Taktyka działań ratowniczych

Spis treści strona nr

Charakterystyka pożarowa elementów i materiałów budowlanych 2

Analiza zachowania się elementów konstrukcyjnych w czasie pożaru 4

Wypadki drogowe 8

Ratownictwo ekologiczne 9

Metody zwalczania rozlewów oleju 9

Dyspergowanie oleju 10

Fazy zbierania oleju 10

Zapory olejowe 11

Ratownictwo chemiczne w PSP 12

Podział niebezpiecznych związków chemicznych 12

Diament niebezpieczeństwa 13

Kolory butli 14

Organizacja działań w ratownictwie drogowym 15

Wypadek drogowy, zakres zadań ratowniczych 17

Główne cele rozpoznawania wstępnego dalszego 18

Paliwa gazowe 18

Zasadnicze cechy paliw gazowych 19

Wady zasilania gazowego 20

Charakterystyka gazu i parametry pożarowe 20

Paliwo silnikowe - benzyna 21

Parametry opisujące zachowanie benzyny podczas spalania 22

Taktyka działań ratowniczych (Auto na gaz) 22

Rozpoznawanie samochodów wyposażonych w instalację gazową 23

Analiza zagrożeń - tok postępowania (Auto na gaz) 24

Wyciek gazu (Auto na gaz) 24

Tok postępowania (Auto na gaz) 25

Pożar samochodu (Auto na gaz) 25

Tok postępowania (Auto na gaz) 27

Zbiornik z paliwem (Auto na gaz) 28

Używanie sprzętu ratowniczego (Auto na gaz) 28

Zabezpieczenie terenu akcji ratowniczej (Auto na gaz) 29

Ratowniczy pociąg specjalny w poznaniu 30

System bezpieczeństwa biernego w pojazdach 30

Dekompresja 32

Sekcja płetwonurkowa 32

Nurkowanie podlodowe 32

Taktyka działań ratowniczych

Mł. bryg. Piotr Guzewski

Tel. [phone] w 309 email.guzewski@sont

Kpt. Grzegorz Stankiewicz

1. Katastrofy komunikacyjne Bogdan Zawadzki

2. Budowa, wykorzystanie działalności ratowniczej PSP LS Spec. Ratownictwa Drogowego - Bogdan Stachowiak (LSS - lekki samochód specjalny)

3. Ratownictwo w wypadkach drogowych (Watson L.

4. Mechanik Pojazdów Samochodowych, budowa i eksploatacja (technikum) Tadeusz Rychter

5. Auto na gaz (technika prowadzenia działań) Piotr Guzowski i Roman Pawłowski

6. Taktyka działań ratowniczych - ratownictwo kolejowe - Krzysztof Kociołek

7. Problemy działań ratowniczo-gaśniczych w tunelach kolejowych - Edward Gierski

8. Ratownictwo budowlane Zoja Bednarek, Andrzej Mariniak

9. Działania ratownicze podczas katastrof budowlanych

Charakterystyka pożarowa elementów i materiałów budowlanych.

Pięć podstawowych elementów (wymogów) branych pod uwagę przy badaniu bezpieczeństwa.

1. palność materiału

2. dymotwórczość materiału

3. toksyczność - materiału

4. rozprzestrzenianie ognia (elementów) np. drzwi

5. odporność ogniowa

Polskie Normy

Zbiór Polskich Norm Zabezpieczenia Przeciwpożarowe

Ad.1.Palność

Palność materiałów jest to cecha, w jaki sposób reaguje na ogień (podział niepalności jest umowny)

Palny - niepalny

Dzielimy na materiały palne i niepalne

Materiał niepalny jest to taki materiał, który poddany działaniu znormalizowanych warunków określonym czasie mogą wystąpić trzy sytuacje:

-nie zapala się płomieniem,

-nie wydziela się z niego taka ilość gazów palnych, które można by zapalić za pomocą płomienia umieszczonego nad powierzchnią próbki,

-w wyniku rozkładu materiału nie wydzieli się taka ilość ciepła, która spowodowałaby podniesienie się temperatury powyżej określonej wartości.

Materiał palny to materiał, który spełnia warunki niepalnego i spełnia chociaż jeden warunek.

Palne

Łatwo zapalny

niezapalny

Trudno zapalny

Materiał niezapalny to jest taki materiał, którego znormalizowana próbka w określonych warunkach badań i poddana działaniu płomienia lub źródła promieniowania cieplnego nie zapala się płomieniem

Materiał trudno zapalny jest to materiał, którego znormalizowana próbka pali się płomieniem jedynie w zasięgu działania źródeł ciepła (płomienia) zaś po jej usunięciu lub miejscowym zniszczeniu materiału gaśnie.

Materiał łatwo zapalny, którego znormalizowana próbka zapala się płomieniem a po jego usunięciu pali się dalej.

Ad.2 dymotwórczość

Większość materiałów stosowanych do wykończeń wnętrz w budynkach w procesie rozkładu termicznego wydziela toksyczne produkty oraz dym, który jest mieszaniną elementów stałych, ciekłych i gazowych. Ilość wydzielanych produktów zależy od rodzaju materiału, jego stopnia rozdrobnienia, wilgotności oraz wysokości temperatury, w jakiej proces zachodzi pod względem dymotwórczym materiały dzielimy na:

• intensywnie dymiące,

• o średniej intensywności dymienia,

• o małej intensywności dymienia.

Podstawą tej klasyfikacji są dwa parametry a mianowicie:

• współczynnik osłabienia kontrastu,

• szybkość zmian osłabienia współczynnika kontrastu.

Badanie polega na spalaniu 1 kg w pojemniku (sześcianie) o boku 1m² i przepuszczeniu światła przez ten dym. W materiałach dymotwórczych mogą występować związki toksyczne lub trujące, mogą wnikać w ubranie i kumulować się lub wdychane działać dopiero po kilku godzinach np. po służbie.

Ad.3. Toksyczne:

1. bardzo toksyczne,

2. umiarkowanie toksyczne,

3. toksyczne,

Podstawą dla materiału jest wskaźnik toksymetryczny.

Sposób przeprowadzenia prób:

Dym tytoniowy zawiera ok. 5.000 związków 1/3 toksyczne.

W wyniku doświadczeń stwierdzono brak wzajemnej zależności między palnością, dymotwórczością i toksycznością materiału.

Nie zawsze duża ilość dymu jest niebezpieczna, może być mała bardziej toksyczna niż duża ilość.

Ad.4. Rozprzestrzenianie ognia

Rozprzestrzenianie ognia jest to umowna klasyfikacja elementów ze względu na zachowanie się w znormalizowanych warunkach badania:

1 Kryterium rozprzestrzeniania się ognia na powierzchni lub wewnątrz elementu,

2 Bezpłomieniowe spalanie się lub rozkład chemiczny,

3.Występowanie płonących kropli lub materiałów stałych,

1 stopień - elementy nierozprzestrzeniające ogień są to takie elementy, które w obszarze działania w źródle ognia mogą miejscowo ulegać spaleniu lub po usunięciu źródła ognia palą się dalej.

2 stopień - element słabo rozprzestrzenia ogień, jest to element, który wg przyjętych kryteriów może tylko w niewielkim stopniu ulegać spaleniu poza źródłem ognia lub po za obszarem.

3 stopień - najniebezpieczniej dymiący silnie rozprzestrzeniający ogień materiał krytyczny ulega intensywnemu spalaniu po za obszarem działania źródłem ognia lub po jego usunięciu.

ad.5. Odporność ogniowa

Odporność ogniowa jest to zdolność elementu poddanego działaniu znormalizowanych warunków ogniowych do spełnienia w określonym czasie wymagań w zakresie:

1. nośności ogniowej i/lub szczelności ogniowej i/lub izolacyjności ogniowej oraz innych wymagań własności (jednostką odporności ogniowej jest czas) musi spełniać kryteria: szczelność, izolacyjność, nośność.

Nośność ogniowa jest to zdolność do przenoszenia obciążeń zewnętrznych w warunkach ogniowych określonych normą. Miarą nośności ogniowej jest czas, w którym następuje osiągnięcie stanu nośności ogniowej (zniszczenia, odkształcenia, ugięcia powyżej określonych parametrów).

Szczelność ogniowa - stan graniczny szczelności ognia, będzie przekroczony po pojawieniu się szczelin, rys, pęknięć w powierzchni chronionej inne pomieszczenie.

Izolacyjność - po drugiej stronie elementu przyrost temperatury nie może osiągnąć określonej wartości (stanu izolacyjności)

Analiza zachowania się elementów konstrukcyjnych obiektu w czasie pożaru

Ściany budynku wykonane ze słupów konstrukcyjnych żelbetowych przestrzenie między słupami wypełnione betonem. Ściany zewnętrzne częściowo przeszklone.

Zachowanie się betonu podczas pożaru:

Betonami określa się tworzywa powstające z mieszaniny kruszywa, spoiwa, i wody, a niekiedy asfaltu i smoły, które twardnieją po upływie określonego czasu. Betony służą do samodzielnego tworzenia z nich wyrobów, elementów bądź całych części budowli.

Przedziały temperatur charakterystyczne dla najważniejszych przemian betonu:

• odparowanie wody do 100⁰C;

• rozkład klinkieru cementu portlandzkiego przy 500⁰C;

• przemiana kwarcu przy 570⁰C;

• dekarbonizacja kruszyw wapiennych od 800⁰C;

• początek topnienia składników betonu od 1150⁰C;

• całkowite zniszczenie struktury przy około 1300⁰C.

Podczas oddziaływania wysokiej temperatury zachodzi postępujący ubytek masy betonu. Proces ten rozpoczyna się przy temperaturze ok. 100⁰C:

• odparowuje najpierw woda z porów, a następnie w wyniku wyżej wymienionych przemian również woda chemiczna związana. Sam zaczyn cementowy wykazuje od temperatury około 1500C niewielką rozszerzalność, a następnie aż do temperatury 6000C - skurcz; przy dalszym wzroście temperatury zaczyn znów się rozszerza.

Inaczej proces ten przebiega w masie kruszywa:

• najmniejszą rozszerzalność cieplną stwierdzono w przypadku bazaltu, największą w przypadku piasku i żwiru. Konsekwencja niezgodności odkształceń termicznych składników betonu jest powstanie mikronaprężeń w warstwie kontaktowej zaczynu cementowego z kruszywem, spadek przyczepności na powierzchniach rozdziału i ogólne rozluźnienie struktury betonu.

. Wszystkie wymienione procesy i przemiany powodują w wysokiej temperaturze postępujący spadek właściwości mechanicznej betonu. Można więc mówić o pewnej temperaturze „granicznej”, zależnej od składu mieszanki i składu betonu, powyżej której materiał traci praktycznie swoje cechy wytrzymałościowe. Temperatura ta mieści się w granicach od 250⁰C do 300⁰C dla niższych klas betonu i osiąga wartość do 600⁰C dla betonów klasy wyższych.

Żelbet

Żelbet jest materiałem niejednorodnym, złożonych z dwóch podstawowych składników, a mianowicie z betonu i stali zbrojeniowej.

Znajomość właściwości tych materiałów budowlanych pozwala na takie konstruowanie elementów aby w przypadku wystąpienia obciążeń następowała wzajemna współpraca obu składników. Beton charakteryzuje się dużą wytrzymałością na ściskanie, lecz jego wytrzymałość na rozciąganie jest niewielka. Dlatego „uzbraja się” (umieszcza się zbrojenie) głównie w strefie rozciągającej. Betony zbrojone zachowują się w warunkach pożarowych bardzo różnie. Zależy to od rodzaju betonu, zbrojenia i technologii wytwarzania żelbetów, a w tym przyczepności betonu do zbrojenia.

Żelbety o dobrym powiązaniu betonu ze zbrojeniem tworzące monolityczne elementy budowlane wykazują dużą odporność ogniową i trwałość przy działaniu wysokich temperatur. Do niszczących efektów oddziaływań podwyższonej temperatury na konstrukcję z betonu należy zaliczyć zjawisko odpryskiwania (odłupywania) fragmentów ich powierzchni. Ta powierzchniowa destrukcja podczas nagrzewania w warunkach pożarowych jest szczególnie groźna dla konstrukcji smukłych, cienkościennych.

W przypadku środków belek z betonu sprężonego odpryskiwanie w szybkim czasie prowadzi do znacznego osłabienia przekroju, a w konsekwencji do zniszczenia całej belki. Odpryskiwanie następuje po lokalnym przekroczeniu przez parcie pary wodnej wartości wytrzymałości betonu na rozciąganie. Zwykle odpryskiwanie jest spowodowane nałożeniem kilku niekorzystnych czynników (duża wilgotność, zmasowanie zbrojenia w narożu, nadmierne naprężenie cieplne).

Na podstawie oceny wielu pożarów i analizy wyników badań wyszczególniono trzy najbardziej spotykane w praktyce mechanizmy zniszczenia: odpryskiwanie o charakterze eksplozyjnym, odpryskiwanie w skutek zmiany struktury dodatków mineralnych i odpadanie nieeksplozyjne. Odpryskiwanie o charakterze eksozyjnym fragmentów powierzchni betonowej zachodzi w pierwszych trzydziestu minutach rozwiniętego pożaru. Po oderwaniu się kawałków betonu w ściskanych elementach ściennych, słupach oraz strefach rozciąganych belek tworzą się kraterowe wgłębienia o powierzchni od kilkunastu do kilkuset cm² . odrywają się również naroża i krawędzie podciągów, słupów, płyt. Następuje częściowe odsłonięcie zbrojenia i zmniejszenie przekroju poprzecznego elementu, a więc ogólny, gwałtowny spadek ich odporności ogniowej. W przypadku odpryskiwania powierzchni środków belek z betonu sprężonego często dochodzi do przedwczesnego zniszczenia konstrukcji. Natomiast przy eksplozyjnym odpryskiwaniu betonu ścian zniszczone fragmenty powierzchni osiągają rozmiary do 1 m² .

Konstrukcja traci swą funkcję oddzielającą, zachowując jednak zdolność do przenoszenia obciążeń. W elementach otynkowanych odpryskiwanie powierzchni rozpoczyna się znacznie później.

Odpryskiwanie w skutek zmian struktury dodatków mineralnych spowodowane jest chemicznymi i fizycznymi przemianami kruszywa, a zwłaszcza wyzwalaniem się wody w podwyższonej temperaturze i rozszerzalnością cieplną kruszywa. Gwałtowny przebieg tych procesów jest szczególnie ważny w przypadku betonów o kruszywie gęstym krzemianowym, natomiast nie stwierdzono go na powierzchni elementów z betonów o kruszywie bazaltowym. Zniszczenie powierzchni objawia się rzadkimi, kraterowymi wgłębieniami do 10mm, występującymi w sposób powolny z tego względu praktycznie nie ma on wpływu na odporność ogniową elementu żelbetowego.

Bezpieczeństwo konstrukcji jest uzależnione zarówno od zasięgu odpryskiwania, jak i od samego elementu (wymiarów,

sposobu zbrojenia, systemu statycznego). W warunkach pożarowych odpryskiwanie powierzchni prowadzi do:

1. Odsłaniania zbrojenia od strony nagrzewanej, zmniejszającego nośność elementu;

2. Zmniejszenia przekroju poprzecznego, zagrażającego zwłaszcza konstrukcjom cienkościennym;

3. Postępującego spadku szczelności i izolacyjności elementu lub konstrukcji pełniącej funkcję oddzielającą.

Stal zbrojeniowa i beton mają zbliżone wartości współczynników wydłużalności liniowej. Zapewnia to utrzymanie dobrej spoistości między betonem i stalą również przy działaniu wysokich temperatur. Na wartość odporności ogniowej elementu żebrowanego wpływa oczywiście w zasadniczym stopniu grubość osłaniającej zbrojenie warstwy betonu. O skuteczności tej osłony świadczy różnica temperatur mierzona na nagrzewanej powierzchni elementu żelbetowego i wewnątrz zbrojenia stalowego. Im różnica temperatur jest większa, tym wartość izolacyjna osłony betonowej jest lepsza i tym wyższa będzie odporność ogniowa elementu żebrowanego. W każdym przypadku skuteczność działania ochronnego warstwy betonu powinna być taka, aby nie dopuścić do nagrzania się zbrojenia do temperatury, w której stal osiąga granicę plastyczności. Wówczas stal traci spoistość z osłoną betonową, co szczególnie przy występowaniu naprężeń zginających prowadzi do pęknięcia elementu budowlanego.

STAL BUDOWLANA

Stal budowlana ze względu na swoje właściwości, łatwość łączenia z innymi materiałami ma bardzo duże zastosowanie w budownictwie. Ze względu na zastosowanie stale budowlane dzieli się na:

1. stal zbrojeniową - głównie w postaci prętów;

2. konstrukcje budowlane - kratownice, słupy;

3. półfabrykaty i wyroby stalowe np. - ceowniki, teowniki, kątowniki, płaskowniki itp.

z punktu widzenia bezpieczeństwa pożarowego stal ma tę dobrą własność, że jest materiałem niepalnym. Z punktu widzenia wytrzymałości mechanicznej jej podstawową wadą jest to, że w temperaturach pożarowych ponad 600⁰C wytrzymałość ta zanika prawie całkowicie powodując deformacje, które np. w konstrukcjach nośnych powodują nieuchronne zawalenie się konstrukcji.

Opierając się na wynikach badań można powiedzieć, że:

1. Przy temperaturze 350⁰C:

1. wytrzymałość na rozciąganie, wydłużanie oraz współczynnik sprężystości nie wykazuje żadnych niedopuszczalnych spadków;

2. wytrzymałość na udarność pozostaje jeszcze dostateczna;

3. granica plastyczności, jak również wytrzymałość trwała przy naprężeniach mniejszych od 16 kg/mm² daje jeszcze gwarancje bezpieczeństwa;

4. stabilność na wyboczenie pozostaje jeszcze dostateczna. Trwałość konstrukcji w podanym zakresie temperatur nie zostaje jeszcze zachwiana: współczynniki bezpieczeństwa są zawsze jeszcze większe od jedności.

2. Przy temperaturach pożarowych w granicach 350 - 400⁰C spadają wartości wytrzymałości na rozciąganie i ściskanie oraz granica plastyczności, a zwiększa się przez to możliwość odkształceń. Rośnie też wyraźnie wydłużenie liniowe.

3. w temperaturze 600 - 700⁰C wytrzymałość trwała spada praktycznie do zera. Przy dalej postępującym odkształceniu następuje utrata nośności, konstrukcja stalowa ulega deformacji powyginaniu - aż wreszcie ulega zawaleniu.

Jeżeli przewiduje się, że podczas pożaru temperatura oddziałująca na stal (na całym jej przekroju) może przekroczyć 400 - 500⁰C, to wymagane jest zabezpieczenie stali ochronnymi warstwami izolacyjnymi.

Dlatego stal nie osłonięta ochronną warstwą izolacyjną nadaje się jedynie do stosowania w warunkach małych obciążeń ogniowych.

Poza stalą w budownictwie stosowane jest coraz szerzej aluminium, do wyrobu gotowych elementów (okna, ramy, drzwi, konstrukcje nośne i pokrycia dachowe). Z punktu widzenia bezpieczeństwa pożarowego aluminium i jego stopy są materiałem, który może być stosowany jedynie do budynków o małym obciążeniu ogniowym. Aluminium ulega deformacji już przy temperaturze 250⁰C, a topi się w temperaturze - 650⁰C.

Szkło budowlane

Jest to przezroczysta, bezpostaciowa substancja otrzymana ze stopionych a następnie ostudzonych składników. Surowcem do produkcji szkła jest piasek kwarcowy oraz dodatki (węglan sodowy, węglan wapnia, oraz związki boru). Surowce te w odpowiedniej proporcji są mieszane, stapiane i formowane w wyroby.

Szkło budowlane jest materiałem szeroko stosowanym w budownictwie głównie jako szkło okienne, ale także jako:

• pustaki i cegły szklane;

• szkło zbrojone;

• pryzmaty do szkłobetonu (rolity, luksfery) -do płyt szklano- żelbetowych do oświetlenia dachów, stropów;

• płyty chodnikowe - do przykrycia pomieszczeń podziemnych wymagających oświetlenia.

Odporność ogniowa elementów budowlanych, w których zastosowano szkło zależna jest od:

• rodzaju szkła (zwykłe, krzemowe, zbrojone, luksfery);

• ilość stosowanych warstw;

• wielkość elementów i sposoby zamocowania.

Elementy wykonane ze szkła zwykłego posiadają odporność ogniową nie przekraczającą 15 min. Elementy szklone szkłem zbrojonym podwójnym (dwie warstwy) o powierzchni do 1m² w ramie z drzewa twardego (dąb, jesion) lub w ramie żelbetowej mają odporność ogniową w granicach 40 min. Decyzją Instytutu Techniki Budowlanej zostało dopuszczone szkło produkcji firmy SCHOTT Glasswerke 6500 Heinz (Niemcy) o nazwie PYRAN. Szkło o nazwie PYRAN produkowane jest w różnych rozmiarach maksymalnie do wymiaru 1000mm x 2000 mm oraz grubości do 6mm. Klasa odporności ogniowej elementów w których zastosowano w/w szkło wynosi od 0,5 do 1,5 godziny.

Wypadki drogowe

Dojeżdżając do miejsca wypadku należy pamiętać o dyscyplinie działań ratowniczych.

Zagrożenia ze strony obiektu ratownictwa, ze strony ruchu drogowego,

• I bezpieczna strefa ratownicza okalająca obiekt o średnicy 5m,

• II strefa, następne 5m jest to strefa przygotowawcza do działań - układania demontowanych przedmiotów oraz innych zniszczonych elementów.

Sprawa jak szybko odłączyć akumulator (coraz częściej szyby są sterowane elektrycznie) chyba, że samochód leży na dachu i wycieka kwas z akumulatora.

Podczas ratowania kilku osób wypadku należy zwrócić uwagę w pierwszej kolejności na milczących poszkodowanych.

Każda utrata przytomności i brak oddechu stanowi stan zagrożenia życia i ma pierwszeństwo w działaniach ratowniczych!

Za osobę „zablokowaną” w pojeździe, uważa się ofiarę wypadku, której policja i personel medyczny nie są w stanie skutecznie wyjąć z braku odpowiedniego sprzętu, wyszkolenia i doświadczenia.

Ilość czasu potrzebnego do zrealizowania poszczególnych etapów ratownictwa.

Decyzja to plan działania obejmujący zamiar taktyczny, zadania bojowe, główny kierunek działań.

Demontaż samochodu

• Usuwanie szyb,

• Otwieranie i usuwanie drzwi,

• Odginanie dachu do tyłu,

• Odginanie dachu do przodu,

Przedwczesne usuwanie dachu utrudnia otwieranie zblokowanych drzwi - i przedłuża czas akcji.

• Usuwanie boku pojazdu,

• Odginanie progu.

Przewrócony pojazd

Nie należy podejmować prób natychmiastowego odwracania pojazdu do normalnej pozycji.

Natychmiastowe uwolnienie oznacza możliwość uwolnienia zblokowanej ofiary w najkrótszym możliwie czasie przy wykorzystaniu dostępnych narzędzi. W przypadkach szczególnego zagrożenia uważa się natychmiastowe uwolnienie za właściwe z etycznego punktu widzenia bez względu na konsekwencje dla ofiary. Zanim jednak zdecydujemy się na zastosowanie tej metody należy rozpatrzyć wszystkie dobre i złe strony takiego postępowania.

Panika w miejscu zdarzania

Lekarz może wstrzymać akcję w każdej chwili wydając komendy:

• Przerwać akcje i uzgodnić tok postępowania,

• „Cisza” przerwać akcję i zatrzymać wszystkie urządzenia wydające dźwięk.

Celem wszystkich działań służb jest bezpieczeństwo ratowników i uratowanie ofiary.

st. kpt. Grzegorz Stankiewicz

RATOWNICTWO EKOLOGICZNE

Zadania PSP podczas rozlewów olejowych na wodach powierzchniowych

Zawartość oleju w wodzie:

Metody zwalczania rozlewów oleju

1. metoda bardzo stara (metoda zatapiania)

Zatapianie oleju

Metoda zaniechana. Obsypywany substancją zatapiającą (np. piaskiem) olej znika co prawda z powierzchni wody, pozostaje jednak w środowisku wodnym, tyle że w warstwie dennej. Prowadzi to do zniszczenia flory i fauny. Po pewnym czasie olej wypływa na powierzchnię, osiągając w ten sposób stan sprzed interwencji.

2. metoda przez wypalanie, jest nie ekologiczna bardzo trudna,

Spalanie oleju

- na powierzchni wody - wady: metoda nieefektywna i szkodliwa dla środowiska. Problemy techniczne polegają na trudnościach w rozpalaniu i podtrzymaniu procesu spalania oraz kłopotliwym usuwaniu bardzo lepkiej pozostałości po spalaniu (zwykle pozostaje 50-60 proc. ilości oleju obecnego w wodzie przed rozpoczęciem spalania). Problemy ekologiczne polegają na silnym skażeniu atmosfery i okolicznych terenów („opad węglowodorowy"),

- na powierzchni gruntu - dopuszczalne gdy spalaniu podlegają np. sorbenty nasycone olejem, zebrana zaolejona roślinność i zwietrzały olej, pod warunkiem, że nie dopuszcza się do nadmiernego skażenia atmosfery oraz gruntu i wód gruntowych (olej wnikający w grunt pod paleniskiem).

- w polowych spalarkach - tj. przenośnych, lekkich konstrukcjach przeznaczonych do spalania zaolejonych ciał stałych i oleju zebranego na miejscu akcji przy spełnianiu warunków ochrony środowiska.

Emulgacja - mieszanie oleju z wodą,

Olej, który dostał się do środowiska wodnego ulega zmieszaniu z wodą, tworząc w większości przypadków emulsję olejowo-wodną. Emulsja ta jest dwuskładnikową stabilną mieszaniną zawierającą 10-80% wody (średnio w warunkach polskich rzek około 30%).

Biodegradacja - samoczynny rozkład oleju znajdującego się w wodzie może trwać kilkadziesiąt lat,

Olej w środowisku wodnym ulega biologicznemu rozkładowi przez mikroorganizmy. Stopień biologicznego rozkładu zależy od złożoności jego budowy chemicznej; dostępności pożywek (np. fosforu tlenu azotu) i właściwej temperatury. W krajowych warunkach klimatycznych można przyjąć, że raczej niezbyt wysokie średnioroczne temperatury wód powierzchniowych oraz silne ich zanieczyszczenie sprawiają, że rozkład biologiczny jest bardzo powolny.

3. dyspergenty - wspomagają proces biodegradacji,

Dyspergowanie oleju - zakazana obecnie w Polsce metoda usuwania rozlewów olejowych ze środowiska wodnego, polegająca na stworzeniu warunków do przyspieszonej - biodegradacji węglowodorów (oleju). Polega na pokryciu plamy olejowej niskotoksycznymi środkami powierzchniowo czynnymi (dyspergentami) w celu rozbicia jej na nieskończoną liczbę mikrokropel oleju, tworzącego zawiesinę w powierzchniowej warstwie wody. Znacznie zwiększona w ten sposób powierzchnia kontaktu oleju z mikroorganizmami odżywiającymi się węglowodorami przyspiesza naturalizację oleju.

Fazy zbierania oleju

Fazę pierwszy: ograniczenie wielkości rozlewu.

Celem jest przeciwdziałanie nadmiernemu rozpływaniu się oleju po powierzchni wody przy równoczesnym pogrubianiu jego warstwy. Zadanie to realizuje się przy pomocy zapór elastycznych lub sztywnych.

Fazę drugą: usuwanie oleju z powierzchni wody (właściwe zbieranie).

Celem jest usunięcie ze środowiska wodnego jak największej ilości oleju z jak najmniejszą ilością wody

Fazę trzecią: gromadzenie mieszaniny wodno-olejowej.

Celem jest zgromadzenie oleju wraz z towarzyszącą mu wodą na miejscu akcji bez nadmiernej dewastacji brzegu

Fazę czwartą: doczyszczanie powierzchni wody.

Celem jest usunięcie śladowych ilości oleju, których nie udało się usunąć zbieraczami oleju. Powszechnie stosowaną metodą jest sorpcja przy użyciu sorbentów naturalnych i syntetycznych

Ograniczenie wielkości rozlewu:

Zapory

• zapora samo napełniająca z pływakiem pneumatycznym, Komora pływakowa formuje się po rozwinięciu z bębna, zasysając jednocześnie powietrze z otoczenia (przez zawór zwrotny). Zapory tego typu produkowane są wyłącznie w odmianie ciężkiej i mają wysokość od ok. 50 cm do 1 m (wersja morska). Ciężar jednostkowy - od 2,5 do 16 kg/m. Długości odcinków wynoszą 15 lub 25 m, zaś całkowita długość zapory nie przekracza 200-300 m.

Zapory sztywne pomostowe

Stawiane na silnym nurcie rzecznym tj. o prędkości przepływu ponad 0.5 m/s.

Główne elementy konstrukcyjne tego typu zapór to dwa sztywne pływaki o małym zanurzeniu, pomost łączący oraz łączniki i uszczelnienia między segmentami zapory

Charakterystyczne cechy zapór sztywnych pomostowych to:

- możliwość ustawienia w nurcie rzecznym bez pomocy sprzętu pływającego (łodzi, holowników),

- potrójna bariera zapobiegająca przedostaniu się oleju poza zaporę (dwa pływaki oraz silny nurt między pływakami) sprawia, że skuteczność zatrzymywania oleju jest kilkakrotnie większa niż w przypadku zapór elastycznych,

możliwość przemieszczania ludzi i sprzętu po zaporze (nośność do 500 kg).

Zapory sztywne pomostowe znajdują główne zastosowanie do budowy pól operacyjnych na rzekach o szybkim nurcie (do ok. 2 m/s).

Długość segmentu zapory wynosi zwykle 4 m, szerokość podestu 1.5 do 2 m, zaś maksymalna długość odcinka ustawionego w silnym nurcie rzecznym nie powinna przekraczać 50-80 m.

• zapora jednorazowa sorpcyjna,

pływak, nurt między pływakami i drugi pływak zapobiega przedostawaniu się oleju na drugą stronę.

• elastyczna zapora płaszczowa - łańcuch pionizuje zaporę,

• zapora plastyczna,

• zapora samonapełniająca z pływakiem pneumatycznym,

• zapora sorpcyjna,

miarą skutecznego sorbentu jest z wkładem syntetycznym i wkładem naturalnym

stawiamy jako trzecią.

Zapora wielorazowego użytku w formie kasety z wkładem wymienialnym, jednorazowa zapora typu taśmowego.

1. właściwe zbierani

• zbieracze oleju stosuje się do 300 cst urządzenie nieodporne na falowanie, 80 - 90% medium jest wodą , przelewowo - pompowy zbieracz sorpcyjny taśma oleju jest wyciskana jak w wyżymaczce zwykłej pralki. Odporny na warunki atmosferyczne. Zbieracz adhezyjny (tarczowy) sprawność od 40 - 80%.

1. gromadzenie mieszaniny wodno - olejowej

• do dołka szczelnego, (dół separacyjny)

• do cysterny.

1. doczyszczanie powierzchni wody ,

2. obróbka zebranego oleju,

- Porcjami spalanie na twardej powierzchni,

- Ograniczenie warstwy rozlewu,

- Gromadzenie mieszaniny na brzegu,

• Obróbka,

W celu zmierzenia prędkości przepływu; obieramy ok. 10 m odcinka rzeki rzucamy kijek mierzymy czas przepływu pomiarów dokonujemy w dwóch miejscach, obieramy średnią prędkość.

Ratownictwo chemiczne w PSP

Ciężar właściwy chloru 3,1605:1,29 = 2,45

Ciecz wrze w swoim punkcie wrzenia wtedy, kiedy ciśnienie par cieczy równa się z atmosferycznym

Podział zatruć:

1. ze względu Na stopień uszkodzenia zdrowia,

2. Ze względu na ekspozycję: ostre zatrucie, chroniczne (przewlekłe, podostre) w bardzo krótkim czasie bardzo duża dawka substancji.

Ad.1. Praca w CPN, lakierni, klejarni.

Podostre - zatrucia maja charakter mieszany (średnia dawka ekspozycyjna) wpływ na to ma:

- rodzaj substancji,

- dawka

Drogi wnikania:

- drogi oddechowe,

- przewód pokarmowy,

- skóra,

- przemiany zachodzące w organizmie.

- cechy osobnicze

Podział niebezpiecznych związków chemicznych:

- ogólno trujące,

- szkodliwe,

- żrące,

- rakotwórcze,

- neurotoksyczne (centralny układ nerwowy),

- upośledzające,

- mutogenne,

- narkotyczne,

- parzące,

- duszące,

Przewóz materiałów niebezpiecznych

Sekcja ratownictwa chemicznego Strefa I - niebezpieczna (zniszczenia, skażenia, poszkodowani tylko w CUG)

Strefa II - bezpieczna (ochronna czysta, zabezpieczenie realizacji działań w I strefie)

Zastęp SRChem - 4 osoby

Dowódca SRChem - kar

Rota SRChem - 2 osoby pracują w strefie I w CUG 20 - 25 min,

Kierowca SRChem - magazynier,

Zastęp SRT- 3 osoby,

Dowódca SRT - tzw. Meldunkowy,

Przodownik roty I SRT wraz z przodownikiem roty I GBAPr zabezpiecza ratowników w I strefie,

Zastęp GBAPr - 6 osób,

Dowódca GBAPr dokonuje pomiarów po zewn. str. strefy I,

Pomocnik przodownika I roty oznakowuje teren strefy I i II, organizuje ruch drogowy do czasu przybycie policji,

II rota - neutralizacja ubrań ratowniczych ze strefy I i sprzętu a także zabezpieczenie ppoż (woda, piana, proszek),

Kierowca - obsługa samochodu.

PIERWSZA CYFRA nr rozpoznawczy

2 - gaz,

3- materiał ciekły zapalny,

4. materiał stały zapalny,

5 - materiał utleniający, nadtlenek,

6. materiał trujący,

8 -materiał żrący.

DRUGA CYFRA i trzecia cyfra

a) rodzaj niebezpieczeństwa,

b) stopień zagrożenia,

c) dodatkowe cechy niebezpieczne

OZNACZENIA

0 - brak dodatkowych zagrożeń (zagr jest dostatecznie scharakteryzowane pierwszą cyfrą)

1 - wybuchowość

2 - zdolność wytwarzania gazu

3 - łatwopalność

5 - właściwości utleniające

6 - toksyczność

7 - promieniotwórczość

8 - działanie żrące

9 - niebezpieczeństwo gwałt reakcji w wyniku samoczynnego rozpad lub polimeryzacji

DIAMENT NIEBEZPIECZEŃSTWA

Sektor 2 (żółty)

4 -duże niebezpieczeństwo eksplozji

3 -niebezpieczeństwo eksplozji pod wpływ dział ciepła lub silnego wstrząśnięcia. Wydzielić strefę zagrożenia. Gasić tylko z za osłony

2 -możliwe silne reakcje chemiczne. Konieczne podjęcie wzmożonych środków ostrożności. Gaszenie z zachowaniem bezpiecznego dystansu.

1 -Przy ogrzaniu materiał niestabilny. Konieczne zachowanie środków ostrożności.

0 -brak niebezpieczeństwa w normalnych warunkach.

SEKTOR III (czerwony)

4 -materiał ekstremalnie łatwopalny przy każdej temperaturze

3 -niebezpieczeństwo zapalenia przy normalnej temperaturze

2 -niebezpieczeństwo zapalenia przy ogrzaniu

1 -niebezpieczeństwo zapal przy kont z ogniem

0 -nie występuje niebezpieczeństwo zapalenia w normalnych warunkach

SEKTOR IV (niebieski)

0 zagrożenie zdrowia

4 -bardzo niebezpieczny, unikać kontaktu z płynem lub parami bez pełnej ochrony. Unikać obecności w strefie zagrożenia

3 -bardzo niebezpieczne, obecność w strefie zagrożenia tylko w pełnym ubraniu ochronnym i ODO)

2 -niebezpieczny, obecność w strefie zagrożenia tylko w ODO

1 -małe niebezpieczeństwo zalecane maski z wkładami filtrującymi

0 -brak zagrożenia

ZNACZENIE cyfrowych

- sektor 1 (biały)

Puste pole - woda dopuszczona jako środek gaśniczy

W - nie używać wody jako środka gaśniczego

- przy uwolnieniu materiału niebezpieczeństwo promieniowania (materiał radioaktywny)

KOLORY BUTLI

O₂ niebieska, napis biały

CH₄ metan - czerwona biały

SO₂ dwutl siarki - szara czarny

NH₃ amoniak - czerwona biały

CL chlor - szara czarny

H₂S siarkowodór - czerwona biały

CO₂ - dwut węgla - szara czarny

Hel - szara czarny

Pomarańczowe tablice ostrzegawcze z przodu nie niżej 0,5 m, nie wyżej 2 m.

Znaczenie oznaczeń cyfrowych; pierwsze cyfry określają cechy materiału,

2 - gaz, 0 - brak dodatkowych zagrożeń,

3 - ciecz zapalna, 1 - właściwości wybuchowe,

4 - ciało stałe, 2 - zdolność wytwarzania gazu,

5 - utleniające, 3 - łatwo zapalne,

6 - toksyczne, 5 - właściwości utleniające,

7 - żrące, 6 - właściwości trujące,

7 - właściwości radioaktywne,

8 - właściwości żrące,

9 - inne niebezpieczeństwa,

X - oznacza zakaz kontaktu z wodą

333 - ciecz samozapalna,

44- ciało stałe w podwyższonej temperaturze występuje w stanie skupionym,

22 - gaz skroplony pod ciśnieniem

Zastęp ratownictwa chemicznego powinien zajechać od strony zawietrznej

SRT, akcja kieruje dowódca (SEKO) SRChem

GBA

I - rota:

- przodownik,

- pomocnik,

II rota: dwóch ratowników + kierowca

Z GBA ratownik bierze skrzynkę ze sprzętem oznakowania miejsca zdarzenia. Musi być osobna bramka wejścia i osobna bramka wyjścia.

Za dekontaminację odpowiada II rota z GBA. Przy bramce wyjścia stolik (turystyczny) - zasada; meldunkowy (odnotowuje szczegóły akcji, czas, dekontaminacja, wstępne spłukanie.

Na podmianę wchodzi przodownik roty I oraz ratownik z SRT. Bardzo istotną rolę pełnią kierowcy, musza znać wszystko to, co jest na samochodzie. Sprzęt przynoszony do granicy strefy powinien być maksymalnie sprawiony, zadania dla kierowcy. Samochód ekologiczny i kierowca z SRT pomagają ubierać się ratownikom. Strefy się nie zmniejszają a raczej się je rozszerza w razie konieczności. Niema strefy 0, jest tylko strefa I

- krąg wewnętrzny; prowadzimy w nim działania ratownicze,

- krąg zewnętrzny; krąg oczekiwania ratowników nie działających bezpośrednio w kręgu wewnętrznym,

- strefa działań ratowniczych (pole sprzętowe)

Stabilizacja pojazdów

1. Stabilizacja bryły pojazdu.

2. Stabilizacja kół pojazdu:

- zabezpiecza ratowników przed przygnieceniem w czasie akcji,

- ułatwia operowanie sprzętem hydraulicznym

W urzędzie Geodezji można dowiedzieć się, kto jest właścicielem danej drogi; jeżeli jest uszkodzona należy przekazać dla Policji

Organizacja działań w ratownictwie drogowym

Rozporządzenie MSW iz dnia 17 listopada 1997 roku w sprawie szczegółowych warunków bezpieczeństwa i higieny służby strażaków oraz zakresu ich obowiązywania w stosunku do innych osób biorących udział w akcjach ratowniczych, ćwiczeniach lub szkoleniu.

( Dz. U. Nr 1145, poz. 979)

§.1. Rozporządzenie dotyczy:

- strażaków PSP

- członków OSP

- pracowników jednostek ochrony ppoż.

§ 2. Osobom nieposiadającym ukończonego szkolenia podstawowego bezpieczeństwa zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy nie wolno powierzać funkcji i stanowisk w ramach prowadzonych działań ratowniczych. Wymagania dotyczące niezbędnych kwalifikacji określają odrębne przepisy.

§ 4. W strażnicach oraz podczas szkoleń i działań ratowniczych nie wolno dopuścić do wykonywania czynności przez osoby bez środków ochrony indywidualnej przewidzianych przy wykonywaniu danych czynności bez przeszkolenia tych osób w zakresie zasad posługiwania się tymi środkami.

§ 6. Przed podjęciem i w trakcie podjęcia działań w miejscach bezpośredniego kontaktu z czynnikami niebezpiecznymi i szkodliwymi dla zdrowia należy stosować sprzęt i urządzenia określające wielkości stężeń i natężeń tych czynników.

§ 8. Za przestrzeganie przepisów BHP w czasie realizacji zadań służbowych odpowiada przełożony.

§ 10. Podczas akcji ratowniczych dowódca ma obowiązek:

- rozpoznawać zagrożenia, informować podwładnych o ich występowaniu

- kierować do działań gaśniczych i ratowniczych, co najmniej dwóch ratowników, wyznaczając spośród nich dowódcę,

- ustalać sygnały i środki alarmowe,

- kontrolować i nadzorować pracę podwładnych oraz stan ich zabezpieczenia na stanowiskach szczególnie zagrożonych,

§ 11. W okolicznościach uzasadnionych stanem wyższej konieczności kierujący akcją ratowniczą jest uprawniony do zarządzenia odstąpienia od zasad uznanych za bezpieczne, z zachowaniem wszelkich dostępnych w danych warunkach zabezpieczeń, jeżeli w ocenie kierującego działaniem ratowniczym, dokonanej w miejscu i czasie zdarzenia, istnieje prawdopodobieństwo uratowania życia ludzkiego w szczególności, gdy:

1) z powodu braku sprzętu specjalistycznego zachodzi konieczność zastosowania sprzętu zastępczego,

2) fizyczne możliwości ratownika mogą zastąpić brak możliwości użycia właściwego sprzętu,

3) jest możliwe wykonanie określonej czynności przez osobę zgłaszająca się dobrowolnie.

§ 23. pkt 2. Sprzęt ratowniczy, pożarniczy….., narzędzia, …, urządzenia techniczne należy utrzymywać postanowieniami pełnej sprawności, zapewniając bezpieczeństwo ludzi, konserwując je i poddawać badaniom kontrolnym ustalając ich sprawność techniczną i bezpieczeństwo użytkowników…

pkt 5.

Zabrania się:

1) eksploatacji przedmiotów:

a) nie sprawdzonych i nie sprawnych,

b) których stan techniczny nie odpowiada wymaganiom bezpieczeństwa i higieny pracy,

c) których termin obowiązkowej obsługi technicznej, użytkowania, kontroli został przekroczony,

d) niezgodnie z ich przeznaczeniem lub postanowieniami instrukcji obsługi.

2) obsługi, napraw i konserwacji sprzętu pożarniczego … przez osoby nieposiadające aktualnych uprawnień zawodowych do obsługi i napraw takiego sprzętu…

§ 62. pkt 1 i 2.

W przypadku prowadzenia działań ratowniczych na drogach należy:

- własnymi siłami lub siłami innych służb zabezpieczyć ruch pojazdów w sposób niezagrażający ratownikom lub zamknąć drogę dla ruchu pojazdów

-samochody ratownicze ustawiać na skraju drogi i tylko po tej stronie, na której będzie prowadzona akcja ratownicza,

- z wyjątkiem kierowcy wszyscy ratownicy opuszczają wóz bojowy po stronie pobocza lub chodnika,

- kierujący akcją zapewnia właściwe zabezpieczenie z odpowiedniej odległości ratowników i sprzętu z obu kierunków drobinie zamkniętej dla ruchu,

- pojazdy ratownicze powinny mieć włączone pełne oświetlenie i światła ostrzegawcze na dach,

- w odpowiednich odległościach od pojazdu należy ustawić lampy sygnalizacyjne i ostrzegawcze,

- w szczególnych przypadkach do zabezpieczenia lub zamknięcia drogi można użyć pojazdów ratowniczych ustawionych w poprzek jezdni zapewniając przy tym ich widoczność oświetlonych jak wyżej.

§ 105.

pkt 1. Stosowanie w czasie działań sprzętu do cięcia może odbywać się po stwierdzeniu, że jego użycie nie zagraża powstaniem pożaru lub wybuchu.

Pkt 2. Stosując sprzęt do … cięcia … należy używać odpowiednich środków ochrony osobistej …: rękawic, okularów, osłon itp.

Pkt 3. Prace ze sprzętem jak wyżej mogą się odbywać z zachowaniem zasad wynikających z instrukcji obsługi dla poszczególnych rodzajów … sprzętu..

§ 106. Przed przystąpieniem do działań zabezpieczyć ruch na drodze, jak również nie dopuszczać do gromadzenia się osób postronnych.

§ 107.

Pkt 1. W pojazdach mechanicznych oraz innych środkach lokomocji… przed przystąpieniem do akcji ratowniczej należy wyłączyć silniki i dopływ energii lub paliwa.

Pkt 2. wyciekające paliwo lub inne należy ciecze pokrywać środkami gaśniczymi lub zmywać w kierunku od wraku, a ponadto likwidować źródła ognia mogące spowodować pożar lub wybuch.

Wypadek drogowy, zakres zadań ratowniczych








Główne cele rozpoznawania wstępnego dalszego







W przypadku ostrego niedotlenienia 2-4 min i śmierć

W przypadku ostrej niewydolności krążenia śmierć następuje w ciągu 40 min

Filozofia platynowych 10 minut (10 minut na wydobycie poszkodowanego uszkodzonego pojazdu i przekazanie lekarzowi)

Praca do domu

Analiza porównawcza paliw stosowanych do napędu współczesnych silników pojazdów mechanicznych pod kątem zagrożeń pożarowo - niebezpiecznych: olej, etylina, gaz (3 paliwa gazowe np. Gaz ziemny, wodór i forma ich składowania - magazynowania w pojeździe)

1. Paliwa gazowe

W praktyce używanych jest kilka rodzajów paliw gazowych. Ponieważ są lżejsze od paliw ropopochodnych, ich zgromadzenie w ilości wystarczającej do zapewnienia samochodowi odpowiedniego zasięgu wymaga sprężenia lub skroplenia.

W postaci sprężonej przechowuje się m. in.:

1. Gaz ziemny zwany też naturalnym, składający się głównie z metanu (CH₄), określany również angielskim skrótem CNG (Compresd Natural Gas), pozyskiwany z naturalnych złóż,

2. Gaz fermentacyjny (biogaz), zawierający głównie metan i tlenek węgla (CO), otrzymywany wskutek rozkłądu związków organicznych. Obydwie te substancje są tzw. pierwotnymi źródłami energii, tzn. nie wymagają przed zastosowaniem przeróbki chemicznej ani przemysłowej, a jedyni oczyszczenia.

W postaci skroplonej przechowuje się m. in.:

- ciekły gaz ziemny, nazywany LNG (Liguified Natural Gas);

- gaz LPG (Liquified Petroleum Gas), będący mieszaniną propanu (C3H₈) i butanu (C₄H₁₀), znany także pod niemiecką nazwą Autogas lub pod francuskim skrótem GPL, wydobywany ze złóż towarzyszących pokładom ropy naftowej i gazu ziemnego otrzymywany także i przechowywany w procesie rafinacji i krakingu ropy naftowej.

1.1. Zasadnicze cechy paliw gazowych:

- mała wrażliwość na spalanie stukowe dzięki wysokiej liczbie oktanowej (zwykle powyżej 100),

- łatwość mieszania się z powietrzem (zwłaszcza przy zimnym silniku), pozwalająca uzyskać jednorodną mieszankę palną,

- wysoka prędkość spalania umożliwiająca stosowanie w silnikach szybkoobrotowych,

- wartość opałowa mieszanki benzynowo - powietrznej, co w praktyce oznacza zachowanie osiągów silnika,

-wysoka temperatura samozapłonu, ograniczająca zastosowanie raczej do silników benzynowych, oprócz CGN i biogazu, które nadają się również do jednostek wysokoprężnych,

- możliwość spalania ubogich mieszanek dzięki szerokim granicom zapłonu,

- niski poziom emisji cząstek stałych (brak dymienia), CO₂, bardzo niska zawartość związków siarki i ołowiu oraz przeważnie mniejsza masa spalin.

W Polsce najczęściej stosowane są instalacje na gaz płynny LPG. Ma on gęstość 2,25 kg/m³, wartość opałowa mieszanki paliwowo - powietrznej wynosi 3,39 MJ/m³, temperatura zapłonu 400°C, a teoretyczne zapotrzebowanie powietrza do spalania - 15,5 kg/kg. W postaci ciekłej daje się magazynować pod ciśnieniem rzędu 2,0-2,5 MPa.

1.2. Sposoby zasilania:

- mieszanka palna może powstawać w mieszalniku, do którego gaz ze zbiornika jest doprowadzany przez reduktor ciśnienia,

- gaz sprężony o wysokim ciśnieniu jest wtryskiwany do kanału dolotowego lub bezpośrednio do cylindra;

- skroplony gaz jest wtryskiwany do cylindra.

Z technicznego punktu widzenia realne jest przystosowanie każdego silnika benzynowego (zarówno zasilanego gaźnikowo, jak i wtryskowo) do napędu gazowego (rozruch lub dojazd awaryjny do dystrybutora na benzynie lub oleju napędowym). Na ogół istnieje możliwość przełączania z jednego rodzaju paliwa na drugi. Wzrost zużycia (o połowę tańszego!) paliwa wynosi przeciętnie 10-15% w przypadku układu wtryskowego i 15-20% układu gaźnikowego. W samochodach osobowych stosuje się przeważnie LPG lub CNG, w użytkowych - LNG. LPG jest łatwiejszy w magazynowaniu, ale jest cięższy od powietrza może w razie nieszczelności gromadzić się przy gruncie, wnikać do kanalizacji i stać się przyczyną wybuchu

1.3. Wady zasilania gazowego

Wady napędów gazowych w porównaniu z tradycyjnymi (benzyna/olej napędowy):

- mniejszy zasięg przy tej samej masie paliwa (np. 55 dm³ benzyny jest równe 105 dm³ LPG i 244 dm³ CNG),

- konieczność przestrzegania szczególnych warunków bezpieczeństwa (wysokie ciśnienie),

- mniejsza pojemność bagażnika przez zbiornik gazu (walcowy lub toroidalny) przeważnie o pojemności 40-128 dm³ napełniany do 80% objętości.

Gaz jako paliwo cieszy się dużym zainteresowaniem na całym świecie. Jest oczywistym, że w nadchodzących latach rynek paliw gazowych będzie się nadal rozwijał ze względu na walory ekologiczne i ekonomiczne wynikające z zastosowania paliw gazowych. Pomimo znakomitych osiągów obecnie stosowanych układów zasilania gazem drugiej generacji, w najbliższej przyszłości coraz trudniej będzie stosować te układy w silnikach przystosowanych do wielopunktowego wtrysku benzyny. Na dzień dzisiejszy ten problem powinien być uznany jako rozwiązany - wynaleziona i na to sposób.

1.3. Charakterystyka gazu i parametry pożarowe

Gaz płynny magazynowany w normalnych warunkach jako płyn pod ciśnieniem jest cieczą bezbarwną i jego waga jest w przybliżeniu połową wagi o tej samej pojemności. Gaz płynny jest gazem cięższy od powietrza /propan około 1,5 razy cięższy/.

Z tego powodu pary gazu płynnego ścielą się nad ziemią, wchodzą do kanałów i najniższych punktów terenu i mogą ulec zapłonowi z większej odległości od źródła wycieku.

W nieruchomym powietrzu pary gazu ulegają bardzo wolnemu rozproszeniu. Gaz płynny zmieszany z powietrzem tworzy mieszaninę wybuchową. Granica zapłonu w temperaturze otoczenia i normalnym ciśnieniu zawiera się w zakresie od 2% do około 10% par gazu w powietrzu. W tym zakresie istnieje ryzyko eksplozji. Na zewnątrz tego zakresu mieszanina jest za uboga lub za bogata dla wywołania eksplozji. Mimo to mieszanka bogata może być niebezpieczna, jeżeli jest zmieszana z powietrzem. Należy mieć na uwadze, że przy ciśnieniu wyższym niż atmosferyczne górna granica wybuchowości podnosi się, a zależność ta nie jest liniowa. Mała ilość gazu płynnego może dać duże ilości par gazu, które zmieszane z powietrzem mogą stać się niebezpieczne. Odpowiednio kalibrowany eksplozymetr może być użyty do stwierdzenia koncentracji gazu w powietrzu.

Pod żadnym pozorem nie wolno używać otwartego ognia do sprawdzania wycieków.

Gaz płynny jest gazem lekko narkotycznym i może powodować uduszenie, jeżeli jest w dostatecznie wysokim stężeniu. Gaz płynny jest gazem nawanianym przez dodanie marcepanów lub siarczku metylu. Nawaniania pozwala na wykrycie obecności gazu przy koncentracji jednej piątej granicy zapłonu tj. c. a. 0,4% gazu w powietrzu. W pewnych przypadkach, gdy nawanianie jest szkodliwe dla procesu, gaz nie jest nawaniany. Wyciek gazu płynnego może być stwierdzony w inny sposób niż przez zapach. Każdy płyn odparowuje, efekt schładzania otaczającego powietrza powoduje kondensację wilgoci zawartej w powietrzu. Ten efekt kondensacji a nawet wymrażania wilgoci w miejscu wycieku pozwala na wykrycie tego wycieku. W wyniku tego, że gaz gwałtownie odparowuje, dlatego powoduje obniżenie temperatury i w związku z tym, gaz ten może spowodować poważne obrażenia skóry przez jej miejscowe odmrożenie. Dlatego też sprzęt zabezpieczający, taki jak rękawice i okulary powinien być noszony tam gdzie takie niebezpieczeństwo istnieje. Zbiornik na gaz płynny, który jest pusty ciągle zawiera pary gazu i jest ciągle niebezpieczny. W tym stanie ciśnienie wewnętrzne jest bliskie atmosferycznemu i jeżeli zawór zbiornikowy jest otwarty powietrze może dostać się do zbiornika tworząc mieszaninę wybuchową, alternatywnie gaz może przechodzić do atmosfery.

1.4. PARAMETRY FIZYKO-CHEMICZNE GAZU PŁYNNEGO

PARAMETRY Wzór chemiczny	PROPAN C3H8	BUTAN C4H10
W STANIE CIEKŁYM
Ciężar właściwy (kg/l) przy 0^oC przy 15^oC przy 20^oC	0,530 0,512 0,502	0,6008 0,575 0,570
Wartość opałowa Kcal/kg MJ/kg	12030 50	11840 49,2
Objętość właściwa cieczy w 1/kg przy 0^oC przy 15^oC	1,88 1,96	1,68 1,74
W STANIE GAZOWYM
Ciężar właściwy gazu (kg/Nm^3) przy 0^oC przy 15^oC	2,019 1,85	2,703 2,45
Stosunek ciężaru gazu do ciężaru Powietrza =1	1,562	2,091
Wartość opałowa w MJ/m^3	95	121,5
Temperatura zapłonu ^oC	510	480
Granice wybuchowości dolna % górna %	2,1 10,1	1,86 8,41
Zapotrzebowanie powietrza do spalenia: Nm^3/Nm^3 Nm^3/kg	23,9 12,15	31,92 12,00
Klasa wybuchowości	IIA	IIA
Grupa samozapalenia	T2	T2

2. PALIWO SILNIKOWE - BENZYNA

2.1. Technologia produkcji:

Ropa jest naturalną oleistą cieczą składającą się z węglowodorów ciekłych i gazowych, zawierają rozpuszczalne bituminy stałe i niewielką domieszkę związków organicznych z tlenem, siarką i azotem. Rozdziela się ją na poszczególne składniki (frakcje) metodą destylacji. Benzyna otrzymana w ten sposób jest mieszaniną węglowodorów, zawierających 5-12 atomów węgla w cząsteczce o temperaturze wrzenia 40-200^oC.

Ilość pożądanego produktu - benzyny, otrzymana w procesie destylacji jest zbyt mała. Dlatego, aby maksymalnie wykorzystać surowiec, wynaleziono technologię przerobu cięższych frakcji na benzynę. Jest to kraking (ang. crack - rozrywać). Benzynę poddaje się również uszlachetnianiu w procesach izomeryzacji oraz aromatyzacji, aby zwiększyć udział izomerów o strukturze rozgałęzionej, a także udział cykloalkanów i węglowodorów aromatycznych.

2.2. Parametry opisujące zachowanie benzyny podczas spalania:

Najważniejszym parametrem opisującym zachowanie się benzyn podczas spalania mieszanki jest liczba oktanowa, charakteryzująca zdolność paliwa do spalania bezstukowego. Do utworzenia skali liczby oktanowej wykorzystano dwa węglowodory:

• izooktan (węglowodór nasycony o strukturze rozgałęzionej z ośmioma atomami węgla), który jest paliwem idealnym, nie powodującym stukania silnika i któremu przypisano liczbę oktanową 100,

• n-heptan (węglowodór nasycony o łańcuchu prostym z siedmioma atomami węgla), który bardzo źle się spala w cylindrze silnika i któremu przypisano liczbę oktanową zero.

Badanie liczby oktanowej prowadzi się w silniku jednocylindrowym o regulowanym stopniu sprężania w ten sposób, że zwiększa się stopień sprężania mieszanki benzynowo-powietrznej aż do wystąpienia detonacji. Następnie w taki sam sposób bada się paliwa wzorcowe, czyli mieszaniny izooktanu i

n-heptanu w różnych proporcjach. Jeśli dla danej mieszanki wzorcowej spalanie detonacyjne (stukowe) rozpoczyna się w tych samych warunkach, co badanego paliwa, to paliwo ma liczbę oktanową taką, jak mieszanka wzorcowa. Na przykład, jeśli badane paliwo zachowuje się tak samo jak mieszanka o składzie 95% izooktanu i 5% n-heptanu, to paliwo ma liczbę oktanową LO=95.

Ze względu na zawartość w benzynach węglowodorów o różnej lotności przy raptownych zmianach warunków pracy silnika (uruchamianie, nagłe przyspieszanie) następuje w cylindrze segregacja paliwa na część odparowaną (bardzo lotną) i część ciekłą. Liczba oktanowa lekkich frakcji jest na ogół niższa niż pozostałej części paliwa, stąd wystąpić może zagrożenie spalaniem stukowym. Właściwości paliwa w takich sytuacjach opisuje liczba oktanowa frontalna (LOF). Im mniejsza jest różnica między liczbą oktanową standardową, a liczbą oktanową frontalną, tym lepsze jest paliwo. Tak, więc benzyny o tej samej standardowej liczbie oktanowej mogą różnić się - różnica ta jest szczególnie odczuwalna przy sportowej jeździe.

W przeszłości podstawowym dodatkiem, który zwiększał liczbę oktanową benzyn i poprawiał jej własności były związki ołowiu - czteroetyloołów i czterometyloołów. Ze względu na szkodliwość związków ołowiu, które są emitowane ze spalinami, benzyny ołowiowe (etyliny) są zastępowane benzynami bezołowiowymi. Obecnie zamiast ołowiu stosuje się związki tlenowe, głównie alkohole i etery.

Ze względu na ochronę środowiska istotnym parametrem jest zawartość węglowodorów aromatycznych. Związki te podwyższają liczbę oktanową benzyny, ale w procesie spalania powstają z nich kancerogenne produkty. Dlatego ilość związków aromatycznych w benzynach jest ograniczona. Dobre paliwo powinno pozbawione być wody oraz siarki, która powoduje korozję metalowych części układu paliwowego.

Samochód wyposażony w instalację gazową propan-butan

Taktyka działań ratowniczych

Poznanie właściwości fizykochemicznych i pożarowych propanu-butanu, budowy typowej instalacji gazowej w samochodach, zagrożeń związanych z warunkami ekstremalnymi, w jakich może się instalacja znaleźć i wreszcie przedstawienie odstępstw od prawidłowego użytkowania tych instalacji pozwala w tej chwili zastanowić się, w jaki sposób bezpiecznie zorganizować działania ratownicze. Ważne jest, aby potrafić rozpoznać samochód wyposażony w instalację zasilania gazem i wiedzieć jak się ona może zachować. Doświadczeni dowódcy obserwując pożar samochodu będą również potrafili rozpoznać czy instalacja a zwłaszcza zbiornik z gazem uległ rozładowaniu, czy też nie. Jest to bardzo ważne, gdyż zasadniczo wpłynie na wybór taktyki działań.

Rozpoznawanie samochodów wyposażonych w instalację gazową

Samochód wyposażony w instalację gazową posiada wyprowadzoną na zewnątrz końcówkę pozwalającą podłączyć go do dystrybutora gazu na stacji CPN. Końcówka w przypadku samochodów osobowych najczęściej umiejscowiona jest z tyłu pojazdu, poniżej zderzaka, po przeciwnej stronie niż rura wydechowa. Jest ona wówczas podwieszona na płytce montażowej (Rys. 22). W samochodach nowszych oraz zagranicznych zabudowywana jest w plastykową obudowę zderzaka i wówczas widoczna jest dopiero z bliska. W tym przypadku może być zamontowana również z boku na wysokości kurka wlewu benzyny (Rys. 23). W samochodach dostawczych i ciężarowych można ją znaleźć w środkowej części pojazdu z lewej lub prawej strony. Na ogół jest wówczas podwieszona na płytce montażowej i dobrze widoczna już z większej odległości.

Rys. 22. Końcówka tankowania gazu umieszczona na płytce montażowej


W przypadku większości samochodów jest to jedyny element wyprowadzony na zewnątrz pojazdu, po którym można się zorientować już z większej odległości, że samochód wyposażony jest w instalację gazową. W samochodach ciężarowych dodatkowo można zauważyć zbiornik na gaz, jeśli jest on umiejscowiony w podwoziu pojazdu. Należy uważać tylko, by nie pomylić go ze zbiornikiem na sprężone powietrze.




Rys. 23. Końcówka tankowania gazu zabudowana w zderzaku.

W momencie podjęcia bezpośrednich czynności ratowniczych, po otwarciu drzwi od strony kierowcy należy zwrócić uwagę, czy w sąsiedztwie kolumny kierowniczej nie znajduje się plastykowa kostka wielkości pudełka zapałek lub paczki papierosów z 3-polożeniowym przełącznikiem opisanym na krańcach literami "P" (paliwo) i "G" (gaz) (Rys. 24). Opisana kostka to centrala sterująca zaworami: gazowym i benzynowym. Instalowana jest najczęściej na tablicy rozdzielczej, z lewej lub prawej strony kolumny kierowniczej. Można ją spotkać także w pulpicie z przełącznikami po prawej stronie kierowcy. W każdym bądź razie musi być zainstalowana w zasięgu ręki kierowcy, gdyż obsługiwana jest w czasie jazdy samochodu.




Rys. 24. Przykładowe centrale sterujące pracą instalacji gazowej w samochodzie.

Jeżeli w wyniku wypadku maska silnika się podniosła, wówczas widoczne są dodatkowe elementy wyposażenia takie jak: parownik, przewody doprowadzające gaz, mikser na dolocie do gaźnika oraz elektrozawory sterujące dopływem benzyny i gazu.

Jeżeli otwarty będzie bagażnik z tyłu, wówczas można zauważyć zbiornik na gaz, wraz z komorą wydzieloną i przewodami wentylacyjnymi. Innych metod rozpoznawania samochodów na gaz przy obecnie konstruowanych instalacjach nie ma.

Nie ma również możliwości ustalenia na podstawie zewnętrznego oglądu samochodu czy instalacja wyposażona jest w zawór bezpieczeństwa, czy też takiego zaworu nie posiada. Stąd wypływa dla ratowników bardzo ważny wniosek:

aby zachować stosowny poziom bezpieczeństwa w sytuacji, gdy nie jesteśmy pewni z jaką instalacją mamy do czynienia należy traktować ją jak nie wyposażoną w zawór nadmiarowy i taktykę działań dostosować do zagrożenia związanego z możliwością eksplozji zbiornika.

Prawdopodobieństwo zaistnienia takiej sytuacji nie jest duże, jednak mimo wszystko występuje. Przypomnijmy, że jest ono największe w przypadku zbiornika przepełnionego. W czasie trwania pożaru, zanim dojdzie do wypalenia uszczelek i rozprężenia gazu tą drogą (zbiornik niewyposażony w zawór bezpieczeństwa), istnieje duże prawdopodobieństwo wcześniejszego wybuchu zbiornika. Dokładnie opisano to zagadnienie w rozdziale 6

Analiza zagrożeń - tok postępowania

Analizując zagrożenia wynikające z obecności gazu w samochodzie należy stwierdzić, iż najistotniejszym jest groźba wybuchu ulatniającego się gazu lub rozerwanie zbiornika będącego efektem pożaru i następnie wybuch gazu.

Wyciek gazu

Wybuch może zaistnieć wtedy, gdy w czasie wypadku uszkodzony zostanie płaszcz zbiornika i nastąpi wyciek gazu. W zależności od tego jak ukształtowany będzie po wypadku pojazd oraz jak wielkie będzie uszkodzenie zbiornika strefa obejmująca stężenie wybuchowe może się znajdować:

- w przypadku wycieku o niewielkim natężeniu - w bezpośredniej okolicy umiejscowienia zbiornika oraz miejsc przebiegu instalacji, a więc w bagażniku, w przedziale pasażerskim, w komorze silnika-

- w przypadku wycieku o dużym natężeniu - w bezpośredniej okolicy umiejscowienia zbiornika, miejsc przebiegu instalacji, a więc w bagażniku, w przedziale pasażerskim, w komorze silnika oraz w bezpośrednim otoczeniu samochodu

Z uwagi na fakt, że propan-butan jest zdecydowanie cięższy od powietrza, wyciekający gaz będzie spływał w najniżej położone zagłębienia, a w terenie płaskim utworzy ścielącą się nad ziemią przestrzeń zagrożoną wybuchem. Wielkość strefy wybuchowej w znacznym stopniu uzależniona będzie od warunków atmosferycznych. Im silniejszy wiatr tym szybciej strefa zagrożenia wybuchem będzie rozwiewana i niebezpieczeństwo będzie się zmniejszało. Propan-butan jest gazem bezbarwnym, wobec czego nie będzie można wzrokowo zaobserwować jego obecności. Jedyna możliwość stwierdzenia jego obecności to eksplozymetr wyskalowany na pomiar dolnej granicy wybuchowości mieszaniny tego gazu z powietrzem. Analiza właściwości fizykochemicznych propanu-butanu (cięższy od powietrza, nietoksyczny), konstrukcji systemu zasilania (ilość gazu w instalacji, istnienie zaworów odcinających, komory wydzielonej i systemu wentylacji, umiejscowienie zbiornika w wydzielonej od kabiny kierowcy i pasażerów przestrzeni, itd.) oraz warunków, w których miał miejsce wypadek drogowy (teren otwarty) wyklucza możliwość wystąpienia zatrucia osób znajdujących się wewnątrz pojazdu od wydobywającego się gazu. Dla służb ratowniczych, pracujących przy wypadku na wolnym powietrzu zagrożenie zatruciem w tej sytuacji również należy wykluczyć.

TOK POSTĘPOWANIA

W przypadku wycieku propanu-butanu pojazdy uczestniczące w wypadku należy zabezpieczyć przed wystąpieniem wszelkiego rodzaju zaiskrzeń powodowanych zwarciem lub uderzeniem oraz stosować tylko urządzenia nieiskrzące. Po zderzeniu pojazdu silnik spalinowy zostaje zblokowany w wyniku unieruchomienia kół. Nie stanowi on w tej sytuacji źródła zagrożenia. Mogą natomiast wystąpić problemy z funkcjonującą w dalszym ciągu instalacją elektryczną. Generalnie w zastanym na miejscu wypadku stanie instalacji elektrycznej nie należy zmieniać niczego, co mogłoby doprowadzić do niebezpiecznego przeskoku iskry. Na przykład, jeżeli w samochodzie będą się paliły światła nie należy ich wyłączać. Nie należy również odłączać akumulatora poprzez zdjęcie klem lub też przecięcie przewodów. Przy pomocy urządzeń pomiarowych należy wyznaczyć strefę zagrożenia wybuchem a następnie usunąć i zabezpieczyć przed przypadkowym wprowadzeniem do wyznaczonej strefy elementów mogących doprowadzić do wybuchu. W trakcie wyznaczania strefy równocześnie należy podjąć działania związane z ratowaniem osób poszkodowanych używając do tego celu urządzeń nieiskrzących. Jeżeli nie można uniknąć stosowania urządzeń iskrzących wówczas konieczne jest obniżenie stężenia gazu. Obniżenie to może nastąpić samoistnie poprzez oddziaływanie wiatru. Wystarczy wówczas odczekać i kontrolować poziom stężenia eksplozymetrem. Można wykonać także nadmuch przy pomocy wentylatorów, jeśli stężenie wybuchowe będzie się w dalszym ciągu utrzymywało. Należy jednak pamiętać, że w zagłębieniach karoserii może pozostawać gaz, dlatego działania ratownicze pomimo istniejącego przewiewu lub wykonania nadmuchu należy prowadzić bardzo ostrożnie.

Asekuracyjne podanie wody lub piany na komorę silnika, w przypadku braku możliwości odłączenia akumulatora, może powodować niebezpieczne zwarcia w instalacji elektrycznej, stąd tego typu rozwiązań taktycznych w obecności stężenia wybuchowego należy unikać.

Pożar samochodu

Podczas wypadku związanego z pożarem należy przeanalizować kilka możliwych do zaistnienia sytuacji:

- pożar oddziałujący na zbiornik w stanie nienaruszonym;

- pożar oddziałujący na zbiornik, który w wyniku wypadku uległ zgnieceniu bez rozszczelnienia;

- pożar oddziałujący na zbiornik, który w wyniku wypadku uległ rozszczelnieniu.

Inne elementy instalacji gazowej nie mają z punktu widzenia bezpieczeństwa większego znaczenia, ponieważ każde przepalenie przewodu będzie związane ze wzrostem wypływu propanu-butanu, a to z kolei przy nieuszkodzonym wielozaworze spowoduje zadziałanie zaworów odcinających wypływ gazu ze zbiornika.

Analiza powstałych zagrożeń podczas pożaru musi być wykonana bardzo szybko i stosunkowo dokładnie. Może ją wykonać osoba, która będzie zorientowana w ogólnych zasadach budowy instalacji gazowych oraz będzie znała ich zachowanie się w warunkach pożaru. W analizie należy uwzględnić sposób zderzenia samochodów oraz należy w miarę możliwości starać się odpowiedzieć na pytania:

- czy w wyniku zderzenia mogło nastąpić zgniecenie zbiornika ?

- czy w wyniku zderzenia mogło nastąpić rozszczelnienie zbiornika ?

- czy występują symptomy świadczące o tym, że instalacja może być wyposażona w zawór bezpieczeństwa? (Okresowe wzmaganie się spalania, pojawienie się żółtego płomienia, dający się słyszeć okresowo syk związany z upuszczaniem gazu ze zbiornika przez zawór bezpieczeństwa);

- jak długo zbiornik podlega oddziaływaniu płomieni, jeżeli zderzenie nie było związane z roz-szczelnieniem ?

Jeżeli zgniecenie pojazdu będzie dotyczyło tylnej jego części, wówczas należy się zorientować, czy zderzenie było na tyle niekorzystne, że występuje prawdopodobieństwo zniekształcenia zbiornika. Jeśli miałoby to miejsce to należy pamiętać, że w zbiornikach niewyposażonych w zawory bezpieczeństwa nastąpi przyrost ciśnienia spowodowany zmniejszeniem się objętości zbiornika. W przypadku krytycznym może dojść do zlikwidowania poduszki gazowej, co stwarza zagrożenie rozerwania zbiornika już przy niewielkim wzroście temperatury. W sytuacji, gdy w tylnym bagażniku oraz kabinie pasażerów pojawi się duża ilość intensywnego biało-żółtego ognia będzie można przypuszczać, że zbiornik uległ rozszczelnieniu, a wyciekający gaz spala się. Jeżeli płomienie będą występować okresowo będzie można przypuszczać, że zadziałał nadmiarowy zawór bezpieczeństwa. Jeżeli upewnimy się, że zadziałał zawór bezpieczeństwa będziemy mogli mieć również pewność, że nawet długotrwałe oddziaływanie płomieni nie spowoduje wybuchu zbiornika. W przypadku, gdy nie będą widoczne oznaki rozszczelnienia lub zadziałania zaworu bezpieczeństwa decydującego znaczenia nabiera czas bezpośredniego oddziaływania płomieni na zbiornik oraz pojemność tego zbiornika. W tym zakresie niestety nie ma żadnych przesłanek, które mogłyby być podstawą do oceny zagrożenia. Zbiornik zawierający propan-butan niewyposażony w zawór bezpieczeństwa, poddawany ciągłemu oddziaływaniu temperatury może ulec rozerwaniu, a w konsekwencji może dojść do wybuchu utworzonej z powietrzem mieszaniny propanu-butanu. Oczywiście rozerwanie zaistnieje o ile w zbiorniku będzie odpowiednia ilość gazu oraz będzie dostarczona odpowiednia ilość ciepła. Im mniej materiałów palnych znajduje się w miejscu takiego zdarzenia tym mniejsze jest prawdopodobieństwo, że powstałe w wyniku ich spalania ciepło jest w stanie doprowadzić do rozerwania zbiornika z gazem. Największe prawdopodobieństwo wybuchu zbiornika występuje w przypadku oddziaływania temperatury na zbiornik przepełniony lub zgnieciony, nieposiadający zaworu bezpieczeństwa. W tych przypadkach ma miejsce zanik lub zmniejszenie w zbiorniku gazowej poduszki kompensującej wzrost ciśnienia spowodowany wzrostem temperatury.

Przeprowadzając rozpoznanie podczas zdarzenia należy zwrócić uwagę również na ewentualne skutki wybuchu zbiornika z gazem. Poza poszkodowanymi znajdującymi się w bezpośrednim zagrożeniu należy zorientować się czy w promieniu 100 m od samochodu nie znajdują się osoby postronne, które mogłyby doznać obrażeń w czasie wybuchu i w takiej odległość należy zabezpieczyć teren zdarzenia.

Jeżeli zbiornik uległ rozszczelnieniu, wówczas w bagażniku pojawi się duża ilość płomieni a spalanie będzie bardzo intensywne. Istotnym zagrożeniem w takim przypadku jest gwałtowne rozprzestrzenianie się ognia do wnętrza samochodu, powodujące bezpośrednie zagrożenie dla osób poszkodowanych w wypadku.

TOK POSTĘPOWANIA

Jeśli zbiornik na gaz przetrzymał kolizję i nie uległ uszkodzeniu, jego rozerwanie może nastąpić jedynie w czasie pożaru samochodu. Warunki, jakie muszą zostać spełnione, aby to nastąpiło opisano w poprzednich rozdziałach.

Ratując osoby poszkodowane należy w pierwszej kolejności podać rozproszony prąd wody z linii szybkiego natarcia do wnętrza kabiny, równocześnie rozwijając drugą linię gaśniczą z rozproszonym prądem wody w celu bezpośredniego chłodzenia zbiornika z gazem. Jeżeli w zdarzeniu nastąpi wyciek paliwa, który tworząc plamę dookoła samochodu zintensyfikuje pożar nie będzie możliwe podjęcie bezpośrednich działań ratowniczych w stosunku do osób znajdujących się wewnątrz pojazdu. Najskuteczniejszym rozwiązaniem w takim przypadku byłoby podanie prądu piany na powierzchnię paliwa i z chwilą uzyskania dojścia do poszkodowanych podanie rozproszonego prądu wody. W praktyce takie rozwiązanie taktyczne możliwe będzie do zastosowania tylko wtedy, gdy na miejsce zdarzenia zadysponowane zostaną dwa samochody gaśnicze wodno-pianowe, ponieważ samochody krajowej produkcji nie posiadają instalacji wodno-pianowych z rozdziałem roztworu środka pianotwórczego i wody oddzielnie na poszczególne nasady tłoczne. Budowa linii gaśniczej z zasysaczem liniowym jest w takim przypadku zbyt czasochłonna. Wyjściem z tej sytuacji może być zastosowanie w pierwszej kolejności rozproszonych prądów wodnych do ugaszenia rozlewiska paliwa. Następnie ewakuowanie poszkodowanych i zabezpieczenie rozlewiska warstwą piany przed ponownym rozpaleniem.

Podczas podawania piany należy unikać bezpośredniego kontaktu piany z osobami poszkodowanymi. Odkażanie ran będzie bardzo skomplikowane, ponieważ środek pianotwórczy ma odczyn zasadowy.

Po ugaszeniu pożaru pozostają działania zmierzające do wydobycia z pojazdu osób poszkodowanych. W tym zakresie obowiązują zasady identyczne jak podczas normalnych działań w ratownictwie drogowym. Na poparzone ciała i rany otwarte, w celu odebrania ciepła można podać tylko czystą wodę. Chłodzenie miejsc oparzonych należy kontynuować również w trakcie i po wydobyciu osób poszkodowanych z samochodu, do czasu przybycia służby medycznej. Ze względu na osoby poszkodowane użycie proszku jako środka gaśniczego jest również niewskazane. Jeżeli w palącym się samochodzie nie będzie już osób poszkodowanych lub też stan tych osób będzie świadczył o ich zgonie (zwęglenia ciała, brak ruchu, duża ilość intensywnego ognia wewnątrz kabiny) działania gaśnicze będą czynione przede wszystkim po to by nie dopuścić do wybuchu zbiornika z gazem. Działania takie będą determinowane głównie przez warunki otoczenia (czy wypadek nastąpił w terenie zaludnionym czy w promieniu 100 m znajdują się obiekty, które mogłyby zająć się ogniem lub ulec zniszczeniu w czasie wybuchu). Wówczas do gaszenia można stosować najbardziej skuteczne środki gaśnicze. Doświadczenia wykazały, że wybuch zbiornika z gazem, w przypadku braku zaworu bezpieczeństwa, następuje już po trzech minutach od chwili bezpośredniego kontaktu zbiornika z płomieniami. Biorąc pod uwagę, że karoseria samochodu w początkowej fazie pożaru chroni zbiornik przed bezpośrednim dostępem płomieni, eksplozja zbiornika nastąpi z kilkuminutowym opóźnieniem. W zależności od intensywności i gwałtowności rozwoju pożaru może nastąpić to w przybliżeniu pomiędzy 6 a 10 minutą od chwili powstania pożaru. Teren zagrożony skutkami wybuchu zabezpieczyć przed dostępem osób postronnych a samochody pożarnicze ustawić poza przewidywanym obszarem rażenia.

W nocy teren wypadku należy oświetlić światłami samochodowymi lub reflektorami halogenowymi będącymi na wyposażeniu samochodów gaśniczych i ratowniczych ewentualnie wezwać na miejsce zdarzenia samochód oświetleniowy. Samochody pożarnicze należy pozostawić z włączonymi światłami alarmowymi, awaryjnymi i oświetleniowymi. Dodatkowo w stosownej odległości należy ustawić na drodze elementy świetlne pulsujące.

W oznakowaniu terenu zagrożonego należy uwzględnić wszelkiego rodzaju drogi i ścieżki polne znajdujące się w obszarze rażenia wybuchem. Ustawiając pojazdy i stanowiska gaśnicze należy uwzględnić wszelkiego rodzaju naturalne zasłony, chroniące przed skutkami wybuchu.

ZBIORNIK Z PALIWEM

W czasie pożaru samochodu zapaleniu ulega powłoka lakiernicza, wszystkie elementy wykonane z tworzywa sztucznego, w tym również korek wlewu paliwa i/lub jego uszczelnienie oraz elastyczne połączenie wlewu paliwa ze zbiornikiem. Spalenia elementów związanych ze zbiornikiem paliwa jest stosunkowo istotne, ponieważ w tym momencie następuje bezpośredni kontakt płomieni z oparami benzyny zgromadzonymi wewnątrz zbiornika. Jeżeli wypełnienie zbiornika z paliwem będzie niewielkie (większa przestrzeń wypełniona oparami), wówczas gwałtowny wzrost ciśnienia spowodowany spalaniem może doprowadzić do rozerwania zbiornika i wybuchu. Doświadczalnie stwierdzono, że pole rażenia może przyjąć średnicę około 40 m. Dla bezpieczeństwa, podczas działań ratowniczych, prowadzonych w obecności zagrożenia wybuchem zbiornika paliwa, należy przyjąć granicę podejścia o promieniu 30 m.

Jak wykazały doświadczenia wybuch zbiornika z paliwem nie spowodował wybuchu zbiornika z gazem. Wynika to przede wszystkim z faktu, że do badań użyto zbiorniki wyposażone w zawór bezpieczeństwa, który skutecznie ograniczał wzrost ciśnienia oraz z bezwładności cieplnej zgromadzonego wewnątrz zbiornika gazu i wytrzymałości mechanicznej samego zbiornika. Wybuch lub rozszczelnienie zbiornika z paliwem jest momentem gwałtownego rozwoju pożaru i można go uznać jako początek bezpośredniego oddziaływania płomieni na zbiornik z gazem.

Używanie sprzętu ratowniczego

Wypadki drogowe najczęściej wiążą się z koniecznością użycia ratowniczego sprzętu hydraulicznego oraz sprzętu popularnie określanego burzącym. Będą to więc rozpieracze hydrauliczne, nożyce, łańcuchy, drążki rozporowe i szereg innych narzędzi specjalistycznych. Do tego należy dodać piły, łomy, siekiery, liny stalowe, łańcuchy, haki itd. Wydobywanie ofiar, jak również podnoszenie pojazdów wymaga użycia dużej grupy sprzętu, w którym znajdą się również narzędzia iskrzące. Z tego względu w takich sytuacjach konieczne jest dokonanie pomiaru stężeń wybuchowych zarówno w bezpośredniej okolicy pojazdu jak i wewnątrz w miejscu zamontowania zbiornika. Ponieważ propan-butan jest prawie dwukrotnie cięższy od powietrza pomiary należy wykonywać na wysokości około 0.5 m od powierzchni oraz w przestrzeniach pod samochodem. Tam mogą, bowiem występować stężenia wybuchowe.

W zderzeniach czołowych najczęściej mamy do czynienia z rozległymi zniszczeniami elementów umieszczonych w komorze silnikowej. Również należy przewidywać, że zniszczeniu ulegną urządzenia wchodzące w skład instalacji gazowej. Jeśli zostanie zerwany główny przewód doprowadzający gaz do reduktora odparowywacza wówczas zadziała zawór odcinający wypływ gazu w wielozaworze. Jeśli uszkodzenie będzie wiązało się z wyciekiem o niewielkim natężeniu wówczas zawór odcinający nie zamknie wypływu gazu ze zbiornika - w okolicy komory silnikowej będzie tworzyła się mieszanina wybuchowa. Prowadząc czynności ratownicze np.: odciąganie kolumny kierowniczej przy użyciu łańcuchów możemy spowodować zaiskrzenie. W zależności od stężenia i szeregu innych okoliczności może wystąpić wybuch lub wyfuknięcie. Podobne kroki ostrożności należy podejmować przy odłączaniu akumulatora z uwagi na możliwość przeskoku iskry elektrycznej.

Zabezpieczenie terenu akcji ratowniczej

Każde miejsce działań ratowniczych powinno być odpowiednio zabezpieczone przed dostępem osób postronnych. Gwarantuje to nie tylko sprawne przeprowadzenie akcji, ale również w niektórych sytuacjach bezpieczeństwo "gapiom", których na ogól przy takich zdarzeniach nie brakuje. Zagadnienie to nabiera szczególnego znaczenia w działaniach ratowniczych prowadzonych w czasie wypadków z udziałem samochodów wyposażonych w instalację gazową. Po pierwsze mamy tu do czynienia ze zbiornikiem ciśnieniowym wypełnionym palnym gazem, który w czasie pożaru samochodu może eksplodować; po drugie w czasie wypadku mogło dojść do rozszczelnienia instalacji i utworzenia wokół samochodu strefy zagrożonej wybuchem. Przy bezwietrznej pogodzie strefa stężeń wybuchowych przy rozszczelnieniu zbiornika może sięgać kilkunastu metrów od pojazdu Tak zwaną "iskrą" może w tym przypadku okazać się osoba postronna.

Jeśli chodzi o wielkość zabezpieczanego obszaru to należy tu brać pod uwagę głównie strefę zagrożenia w przypadku wybuchu.

Tab.7. Zasięg strefy zagrożonej wybuchem w przypadku wycieku propanu-butanu

PARAMETR (w metrach)	ILOŚĆ ROZPRĘŻONEGO GAZU (w litrach)
		10	20	30	40	50	60	70	80	90	100	110
PROMIEŃ STREFY ZAGROŻONEJ	6,5	12,5	15,2	17,6	19,7	21,5	23,3	24,6	26,4	27,8	29,3

Uwaga: naliczono dla warunków normalnych (t=0°C; p=1013 hPa), przy bezruchu powietrza oraz przy założeniu wysokości strefy H=0,5 m i DGW = 2%.

Czynnikami rażącymi może być wybuch mieszaniny gazowej i powstała w tym czasie fala termiczna oraz wybuch zbiornika i rozrzucone wokół pojazdu fragmenty instalacji lub karoserii. Jak wynika z prowadzonych obserwacji większy jest w tym przypadku obszar rażenia w czasie eksplozji zbiornika, którego fragmenty mogą znaleźć się w odległości nawet do 60 m od pojazdu. Oczywiście ostatecznie uzależnione to będzie od pojemności zbiornika i stopnia jego napełnienia. Z tego można już wyznaczyć obszar zagrożony, który należy zabezpieczyć przed dostępem osób postronnych.

Zagrożenie wybuchu zbiornika jest znikome w przypadku prawidłowej eksploatacji systemu. Jednak prowadząc rozpoznanie dowódca nie jest w stanie stwierdzić, czy instalacja jest dobra i wykonana przez autoryzowany zakład, oraz czy użytkownik nie dokonał przeróbek, które mogą okazać się bardzo niebezpieczne w warunkach ekstremalnych. Jeszcze raz w tym miejscu należy przypomnieć, że możemy spotkać się ze zbiornikiem przepełnionym i wówczas już niewielka zmiana temperatury doprowadzi do jego wybuchu. Z tych względów przy wyznaczaniu strefy zagrożonej należy brać pod uwagę wariant najbardziej niekorzystny.

objętość gazu (l)




Rys. 25. Zasięg stref zagrożonych wybuchem.

Ratowniczy pociąg specjalny w Poznaniu

Ciężki dźwig kolejowy, wagon sypialny, wagon socjalny, wagon z ciężkim pojazdem na gąsienicach, wagon techniczny z linami, podnośnikami hydraulicznymi, podkładami, ratowniczym sprzętem hydraulicznym, 2 agregatami prądotwórczymi i warsztatem naprawczym. Obsługa 5 - 6 ludzi na zmianie.

Podczas katastrofy kolejowej uszynianiem zajmują się Kolejowe Służby Energetyczne. Zasilanie z podstacji uszynianie z dwóch stron (trzy etapy wyłączania podstacji, uszynianie z jednej i drugiej strony składu 3000 V. Pod napięciem są wszystkie wysięgniki wspólnie aż do izolatorów. Bezpieczna odległość 1,5 m. uczynienie jest to połączenie przewodu jezdnego z szyną nie robi się tego pod napięciem. Tyczkę zawiesza się przy wyłączonej sieci.

Miejsce lokalizacji awarii można podać z odczytu na słupach trakcyjnych lub słupków wkopanych wzdłuż linii kolejowej.

Detergenty w wodzie zwiększają przewodność prądu zanieczyszczeniem jest środek pianotwórczy. Jako bezpieczny środek gaśniczy w tym przypadku będzie proszek (samochód proszkowy).

System bezpieczeństwa biernego w pojazdach

W niedługim okresie czasu zmieniono sposób myślenia co do bezpieczeństwa pasażerów.





Bezpieczeństwo: czynne, bierne, prewencyjne:

- czynne to te, które zabezpieczają pojazd podczas jazdy,

- bierne są to aktywne w chwili gdy samochód wypada z toru (poduszki, napinacze pasów)

- bezpieczeństwo prewencyjne wiąże się ze stworzeniem we wnętrzu pojazdu warunków zabezpieczających przedwczesnemu zmęczeniu kierowcy. W ramach tego pojęcia wyróżnia się trzy grupy:

-ergonomia i komfort wnętrz,

-ogrzewanie,

- widoczność

System bezpieczeństwa biernego:

-konstrukcja nadwozia, -konstrukcja foteli, siedzeń,

-pasy bezpieczeństwa, -SUG,

-poduszki gazowe, -konstrukcja układu pojazdu.

Konstrukcja nadwozia

-strefa kontrolowanego zgniotu,

-klatka bezpieczeństwa,

-nie zakleszczające się drzwi,

-silnik opadający pod płytę podłogową,

-osłonięty zbiornik paliwa,

Bezpieczeństwo szyb:

klejona szyba przednia hartowane szyby tylne i boczne.

Pasy bezpieczeństwa

-pasy bezwładnościowe,

Poduszki:

-poduszki gazowe,

-zewnętrzne w zderzaku przednim, w podszybiu,

-wewnętrzne czołowe ochraniające pasażera z przodu i na tylnych siedzeniach,

Konstrukcja foteli, siedzeń:

-zagłówek, aktywne oparcie, aktywny zagłówek zapobieganie efektowi „nurkowania”,

System łączności i powiadamiania:

GSP - system powiadamiania centrum ratunkowego,

SUG w przedziale silnika

Konstrukcja układów pojazdów:

-bezpieczna kierownica, bezpieczna kolumna, bezpieczne koło kierownicy, bezpieczne pedały,

-układ odcinający zasilanie elektryczne.

Zagrożenia i utrudnienia podczas działań ratowniczych

Praca kontrolna

Na bazie wybranego modelu pojazdu omówić system bezpieczeństwa biernego, jaką spełniają rolę, ich działanie

DEKOMPRESJA - przejście ze stanu wyższego ciśnienia do niższego. Ma to na celu wytrącenie azotu rozpuszczonego we krwi. Dekompresja zależy od czasu przebywania na dużej głębokości.

SEKCJA PŁETWONURKOWA

Jest to zespół ludzi 6+1 (kierownik) wyposażona w sprzęt zdolnych do podjęcia działań. Sprzęt zgodnie z normatywem.

Nurkowanie

Vademecum podlodowca

Jacek Paradowski

Celem niniejszej publikacji jest zwrócenie uwagi na pewne zasady rządzące bezpieczeństwem nurkowań podlodowych. Pomimo tego, iż wydają się proste i logiczne, często są zaniedbywane lub zapominane. Przykre doświadczenia z poprzedniego sezonu wykazały, iż nawet jeden drobny błąd może doprowadzić do tragedii. Wchodząc pod lód warto zastanowić się, czy nasze umiejętności są wystarczające. Zgodnie z zaleceniami KDP/CMAS nurkowanie pod lodem wymaga specjalistycznego przeszkolenia. Kurs taki to okazja do konfrontacji naszych przemyśleń, to źródło doświadczenia i wiedzy niezbędnej dla naszego bezpieczeństwa. Nie doprowadzajmy do sytuacji, w której nie będziemy już mogli żałować nieobecności na kursie... Nigdy......nie nurkuj na cienkim lodzie. Grubość lodu ustala się w zależności od obciążenia grupą i sprzętem. Za bezpieczną możesz przyjąć grubość 10 cm. Jeżeli jest odwilż dodaj jeszcze 25%....nie nurkuj w miejscach "osłabionych"Unikaj nurkowań w pobliżu ujść (dopływów) rzek i strumieni. Nie wykorzystuj naturalnych pęknięć i szczelin. Tam lód będzie zawsze osłabiony (w sposób nieprzewidywalny)....nie wsuwaj wyciętej tafli przerębli pod lód Wycięta tafla umieszczona pod lodem może powodować zakleszczanie lin asekuracyjnych. Uniemożliwi to tym samym Twój kontakt z osobą asekurującą oraz pozbawi Cię szansy na uzyskanie szybkiej pomocy z powierzchni. Dodatkowo, tafla może wrócić na swoje miejsce odcinając Ci drogę powrotną....nie nurkuj sam Twój partner jest pierwszą i najpewniejszą szansą na uzyskanie pomocy. To on może wskazać kierunek do domu, to on podzieli się z Tobą powietrzem....nie nurkuj bez fajki. Wbrew niektórym opiniom fajka jest sprzętem znacznie podnoszącym bezpieczeństwo nurkowania pod lodem. Przy olbrzymim szczęściu uda Ci się nożem wykonać w lodzie mały otwór, z którego przy pomocy fajki zaczerpniesz powietrza. Być może natrafisz na szczelinę, w którą będziesz mógł włożyć fajkę. Nie licz na to, że szczelina będzie miała średnicę większą niż Twoja głowa. Kiedy jesteś na powierzchni przerębla, nie oddychaj z automatu - wykorzystaj właśnie fajkę. ...nie nurkuj bez noża. Przy niezbyt grubym lodzie niektórym udaje się w sytuacji awaryjnej wykuć nożem dziurę w lodzie. Dziura taka to źródło powietrza oraz możliwość wystawienia ręki i wskazania miejsca, w którym jesteś. Dodatkowo, nóż pozwoli Ci uwolnić się z sieci, z gałęzi oraz całkowicie splątanych lin. ...nie zaniedbuj sprężarki Korzystaj ze sprężarki zadbanej, ze sprawnymi filtrami i odwadniaczami. Wilgotne powietrze będzie powodowało zamarzanie Twojego automatu oddechowego. Podczas napełniania butli często wypuszczaj kondensat z układu sprężarki....nie zaniedbuj butli Przed nurkowaniami podlodowymi zwróć szczególną uwagę na stan, w jakim znajduje się Twoja butla. Po letnim sezonie możesz znaleźć w jej wnętrzu zaskakująco dużo wilgoci. Wykręć zawór i starannie ją wysusz. Bardzo pomożesz w ten sposób swojemu automatowi oddechowemu, który być może w dowód wdzięczności nie zamarznie....nie nurkuj bez liny asekuracyjnejLina asekuracyjna to Twoja przepustka na powrót do domu. Praktycznie tylko przy jej pomocy odnajdziesz przerębel. Dzięki niej osoby, które Cię asekurują na lodzie wiedzą, co się z Tobą dzieje. To ona przekaże na powierzchnię informacje o Twoim zagrożeniu....nie nurkuj bez nurka ratownikaNurek ratownik to postać, która jest przygotowana, by w każdej chwili wejść do wody i udzielić Ci niezbędnej pomocy. Jeżeli to Ty jesteś ratownikiem pamiętaj, by mieć przygotowany cały sprzęt tak, by szybko móc znaleźć się pod wodą. Oczywiście również używaj liny asekuracyjnej (dwa razy dłuższej niż Ci, którym płyniesz na pomoc). ...nie skacz do przeręblaSkok do przerębla ze względu na jego małą powierzchnię może być bardzo karkołomny. Ponadto, energia skoku może umieścić Cię pod lodem w chwili, w której nie jesteś jeszcze na to przygotowany. Wchodź do wody zsuwając się delikatnie po krawędzi przerębli, najlepiej w jej narożniku....nie uruchamiaj przepływu powietrza na powierzchniJuż nawet przy bardzo lekkim mrozie wszystkie urządzenia, które mają tendencję do zamarzania pod wodą, zrobią to jeszcze chętniej na powierzchni. Jak wiadomo, w takich warunkach woda je ogrzewa, a nie chłodzi. Dlatego przed wejściem do wody napełnij swoją kamizelkę ustami, a pierwszy wdech weź dopiero po zanurzeniu....nie prowokuj maksymalnego wydatku swojego automatuIm większy przepływ, tym większe prawdopodobieństwo zamrożenia automatu. Oddychaj powoli i spokojnie. Pozwól, by automat ogrzewał się od wody. Unikaj równoczesnego wdechu i napełniania kamizelki bądź suchego skafandra. Zawór dodawczy KRW obsługuj pulsacyjnie (krótkie przyciśnięcia, długie przerwy). Zapomnij o istnieniu w Twoim automacie oddechowym przycisku otwarcia przepływu (BYPASS). Jeżeli posiadasz automat ze wspomaganiem, spróbuj je wyłączyć. Jeżeli możesz, ustaw duże opory otwarcia przepływu powietrza. ...nie hałasuj Jeżeli znajdujesz się w grupie, która asekuruje nurkowania podlodowe lub bezpośrednio im się przygląda, dbaj o ciszę. Hałas jest zarezerwowany wyłącznie dla sytuacji alarmowych. Odłóż towarzyskie rozmowy na później. W pokrzykiwaniach i śmiechu znikną np. odgłosy stukania spod lodu pochodzące od osób, które być może są w tej chwili w dużo gorszym nastroju niż Ty. ...nie alarmuj bez potrzeby spod wody o ile jest to możliwe, w sytuacji awaryjnej powiadom grupę asekurującą nurkowanie o niebezpieczeństwie. Jednym ze sposobów jest stukanie nożem lub innym twardym przedmiotem o spodnią powierzchnię lodu. Sygnał taki jest dobrze słyszalny, a ponadto pozwala zlokalizować miejsce, w którym się aktualnie znajdujesz. Powinien on natychmiast uruchomić akcję ratunkową. Dlatego nigdy go nie nadużywaj, bo możesz wywołać niepotrzebny wzrost poziomu adrenaliny u swoich towarzyszy i narazić kogoś na niebezpieczeństwo....nie używaj dwóch lin asekuracyjnych. Jeżeli nurkujesz w parze z partnerem, nie używajcie równocześnie dwóch lin asekuracyjnych. Może to doprowadzić do ich splątania. Jeżeli lina asekuracyjna jest przymocowana do Ciebie, połącz się ze swoim partnerem krótką, dodatkową liną lub wykorzystaj odpowiednio wypuszczony koniec swojej głównej liny asekuracyjnej. Każdy z Was musi mieć zamocowaną do siebie linę w sposób ustalony (nie przelotowy). ...nie łam zasady 1/3Nurkowanie pod lodem zalicza się do tzw. nurkowań w przestrzeniach zamkniętych. Planując nurkowanie pamiętaj, że 1/3 zapasu powietrza masz na dojście i eksplorację określonego miejsca, 1/3 na powrót i 1/3 jako rezerwę. Jeżeli nurkujesz bardzo blisko przerębla i znajduje się on w zasięgu Twojego wzroku, możesz te proporcje nieco zmienić nie zapominając jednak o granicznej wartości rezerwy....nie zostawiaj po nurkowaniu niezabezpieczonego przerębla. Jeżeli Twoja grupa skończy nurkowanie pamiętaj, że po zamarzniętym jeziorze mogą spacerować inni ludzie np. wędkarze. Nie spraw im niespodzianki. Otwór przerębla bardzo szybko pokryje się cienką, maskującą warstwą lodu, które jednak jeszcze długo nie utrzyma ciężaru ludzkiego ciała. Zwróć uwagę innych na to miejsce. Oznacz przerębel wbitymi w lód gałęziami lub chociażby postawionymi pionowo dużymi kawałkami wydobytej tafli....nie rozgrzewaj się alkoholem po nurkowaniuAlkohol rozgrzewa tylko pozornie. W rzeczywistości doprowadza do rozszerzenia naczyń krwionośnych zwiększając przepływ krwi i utratę ciepła. Ponadto, jak zapewne wiesz, przez kolejnych 48 godzin nie będziesz mógł wykonać następnego nurkowania. Zawsze......używaj odpowiedniego sprzętu do cięcia lodu. Zły sprzęt może w warunkach grubego lodu zniweczyć całą akcję nurkową lub w najlepszym razie doprowadzić uczestników do głębokiej frustracji. Używaj specjalnych pił, świdrów wędkarskich, siekier kaszubskich lub pików lodowych (tzw. pierzchni). Posługiwanie się nimi wymaga pewnej wprawy, więc, jeżeli możesz, skorzystaj z pomocy bardziej doświadczonych. Piły spalinowe są wygodne i szybkie, lecz najczęściej zostawiają na wodzie plamy olejowe nie służące dobrze Twojemu sprzętowi nurkowemu. Jeżeli lubisz swoje narzędzia pamiętaj, aby były one uwiązane na linkach, które nie pozwolą im, po wypuszczeniu z ręki, bezpowrotnie zniknąć w otchłani wodnej. ...przemyśl kształt i wielkość przerębla. Najwygodniejszy jest przerębel o kształcie trójkąta równobocznego. Przy jego wycinaniu nie napracujesz się zbytnio (figura geometryczna o najkorzystniejszym stosunku obwodu do pola powierzchni) oraz zapewnisz nurkującym wygodę wchodzenia i wychodzenia z wody (naroża ostrokątne). Powierzchnię zaplanuj tak, aby w przeręblu zmieściło się wygodnie dwóch nurków. Ergonomiczną długością boku jest wielkość 2 m. ...ustal odległości między przeręblami. Jeżeli planujesz równoczesne nurkowanie w dwóch lub więcej przeręblach, zwróć uwagę, by odległości między nimi były ponad dwukrotnie większe od długości lin asekuracyjnych, jakie będą używane przez zespoły pod wodą (zalecana długość liny wynosi 30 m). Unikniesz w ten sposób ryzyka zaplątania się lin wykorzystywanych przez sąsiednie grupy. ...oznaczaj podwodnym markerem przerębel. W narożu przerębla umieść na krótkiej lince (ok. 2 m) obciążnik. W sytuacji awaryjnej, kiedy będziesz poszukiwał metodą cyrkulacyjną (przy wykorzystaniu kołowrotka) przerębla wystarczy, że Twoja lina napotka właśnie marker. Już wtedy będziesz w domu. Dzięki temu osoby asekurujące będą mogły podjąć linkę Twojego kołowrotka i pociągnąć Cię w stronę przerębla. Jeżeli asekurujesz nurkowanie, dbaj o to, by nie doszło do przypadkowego zaplątania się markera w linę asekuracyjną....obliczaj zapas powietrza. Niech piękny, zimowy krajobraz nie wymaże Ci z pamięci konsekwencji przemiany izochorycznej. Duże schłodzenie butli, jakie nastąpi po zanurzeniu się pod lód, spowoduje w niej znaczny spadek ciśnienia. Pamiętaj o tym planując profil i czas nurkowania. ...używaj odpowiednich linUżywaj wyłącznie lin pływających. Unikniesz w ten sposób możliwości zaplątania się liny w jakiś leżący na dnie zaczep. Również trudniej będzie Ci się zaplątać w nią samemu. Po takiej linie w razie potrzeby łatwiej jest się przemieszczać ratownikowi. Jeżeli dysponujesz linami naprawianymi, zgrzewanymi, szytymi lub po prostu powiązanymi z kawałków - zostaw je w domu. Przydadzą się do suszenia Twojego skafandra, kiedy już bezpiecznie wrócisz z nurkowania. Nie używaj lin cieńszych niż 8 mm. Dla nurkujących zarezerwuj liny 30 m, dla ratownika 60 m....staranie kontroluj sprzęt. Wszystkie niezauważone, nawet najdrobniejsze usterki mogą bardzo skomplikować nurkowanie, a w warunkach podlodowych doprowadzić do tragedii. Nie spiesz się, wszystko sprawdź bardzo dokładnie. Oprócz własnego sprzętu osobistego sprawdź sprzęt partnera oraz sprzęt zabezpieczający (liny, uprzęże, zamocowania, śruby, karabinki itd.) Od Twojej staranności zależy, czy wieczorem będziesz miał szansę ulepić bałwana. ...używaj odpowiednich automatów oddechowych. Automat, który planujesz używać pod lodem, musi spełniać normę EN250. Stosowną informację znajdziesz na korpusie automatu lub w instrukcji. Zwróć uwagę na izolację komory wodnej. Zdecydowanie zmniejszy ona ryzyko tzw. zamarznięcia zewnętrznego Twojego automatu. Korzystaj z wszystkich sprawdzonych wynalazków służących wymianie ciepła. Pozdrowienia dla Marka Michalaka. ...dubluj systemy powietrzneJest to wymóg nurkowania pod lodem. Jako absolutne minimum (właściwie już wycofywane) używaj butli dwuzaworowej z dwoma automatami oddechowymi. Dużo lepiej, jeżeli będziesz posiadał całkowicie niezależne źródło powietrza (dodatkowa butla z automatem). Idealnie, kiedy będzie to zestaw dwubutlowy połączony tzw. manifoldem technicznym. Myśl z odrazą o zabieraniu pod lód systemu Octopus. Jego użycie może bardzo szybko doprowadzić do zamarznięcia automatu oddechowego....używaj karabińczyków z zabezpieczeniem. Do wszystkich połączeń używaj atestowanych, alpinistycznych karabińczyków. Upewnij się, że posiadają zabezpieczenia przed przypadkowym otwarciem i zawsze z tych zabezpieczeń korzystaj. ...zabieraj ze sobą kołowrotek i śrubę lodową. Jest to zestaw autoratowniczy. W sytuacji, kiedy będzie już naprawdę bardzo niedobrze, wkręcisz śrubę w lód i przy pomocy kołowrotka, metodą oscylacyjną (po okręgach) znajdziesz przerębel....zabieraj ze sobą kompasJak zapewne zauważyłeś, pod wodą w polskich jeziorach często płynie się w kierunku przeciwnym niż ten, który wydawał Ci się właściwy. Kiedy nurkujesz pod lodem musisz wiedzieć, gdzie jest brzeg, pomost lub inny punkt odniesienia. Dodatkowo kompas pozwoli Ci zataczać pełne okręgi w czasie poszukiwań metodą oscylacyjną....nurkuj z zespołem, któremu ufaszUpewnij się, że wszyscy, którym powierzasz swoje życie, wiedzą na czym polega nurkowanie podlodowe. Wymagaj od swoich przyjaciół rzetelnej wiedzy. Nie licz na to, że uratuje Cię spontaniczność kolegów. Zapytaj grzecznie kierownika nurkowania o jego doświadczenie oraz uprawnienia w zakresie nurkowań podlodowych. ...unikaj przechłodzenia. Bój się zimna. Przechłodzenie, o które bardzo łatwo podczas nurkowań podlodowych, zmniejszy komfort nurkowania oraz obniży jego bezpieczeństwo. Staraj się za wszelką cenę nie zmarznąć przed nurkowaniem. Unikaj wiatru, pamiętaj o ciepłej odzieży. Używaj skafandrów o odpowiedniej grubości. Najlepiej, gdybyś pod choinkę dostał skafander suchy....planuj jednoznacznie funkcje zespołu. Jeżeli kierujesz nurkowaniami podlodowymi, jednoznacznie określ, kto jest za co odpowiedzialny. Jeżeli jesteś tylko uczestnikiem nurkowania, przed wejściem do wody upewnij się, że będzie opiekował się Tobą zespół o przydzielonych wszystkich niezbędnych funkcjach....mocuj liny asekuracyjne w pewnych punktach. Do siebie mocuj linę w sposób wykluczający jej zgubienie. Używaj uprzęży. Śmiało przyjmij założenie, że wszystkie części plastikowe popękają pod lodem. Drugi koniec liny zamocuj do stałego mocnego elementu (pomost, drzewo). Jeżeli nie masz niczego takiego w pobliżu, używaj śrub lodowych. Nigdy nie mocuj liny do elementu, który może się przemieścić. Jest duże prawdopodobieństwo, że znajdzie się on pod lodem parę minut po Twoim zanurzeniu. ...określ komunikację pomiędzy nurkiem a osobą asekurującą. Nie licz na to, że przy pomocy liny asekuracyjnej opowiesz asekurującemu ciekawą historię. Określ tylko dwa znaki: jest dobrze (jedno szarpnięcie) lub jest niedobrze (wiele szarpnięć). Przed nurkowaniem upewnij się, że rozmawiacie tym samym językiem. ...przypinaj linę przed wejściem do wody i rozpinaj po wyjściu. Nie doprowadzaj do sytuacji przebywania w przerębli bez przypiętej liny asekuracyjnej. Z różnych powodów możesz się nieoczekiwanie zanurzyć. Jeżeli nastąpi to bez liny, możesz mieć kłopoty. ...używaj uprzęży lub szelekW sklepie alpinistycznym można za nieduże pieniądze kupić dobrą, górną uprząż alpinistyczną. Do niej zamocujesz linę asekuracyjną. W najgorszym razie wykorzystaj szelki zrobione z liny. Wcześniej upewnij się, że wiesz, jak to wykonać. Zostań fanem karabińczyków. Łącz je z linami za pomocą węzła - kluczki....bądź dobrym asekurującym. Jeżeli pełnisz funkcję osoby asekurującej, dbaj o dobre prowadzenie liny. Unikaj zawijania się liny na krawędzi przerębla. Trzymaj ją zawsze w lekkim napięciu. Pozwoli Ci to na komunikację z nurkiem oraz szybkie stwierdzenie zagrożenia. Nagły luz na linie może oznaczać zgubienie nurka i natychmiastowe rozpoczęcie akcji ratunkowej. W razie potrzeby, przy pomocy liny asekuracyjnej będziesz również mógł wyciągnąć nurka na powierzchnię....kontroluj śruby lodowe. Wkręcone śruby lodowe mają zdolność kumulacji ciepła i wytapiania się z lodu. Co kilkanaście minut sprawdzaj, czy śruba, do której jest np. przymocowana lina asekuracyjna nie obluzowała się, przestając spełniać swoją rolę. Jeżeli świeci słońce osłoń czymś wkręcone śruby....przede wszystkim licz na pomoc z góry. Jeżeli (odpukać) zgubisz swoją linę, staraj się opanować, podpłyń do powierzchni lodu i po prostu czekaj. Jeżeli możesz, to stukaj czymś twardym o lód. Przebywaj jak najbliżej miejsca, w którym spostrzegłeś utratę liny. Jeżeli asekuracja jest prowadzona zgodnie z regułami, jest duża szansa, że Cię odnajdą. Nie szukaj chaotycznie przerębla. Jeżeli nie możesz dłużej czekać na pomoc z góry, wykorzystaj kołowrotek i śrubę lodową. Nie zapomnij o kompasie. Wykorzystuj charakterystyczny lub znajomy kształt dna. O ile to możliwe......korzystaj z bazy z zapleczemMiło spędzisz czas i uczynisz swoje nurkowania bezpieczniejszymi, jeżeli przebierzesz się w ogrzewanym pomieszczeniu, wysuszysz między nurkowaniami skafander, zjesz przyzwoity obiad. Miło jest rozebrać się pod prysznicem, pamiętaj jednak, aby woda nie była zbyt ciepła....trzymaj sprzęt w ogrzewanym pomieszczeniu. Wynoś sprzęt na zewnątrz tuż przed nurkowaniem. Zmniejszysz w ten sposób ryzyko zamarznięcia automatu oddechowego i innych zaworów dodawczo-upustowych. ...nurkuj w znanym akwenie. Główną przyjemnością nurkowania pod lodem jest zabawa z taflą. Nie musisz nastawiać się eksplorację nowych terenów. Znajomość dna oraz znajdujących się na nim przedmiotów mogą ułatwić Ci w znacznym stopniu odnalezienie zgubionej przerębli. ...zalej skafander mokry ciepłą wodą. Skorzystaj z prysznica lub chociażby z termosu z ciepłą wodą w celu zalania mokrego skafandra. Poczujesz miłe ciepełko, które będzie utrzymywać się przez jakiś czas nurkowania, zdecydowanie spowalniając proces Twojego wychładzania....ochraniaj głowę. Dynamiczny kontakt głowy z taflą lodową, oprócz tego że jest nieprzyjemny, może spowodować utratę przytomności, a to już jest bardzo niebezpieczne. Uważaj na to i jeżeli możesz używaj kasku ochronnego.

Wypadek na jeziorze

Motto: „Nie ten nie ma wypadków, kto jest najlepszy na świecie, ale ten, co nie robi niczego“.

Rzecz miała miejsce w jeziorze Białym koło Kartuz w czerwcu tego roku. Zaplanowaliśmy nurkowanie na głębokość 30 metrów z dojściem do głębokości operacyjnej po stoku i wynurzeniem w toni z realizacją symulowanej dekompresji oraz użyciem kołowrotków i boi dekompresyjnych. Każdy nurek posiadał zestaw dwubutlowy z dwoma automatami oddechowymi, boczną butlę dekompresyjną, latarkę lub dwie i błyskacz. Grupa składała się z dwóch dwuosobowych zespołów. Wydawałoby się, że z tak wyposażoną grupą nie należy zbytnio obawiać się ewentualnych sytuacji awaryjnych. Posiadaliśmy też informację o sieciach, których umiejscowienie dokładnie znał lokalny, obecny na miejscu instruktor. Ten fakt został uwzględniony podczas planowania nurkowania. Rozpoczęliśmy zanurzanie zgodnie z planem. Temperatura wody pod termokliną była standardowa, czyli zbliżona do 4 stopni, a widoczność ograniczona była słabą przejrzystością wody i marnym natężeniem oświetlenia. Na powierzchni padał rzęsisty deszcz. Płynęliśmy w dół stoku w taki sposób, że najpierw płynęła pierwsza para, a w odległości około dwóch metrów druga para. Dysponowałem silnym źródłem światła o szerokim kącie świecenia. Latarka ta, typu rozdzielnego, posiada głowicę świecącą umocowaną do wierzchu dłoni tak, że nie trzeba trzymać jej w ręku. W miarę pogarszających się wraz z zanurzaniem warunków, nagle wzrosła nerwowość partnera. Płynąc kilkadziesiąt centymetrów z tyłu obok mnie, nerwowo oświetlał latarką wszystko wokół nie oświetlając terenu przed sobą. Chwilę później, na głębokości 26 metrów, w warunkach całkowitej ciemności, dostrzegłem w świetle latarki sieć rybacką rozciągającą się do około pół metra nad dnem. Nie miała prawa się tu znaleźć, a jednak była. Pomimo dobrego oświetlenia sieci i dawania wyraźnych sygnałów mój partner nie widział jej i nie reagował na żadne próby zwrócenia uwagi na niebezpieczeństwo. W tym momencie postanowiłem odwrócić się plecami do sieci, przodem do partnera, aby nie dopuścić do wpłynięcia przez niego w sieć. Zatrzymałem się i pokazując wyraźnie „stop“, zatrzymałem go. Nastąpiła seria znaków. Partner zrozumiał znak STOP i wzruszając ramionami, próbował mnie opłynąć. Ponieważ z tyłu za mną była sieć, a zatrzymaliśmy się na stoku, mój partner nie będąc wyważonym „na zero“, opadał w dół. Dwukrotnie pchnąłem go w górę „pod stok“, ale za trzecim razem wpadł na mnie i wepchnął mnie w sieć. W tym momencie, będąc unieruchomionym, nie byłem w stanie zapobiec temu, aby kompletnie nie reagujący na znaki partner wpłynął w sieć. Tak też zrobił. W tym momencie sytuacja była naprawdę groźna. O mnie i o partnera nie obawiałem się zbytnio. Znałem problem i wiedziałem, że sobie z nim poradzimy. Zdecydowanie bardziej obawiałem się o drugą parę. Płynęła przecież za nami, a przez „manewry“ na dnie podniósł się muł. Groziło to wpłynięciem w sieć drugiej pary, która kompletnie nie widziała niebezpieczeństwa, gdyż było ono ukryte w podniesionym z dna mule. Sytuacja taka jest tym, co śni się wielu nurkom w sennych koszmarach. Wpłynięcie w sieć w warunkach niemal zerowej widoczności na dość dużej głębokości (szybkie zużycie gazu oddechowego) i niskiej temperaturze (możliwość zamarznięcia automatu oddechowego). Horror! Zgodnie z przewidywaniami druga para wpłynęła w sieć. Sytuacja była naprawdę groźna. Cała grupa nurków uwięziona pod wodą w niemal zerowej widoczności i temperaturze wody ok. 4°C. W warunkach stresu, oprócz przyspieszenia akcji serca, mamy do czynienia z przyspieszeniem oddechu. Jest to naturalna reakcja organizmu przygotowująca nas do walki lub ucieczki. Ów przyspieszony oddech może spowodować zamrożenie automatu oddechowego. Pomimo posiadania podwójnych zestawów i bocznych butli dekompresyjnych z nitroksem nadającym się jeszcze do użycia na tej głębokości, zamrożenia obawiałem się najbardziej. Opisywana przygoda przebiegała stosunkowo szybko. Tkwiłem w sieci z kompletnie oplecionymi do wysokości uda nogami. Wtedy doceniłem to, że oba noże, które miałem, przymocowane były do kamizelki. Gdybym posiadał nóż przymocowany do nogi, nie sięgnąłbym do niego w żaden sposób. Po stosunkowo szybkim wycięciu się z sieci przystąpiłem do wycinania partnera. Tkwił zaplątany w sieci podobnie jak ja. Ręce miał wolne. Latarka, którą posiadał zwisała bezwładnie na pasku. Cały sprawiał wrażenie bezwolnego i przerażonego. Nie szarpał się, tkwił w bezruchu, posiadając latarkę i nóż. Miałem okazję zobaczyć podręcznikową postać jednej z odmian reakcji na stres. Totalne poddanie się. Człowiek zrezygnowany oddycha coraz szybciej i płycej. Następuje koncentracja dwutlenku węgla i ofiara umiera na dnie ze sprawnym automatem w ustach. Wyglądało to niesamowicie. Po oswobodzeniu wrócił do siebie po kilkakrotnym szarpnięciu za ramię. Wycofaliśmy się „pod stok“. Z wielką ulgą dostrzegłem, że druga para nie była już zaplątana w sieć. Podczas późniejszego omawiania nurkowania (bardzo gorącego) okazało się, że jeden z nurków drugiego zespołu wplątał się w nią, ale wyswobodził się. Czwarty uczestnik widział okropne zamieszanie, lecz do końca nie zorientował się w tych warunkach, że mieliśmy do czynienia z siecią! Analizując później wspólnie owo zdarzenie, doszliśmy do wniosku, że przyczyną całego zamieszania był stres i brak dyscypliny. Niestety, objawił się on na krótką chwilę przed zaplątaniem w sieć, nie dając w ten sposób żadnych szans na uspokojenie partnera.

Komentarz
Krzysztof Benducki

Wypadki rodzą się nie z jednego, ale z sumy wielu następujących po sobie błędów. Przygotowanie sprzętowe i wyszkolenie grupy powiązane z dyscypliną nie spowodowało następnych błędów. Groźna sytuacja zakończyła się szczęśliwie. Odpowiednie mocowanie noży, używanie przez część grupy latarek nie wymagających trzymania ich w ręku, czy też stosowanie błyskaczy, które bardzo pomogły nam odnaleźć się w tych warunkach, umożliwiło takie a nie inne zakończenie naprawdę niebezpiecznej sytuacji. Dlatego też zawsze pamiętajmy o możliwości spotkania się z siecią. Bezpieczeństwo w takim przypadku można zwiększyć poprzez stosowanie odpowiednich przyrządów tnących, zamocowanych w miejscach dostępnych w sytuacji awaryjnej. Łydka, a nawet udo, nie jest najbardziej szczęśliwym pomysłem na ich mocowanie, a moim zdaniem usytuowanie tam jedynego noża jest błędem. W sytuacji zagrożenia człowiek przybiera odruchowo pozycję embrionalną. Krzyżuje ramiona i dłonie znajdują się wtedy dokładnie na wysokości obojczyka. Właśnie tam, na pasie kamizelki, warto umieścić jeden z noży. Powinien być on skierowany w dół. Tak, by móc wyciągać go w maksymalnie prosty sposób. Warto też poćwiczyć wyplątywanie i wycinanie się z sieci na płytkiej (1 -1,5 m) wodzie pod kontrolą i z asekuracją. Pamiętajmy też o świeceniu przed siebie, by móc dostrzec sieć. Nie wolno też zapomnieć o standardzie w naszych wodach, jakim powinno być stosowanie minimum dwóch niezależnych automatów oddechowych. Olbrzymie znaczenie ma też dyscyplina nurkujących. W opisanym wyżej przypadku istniała potencjalna możliwość śmierci nurka (-ów) z powodu braku dyscypliny jednego z nich. Nurkowanie jest sportem zespołowym. Fundamentem tego sportu jest dyscyplina każdego z nurkujących.

Zachęcamy naszych czytelników do nadsyłania do nas swoich historii - co kwartał wśród autorów nadesłanych tekstów rozlosowana zostanie nagroda. Zachęcamy wszystkich nie tylko do lektury niniejszego działu, ale też do czynnego uczestnictwa w jego redagowaniu poprzez dzielenie się swoimi doświadczeniami, ku przestrodze wszystkich nurkujących.

Dlaczego nie tylko nóż? Sławomir Paćko, Zbigniew Szumiło

W poniższym tekście postaramy się odpowiedzieć na pytanie postawione w tytule: dlaczego, w naszym przekonaniu, ten podstawowy atrybut nurka, jakim jest nóż (nurkowy), to obecnie narzędzie już niewystarczające lub czasem wręcz przeżytek. Z własnego doświadczenia i z doświadczeń naszych kolegów wiemy, że sam nóż już nie wystarcza. Po wspólnych rozmowach i przemyśleniach zgodnie doszliśmy do wniosku, że nóż nie jest optymalnym narzędziem nurkowym w sytuacjach, kiedy trzeba coś przeciąć. Nadaje się, i owszem, do różnych rzeczy pomocniczych, np. gdy chcemy coś oczyścić, opukać, poskrobać, zobaczyć co jest pod warstwą muszli, coś podważyć, odkręcić, dokręcić czy ściąć gałązkę. Za to wtedy, kiedy chodzi o rzecz główną, jaką jest przecięcie liny, nóż okazuje się być tu narzędziem nienajlepszym. Spróbujmy wykonać proste ćwiczenie, mające przekonać niedowiarków. Proszę wziąć jakiś kawałek liny o dowolnej grubości. Jak przeciąć taką linę nożem? W momencie, kiedy jest naprężona, kiedy oba jej końce są uwięzione i jest odpowiednio naciągnięta, wtedy nie ma problemu. Jedną ręką przykładamy do niej nóż, jedno pociągnięcie (oczywiście nóż jest ostry, a nie stary i zardzewiały) i lina jest przecięta przynajmniej w 3/4 swojej grubości. Kłopoty zaczynają się wtedy, gdy lina swobodnie zwisa, nie jest napięta, a jej wolny koniec faluje gdzieś tam w głębinach. Kiedy spróbujemy to przeciąć jedną ręką okaże się, że nóż już nam nie wystarczy? Trzeba użyć drugiej ręki, żeby linę naprężyć przynajmniej na odcinku, który nas interesuje. Jeżeli w ogóle cała lina unosi się w toni, trzeba ją zawinąć na ostrzu i w tym momencie pociągnąć, żeby przeciąć. Przy cienkiej linie taka metoda zda egzamin, natomiast, jeżeli będzie to coś grubszego, rzędu centymetra, to trzeba tę czynność powtórzyć kilka razy. W warunkach, w jakich się znajdujemy, w sytuacji kończącego się powietrza, szarpanie się z niejednokrotnie śliską, obrośniętą glonami liną z pewnością przysporzy nam sporo nerwów. Jak można sobie z taką sytuacją poradzić? Spróbujmy teraz to samo ćwiczenie powtórzyć wykorzystując do tego zwykłe nożyczki (oczywiście, jeżeli będą to nożyczki ostre i sprawne). Zobaczymy wówczas, że w przypadku drobnych linek i żyłek, nawet jeżeli zwisają sobie luźno w toni, przecięcie ich nie nastręcza większych trudności. Możemy bez wysiłku jedną ręką operować, drugą wykorzystując np. do zachowania stabilności. Kłopoty mogą zacząć się wtedy, gdy weźmiemy grubszą linę. W tym przypadku nożyczki mogą stać się niewystarczające. Poza tym jest to tylko ćwiczenie - przykład. Spróbujmy dalej ulepszać to nasze urządzenie tnące. Weźmy ogrodniczy sekator i to najlepiej taki, który będzie miał powierzchnię tnącą dochodzącą do powierzchni płaskiej - trzymającej, i spróbujmy powtórzyć to ćwiczenie. Okaże się wtedy, że jesteśmy w stanie jedną ręką, bez problemu i większego wysiłku, przeciąć nawet nienaciągniętą linę, i to o grubości odpowiadającej maksymalnemu rozwarciu ostrzy tego sekatora. Bez żadnego napinania, bez żadnych dodatkowych problemów. Przenieśmy teraz tę sytuację na konkretny przypadek nurkowy, kiedy zaplączemy się w linę lub wędkarską żyłkę i nóż ma nas uratować. Widać tu, że mamy dużą przewagę używając zamiast noża czegoś takiego jak sekator. Przecinanie idzie nam znacznie łatwiej. Po pierwsze mamy dużo szybsze cięcie, po drugie używamy tylko jednej ręki, co jest pod wodą dosyć ważne. Są też inne, bardziej poważne niż przecięcie pojedynczej liny sytuacje nurkowe, np. zaplątanie się w sieci. Z sieciami może być gorzej. Zarówno nóż jak i sekator nie za bardzo będą się sprawdzały w przypadku wiotkiej sieci. W naszych warunkach będą to najczęściej leżące na dnie nety (do połowu płastug) bądź porzucone lub zerwane, dryfujące w toni wontony (dorszowe), lub śledziowe mance (zwłaszcza w lutym, marcu i kwietniu), rzadziej pławnice. Z nożem nie wiadomo w ogóle, jak do tego podejść, a użycie sekatora będzie o tyle problematyczne, że trzeba będzie wykonać bardzo dużo cięć, żeby się wyswobodzić. Spróbujmy uruchamiając naszą wyobraźnię znaleźć inne, bardziej wydajne urządzenie, które działałoby w takich warunkach poprawnie. Co to może być? Wyobraźmy sobie skalpel. Nie jest to co prawda narzędzie nurkowe, ale w naszych rozważaniach posłużymy się jego przykładem jako narzędzia bardzo ostrego. Z pewnością dałby sobie radę z niejedną siecią. Niestety, po pierwsze nie za bardzo jest jak go trzymać (mały, o bardzo cienkim uchwycie), po drugie jest bardzo ostry, więc trzeba mieć odpowiednią pochwę i zabezpieczenia, po trzecie sieci nieczęsto są naprężone, częściej są bardzo wiotkie i w ferworze walki mogłoby być więcej strat niż zysków. I co wtedy zrobić? Otóż jest taki przyrząd zbudowany z dwóch skalpeli. Został podpatrzony u amerykańskich i angielskich nurków. Mieli oni dużo wcześniej do czynienia z najbardziej zdradliwymi sieciami, których praktycznie w wodzie prawie nie widać, dlatego że zbudowane są z żyłki, która ma taki sam współczynnik załamania światła jak woda i jest pod wodą niewidoczna. Zaczęli używać do oswabadzania się z takich sieci prostego przyrządu, jakim jest nóż do obcinania samochodowych pasów bezpieczeństwa (taki nóż można kupić w większości sklepów motoryzacyjnych). My zauważyliśmy jeszcze lepsze rozwiązanie, jakim jest przyrząd do cięcia kartonów. Składa się on z dwóch ostrzy - heavy duty - ustawionych względem siebie pod Były już przypadki zaplątania się w sieci, i chociaż są to przypadki pojedyncze, to jednak tylko dlatego, że nurkowanie w Bałtyku nie jest jeszcze tak masowe, jak w innych morzach. Posłużmy się przykładem i oddajmy głos osobie, która doświadczyła tego na własnej skórze. "Na zdjęciach z wraku "Wilhelm Gustloff", zrobionych przy pięknej widoczności, wprost nieprawdopodobnej jak na warunki Bałtyku (przejrzystość wody była rzędu 30 metrów), i filmie wideo widać całą rufę, na której rozpostarte są cztery żyłowe sieci. Podczas filmowania nie wiadomo kiedy ja sam się w nie zaplątałem. Są to bardzo zdradliwe sieci. Właściwie nie trzeba koniecznie w nie wpaść, wystarczy, że nurek znajdzie się w ich pobliżu i zrobi gwałtowniejszy ruch płetwą. Zawirowania wody "zasysają" sieć, gdyż jest ona na tyle wiotka, że pójdzie za ruchem wody i potrafi oplątać nurka. Mnie chwyciła za jedną nogę, a kiedy próbowałem zrzucić ją drugą nogą, ta również została zaplątana. Trzymając w ręku kamerę nie miałem zbyt wielkich możliwości ani ochoty do walki. Pozwoliłem sobie łagodnym dryfem opaść na pokład "Gustloffa" i po prostu spokojnie czekałem, aż partnerzy, którzy mnie asekurowali (pamiętajmy, asekuracja to bardzo ważna rzecz podczas takich nurkowań), wytną mnie używając właśnie noża do cięcia kartonów. Właściwie wystarczyło jedno pociągnięcie i cała sieć została przecięta. Ale gdybym miał się sam wycinać, mimo dobrej widoczności na pewno byłoby ciężej i dłużej". No a teraz pomyślmy sobie, że było to przy bardzo dobrej widoczności, która zdarza się rzadko. Zazwyczaj, zwłaszcza w zatoce, mamy przejrzystość rzędu 1 - 1,5 m. Wówczas spotkanie z taką siecią naprawdę jest bardzo realnym i poważnym zagrożeniem. W związku z tym warto mieć narzędzie, którym będziemy mogli się w miarę efektywnie posłużyć, aby uwolnić siebie lub partnera, gdyby coś się stało. Druga sprawa, która jest na pewno ważna - warto przećwiczyć sobie takie sytuacje. Na niektórych kursach nurkowania na wrakach morskich świadomie daje się kursantowi możliwość wplątania się w sieci i potem z nich wycinania. Oczywiście jest to robione przy całkowitej asekuracji, na płytkiej wodzie, przy niezłej widoczności i oczywiście przy zachowaniu wszelkich wymogów bezpieczeństwa. Próba przejścia takiego symulowanego wypadku uczy po pierwsze, jak łatwo jest zaplątać się w sieć, po drugie pozwala sobie uzmysłowić, jak spokojnym i opanowanym należy być podczas takiego wydarzenia, żeby nie powodować pogorszenia swojej sytuacji. Uświadamia nam również, że pod wodą trzeba mieć nie jakieś narzędzie, ale takie, które efektywnie wyswobodzi nas z opresji. Powróćmy jeszcze do sekatorów. Czasami możemy się spotkać z koniecznością przecięcia czegoś grubszego niż oczka sieci, lub też napotkać sieci zrobione z grubych linek (ciągnione narzędzia połowu typu włoki, tuki), które zalegają na wrakach wskutek zaczepów podczas połowów. W takim przypadku lepiej sprawiają się sekatory, dlatego część nurków, których znamy, używa dwóch przyrządów. No, ale teraz pojawiają się nowe trudności - jak to wszystko zabrać ze sobą pod wodę? Tu jest oczywiście kilka rozwiązań. Co jest ważne? Ważne jest, by taki przyrząd był w miarę szybko osiągalny i żeby nie trzeba było w razie zagrożenia sięgać gdzieś do noża umieszczonego na łydce, bo właśnie on może okazać się pierwszą rzeczą, jaka zostanie nam odcięta, jeśli sieć mamy owiniętą wokół nóg. Dlatego w miarę bezpiecznym miejscem do przyczepienia sobie noża lub sekatora jest przedramię. Jak można to zrobić? Istnieją różne sposoby. Spróbujmy np. z rur PCV (nagrzewając je odpowiednio) wymodelować taki kształt, który nam odpowiada. Do tego można przyczepić paski lub gumki. Niektórzy noże do kartonów trzymają w odpowiednich kieszonkach BC czy specjalnych torebkach, które zakłada się na "pasy" BC. To też jest rozwiązanie, ale trzeba pamiętać, że w przypadku awarii musimy mieć bardzo dobrze opracowaną procedurę wyjmowania tego przyrządu z torebki czy z kieszeni. Po prostu musimy wiedzieć dokładnie, gdzie ona jest i jak się rozsuwają zamki. Trzeba umieć w miarę szybko do tego sięgać i potrafić tym operować. Inne rozwiązania też są dopuszczalne, każdy musi sobie wypracować system, który mu najbardziej odpowiada. Ważne jest to, że jeżeli decydujemy się na posiadanie któregoś z tych przyrządów, to trzeba go poznać, wiedzieć do jakich lin się nadaje, jak go obsługiwać, jak go szybko wkładać i wyjmować z torebki, pochewki czy kieszeni. Przeprowadzić wszystkie takie ćwiczenia adaptacyjne do nowego sprzętu. No i później poćwiczyć sobie pod wodą cięcie linek i sieci, sięganie z tym przedmiotem w miejsca mało dostępne, niewygodne. Przećwiczyć sytuacje, gdy nas taka linka "chwyci" za zawór lub płetwę. Po prostu wiedzieć, jak w takich przypadkach się zachowywać. Spore doświadczenie mają tu ludzie nurkujący w jaskiniach, tam standardowo przeprowadza się szkolenie z zakresu wycinania siebie z poręczówki, dlatego że w jaskini przy bardzo słabej widoczności łatwiej niż gdzie indziej o wypadek wplątania się. Pamiętać też trzeba o zachowaniu ciągłości tej poręczówki, żeby dało się po niej wrócić do otworu. To też trzeba wielokrotnie ćwiczyć, ale to już polecamy robić z K. Starnawskim lub W. Bolkiem. Oni są specjalistami w tego typu zabawach.

Na zakończenie wypada zachęcić do korzystania zarówno z sekatorów, jak i omawianego noża (nazwijmy go V-nożem) dla własnego bezpieczeństwa i większego komfortu. Z obserwacji naszych wynika, że ci, którzy skonfrontowali pod wodą nóż nurkowy i inne (opisane przez nas) niestandardowe narzędzia tnące, w sytuacjach awaryjnych częściej korzystają z tych drugich.

miejsca mało dostępne, niewygodne. Przećwiczyć sytuacje, gdy nas taka linka "chwyci" za zawór lub płetwę. Po prostu wiedzieć, jak w takich przypadkach się zachowywać. Spore doświadczenie mają tu ludzie nurkujący w jaskiniach, tam standardowo przeprowadza się szkolenie z zakresu wycinania siebie z poręczówki, dlatego że w jaskini przy bardzo słabej widoczności łatwiej niż gdzie indziej o wypadek wplątania się. Pamiętać też trzeba o zachowaniu ciągłości tej poręczówki, żeby dało się po niej wrócić do otworu. To też trzeba wielokrotnie ćwiczyć, ale to już polecamy robić z K. Starnawskim lub W. Bolkiem. Oni są specjalistami w tego typu zabawach.

Na zakończenie wypada zachęcić do korzystania zarówno z sekatorów, jak i omawianego noża (nazwijmy go V-nożem) dla własnego bezpieczeństwa i większego komfortu. Z obserwacji naszych wynika, że ci, którzy skonfrontowali pod wodą nóż nurkowy i inne (opisane przez nas) niestandardowe narzędzia tnące, w sytuacjach awaryjnych częściej korzystają z tych drugich.

2

2

Ocena sytuacji

Rozpoznanie

Zamiar taktyczny

Decyzja

Ocena możliwości

Podstawowe zadania ratownicze

Dojazd do miejsca zdarzenia

Rozpoznanie

Uwalnianie

Zabezpieczanie

Rozpoznawanie

Wstępne

Realizowane jest w pierwszym etapie działań ratowniczych

Dalszy dojazd

Właściwe

Realizowane w czasie

Bliższe realizacje na miejscu wypadku

Rozpoznanie ilości ofiar; wiek, jak uwięzione

Zabezpieczenie

Rozpoznanie zagrożeń

(wycieki, paliwo, gaz)

Rozpoznanie potrzeb

Określenie potrzebnego sprzętu

Zabezpieczenie ofiar wypadku

Rozpoznawanie wstępne bliższe

Kontrola stanu ofiary, podtrzymywanie funkcji życiowych

Zabezpieczenie przed utratą ciepła i przekazanie lekarzowi

Człowiek

Droga

Pojazd







---