowane oraz naliczenie i pobranie odsetek.

11. Wnioski kredytowe:

1. Ocena zdolności kredytowej - polega na oszacowaniu j zdolności klienta do spłaty kredytu wraz z odsetkami w ustalonym czasie.

2. Credit scoring - punktowa ocena zdolności kredytowej klientów indywidualnych

3. Credit rating - punktowa ocena zdolności kredytowej przedsiębiorstw

12. Procedura kredytowa.

1. Wypełnienie wniosku kredytowego

2. Uzupełnienie wniosku załącznikami

3. Weryfikacja dokumentacji przez Inspektora Kredytowego

4. Inspekcja przedsiębiorstwa i podstawowych zabezpieczeń

5. Analiza sytuacji przedsiębiorstwa - credit rating/scoring

6. Ocena dokumentacji i wniosków przez Komitet Kredytowy Banku

7. Opracowanie umowy kredytowej
   

13. Formy zabezpieczeń kredytów i pożyczek




14. Ryzyko w działalności bankowej




Każdy podmiot gospod. Jest narażony na określone rodzaje ryzyka niezależnie od tego w jakim segmencie rynku działa.

Ryzyko ogólne pożyczkobiorcy obejmuje:

⇒ ryzyko polityczne

⇒ ryzyko prawne

⇒ ryzyko strategiczne

⇒ ryzyko naturalne - związane z niekorzystnym wpływem czynników naturalnych

⇒ ryzyko operacyjne - związane z zawodnością człowieka i tworzonych przez niego systemów.

Ryzyko pożyczkodawcy:

⇒ ryzyko wypłacalności - utrata zdolności do spłaty zobowiązań przez podmiot; pierwotnym źródłem ryzyka wypłacalności są kapitały obce, bezpośrednią przyczyną jest zła jakość aktywów, brak ich płynności i nieściągalność.

⇒ ryzyko płynności - utrata zdolności terminowego regulowania bieżących zobowiązań. W przypadku banków spowodowane może być: wielka liczba masowych wierzycieli i bieżący charakter depozytów. Pierwotnym źródłem jest bieżący charakter dominującej części zobowiązań, bezpośrednią przyczyną - zła jakość i brak płynności aktywów.

⇒ ryzyko wyniku - negatywny wpływ czynników zewnętrznych oraz działań własnych pośrednika na jego wynik finansowy.

15. Zarządzanie ryzykiem:

⇒ rozpoznanie rodzajów ryzyka

⇒ informacja o ryzyku

⇒ pomiar ryzyka

⇒ kontrola ryzyka

⇒ zabezpieczenie się przed ryzykiem

16. Ryzyko kredytowe

Dotyczy wszystkich wierzycieli, skutkiem jest posiadanie w swoich bilansach złych aktywów i nieściągalnych należności. Strata ma charakter bilansowy i kapitałowy.

Etapy działalności kredytowo-pożyczkowej:

⇒ przygotowanie podmiotu do prowadzenia działalności kredytowej

Do tego potrzeba odpowiednich funduszy własnych. KNB ustala wymóg funduszy własnych na pokrycie ryzyka kredytowego. Nie powinny być one niższe niż fundusz własny banku.

Do funduszy własnych należą:

1. Fundusze podstawowa

a) kapitał akcyjny

b) kapitał zapasowy
c) kapitał rezerwowy
d) fundusz ogólnego ryzyka bankowego


2. Fundusze uzupełniające
a) fundusz rewaluacyjny
b) rezerwy na ryzyko kosztowe, przyszłe podatki i wydatki
c) pożyczki i lokaty zablokowane

⇒ rozpatrywanie wniosku kredytowego

Oprócz pozytywnej oceny zdolności kredytowej klienta bank powinien ocenić własną zdolność do zakupu wnioskowanego kredytu. W celu minimalizacji ryzyka kredytowego bank powinien przestrzegać norm związanych z nadmierną koncentracją kredytową. Należy do tego dobrać odpowiednią formę zabezpieczenia dla banku i klienta - zabezpieczenia osobiste lub majątkowe.

⇒ realizacja kredytu

Następuje wykorzystanie środków otrzymanych z banku przez klienta. Bank monitoruje sytuację finansową klienta, sprawdza zgodność wykorzystania kredytu zgodnie z jego celem.

⇒ obsługa kredytu

Następuje spłata zaciągniętego zobowiązania przez klienta wraz z należnymi odsetkami i zgodnie z harmonogramem spłat. Bank monitoruje portfel swoich kredytów z względu na terminowość obsługi kredytu oraz sytuację finansową klientów. Prowadzi to do klasyfikacji kredytów wg. Grup ryzyka.




Nieobsługiwany kredyt przynosi bankowi stratę:

• Kapitałową w postaci utraty pożyczonych i niezwróconych środków pieniężnych

• Niezrealizowane przychody odsetkowe

W związku z tą klasyfikacją banki tworzą rezerwy stosując zasady ustalania utraty wartości ekspozycji kredytowych. Oznacza ona wartość bilansową należności z tytułu kredytów i pożyczek, skupionych wierzytelności czeków i weksli i gwarancji. Jeśli w procesie monitoringu okaże się, że poziom utraty pewnej należności zmniejsza się, rezerwa może zostać zmniejszona lub zupełnie rozwiązana.

⇒ Niespłacone kredyty podlegają procesowi windykacji. Sposób i zakres dochodzenia roszczeń zależy od rodzaju kredytobiorcy, sytuacji i prawnej formy zabezpieczenia.

⇒ Przy nieterminowym spłacaniu bank podejmuje próby renegocjacji warunków umowy. Przy braku pozytywnych skutków bank przenosi saldo niespłaconego rachunku na rachunek zadłużenia przeterminowanego, który obciążony jest wysokimi odsetkami za zwłokę.

⇒ „Zły dłużnik” osoba prawna będąca złym dłużnikiem w stosunku do wielu wierzycieli. W takiej sytuacji wierzytelności bankowe traktowane są na równi z innymi, przy zachowaniu równych praw wszystkich wierzycieli. Ważną wartością są przyjęte w kredycie zabezpieczenia.




17. Agencje ratingowe

Działaja w doradztwie inwestycyjnym, określają w sposób niezależny i obiektywny wiarygodność kredytową podmiotów-państw, samorządów, przedsiębiorstw itp. Działają w interesie inwestorów, określając im ryzyko związane z inw4estycją finansową. Dokonują ocen zobowiązań króko- i długoterminowych denominowanych w walucie krajowej i w walutach zagranicznych.

18. Ryzyko płynności

Wiąże się z utratą zdolności regulowania bieżących zobowiązań. Płynność podmiotu ustala się z bilansu i zestawienia przepływów pieniężnych. Narażenie podmiotu na różne rodzaje ryzyka związane jest ze strukturą jego aktywów i zobowiązań bada się metodą pozycji bilansowych, zwaną metodą luki bilansowej. Polega ona na porównywaniu wartości wyróżnionej ze względu na określony rodzaj ryzyka grupy aktywów z odpowiadającą jej grupą pasywów.

• Pozycja bilansowa zamknięta, brak luki bilansowej AOR-POR=0

• Pozycja bilansowa otwarta AOR ≠ POR

• Pozycja bilansowa długa, dodatnia luka bilansowa AOR>POR

• Pozycja bilansowa krótka, ujemna luka bilansowa AOR<POR

Długa pozycja - charakteryzuje stan, w którym należności określonego rodzaju przewyższają jego zobowiązania tego samego rodzaju.

Krótka pozycja - charakteryzuje stan, w którym zobowiązania określonego rodzaju przewyższają jego należności tego samego rodzaju.

Zarządzanie płynnością jest zawsze dylematem między rentownością i bezpieczeństwem. Powinno się tak działać by jednocześnie maksymalizować zysi i utrzymać bezpieczny stopień z puntu widzenia płynności.

Złota reguła bankowości - bank powinien inwestować pozyskany kapitał na te same terminy na jakie sam go pozyskał. Oznacza to że bank musiałby mieć zamknięte pozycje bilanoswe we wszystkic swoich terminach zapadalności i wymagalności. Wtedy byłby bezpieczny ale nie koniecznie efektywny. Banki maksymalizując zyski wydłużają swoją pozycję w długich terminach, jednocześnie je skracając w terminach krótkich.

Reguła przesunięć - dotyczy wcześniejszego upłynnienia niektórych instrumentów finansowych, np.papierów wartościowych na rynkach wtórnych.

19. Ryzyko rynkowe

Dotyczy ryzyka spadku cen towarów sprzedawanych i rosnących cen towarów naabywanych. Dotyczy to również działalności pośredników finansowych i powoduje nowe typy ryzyka rynkowego:

• Ryzyko walutowe

Związane jest z wpływem zmian kursów walutowych na wynik finansowy banku:

⇒ ryzyko makroekonomiczne - wynika z wpływu zmiany kursów walutowych na makroekonomiczne warunki gospodarowania.

⇒ ryzyko transakcyjne - wystęuje w działalności kantorowej banku, bank może sprzedać walutę po kursie wyższym niż zakupiono realizując zysk lub po niższym realizując stratę. Zabezpieczeniem przed tym ryzykiem jest realizacja wyosko kwotowych zleceń klientów sprzedaży/zakupu na zasadzie rynku spot.

⇒ ryzyko bilansowe - wynika ze struktury należności i zobowiązań banku pod względem różnych walut w warunkach zmienności ich kursów.




Bilansowa pozycja walutowa - polega na porównaniu aktywów banku w walutach obcych z pasywami w tych samych walutach. Rozróżniamy:

⇒ pozycja walutwa indywidualna: aktywa-pasywa (w danej walucie)

⇒ pozycja walutowa globalna: suma aktywów we wszystkich walutach - suma pasywów we wszystkich walutach w przeliczeniu na walutę bilansową

⇒ pozycja walutowa całkowita: suma długich/krótkich pozycji indywidualnych w zależności od tego, której wartość bezwzględna jest wyższa

⇒ pozycja walutowa absolutna: suma bezwzględnych wartości wszystkich pozycji walutowych

- p. walutowa długa - wartość aktywów w danej walucie przewyższa wartość pasywów w tej walucie, z uwzględnieniem poprzednio określonych pozycji pozabilansowych mających wpływ na pozycję walutową
- p. walutowa krótka - gdy saldo wielkości wskazanych w punkcie poprzednim ma przeciwny znak

Pozycje otwarte długie i krótkie mogą przynieść straty bądź zyski w zależności od kierunku zmiany kursów walut obcych w walucie krajowej.

Metoda wartości zagrożonej - polega na obliczeniu maksymalnej potencjalnej straty przy pomocy modelu ekonometrycznego.

Zarządzanie ryzykiem walutowym:

Polega ono na aktywnym kształtowaniu pozycji walutowych bez narażania banku na nadmierne ryzyko. Operacją wydłużającą bilansową pozycję walutową jest zakup walut obcych ina odwrót. Inne formy zabezpieczenia się to skup/sprzedaż kontraktów walutowych forwards, futures, opcje call/put.

• Ryzyko stopy procentowej

Stanowi ono odchylenie wyniku finansowego, które może powstać w sytuacji zmiany rynkowych stóp procentowych w przypadku istnienia ekspozycji stopy procentowej. Pojawia się ta ekspozycja w harmonogramie przeszacowania aktywów i pasywów banku. Badamy pozycje bilansowe banku z punktu widzenia wrażliwości aktywów i pasywów na zmianę stopy procentowej.

Rodzaje i źródła ryzyka stopy procentowej:

⇒ niedopasowanie terminów przeszacowania - różnice w czasie pomiędzy przeszacowaniem aktywów i pasywów banku

⇒ podstawa oprocentowania - nieprawidłowa korelacja stóp procentowych instrumentów, które tworzą dochody odsetkow.

⇒ krzywa rentowności - odzwierciedla stopy procentowe obowiązujące dla różnych horyzontów czasowych.

⇒ opcyjność - powstaje, kiedy klient ma do wyboru opcję wcześniejszej spłaty kredytu o stałym oprocentowaniu

Pomiar ryzyka stopy procentowej:

⇒ metoda luki - bada się okresowe luki niedopasowania banku do zmienności oprocentowania. Zestawia się wartość aktywów i pasywów o stałym oprocentowaniu dla różnych oresów ich zapadalności i wymagalności.

⇒ metoda duracji - rozumiemy przez to średni ważony okres oczekiwania na wpływy środków pieniężnych z danego intsrumentu. Wkażnik duracji jest wykorzystywany do obliczania wrażliwości instrumentu finansowego o stałym oprocentowaniu na zmiany stopy procentowej.

⇒ metoda elastyczności stopy procentowej - polega na ustaleniu elastyczności dopasowania się oprocentowania aktywów i pasywów banku do zmiany rynowej stopy procentowej.

⇒ metoda symulacyjna - mierzy się prawdopodobną maksymalną stratą jaką bank może ponieść na skutek niekorzystnych zmian stopy procentowej.

Zarządzanie ryzykiem stopy procentowej:

Celem powinno być maksymalne zredukowanie jego poziomu a nie próba całkowitego ograniczenia. Narzędziem do identyfikacji ryzyka jest system transakcji wewnętrznych. Proces ten ma na celu scentralizowanie ryzyka stopy procentowej z bilansu bankowego.

20. Współczynnik wypłacalności

Jest on agregatowym miernikiem stopnia narażenia instytucji finansowej na wszystkie rodzaje ryzyka. Jest on sumą wymogów kapitałowych z tytułu poszczególnych rodzajów ryzyka:

• Z tytułu ryzyka kredytowego

• Z tytułu ryzyka rynkowego(walutowego,cen towarów,ogólnego)

• Z tytułu ryzyka rozliczenia dostawy

• Z tytułu dużych zaangażowań i przekroczenia limitu koncentracji

Fundusze własne+kapitał krótkoterminowy x 100%

Wsp.wypłac.banku = 12,5 x całkowity wymóg kapitałowy

21. Bilans banku depozytowo-kredytowego










22. Rachunek zysków i strat banku depozytowo-krdytowego.







1

---