`1

DEWON

1.Wymień podstawowe skamieniałości przewodnie dolnego D.(3 grupy)

-konodonty

-graptolity

-tentakulity

(-trylobity)

2.Wymień podstawowe skamieniałości przewodnie środkowego i górnego D.(4 grupy)

-konodonty

-goniatyty

-klymenie(do famenu)

(-brachiopody i trylobity) te są jako dodatkowe ale skoro nie ma innych to mamy dać

3. Wymień organizmy skałotwórcze tworzące dewońskie rafy(od franu/4 grupy)

stromatoporoidy, rugosy, tabulaty...glony(?)

4. Najwiekszy epizod masowego wymierania w trakcie dewonu ma miejsce na pograniczu:

FRANU I FAMENU

5.Które organizmy zostały szczególnie dotknięte wymieraniem pod koniec dewonu?

Rugosy, tabulaty, stromatoporoidy, planktoniczne akritarchy, plakodermy...Wojtek powiedział ze jest ok., ale może dopisać bezszczękowce(osteostraki i heterostraki), bo pod koniec dewonu szlag je trafił-to tylko moja sugestia, odpowiedzialności nie biorę

6. Wymień grupy organizmów dewońskich mających istotne znaczenie skałotwórcze dla osadów organodetrytycznych (3 grupy)

liliowce, ramienionogi, mszywioły

[to samo jest w zad. 8 generalnie]

7.Wymien co najmniej 4 grupy strunowców występujących w dewonie.

Plakodermy

Ostrakodermy,

Rekiny

Akantody

Dwudyszne

Trzonopłetwe

8. [patrz zad. 6]

9. Pancerne ryby dewońskie to inaczej:

Plakodermy

10. Kiedy wymeraja opancerzone formy bezszczękowe (heterostraki i osteostraki) powszechne w faunie starszego paleozoiku?

Koniec D3 granica D/C

11. Od kiedy (wiek) formy szczękowe wczesnych strunowców zaczynają przeważać nad bezszczękowymi?

Dewon ems

12. Jaka grupa gąbek wymarła z końcem dewonu?

Stromatoporiody

13.Jako istotny składnik skał węglanowych otwornice o wapiennych skorupkach występują od:

Famenu (można napisać, że franu)

14. Kiedy (wiek) występują ostatnie graptolity właściwe?

D ems

15. Kiedy (epoka) pojawiły się pierwsze owady bezskrzydłe ?

Jest to dewon dolny (prag).

16. Pierwsze ziemnowodne kręgowce (Ichtiostega, Tiktalik) pojawiają się (podaj okres i wiek).

Ichtiostega 365 mln. Lat - Dewon famen

Tiktalik 375 mln. Lat -Dewon fran

17. Przedstawicielem form przejściowych pomiędzy rybami a płazami jest np.:

Ichtiostega - ponieważ posiadała: płetwę przypominającą kończynę płazów, podobną strukturę zębów do płazów i ryb trzonopłetwych, strukturę czaszki podobną do ryb trzonopłetwych oraz rybi ogon.

Tiktalik - ponieważ posiadał płetwy piersiowe mogące się zginać w połowie (kończyny zawierały: bark, łokieć oraz wczesną formę nadgarstka), szyję (ryby mają głowę zrośniętą z tułowiem), trójkątną czaszkę (charakterystyczną dla wczesnych płazów), oczy umieszczone na szczycie głowy (a nie po bokach jak u ryb), skrzela bez pokryw skrzelowych, ciało spłaszczone grzbietowo brzusznie (typowo dla płazów).

18. Pierwsze rośliny drzewiaste pojawiły się (podaj okres i wiek):

w Dewonie na pograniczu franu i famenu.

19. Przedstawicielem pierwszych drzew jest: Archaeopteris.

Posiadał mocne drewniane łodygi oraz duże liście dzięki którym mógł osiągać wysokość 30 m.

20. Archaeopteris, pierwsza roślina drzewiasta reprezentuje (grupa roślin) - paproć zarodnikowa.

21. Najstarsze węgle kamienne tworzone przy udziale roślin wyższych pojawiają się w (epoka) Dewonie górnym w famenie i składały się głównie z Archaeopterisów.

22. Która/e grupy ryb żyjących obecnie są najbardziej spokrewnione z formami Ichtiostega i Tiktalik.

Najbardziej pokrewną z żyjących obecnie grup są ryby trzonopłetwe np. Latimeria.

Ichtiostega miała bardzo podobną budowę zębów do ryb trzonopłetwych, płetwa ryb trzonopłetwych składała się z kości bardzo podobnych do tych u Ichtiostegi, struktura czaszki ichtiostegi była bardzo podobna do czaszek ryb trzonopłetwych.

23.Kiedy pojawiły się pierwsze amonitowate (wiek) i do jakiej grupy należały.

Pierwsze amonitowate pojawiły się w Dewonie Emsie i należały do goniatytów.

24. Przez jakie 3 grupy były reprezentowane fameńskie głowonogi.

Były to goniatyty, klymenie i łodzikowate.

25. Klimenie występują (podaj zakres czasowy) od początku do końca famenu.

26.Wymień 3 zasadnicze magnafacje Dewonu europejskiego:

magnafacja Old-redu, reńska, hercyńska, turyńsko-bawarska.

27.Podaj przykład dewońskiej facji pelagicznej:

Jest to np facja turyńska (ilasta, bez węglanów), facja flinc.

28.Jakie skamieniałości mogą występować w dewońskich utworach pelagicznych (3 grupy)?

Są to goniatyty, konodonty, klimenie, małże (vosidonia),plakodermy.

29. Jakie skamieniałości mogą występować w utworach facji Old Red (3 grupy)

skamieniałości ryb, rybopłazów, pierwszych czworonogów

30. Facja Old Red u powstała w wyniku niszczenia orogenu ...kaledońskiego

31. W jakich typach basenów sedymentacyjnych były gromadzone utwory facji Old Red

Powstawały w zapadliskach przedgórskich i śródgórskich

32. Zlodowacenia w dewonie mają wiek 370 Ma (przełom franu i famenu) i rozwijają się na kontynencie Gondwany

33. Z jakiego współczesnego kontynentu znamy profile dewonu z przyczyn paleoklimatycznych pozbawione warstw węglanowych. - Ameryka Południowa i Australia

34. Wymień znane ci kontynenty (3) Gondwana, Laurussja, Syberia i mikrokontynenty (1) Armoryka wyróżniane w paleogeografii dewonu. Wokół Gondwany pływało kilka mikrokontyntów np. Południowo czy Północno-chiński

35. Wymień znane ci oceany obecne w paleogeografii dewonu Paleothetys Paleopacyfik Reik, Uralski, (Reno-Hercyński, Środkowo-Europejskie - MEO)

36. Dewońska prowincja biogeograficzna, obejmująca strefę klimatu chłodnego to prowincja ... Malwino-Kafryjska

37. Wymień dewońskie prowincje biogeograficzne: Malwino-Kafryjska, Atlantycka (Starego Świata), Wschodnioamerykańska

38. Z jakich staropaleozoicznych kontynentów składał się dewoński kontynent Old Redu : Laurencja, Baltica, Avalonia

39. Jaki ocean rozdzielał Laurusję od Gondwany w dewonie - ocean Reik

40. Ocean obrzeżający Laurusję od wschodu to ocean...Uralski

41. Ocean obrzeżający Laurusję od zachodu to ocean...Paleopacyfik

42 Młodo paleozoiczna (dewon) orogeneza na obszarze obecnych Kordylierów Ameryki Północnej to orogeneza ...antlerska

43. Najwyższy (globalny) poziom oceanu światowego w dewonie jest notowany podczas

(wiek)

późny fran

44. W przełomie których pięter dewonu jest notowany globalnie spadek poziomu oceanu światowego?

fran/famen

45. Najniższy poziom oceanu światowego w dewonie występował w: (2 punkty czasowe) lochkow/prag i famen

46. W którym piętrze dewonu poziom oceanu światowego był najwyższy?

fran

47. Na obszarze których współczesnych kontynentów stwierdzono górno- dewońskie osady glacigeniczne (2 kontynenty)

Ameryka N (lodowce górskie), Azja, Australia, Ameryka S

48. Wymień 2 kraje w Europie na terenie których w profilu dewonu przeważają osady facji Old Redu

Szkocja, Norwegia (Spitsbergen), Litwa, Łotwa, Estonia

49. Krótko scharakteryzuj osady dewońskie w krajach nadbałtyckich; facja, wykształcenie, środowisko sedymentacji

old red- utwory klastyczne , zapadliska przedgórskie i śródgórskie

wkładki morskie- małe miąższości, płaski teren, obszar typu jeziornego

50. W której części dewonu pojawiają się wkładki morskie w głównym polu dewonu (kraje nadbałtyckie)

eifel i górny dewon

51. Od którego piętra dewonu rozpoczyna się sedymentacja w centralnym polu dewonu

trochę eifel, ale głównie żywet

52. Wymień przykładowe osady dewońskie (3 typy) występujące w centralnym polu dewonu Platformy Wschodnioeuropejskiej.

osady klastyczne z solami, dolomity pelitowe, wapienie płytkowodne

53. Z podanych obszarów podkreśl ten, w którym występują najbardziej otwartoszelfowe facje górnego dewonu: główne pole dewonu/ centralne pole dewonu/ obszar przeduralski

obszar przeduralski

54. Bardziej głębokowodny profil dewonu znajduje się w N/S części Gór Świętokrzyskich.

N

55) Sedymentacja dewonu na obszarze kieleckim Gór Świętokrzyskich rozpoczyna się w… EMSIE

56)Na przełomie franu i famenu na obszarze g. Świętokrzyskich następuje pogłębienie/spłycenie sedymentacji.

57)Gdzie się znajduje i z jakich osadów składa się „delta Catskill” wschodni brzeg Ameryki Płn.

Osady rzeczne, deltowe i płytkomorskie

58)skamieniałości przewodnie karbonu to: konodonty, goniatyty, fuzuliny, ramienionogi, (trylobity)

59)wymień podstawowe facje karbonu: facja kulmu, facja wapienia węglowego, magna facja produktywna, (old red)

60)scharakteryzuj fację wapienia węglowego: jest węglanową facją morską dolnego karbonu. Wapień węglowy pokrywa szelf północny, obramowujący baseny reńsko-hercyński i kornwalijski. Rozwinął się on na zrównanym podłożu należącym poprzednio do lądu old redowego i ponad przybrzeżną częścią szelfu dewońskiego.

Obejmuje ona skały węglanowe powstałe w rozmaitych środowiskach sedymentacyjnych od skrajnie płytkowodnych (np. z oolitami, wczesnymi dolomitami, sekwencjami caliche, rafami) do stosunkowo głębokowodnych wapieni marglistych, zazębiającymi się ze skałami ilastymi zawierającymi faunę pelagiczną.

61)scharakteryzuj fację kulmu: wziął nazwę od ang. Określenia klastycznej, lecz pozbawionej węgla lub bardzo weń ubogiej odmiany karbonu, znanej z hrabstwa Devon. Kulm angielski ma charakter ilasto-piaszczysty, zawiera też czasem radiolaryty. Są to więc skały stosunkowo głębokowodne i bywają też zmetamorfizowane. Później pojęcie kulmu rozciągnięto na rozmaite odmiany facjalne dolnego karbonu odbiegające od pierwowzoru. Nazwą tą określa się więc flisz, jak i pelagiczne skały ilaste, a nawet (niesłusznie) molasę powstałą w środowiskach lądowych. Wspólnym mianownikiem kulmu pozostała zatem detrytyczna bądź ilasta litologia, przy braku przede wszystkim osadów węglanowych. Traktuje się więc kulm jako przedstawienie równowiekowej z nim facji wapienia węglowego.

62)W którym podsystemie karbonu występują w Europie liczne węgle kamienne? Późny karbon - pensylwan

63)We wczesnym karbonie poziom oceanu światowego był  wyższy  niż w karbonie późnym.

64)Kiedy pojawiają się pierwsze owady skrzydlate? Karbon późny - pensylwan (ważki i karaczany)

65)Karbońskie budowle węglanowe tworzone są przez: rugosy, mszywioły, liliowce, glony

66)Grupa gigantycznych otwornic żyjących w karbonie i permie to: fuzuliny /Fusulinacea/

67)Jaką max. Wielkość osiągają otwornice karbońskie: powyżej 10cm długości

68)Karbońskie węglanowe kopce mułowe są nazywane kopcami typu: Waultsortien

69) jakie organizmy miały istotne znaczenie skałotwórcze dla tworzenia węglanowych osadów detrytycznych w karbonie?

liliowce i ramienionogi70) Kopce Wolsortien sa związane ze środowiskiem głębokiego/płytkiego szelfu?

70) Głębokiego

71) Kopce woulsortien sa tworzone przez

Kopce Waulsortien związane są z marginalną częścią szelfu. w początkowym stadium tworzenia się budują je osiadłe liliowce i mszywioły - reprezentują tu środowisko afotyczne, dalsze ogniwo to głównie muł z alg węglanowych(?) sugerujące strefę fotyczna

72) Meganeura owadzi olbrzym, będący jednak wyjątkiem w faunie karbonu to (podaj grupę owadów)

wazka

73) Rośliny szpilkowe pojawiają sie (wiek) (Walchia, Voltzia)

dórnokarbońskie/paleofityczne

74) Walchia, Voltzia to __dórnokarbońskie/paleofityczne __ rośliny _nagonasienne___(wiek i grupa)

75) Która grupa paproci nasiennych zasiedliła w karbonie środowiska wyżynne?

kordaity

76) Tropikalnej karbońskiej florze Euramerykańskiej, odpowiada w wysokich szerokościach geograficznych?

Prowincja Gondwańska

77) Kiedy pojawiły się pierwsze gady?

Późny karbon

78) W faunie kręgowców lądowych karbonu dominują

Są to płazy, jednak wiele z nich zachowuje jednak jeszcze wodny lub częściowo wodny sposób życia w trakcie ontogenezy.

79) Jakie grupy roślin tworzyły pokłady karbońskich węgli kamiennych?

Główne rośliny węglotwórcze  to  widłaki (klasa Lycopsida), skrzypy (klasa Sphenopsida) i paprocie właściwe (klasa Polypodiopsida)

80)Jakie zmiany we florze lądowej zachodzą we wczesnym permie?

Środowiska lądowe zdominowały rośliny nagozalążkowe, które uniezależniły się od wilgotnego środowiska tworząc rozległe lasy.

81)Jakie grupy zwierząt( kręgowców i bezkręgowców) zamieszkiwały „las węglowy”?

W wodzie mięczaki- małże, płazy (wodno lądowe), owady

82)Jakie skamieniałości można znaleźć w osadach karbońskich środowisk słodkowodnych?

Przede wszystkim węgle a w nich odciski roślin je tworzące czyli widłaków, skrzypów i paproci właściwych. W utworach tych występują jednak często odciski karbońskich owadów.

83 Zasadnicza różnica między łodzikami dewońskimi a karbońskimi polega na:

W dewonie łodziki były podobne do tych ordowickich i sylurskich, czyli proste. Łodziki karbońskie były zwinięte.

84.Zasadnicza różnica w strategii przetrwania pomiędzy rybami dewońskimi a karbońskimi polega na: ty, że wymarły lub traciły znaczenie opancerzone formy ryb i były zastępowane przez formy lżejsze i bardziej ruchliwe. W późnym paleozoiku nabrała znaczenia umiejętność szybkiego pływania. (Stanley 479/480)

85. Jakie grupy skamieniałości mają w karbonie znaczenie skałotwórcze dla wapieni organodetrytycznych?

Liliowce, ramienionogi, fuzuliny (ćwiczenia)

86.Karbońsko-permska prowincja biostratygraficzna odnosząca się do zbiorowisk roślinnych klimatu chłodnego to prowincja: glossopterisowa (Stanley 489-494)

87. Która grupa roślin dominuje w tzw. Faunie glossopterisowej?

Drzewiaste paprocie nasienne, głównie z rodzaju Glossopteris. (Stanley 489)

88.Na których współczesnych kontynentach występuje karbońsko-permska flora glossopterisowa?

W złożach węgla w Indiach, płd. Afryce, Australii, Ameryce Południowej, została znaleziona również na Antarktydzie. (Stanley 253)

89. Jakie skamieniałości będą występować w karbońskich osadach pelagicznych?

Konodonty, goniatyty, małże pelagiczne (np. Posidonia). (ćwiczenia)

90. W której części globu rozwinęły się w późnym karbonie zlodowacenia kontynentalne?

Na Gondwanie w pobliżu bieguna południowego (dzisiejsza Ameryka Płd., płd. Afryka i Antarktyda, część Półwyspu Indyjskiego). (Stanley 493-494)

91. Prawdopodobną przyczyna ochładzania się klimatu w karbonie jest:

Są zmiany natężenia efektu cieplarnianego. W karbonie zostały pogrzebane olbrzymie ilości zredukowanego węgla w złożach. Przyczyniło się to do znacznego zmniejszenia ilości dwutlenku węgla w atmosferze. Spowodowało to wyraźne osłabienie efektu cieplarnianego ziemi i w efekcie doprowadziło do zlodowaceń południowej części globu. (Stanley 486/487)

92. Podaj przykład paralicznego zagłębia węglowego.

Lubelskie Zagłębie Węglowe, Szkocja (ćwiczenia)

93. Podaj przykład limnicznego zagłębia węglowego.

Dolnośląskie Zagłębie Węglowe, zagłębie Sary, Francja (ćwiczenia)

94. Jaki typ basenów sedymentacyjnych reprezentują karbońskie zagłębia limniczne?

Utworzone przez rzeki na bagnach lub jeziorne (powstały w zagłębieniu śródgórskim) (Stanley 507-508)

95. Jaki typ basenów sedymentacyjnych reprezentują karbońskie zagłębia paraliczne?

Bagna przylegające do płytkich mórz (Stanley 507)

96. Jakie są zasadnicze różnice pomiędzy wykształceniem osadów płonych (między pokładami węgla) w zagłębiach limnicznych i paralicznych?

Zagłębia paraliczne - iłowce, mułowce, piaski, osady przybrzeżne, czasami płytkomorskie wapienie, frakcje drobniejsze, bardziej dojrzałe petrograficznie.

Zagłębia limniczne - piaskowce, zlepieńce, czasami iłowce, osady lądowe, frakcje grubsze, mniej dojrzałe petrograficznie

Pyt. 97: Gdzie w Europie występują karbońskie węgle brunatne?

- Karbońskie węgle brunatne znajdują się pośród piaskowców i łupków ( węglonośne osady paraliczne) na obszarze od Moskwy po Morze Białe i północny Ural. W basenie podmoskiewskim mają one nawet znaczenie gospodarcze.

 Pyt. 98: Podaj typowe następstwo litologiczne cyklowemu Yoredale.

- Osady formacji Yoredale to wielokrotnie i cyklicznie powtarzające się:

          -------------------węgle---------------------( u góry profilu)

          ------------------piaskowce-----------------

         --------------------- mułowce----------------

          ----------------------łupki--------------------

          -----------------------wapienie -------------( u dołu profilu)

Utwory te były składane w oscylacyjnie wędrujących środowiskach sedymentacji morskiej, deltowej i bagiennej.

 Pyt. 99: Cykliczność Yoredale jest wynikiem (proces)...

... deponowania osadów w oscylacyjnie wędrujących środowiskach sedymentacji morskiej, deltowej i bagiennej.

 Pyt. 100: Gdzie w Polsce stwierdzono w utworach karbońskich cykliczność typu Yoredale?

- W Polsce cykliczność Yoredale stwierdzono na obszarze Lubelszczyzny ( wiercenia) w wizenie (szelf północny).

 Pyt. 101: Jak zmienia się grubość ziarna w klastycznych przeławiceniach w Zagłębiu Górnośląskim?

- W dolnej części profilu Zagłębia Górnośląskiego są frakcje drobniejsze, zaś w części górnej profilu mamy frakcje grubsze.

 Pyt. 102: W której części profilu Zagłębia Górnośląskiego pojawiają się wkładki morskie?

- Wkładki morskie pojawiają się w dolnej części profilu tego zagłębia.

 Pyt. 103: Wyjaśnij dlaczego charakter sedymentacji w Zagłębiu Górnośląskim zmienia się z paralicznego na limniczny.

- Formacja produktywna Zagłębia Górnośląskiego obejmująca namur i westfal dzieli się na trzy grupy:

1.GRUPA BRZEŻNA- obejmuje utwory najstarsze odpowiadające namurowi starszemu, które występują tylko na brzegach tego zagłębia węglowego. Grupa ta ma charakter paraliczny i zbudowana jest z piaskowców i łupków przewarstwionych pokładami węgla. Obecne są tez wkładki morskie z goniatytami.

2.GRUPA SIODŁOWA- obejmuje partie antyklinalne, odpowiada młodszemu namurowi. Wykształcona jest w postaci osadów limnicznych o niewielkich miąższościach z grubymi pokładami węgla. Duży udział mają tu piaskowce i zlepieńce, łupki są rzadkie. Materiał gruboklastyczny powstał w czasie ruchów wypiętrzających fazy kruszcogórskiej.

3.GRUPA ŁĘKOWA- wypełnia obniżenia, odpowiada westfalowi. Tworzą ją piaskowce arkozowe z przeławiceniami łupków i wkładkami z ramienionogami.

Zmiana facji z paraliczną na limniczną była spowodowana ruchami tektonicznymi na NW od niecki górnośląskiej. Wypiętrzenie północnej części niecki w fazie kruszcogórskiej dostarczyło materiału gruboklastycznego a skutkiem tych ruchów było przerwanie połączenia z otwartym morzem i powstanie facji limnicznej. Sedymentowanie formacji produktywnej zostało przerwane przez fazę asturyjską z końcem westfalu, gdy nastąpiło sfałdowanie osadów dewonu i karbonu.

 Pyt. 104: Wymień skamieniałości przewodnie permu (trzy grupy)

- Skamieniałościami przewodnimi permu są: konodonty, goniatyty i fusuliny.

 Pyt. 105: Jakie organizmy miały istotne znaczenie w tworzeniu raf w permie?

- Rafy w permie tworzyły mszywioły i koralowce Rugosa.

 Pyt. 106: Jakie organizmy miały istotne znaczenie skałotwórcze dla tworzenia węglanowych osadów organodetrytycznych w permie?

- W permie znaczenie skałotwórcze miały liliowce, ramienionogi i fusuliny.

 Pyt. 107: Do jakich grup należały permskie głowonogi? (co najmniej 3)

- Łodzikowate, goniatyty i ceratyty.

 Pyt. 108: Kiedy pojawiły się ceratyty?

- Ceratyty pojawiły się w końcu wczesnego permu.

 Pyt.109: W której części permu zaznacza się przewaga ceratytów nad goniatytami?

- Ceratyty zyskują przewagę nad goniatytami w górnym permie( loping).

 Pyt. 110: Która z grup koralowców dominowała w permie?

• W permie dominowały koralowce Rugosa. Są też Tabulata, ale mają one znaczenie podrzędne w stosunku do Rugosa.

111 Wymień dwie dominujące grupy permskich gadów

Ssakokształtne (czyli Therapsida) i Pelikozaury (czyli gady z żaglem na plecach)

112) Jaki tryb życia prowadziły permskie wielkie płazy?

Labiryntodonty, płazy tarczogłowe, meandrowce (Labyrinthodontia) -tryb życia podobny do współczesnych krokodyli. Dobrze zbudowane, masywne, o długości ciała do 5,0 m i wadze do 0,5 tony. Prowadziły ziemnowodny tryb życia, niektóre rodzaje były zwierzętami słodkowodnymi. Nie istniały gatunki w pełni morskie, choć niektóre mogły żyć w deltach. Wszystkie labiryntodonty były drapieżnikami.

113) Co jest główną przyczyna zdominowania w permie fauny lądowej przez gady?

Gady mogły składać jaja niezależne od środowiska wodnego więc mogły zamieszkiwać suche obszary które rozwinęły się w permie

Lepsza struktura szczęk dająca lepszy zacisk i możliwość odgryzania kawałków pożywienia a nie tylko połykanie w całości

Skóra odporna na wysuszenie

Uniezależnienie się od oddychania przez skórę przez lepszy rozwój płuc

114) Wymień trzy grupy roślin nagozalążkowych obecnych w permie.

Sagowce, Miłorzębowe, iglaste(np. Voltzia, Ullmania )

115) Gdzie względem standardowego podziału chronostratygraficznego znajduje sie granica er paleolitycznej i mezofitycznej?

w środkowym permie

116) roślinność paleofityczna cechuje się dominacją roślin zarodnikowych przy niewielkim udziale roślin nagonasiennych

117) roślinność mezofityczna cechuje się przewagą roślin nagonasiennych przy niewielkim udziale roślin zarodnikowych

118) Jakie zasadnicze zmiany we florze lądowej zaszły w trakcie permu?

nagonasienne zaczynają dominować nad roślinami zarodnikowymi (jest to początek ery mezofitycznej)

119) Co jest prawdopodobna przyczyną globalnego osuszenia klimatu w permie?

połączenie kontynentów (gondwany i eurameryki) w jeden wielki (pangeę) sprawia że wilgoć nie dociera do wnętrza wielkiego kontynentu. Na granicy karbon/perm trwało też wielkie zlodowacenie które gromadzi duże ilości wody.

120) Które grupy organizmów całkowicie wymarły w wielkim wymieraniu P/T?

fuzuliny, konularie, trylobity, blastoidea(szkarłupnie), rugosy, niektóre liliowce(camerata i flexibilia)*, goniatyty, niektóre ramienionogi (orthidae, strophomenidae, productidae, pentameridae)*

*tylko dla nadgorliwych, na kolosie wystarczy napisać niektóre…

121) Na które grupy organizmów wymieranie P/T miało niewielki wpływ?

małże (euhalinowe, żyjące w wodach brakicznych), proste łodzikowate, ryby, konodonty

122) Jakie zapisane w skałach czynniki mogły mieć znaczący związek z wielkim wymieraniem P/T?

skały czarne między osadami czerwonych czertów z hematytem - wskazuje to na okresowe niedotlenienie wód

Wielkie trapy bazaltowe na Syberii - zmiany w składzie atmosfery, duża ilość pyłów i związków siarki

Ślady lądolodu - rysy, wygłady, doliny u-kształtne, osady morsko-lodowcowe i lodowcowe

Czerwony spągowiec - wskazuje pustynne środowisko, bardzo suche

123) Podaj zasadniczą przyczynę bardzo niekompletnego w skali globu zapisu skalnego granicy P/T

ograniczenie powierzchni szelfów gdzie zwykle gromadzą się duże ilości osadów, obecność jednego wielkiego kontynentu czyli środowisko gdzie mało się osadza

124) Podaj najbardziej prawdopodobne przyczyny (wybrane 3) wielkiego wymierania na granicy P/T

obniżenie poziomu morza - odsłonięcie szelfów

Połączenie kontynentów - skrócenie linii szelfów

Epizody atoksyczności wód

Wielkie wylewy bazaltowe na Syberii

Zlodowacenie na południowej części kontynentu

Osuszenie klimatu

Zmiana stężenia soli w wodzie - przetrwały euhalinowe a wymarły stenohalinowe

Obniżenie produkcji fitoplanktonu

125) Jakie organizmy tworzyły rafy w morzu cechsztyńskim?

Rafy w morzu cechsztyńskim tworzyły MSZYWIOŁY i GLONY.

126) Dolny czerwony spągowiec to inaczej AUTUN, a górny to SAKSON.

127) Do którego cyklotemu cechsztynu należy łupek miedzionośny?

Łupek miedzionośny należy do cyklotemu WERRA.

128) Wymień w kolejności cyklotemy cechsztynu.

Cyklotemy cechsztynu od najstarszego to: WERRA, STASSFURT, LEINE, ALLER, OHRE.

129) Który z cyklotemów cechsztynu w profilu pionowym jest najpełniejszy, a który najmniej

kompletny?

Najpełniejszy jest WERRA, a najmniej kompletny jest OHRE.

130) Podaj przykład skamieniałości powszechnie znajdowanej w skałach facji cechsztynu.

Najczęściej znajduje się brachiopody HORRIDONIA HORRIDA i RYBY (głównie

Palaeoniscus freieslebenense zwany powszechnie „śledziem miedziowym”), rzadziej

spotykane są: małże, małżoraczki i mszywioły.

131) Jakiej jednostce chronostratygraficznej odpowiada europejski cechsztyn?

Europejski cechsztyn to ostatnie 5 mln lat permu, w starszym podziale odpowiada to

rosyjskiej jednostce Tatar i północnoamerykańskiej jednostce Ochoan (S. Orłowski i M.

Szulczewski „Geologia historyczna, część pierwsza”, w „Przewodniku do ćwiczeń...”jest

inaczej...), w podziale rozprowadzanym u nas na wydziale:), to górna część górnego permu,

czyli Lopingu. Dr Kozłowski najchętniej widziałby odpowiedź: Cechsztyn to ostatnie 5 mln

lat permu, czyli górna część górnego permu (Lopingu), w starszym podziale odpowiada mu

Tatar.

132) Gdzie w Europie można napotkać dolnopermskie skały otworzone w morzu (dwie

lokalizacje)?

Dolnopermskie skały morskie są na SPITSBERGENIE, w ALPACH POŁUDNIOWO-

WSCHODNICH (Alpy Karnijskie i Karawanki, to masywne szare wapienie miejscami z

koralowcami i głowonogami, do tego dolomity i skały klastyczne) oraz w GÓRACH

STRANDŻA leżących w sąsiedztwie Morza Czarnego w południowo- wschodniej Bułgarii.

133) Jaki orogen dostarczał materiału detrytycznego do basenu czerwonego spągowca?

Orogen HERCYŃSKI dostarczał materiału do basenu czerwonego spągowca.

134) W basenie czerwonego spągowca (permski basen środkowoeuropejski) dominowały

środowiska pustynne.

135) Lądowe osady permu występują w Europie w obrębie basenu środkowoeuropejskiego a także

w obrębie rowów i depresji Hercynidów oraz w Alpach południowych i środkowych

Apeninach. Są to trzy prowincje:

1. Północna, inaczej subwaryscyjska, obejmuje basen środkowoeuropejski, wypełnia go czerwony spągowiec o charakterystycznej cykliczności sedymentacji, dolny gruboklastyczny i górny pustynnych strumieni, jezior i stożków napływowych z podrzędnie występującymi osadami eolicznymi. Potem jest cechsztyn.

2. Centralna, inaczej waryscyjska obejmuje śródgórskie rowy i depresje molasowe w obrębie Hercynidów, wypełnia je czerwony spągowiec, dolny jest miejscami drobnoziarnisty i bez widocznej cykliczności sedymentacji, co wskazuje na ustanie subsydencji i wypełnianie rowów. W górnym czerwonym spągowcu przeważa sedymentacja eoliczna. Często brak cechsztynu.

3. Verrucano, znajduje się w południowych Alpach i środkowych Apeninach, są to lądowe osady klastyczne: czerwone i zielone zlepieńce, piaskowce i łupki. Należą do posthercyńskiej sekwencji alpejskiej. Dolny perm wypełnia odrębne zbiorniki sedymentacyjne (zwykle rowy tektoniczne), górny osadzał się na równinach między silnie erodowanymi wyżynami. Występują tu też wulkanity (zwykle kwaśne, głównie z wyższej części dolnego permu): pokrywy lawowe, tufy i skały piroklastyczne.

136) Perm w Sudetach wypełnia baseny post- orogeniczne o charakterze rowów śródgórskich.

137) W której części czerwonego spągowca pospolicie występują skały wulkaniczne?

Skały wulkaniczne występują w DOLNEJ części czerwonego spągowca.

138) Co zazwyczaj oddziela utwory dolnego czerwonego spągowca od utworów górnego

czerwonego spągowca?

Utwory dolnego i górnego czerwonego spągowca oddziela zwykle NIEZGODNOŚĆ związana

z fazą saalską orogenezy hercyńskiej.

139. Gdzie w Polsce występują wulkanity permskie (Pcs) (dwie lokalizacje)?

Niecka wew. i zew. Sudetów; monoklina przedsudecka; Wyżyna Krakowska

140. Z jakim procesem tektonicznym jest związana aktywność wulkaniczna we wczesnym permie w Europie?

Z działaniem fazy saalskiej

141. Transgresja cechsztyńska miała charakter (powolny/szybki/katastroficzny)

142. W której części basenu środkowoeuropejskiego osadziły się znane Ci z Gór Świętokrzyskich zlepieńce zygmuntowskie?

We wschodniej części Basenu Południowego.

143. Wczesno permski basen przeduralski wypełniały osady w części E terygeniczne (z Uralu); w części środkowej piaski, łupki z głowonogami, radiolariami i gąbkami krzemionkowymi; w części E płytkowodne skały wapienne z liczną fauną bentoniczną.

144. Późnopermski basen przeduralski wypełniały osady terygeniczne

145. Który z cyklotemów cechsztyńskich na pewno występuje w Górach Świętokrzyskich?

Werra - powstają zlepieńce cechsztyńskie.

146. Której części permu odpowiadają utwory cechsztynu w Polsce?

Permowi górnemu

147. Z którym oceanem łączył się basen Morza Cechsztyńskiego?

Paleotetyda

148.Autun odpowiada chronostratygraficznie - Pcs₁, natomiast saxon - Pcs₂

149. Transgresja morza cechsztyńskiego w środkowej Europie miała miejsce w (epoka) Gwadelupie?

150.Gdzie na świecie powszechnie występują węgle kamienne wieku permskiego?

Rów Saar-Nahe, niecka śródsudecka, Syberia, Kazachstan, Mandżuria, Korea,

Orogen waryscyjski

WARYSCYDY

1 Na mapce Europy zaznacz południowy zasięg facji Old Red

2 Na mapce Europy zaznacz zasięg fałdowań waryscyjskich (pionowe kreski)

3 Na mapce Europy zaznacz szef po oceanie Rheic

4 Na mapce Europy zaznacz strefę reno-hercyńską i jej odpowiedniki (asturyjska), zaznacz kierunki jej nasunięcia (Geologia historyczna, str.291)

5 Na jaki kraton została nasunięta strefa reno-hercyńska?

Na kraton Avaloński - część kontynentu Laurusii (w większości na kaledoński „masyw” walijsko - brabancki) masyw w znaczeniu jak „masyw małopolski” - czyli nie przebite wierceniami starsze piętro strukturalne zbudowane ze skał osadowych

6 Na podłożu jakiego paleokontynentu tworzyły się osady obecne dziś w strefie reno - hercyńskiej orog. Waryscyjskiego?

W strefie r-h występują głównie osady dewonu i karbonu, a tworzyły się one na szelfie Laurusii

7 Na podłożu jakiego kontynentu tworzyły się osady budujące dziś strefę asturyjską orog waryscyjskiego?

Szelf (podłoże kadomskie + Cm O S D C) Gondwany (część Gondwany zwana Iberią)

8 Na podłożu jakiego kratonu tworzyły się osady budujące dziś strefę sasko-turynską orog waryscyjskiego?

Na podłożu zespołu terranów Armorykańskich

9 Podaj przykład sukcesji osadów oceanicznych wkomponowanych w orogen waryscyjski.

Płaszczowina Giessen

radiolaryty

szarogłazy

cienkie łupki oceaniczne

bazalty - lawy poduszkowe

Płaszczowina ta jest allochtonem

10 Na mapce Europy zaznacz dewońsko - karboński szelf północny

11 Na mapce Europy zaznacz przebieg N nasunięcia waryscyjskiego MIDI i jego kontynuacje

12 Na mapce Europy zaznacz S zasięg facji Old Red

13 Na mapce Europy zaznacz 2 przykłady zagłębi paralicznych

14 Na mapce Europy zaznacz 2 przykłady waryscyjskiego basenu przedgórskiego z osadami paraliczno - limnicznymi

15 Na mapce Europy zaznacz 2 przykłady waryscyjskiego basenu śródgórskiego ( limniczne )

16 Na mapce Europy zaznacz część eksternidów waryscyjskich nasuniętych na pery-Gondwanę

17 Na mapce Europy zaznacz i podpisz odpowiednik strefy sasko - turyńskiej w Hiszpanii

18 Na mapce Europy zaznacz i podpisz 2 symetryczne gałęzie eksternidów waryscyjski, zaznacz strzałkami kierunek głównego skrócenia ( nasunięcia ) tektonicznego

19 Jakiego wieku jest podłoże krystaliczne strefy reno-hercynskiej?

0,6 Ga Kadomskie

20. Podł. krystaliczne strefy sakso- turyngijskiej jest kadomskie 565Ma ale znajdowane są także cyrkony niezresetowane wieku eburiańskiego 2,1Ga.

21. Podł. krystaliczne strefy moldanubskiej ma 340Ma.

22.Jakiego wieku jest podłoże krystaliczne strefy asturyjskiej??

Podłoże krystaliczne strefy asturyjskiej jest kadomskie, ok 565 Ma.

23. Jakiego wieku jest podłoże krystaliczne AlpPodłoże krystsliczne Alp jest waryscyjskie 340Ma( w strefie moldanubskiej, zresetowane) i kadomskie 565Ma

24, 25W których strefach orogenu waryscyjskiego obecne są kambryjskie skały węglanowe?/grube pokłady ordowickich skał klastycznych?

ta sama odp: Sakso-turyngijska, ossa morena, asturyjska (mat. osadzał się na kont. armorykańskich)

26 -W których strefach orogenu waryscyjskiego obecne są kambr-ordowik zasadowe wulkanity zwiazane z procesami ryftogenezy?

jak wyżej, plus jeszcze strefa sardyńska.

27.W których strefach orogenu waryscyjskiego obecne są ślady zlod Hirnantu

Ślady zlodowacenia hirnantu są obecne w str. sakso- turyngijskiej.

28- 31 W których strefach orogenu waryscyjskiego obecne są pelagiczne węglany sylurskie typu Ocherkalk?/ silnie skonsolidowane pelagiczne, głebokowodne sylurskie łupki graptolitowe powstałe w obszarach platau?/ pelagiczne utwory D1/ są deformacje liguryjskie bądź bretońskie??

też wszędzie ta sama odpowiedź - ossa morena, sakso turyngijska.

32. W których strefach orogenu waryscyjskiego obecne są deformacje sudeckie bądź kruszcogórskie ?

Deformacje sudeckie bądź kruszcogórskie są obecne na pograniczu sakso- turyngijskiej i reno-hercyńskiej (początek deformowania szelfu Laurusji)

33.W których strefach orogenu waryscyjskiego obecne są deformacje asturyjskie?

Deformacje asturyjskie są w strefie asturyjskiej, asturyjskiej właściwej, reno-hercyńskiej i połudinowoportugalskiej.

34.W których strefach orogenu waryscyjskiego obecne są C1 utwory molasowe? Dolnokarbońskie utw. molasowe są w strefie sakso-turyngijskiej i ossa morena.

35W których strefach orogenu waryscyjskiego obecna są C2 utwory fliszowe?

.górnokarbońskie osady fliszowe są w płn. części strefy renohercyńskiej, poza tym w zach. części str. portugalskiej i wsch. części str. asturyjskiej.

36) W których strefach orogenu waryscyjskiego obecne są karbońskie utwory facji wapienia węgłowego?

37) W których strefach orogenu waryscyjskiego obecne są deformacje saalskie?

We wszystkich strefach. Te deformacji obecne pod koniec Permu.

38) W których strefach orogenu waryscyjskiego brak jest utworów autunu?

39) Kiedy doszłó do odryftowania teranów armorykańskich od Gondwany, co jest fizicznym tego dowodem?

Doszło po koniec O(ordowiku). Dowód: w siłuru już nie mamy facji piaskowca armorykańskiego, a mamy facji - ocherkalk, wapienia ortocerasowego, łupków graptolitowych.

40) W której części waryscydów i kiedy pojawiają się najstarsze deformacje tektoniczne związane z orogenezą waryscyjską?

Saska-Turyńgijska - Ossa Morena; dewon, ems

41) Naszkicuj schematyczny przekruj przez strefę reno-hercyńską w Niemczech?

42) W której strefie orogienu waryscyjskiego występuje facja reńska?

Reno-hercyńska - płd. Portugalska

43) Podaj i scharakteryzuj kilkoma przymiotnikami dwie podstawowe facji dewonu wystempujące wstrefie sasko-turyńskiej?

f. turyńska - pełagiczna iłasta

f. bawarska

44) Zespół mikrokontynentów perygondwańskich biorących udział w kolizji waryscyjskiej na obszarze Europy nazywamy terranami ____________(przymiotnik)?

armorykańskimi

45) Krótko scharakteryzuj facje Flincu

ciemne pełagiczne łupki margliste z pirytem i goniatytami

46) Wymień strefy sedymentacyjno-tektoniczne waryscydów

Szelf połnocny, reno-hercyńska(płd.portugalska), sasko-turyńska(ossa morena), (mołdanubska), Asturyjska, Iberyjska(inaczej szelf połdniowy)

47) Dewon i karbon strefy reno-hercynskiej waryscydów to utwory(w zdecydowanej większości) kontynentalne/szelfowe/oceaniczne?

Szelfowe

48) Dewon i karbon strefy reno-hercyńskiej waryscydów jest nasunięty ku N/S/W/E?

Ogólnie ku N; w Polsce ku E, w płd. Portugalii ku W.

49) Utwory tworzące dziś strefę waryscydów tworzyli się na podłożu kontynentalnym paleokratonu:

Awalonia

50) W dewonie strefa reno-hercyńska waryscydów była szersza/węzsza/taka sama jak dziś?

Szersza

51) Gdzie wzgłedem strefy reno-hercyńskiej znajdował się kontynent?

Na N

52) W Appalachach orogeneza odpowiadająca orogenezie waryscyjskiej nosi nazwe orogenezy .......

Allegeńską

53) Fazy waryscyjskie w dewonie to fazy ......... i ...........

Liguryjska i bretońska

54) W której części orogenu waryscyjskiego notowane są najstarsze fazy deformacji?

W strefie sasko-turyńgijskiej( Ossa Morena); {pytanie 40-e!}

55) Wymień 3 facje dewonu obecne na obszarze strefy sasko-turyńskiej

f. turyńska, f. bawarska, f. hercyńska

---