Dlaczego mówimy o lokalnej polityce społecznej?

Lokalna polityka społeczna stanowi element polityki społecznej państwa. Daje możliwość realnego oddziaływania mieszkańców określonych terenów na swoją sytuację, ale lokalna polityka społeczna jest też narzędziem zastępującym politykę społeczną państwa. Fakt, że niektóre zagadnienia zostały oddane w ręce organów samorządu terytorialnego świadczy o postępującej decentralizacji państwa - jest to model państwa demokratycznego zdecentralizowanego. A zatem państwo zakłada udział społeczeństwa lub organów reprezentujących społeczeństwo w wykonywaniu zadań publicznych. Decentralizacja wynika taż z faktu, że niektóre zadania nie mogą być dobrze wykonane przez państwo, bo nikt nie zna tak dobrze problemów społecznych jak samorząd terytorialny. Samorządy znając problemy społeczeństwa mogą lepiej wykonać pewne zadania. Decentralizację, która jest wyznacznikiem lokalnej polityki społecznej gwarantuje Europejska Karta Samorządu Lokalnego z 1985 r.

Jeśli chodzi o Ustawodawstwo polskie to zasadę samorządności bardzo podkreśla Konstytucja. Zasada subsydiarności została ujęta w preambule do Konstytucji. Na tym gruncie Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że zasada samorządności i pomocniczości nie oznacza rezygnacji z działań władzy publicznej na szczeblu ponad lokalnym, ale przeciwnie, wymaga rozwiązywania problemów także przez organy szczebla podstawowego. A wkraczanie organów szczebla centralnego następuje dopiero wtedy, kiedy organy szczebla podstawowego nie mogą działać.

Samorząd lokalny

Żeby lokalna polityka społeczna mogła być tworzona, samorząd terytorialny musi posiadać możliwości decydowania w tych wspólnych sprawach, a zatem musi posiadać środki do tego, żeby podejmować decyzje. Po drugie zadania muszą wiązać się z zaspokajaniem istotnych potrzeb zbiorowości lokalnej. Organy samorządu terytorialnego muszą mieć do dyspozycji odpowiednie instrumenty, podejmowanie działań może dotyczyć tylko tego, co dotyczy społeczności lokalnych.

Polityka społeczna - pojęcie wielopłaszczyznowe, jest wiele definicji.

Polityka społeczna jako element działalności państwa

Polityka społeczna jako działalność naukowa

Brak jednolitości w zdefiniowaniu terminu „polityka społeczna” jest tłumaczony wielością problemów.

Pojęcie polityki społecznej ewoluowało i różni autorzy różnie ujmują to pojęcie. Ujmując pojęcie polityki społecznej od strony praktyki kiedyś ujmowało się politykę społeczną jako planowanie i rządzenie i traktowano ją jako środek/ instrument do realizacji określonych celów publicznych i społecznych. W tej chwili także uwzględnia się ten element, ale mówi się, że polityka społeczna jest celowym oddziaływaniem państwa i innych podmiotów na istniejący układ stosunków społecznych zmierzający do wywołania określonych efektów społecznych, które mogą dotyczyć bardzo różnych dziedzin np. polityka kulturalna.

Polityka społeczna rozpatrywana z punktu widzenia celów i adresatów polityki społecznej

W dawnych czasach celem polityki społecznej było zaspokajanie potrzeb ludności. Ten cel był celem pierwotnym. W tej chwili celem jest uzyskanie także pewnych efektów społecznych. Np. Podniesienie stopnia skolaryzacji.

Jeżeli chodzi o adresatów to polityka społeczna może być skierowana tylko do określonych grup społeczeństwa lub do ogółu ludności.

Poszczególne aspekty polityki społecznej państwa dotyczą bardzo różnych kwestii: zatrudnienie, zabezpieczenie społeczne, porozumienia zdrowotna, organizacja wypoczynku, mieszkalnictwo, kultura itp.

Lokalna polityka społeczna

Przyczyną tworzenia lokalnej polityki społecznej jest demokratyzacja życia społecznego - udział społeczeństwa w wykonywaniu zadań społecznych. Demokratyzacja życia społecznego jest także efektem polityki w Unii Europejskiej, gdzie zasada wykonywania pewnych podstawowych zadań przez samorząd terytorialny jest jedną z podstawowych zasad funkcjonowania społeczeństw w Unii Europejskiej.

Szczególną rolę odgrywa samorząd terytorialny rozumiany jako pewna struktura administracji, której podmiotem są mieszkańcy danej jednostki podziału terytorialnego państwa zorganizowani z mocy ustawy w pewien związek prawa publicznego. Zatem samorząd terytorialny jest pewną strukturą określoną przepisami prawa, posiadającą pewnego rodzaju uprawnienia w świetle prawa (posiadają osobowość prawną), własne instrumenty i pewien zakres działania. Zadania samorządu polegają na wykonywaniu wskazanych przepisami zadań, ale te działania są niezależne od władzy centralnej, chyba że są to działania podejmowanie w ramach własnych kompetencji. Samorząd terytorialny jest strukturą zdecentralizowaną - nie podporządkowana hierarchicznie sobie nawzajem i administracji centralnej.

Wykonywanie przez samorząd zadań wskazanych przez państwo w ramach zasady subsydiarności

Rola i pozycja samorządu jest określona przez Konstytucję - art. 15 - decentralizacja władzy państwowej jako podstawę ustroju RP. Gwarantuje także udział samorządu terytorialnego w sprawowaniu władzy publicznej, wykonywaniu zadań gwarantują samodzielność samorządu terytorialnego. Na gruncie Konstytucji samorząd terytorialny został uprawniony do wykonywania zadań niezastrzeżonych dla innych władz publicznych. Konstytucja podkreśla samodzielność finansową samorządu. Art 167: Prawo jednostek samorządu terytorialnego do udziału w dochodach publicznych proporcjonalnie do wykonywania przez nich zadań. Dochody jednostek samorządu terytorialnego mogą przybierać różne formy - udział w dochodach państwa, dotacje, subwencje ogólne z budżetu państwa. Gwarancja samodzielności i niezależności w wykonywaniu zadań przez samorząd terytorialny jest także regulowana przez Konstytucję. Zadania mogą być samorządowi terytorialnemu przydzielane, zawsze muszą to być zadania określone ustawami - zakres zadań może się zmieniać. Konstytucja gwarantuje niezależność w wykonywaniu tych zadań. W tej chwili zakres lokalnej polityki społecznej jest bardzo szeroki - są to zadania realizowane przez różne szczeble samorządu. Zadania samorządu:

1) rozwój lokalny, rozwój gospodarczy - obowiązek wspierania zatrudnienia, lokalnej przedsiębiorczości, także przy wykorzystywaniu nowych technologii czy innowacji

2) sprawy społeczne - warunki bytowe, zaspokajanie potrzeb socjalnych - pomoc społeczna, zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych, ochrony zdrowia, rozwiązywania problemów rodziny, niektórych grup np. niepełnosprawnych, wspieranie aktywizacji zawodowej, sprawy edukacji (poza szkolnictwem wyższym)

Kto wykonuje zadania - podmioty lokalnej polityki społecznej

Podmioty polityki społecznej - są to organy, instytucje, organizacje, także podmioty publiczne, których zasadniczym celem jest realizowanie pewnych wytyczonych celów np. socjalnych. Przy czym spośród tych podmiotów odrzucono te, które realizowały te zadania na marginesie. Są to organy ustawodawcze i wykonawcze państwa, poszczególne ministerstwa, ministrowie, określone organy władzy sądowniczej.

Organy ustawodawcze - Sejm i Senat - tworzą prawo, uchwalają budżet, itp.

Organy wykonawcze - Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów, poszczególni ministrowie, którzy nie tylko są wykonawcami woli organów ustawodawczych, ale tworzą także pewne koncepcje, programy, które potem są akceptowane przez organy ustawodawcze. Prezydent (nie)podpisuje ustawy, ale ma także inicjatywę ustawodawczą. Rada Ministrów również może tworzyć różne programy. Jeśli chodzi o kształtowanie polityki socjalnej szczególne znaczenie mają Ministerstwa: Pracy i Polityki Społecznej; Zdrowia: Spraw Wewnętrznych; Sprawiedliwości, a także organy powołane do załatwiania niektórych spraw - pełnomocnik Rady Ministrów do spraw równego traktowania.

Inne organy, które odgrywają rolę w kształtowaniu polityki społecznej państwa to organy sądownicze: orzecznictwo sądów powszechnych, Naczelny Sąd Administracyjny, Trybunał Konstytucyjny (ma szczególną pozycję, nie jest elementem władzy sądowniczej). Inne podmioty - nie tylko publiczne: III sektor - wykonują zadania publiczne nie należąc do sektora publicznego. Jest to angażowanie społeczeństwa do wykonywania zadań publicznych. Jeżeli dane zadanie może być wykonane przez podmiot niepubliczny, przyjmuje się, że wykona on to zadanie lepiej niż podmiot publiczny.

Podmioty lokalnej polityki społecznej

Jednostki organizacyjne samorządu terytorialnego są wymieniane jako podmioty polityki społecznej państwa. Samorząd terytorialny: gminny, powiatowy, wojewódzki. Samorząd gminny - podstawowa jednostka samorządu terytorialnego - o gminie mówi także Konstytucja. Gmina wykonuje najwięcej zadań. Zadania jednostek samorządu terytorialnego są autonomiczne - każdy z tych podmiotów ma własny zakres zadań. Nie są uzależnione od innych podmiotów wyższego szczebla. Wykonywanie tych zadań przez poszczególne podmioty ma być zharmonizowane. Zadania są przedmiotem regulacji ustawowych. Lokalna polityka społeczna jest tworzona w ramach obowiązujących ustaw, chyba że ustawy dają pewną swobodę kształtowania lokalnej polityki społecznej.

Instrumenty polityki społecznej i lokalnej polityki społecznej

Od tego jak instrumenty są ukształtowane, zależy możliwość tworzenia lokalnej polityki społecznej, jak i jej skuteczność. W ustawodawstwie nie ma terminu instrumenty. W literaturze występują 2 grupy instrumentów:

1) w zakresie tworzenia polityki społecznej:

a) instrumenty prawne b) instrumenty prognozowe c) instrumenty finansowe

2) a także konkretne sposoby oddziaływania na adresatów polityki społecznej - narzędzia, za pomocą których polityka społeczna jest realizowana:

a) instrumenty ekonomiczne - oddziaływanie by osiągnąć określone skutki - zachęta finansowa, np. możliwość udzielenia świadczenia na usamodzielnienie jest instrumentem aktywizacji zawodowej

b) instrumenty prawne c) instrumenty informacyjne

d) instrumenty kadrowe e) instrumenty przestrzenno-czasowe

Instrumenty lokalnej polityki społecznej w sensie kształtowania lokalnej polityki społecznej

1) instrumenty prawne - Konstytucja określa podmioty kształtujące politykę społeczną, mechanizmy, kompetencje, zadania, cele polityki społecznej zarówno w płaszczyźnie ogólnokrajowej jak i lokalnej. Cele te to realizacja pewnych uprawnień przysługujących obywatelom np. celem jest zapewnienie prawa obywateli do mieszkania. Fakt, że Konstytucja wskazuje na podmioty wykonujące zadania z zakresu polityki społecznej, jak i cele w postaci określonych praw socjalnych ma szczególne znaczenie, bo akty niższego rzędu muszą być im podporządkowane. Sprawdza to Trybunał Konstytucyjny.

Akty niższego rzędu - ustawy: ustawy uszczegóławiają prawa konstytucyjne. Prawa te są uszczegóławiane na miarę możliwości ich realizowania przez państwo - ustawę można łatwo zmienić, Konstytucji - nie. Ustawy zwykłe uchwalane przez Sejm gwarantują prawa powszechnie obowiązujące, stanowią uszczegółowienie ogólnych praw ustanowionych przez Konstytucję. Inicjatywę ustawodawczą mają: rząd, Senat, prezydent, grupa posłów (15), obywatele (100tys.). Ostateczną decyzję podejmuje Sejm. Ustawy mają w przypadku lokalnej polityki społecznej szczególny walor, bo stanowią podstawę do tworzenia prawa lokalnego. Prawo to musi być tworzone w ramach i na podstawie ustaw. Ustawy wskazują w jakim zakresie samorząd może tworzyć prawo lokalne. Także w formie ustaw mogą być tworzone pewne dokumenty programowe.

Inne akty prawne - przepisy wykonawcze do ustaw. Przepisy prawa lokalnego jako źródła prawa stanowią tylko wykonanie ustaw. W formie uchwał organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego ma także charakter prawa powszechnie obowiązującego. Uchwały organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego mają różny zakres przedmiotowy - mogą określać kompetencje organów działających na terenie gminy/powiatu. Uchwały jednostek samorządu terytorialnego mogą nakładać obowiązki i uprawnienia. Ustawa upoważnia jednostki samorządu terytorialnego do nakładania podatków lokalnych. Uchwałą mogą być nakładane także inne obowiązki np. podatek od psów. Jeśli chodzi o sferę socjalną, to ustawy ustalają pewne stawki np. odpłatności za usługę socjalną, ustalają pewne progi dochodowe, od których udzielane są zasiłki. Często ustawa mówi, że gmina może zmienić stawki, podnieść próg dochodowy, itp. W formie uchwały rady gminy są tworzone lokalne programy. Instrumenty programowe także przybierają formę uchwał. Uchwały rady gminy są ważne także dlatego, że ustalają budżet gminy. Środki finansowe gwarantowane na realizację określonego programu są przewidziane w budżecie.

2) instrumenty programowe - ukierunkowują politykę społeczną państwa, dają możliwości tworzenia, prowadzenia szczególnej działalności. Instrumenty programowe wykorzystywane są w realizacji polityki długofalowej. Podstawowym dokumentem obowiązującym w zakresie polityki społecznej państwa jest strategia polityki społecznej przygotowywana przez Radę Ministrów w aspekcie wieloletnim. Obecnie skończyła się strategia na lata 2007-2013, przygotowywana jest strategia na lata 2014-2020. Oprócz strategii polityki społecznej Rada Ministrów i ministrowie opracowują programy krótsze, w określonych dziedzinach, np. ogólnokrajowy program pomocy społecznej, krajowy plan działań na rzecz zatrudnienia. Wieloletnie są także programy socjalne skierowane do określonych grup. Krajowy program przeciwdziałania ubóstwu i wykluczeniu społecznemu - przyjęty w drodze rozporządzenia ministra pracy - do 2020r.

Podobne programy są tworzone na szczeblu lokalnym. Programem podstawowym na szczeblu jednostek samorządu terytorialnego są strategie rozwiązywania problemów społecznych (gmina, powiat) lub strategia polityki społecznej (województwo). Strategie te przygotowywane są w wykonaniu ustawy o pomocy społecznej. Przyjmuje się, ze strategia na szczeblu województwa jest sumą strategii szczebli niższych. Dokumenty zawierające strategie zawierają diagnozę sytuacji na obszarze jednostki samorządu terytorialnego. Diagnoza obejmuje zarówno potrzeby społeczne, sytuację demograficzną, finansową, gospodarczą na danym terenie, instytucje, które działają w wykonaniu strategii. Diagnoza zawiera element oceny np. ośrodków pomocy społecznej. Następną częścią strategii jest prognoza zmian w okresie objętym strategią. Trzecia część to cele strategiczne projektowanych zmian - wynikające z sytuacji gospodarczej, sprawy, na które wpływ ma sama gmina. Strategia powinna także zawierać ocenę skuteczności instrumentów wykorzystywanych do zmiany stanu faktycznego. Dokumenty programowe charakteryzują się wysokim stopniem ogólności. Sprawia to, że podmioty wykonujące zadania mają dużą swobodę działania w realizacji celów. Sprawia to też, że są dokumenty, które nie wnoszą niczego. Dokumenty te są często nieczytelne, nie dają żadnych wskazówek.

3) instrumenty finansowe - odgrywają bardzo ważną rolę. Konstytucja zawiera przepisy, które miały stanowić gwarancje finansowe dla samorządu terytorialnego. O takich gwarancjach mówi także Europejska Karta Samorządu Terytorialnego (EKST). Art. 165 Konstytucji gwarantuje jednostkom samorządu terytorialnego zarówno osobowość prawną, jak i prawo własności i inne prawa majątkowe. Konstytucja gwarantuje jednostkom samorządu terytorialnego możliwość uczestniczenia w obrocie prawnym. Prawa majątkowe - np. prawo zastawu. Zagwarantowane prawo własności i inne prawa majątkowe mają wzmocnić autonomię samorządu terytorialnego. Jeżeli samorządowi terytorialnemu zostaną przekazane kompetencje, samorząd terytorialny będzie mógł działać w ramach tych kompetencji.

Przepisy szczególne - ustawa o finansach publicznych i ustawa o funkcjonowaniu samorządu terytorialnego - w jaki sposób samorządu będzie finansowany. W jaki sposób fundusze z budżetu państwa powinny przepływać do samorządu. Dochody: własne, dotacje celowe, subwencje. Dochody własne: podatki, spadki, darowizny, zapisy, dochody z kar pieniężnych, prawne dochody uzyskiwane z budżetu państwa za wykonywanie określonych zadań. Źródłem własnych dochodów jednostek samorządu terytorialnego są też wpływy z podatku PIT i CIT. Wpływy te są gromadzone przez urzędy skarbowe i odprowadzane do budżetu państwa. samorząd terytorialny ma jednak prawo do ich części. PIT - 39,34% (gmina); 10,25% (powiat); 1,6% (województwo) - od mieszkańców danej jednostki. CIT - 6,71% dla gmin; 1,4% dla powiatu; 14,75% dla województwa. Przepisy przewidują, że dochody jednostek samorządu terytorialnego są uszczuplane przez zwolnienia z płacenia podatków. W takim przypadku przepisy przewidują rekompensatę z budżetu państwa. Zagwarantowanie prawa do części finansów publicznych jest gwarantowane w Konstytucji i Europejskiej Karcie Samorządu Terytorialnego.

Finanse samorządu terytorialnego są uszczuplane poprzez:

1) procedury wyrównawcze - np. janosikowe - jest to także zapisane w EKST

2) nieprzewidziane wydatki wynikające z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego - Trybunał Konstytucyjny może orzec prawny obowiązek, którym obciążony jest samorząd terytorialny.

Lokalna polityka społeczna w zakresie pomocy społecznej

Pomoc społeczna - obowiązek wspierania ludzi ubogich od zawsze był oddawany gminom. Pierwszy akt prawny na ten temat to ustawa Elżbiety I z 1601r. o wspieraniu ubogich. Pomoc społeczna jest klasycznym przykładem działań w zakresie lokalnej polityki społecznej dlatego, że gminy najlepiej znają problemy swoich mieszkańców, wiedzą jakie instrumenty powinny do tego wykorzystać. To jakim zakresem ma się zajmować samorząd terytorialny a w jakim rząd, jest ciągle przedmiotem dyskusji. Podstawą prawną funkcjonowania i podejmowania działań przez organy samorządowe i rządowe w zakresie pomocy społecznej jest ustawa z 12.03.2004r. o pomocy społecznej. Ustawa określa zadania poszczególnych organów, wskazuje organy, które wykonują te zadania, określa ich kompetencje, wskazuje na niektóre działania podmiotów, które zadania mogą być wykonywane przez podmioty publiczne, a które przez podmioty prywatne. Podział zadań i obowiązków wskazuje na to, że te zadania są wykonywane zarówno przez podmioty rządowe jak i samorządowe w dwóch płaszczyznach: zadania własne i zlecone.

Zadania zlecone - które są ściśle regulowane przez przepisy prawa. Państwo decyduje jak mają być wykonywane i finansuje je. Ustawa o pomocy społecznej określa jako instytucję polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Pomoc społeczną organizują organy administracji rządowej i samorządowej, współpracując w tym zakresie, na zasadzie partnerstwa, z organizacjami społecznymi. - art. 2,3. działania samorządu maja być skoncentrowane na różnych formach i za pomocą różnych działań. Cele i zadania wykonywane są jako cele i zadania instytucji pomocy społecznej (rządowych, samorządowych, instytucji prowadzonych przez sektor społeczny). Zasada subsydiarności została tu sprowadzona jeszcze niżej - do jednostki i rodziny - mają działać na swoją rzecz, dopiero jak sobie nie radzą wkraczają instytucje pomocy społecznej. Podmioty publiczne mają sferę wyłączności - przyznawanie świadczeń pieniężnych. Art. 67 Konstytucji przyznaje prawo do zabezpieczenia społecznego. Zabezpieczenie społeczne ma charakter ogólny, pomoc społeczna jest jego uzupełnieniem.

Mówiąc o zadaniach instytucji pomocy społecznej należy pamiętać, że duży wpływ na tę politykę mają instytucje publiczne. Podstawą działania jest ustawa. Także pewne akty prawne podejmowane przez organy rządowe wpływają na politykę społeczną organów jednostek samorządu terytorialnego - rola Rady Ministrów i poszczególnych ministrów. Przy tworzeniu i realizacji lokalnej polityki społecznej nie można pominąć organów rządowych - administracji centralnej, w tym Rady Ministrów i Ministra Pracy i Polityki Społecznej. Te podmioty tworzą pewne programy (wyręczają organy samorządowe, które zajmują się pomocą społeczną) poprzez załatwienie i finansowanie pewnych spraw. Ustawa o pomocy społecznej upoważnia Radę Ministrów do przyjęcia rządowego programu pomocy społecznej mającego na celu ochronę poziomu życia osób i rodzin a także grup społecznych. Rada Ministrów w formie rozporządzenia określa ramy, cele realizacji programu, gwarantuje środki, warunki efektywności realizacji programu. Program realizowany na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów - program w sprawie szczegółowych warunków realizacji rządowego programu wspierania osób uprawnionych do świadczenia pielęgnacyjnego. Program ten określa dodatkowe formy wsparcia osób uprawnionych do świadczenia pielęgnacyjnego. Jest on zabezpieczony za pomocą pewnych kwot.

Wieloletni Program Pomoc Państwa w Zakresie Dożywiania - zasady realizacji, zasady przydzielania funduszy organom samorządu terytorialnego są określane corocznie. Coroczne określenie środków jest reagowaniem na sytuację występującą w samym samorządzie.

Duże uprawnienia przysługują Ministrowi Pracy i Polityki Społecznej - upoważnia do działań, np. analiza skuteczności pomocy społecznej. Korzystając z tych uprawnień przygotowuje programy w szerszym zakresie niż Rada Ministrów. Minister Pracy i Polityki Społecznej przygotowuje programy wieloletnie i krótkoterminowe. Każdy z tych programów musi mieć gwarancje finansowe. Przykład programu wieloletniego: Krajowy Program Przeciwdziałania Ubóstwu i Wykluczeniu Społecznemu 2020 realizowany od bieżącego roku z podziałem na realizację poszczególnych działań w danym roku.

Wojewoda - jego pozycja jest ściśle instrumentalna, jest przedstawicielem rządu, nie tworzy własnych programów, ale może wskazywać sposób wykonywania zadań zleconych organom samorządu terytorialnego, może kontrolować wykonywanie tych zadań. Pełni rolę nadzorcy.

Zadania samorządu terytorialnego w zakresie pomocy społecznej

Ciężar spoczywa na gminie, pewne uprawnienia ma także powiat. Najmniej zadań przydzielono województwom i zupełnie inny jest ich charakter. Województwo ma raczej zadania o charakterze koncepcyjnym, zbiera doświadczenia i oceny z niższego szczebla. Zadania zlecone gminom, które wyraźnie zostały przewidziane w ustawie o pomocy społecznej, są finansowane z budżetu:

* organizowanie specjalnych usług opiekuńczych

* prowadzenie i rozwój środowiskowych domów pomocy społecznej

* wykonywanie zadań na podstawie ustawy o cudzoziemcach

Lokalna polityka społeczna realizowana w ramach zadań własnych

Gmina: zadania własne o charakterze obowiązkowym i fakultatywnym, przy czym w obu przypadkach jak te zadania będą wykonywane decyduje gmina. Nikt inny nie może o tym zdecydować. Ustawa wskazuje prawa gminy zadań, oddając gminom decyzję w jakim zakresie i w jakich formach zadania te będą realizowane. Gmina jako adresat zadań o charakterze obowiązkowym:

* udzielanie schronienia, zapewnienie posiłku i ubrania osobom tego pozbawionym, np. bony, bezpłatne wydawanie posiłków, schroniska, zapewnienie mieszkań chronionych, socjalnych

* pomoc bezdomnym

* wypłata zasiłków

Zakres podmiotowy osób, które będą korzystały ze wsparcia też jest różny.

Zadania własne są realizowane w ramach własnej polityki lokalnej, i forma zależy od możliwości (szczególnie finansowych) gminy,. Ustawo określa pewne standardy, ale gmina może je podnieść. Prowadzenie pracy socjalnej często jest uzależnione od możliwości gminy. Jeżeli gmina tworzy lokalne instrumenty polityki to może ona w różnych gminach wyglądać różnie. W wykonywaniu tych zadań obowiązkowych polityka lokalna może być bardzo różnie realizowana w zależności od tego na co gmina połozy nacisk, czy będzie chciała tworzyć lokalną politykę społeczną.

Samorząd powiatowy - zadania obejmują te formy, które przekraczają możliwości i potrzeby gminy. Placówki specjalistyczne o zasiągu ponad gminnym, prowadzenie specjalistycznego poradnictwa, przyznawanie świadczeń na usamodzielnienie. Samorząd powiatowy został zobligowany do integracji osób opuszczających zakłady karne.

Województwo pełni funkcję koordynatowa, podmiotu tworzącego ogólną koncepcję, przy czym opiera się na dokumentach oddolnych.

Podstawą do tworzenia lokalnej polityki społecznej są dokumenty prognozowe przygotowywane obligatoryjnie przez jednostki samorządu terytorialnego. Są to strategie rozwiązywania problemów społecznych na terenie gminy i powiatu, strategia polityki społecznej w województwie.

Strategie składają się z kilku części:

1) ocena posiadanych środków osobowych, organizacji instytucji działających na obszarze danej jednostki, ocenę kadry (wykształcenia, wieku, możliwości działania), ocena współpracy z organizacjami pozarządowymi, poziom nakładów na pomoc społeczną, na realizację poszczególnych zadań, efekty jakie przyniosły działania pomocy społecznej

2) ocena potrzeb na danym terenie - analiza demograficzna, poziom problemów społecznych (bezrobocie), sytuacja mieszkaniowa, możliwości finansowe jednostek samorządu terytorialnego (poziom przychodów, wydatków, kierunki wydatkowania środków), ogólną kondycję samorządu

3) prognozowanie - jakie mają być kierunki działania, cele działania, instrumenty mogą i powinny być wykorzystane, sposoby wykonywania strategii przy pomocy jakich środków te cele można osiągnąć.

Wskazując na obowiązek przygotowania strategii ustawa określam co w szczególności ma znaleźć się w strategii, ale są to tylko przykłady. Strategie przygotowywane przez gminy - główny nacisk kładziony jest na integrację osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka, ale także prognozowanie działania na przyszłość.

Działania podejmowane w ramach lokalnej polityki społecznej

Przygotowywanie strategii ma na celu przygotowanie lokalnych programów rozwiązywania problemów społecznych. Zadania, jakie są realizowane w ramach lokalnych programów dotyczy przede wszystkim ubóstwa (dofinansowania i różnych formach osób i rodzin ubogich, dotkniętych dysfunkcjami i różnych form pomocy). Przy projektowaniu działań lokalnych uwzględnia się udział organizacji społecznych. MOPS w Łodzi przewiduje bardzo dużo różnych programów, np. dostępu do tanich leków, współpraca z 3 organizacjami społecznymi pozwala na prowadzenie mieszkań chronionych, jeśli chodzi o osoby uzależnione od alkoholu i narkotyków - działania mogą przybierać różne formy np. street working (pomoc na ulicy)

Interesującymi formami działania jest wdrażanie przez samorząd terytorialny programów pilotażowych finansowanych przez UE (PO KL) - programy skierowane na pomoc osobom bezrobotnym w ramach wykonywania PO tworzy się coś więcej, nie tylko udzielanie zasiłków, ale otwiera się możliwości zdobywania kwalifikacji przez osoby bezrobotne. Szkolenia skierowane wyłącznie do podopiecznych pomocy społecznej. Brak jasnych kryteriów oceny skuteczności działania.

Współdziałanie z podmiotami społecznymi - ustawa o pomocy społecznej mówi o tym, że wszelkie działania muszą być podejmowane wspólnie z organizacjami społecznymi. To współdziałanie w realizacji lokalnej polityki społecznej daje bardzo dobre efekty. Niektóre działania mogą być wykonywane tylko przez organizacje społeczne. Sferą zastrzeżoną dla organów publicznych jest tylko wypłata zasiłków. Sektor niepubliczny - w szczególności pomoc osobom bezdomnym - formy mogą być albo wybrane przez organizacje społeczne albo przez podmiot publiczny, który zleca wykonywanie zadań, może pomóc w organizowaniu takiej formy wsparcia, jaka według niego jest najwłaściwsza, najlepsza. Niektóre formy z góry są wykonywane przez organizacje społeczne, np. domy pomocy społecznej. Wykonywanie zadań z zakresu pomocy społecznej przez podmioty społeczne ma bardzo szerokie spektrum: opieka nad dziećmi, osobami niepełnosprawnymi, czasowe domy opieki, formy wsparcia poprzez poradnictwo. Organizacje społeczne są jedynymi podmiotami, które są w stanie skutecznie tworzyć grupy samopomocy, jako często skuteczniejszych jako formy świadczone przez podmioty profesjonalnie zajmujące się tymi zagadnieniami. Grupy samopomocy osób dotkniętych podobnymi problemami, schorzeniami. Ośrodki pomocy społecznej tylko użyczają lokal. Grupy samopomocy własnych pieniędzy nie mają. Formy wsparcia mogą być różne: organizowanie wystaw, wyjazdów, pokrywanie pewnych kosztów grup samopomocy ukazywanie pewnych celów przez pracowników socjalnych.

Lokalna polityka społeczna w zakresie działań na rzecz rodziny

Art. 71 konstytucji gwarantuje rodzinom znajdującym się w trudnej sytuacji prawo do szczególnej pomocy ze strony władz publicznych. To prawo ma charakter ogólnym, musi być uszczegółowione przez inne przepisy. Prawo do pomocy ze strony państwa obejmuje nie tylko gwarancje pomocy w zakresie świadczeń finansowych, nie tylko świadczeń socjalnych, ale i zapewnienie podstawowych potrzeb, ale także gwarancję państwa do zaspokojenia potrzeb zdrowotnych, pomocy w przypadku szczególnie trudnych sytuacji życiowych itp. Działanie państwa na rzecz rodziny znajduje się w różnych gałęziach prawa, nie tylko w prawie socjalnym (nie tylko świadczenia finansowe z pomocy społecznej), ale także świadczenia z zakresu ubezpieczeń społecznych, świadczenia rodzinne, itp., ochrona rodziny w razie braku środków utrzymania - alimenty. Kodeks rodzinny i opiekuńczy, świadczenia alimentacyjne o charakterze administracyjno-prawnym, gwarancje rodzinne, przepisy prawa karnego, które w jakimś stopniu chronią rodzinę. Przepisy ochronne, np. z zakresu prawa pracy - świadczenia związane z macierzyństwem, ochrona pracownicy w przypadku urlopu macierzyńskiego, ochrona stosunku pracy, która obejmuje ochronę zatrudnienia w przypadku korzystania z urlopu wychowawczego.

Lokalna polityka społeczna

Ich działalność skupia się na tym jak można pomóc rodzinie bezpośrednio, przy wykorzystaniu własnych środków i instrumentów i w formach, które wykraczają poza regulacje ustawowe. Z tego względu należy powiedzieć o dokumentach programowych, które dotyczą podmiotów organizujących działania na rzecz rodziny:

1) programy skierowane do różnych środowisk o różnym charakterze, także programy socjalne opracowywane na różnym szczeblu. Dużą rolę odgrywają programy opracowywane przez państwo (np. przez Radę Ministrów), np Wieloletni program: pomoc państwa w zakresie dożywiania. Wskazany jest okres realizacji programu. Jest realizowany 5 rok i na każdy rok muszą być wyasygnowane środki finansowe. Samorząd działa jako podmiot wykonujący program państwa.

2) samorządy opracowują własne strategie, gdzie przyjmują pewne rozwiązania, które obowiązują tylko na danym terenie. Muszą mieć zaplecze w postaci finansów z budżetu danej jednostki samorządu terytorialnego.

Lokalna polityka społeczna w zakresie opieki nad dzieckiem

W tym wypadku bardzo sprawdza się zasada subsydiarności. Konstytucja w art. 73 gwarantuje ochronę praw dziecka. Prawa te powinny mieć odzwierciedlenie w innych aktach prawych niższego szczebla - ustawy, przepisy wykonawcze. Oprócz konstytucji podstawy prawne zawarte są w ustawie o pomocy społecznej oraz w ustawie o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Ustawa mówi o szczególnych formach opieki nad dziećmi i kompetencjach poszczególnych podmiotów, w szczególności samorządu terytorialnego.

Zasady tworzenia form pomocy - priorytet wychowywania dziecka w rodzinie. Kierowanie dziecka poza biologiczną rodzinę zawsze musi mieć oparcie w orzeczeniu sądu.

Działania na rzecz rodziny - kompetencje Ministra Pracy i Polityki Społecznej:

1) określa pewne generalne programy, które wspierają samorząd terytorialny, opracowuje i finansuje rządowe programy wspierania rodziny i system pieczy zastępczej.

2) monitoruje wykonywanie zadań wynikających z ustaw dotyczących rodziny i w razie potrzeby przygotowuje odrębne programy lub rezerwuje środki. Wynikiem tego jest finansowe wsparcie gmin i powiatów wykonujących zadania z zakresu wsparcia rodziny i systemu pieczy zastępczej. Np. w Łodzi Program kształcenia asystentów rodziny.

3) współdziała z organizacjami społecznymi - przyjmuje to bardzo różne formy, np. zlecenie wykonania pewnych zadań, wyręczanie samorządu terytorialnego w wykonywaniu niektórych zadań. Wykonywanie programów pilotażowych

4) może tworzyć centralny rejestr jednostek wspierających rodzinę, może gromadzić dane dotyczące osób i rodzin, którym udzielono wsparcia.

Województwo - zadania wojewody - wykonuje polecenia ze strony rządu. Jego rola ogranicza się do kontrolowania, np. prowadzi rejestr placówek, rodzin zastępczych, wydaje i cofa pozwolenie na prowadzenie tego typu placówek, kontroluje wykonywanie zadań przez samorząd. Jest pośrednikiem między rządem a województwem. Może aktywnie wspomagać samorząd terytorialny, choć konkretnych zadań nie wykonuje.

Samorząd Terytorialny w oparciu o zasadę subsydiarności wykonuje zadania współdziałając ze wszystkimi możliwymi podmiotami:

1) sądy, prokuratura, policja, straż miejska, straż pożarna

2) instytucje oświatowe

3) podmioty lecznicze wszystkich szczebli

4) organizacje społeczne

5) związki wyznaniowe, kościoły

6)związki zawodowe

Zadania samorządu terytorialnego

Funkcje opiekuńcze - samorząd gminny. Zadania samorządu gminnego:

1) wykonuje rządowe programy wspierania rodziny

2) przygotowuje i uchwala własne programy wpierania rodziny bardziej lub mniej szczegółowe

3) w drodze uchwały określa budżet na wykonywanie tych zadań lub - dotyczy programów rocznych wieloletnich.

Szczególne obowiązki spoczywają na organach wykonawczych, dlatego że wójt/burmistrz/prezydent jest zobowiązany realizować gminne programy wspierania rodziny, ale także podejmować rozstrzygnięcia w zakresie bardzo konkretnych rozwiązań organizacyjnych i merytorycznych. Wójt/burmistrz/prezydent są odpowiedzialni za powołanie i funkcjonowanie odpowiednich jednostek organizacyjnych, np. za odpowiednie zorganizowanie działu w placówkach pomocy społecznej, powołanie odrębnych podmiotów np. referatów. Wójt/burmistrz/prezydent jest odpowiedzialny za zatrudnienie odpowiednich osób, za przygotowanie odpowiedniego budżetu, który pozwoli na zatrudnienie osób wykonujących konkretne działania na rzecz rodziny, bądź które pozwolą na stworzenie jednostek organizacyjnych. Te zadania zostały sformułowane od strony celów, które mają zostać zrealizowane. Forma organizacyjna jest wybrana przez organ wykonawczy. Tymi zagadnieniami może zajmować się pośrodku pomocy społecznej.

Odpowiedzialność wójta/burmistrza/prezydenta za wykonywanie konkretnych przepisów - za zorganizowanie i prowadzenie placówek wsparcia dziennego, powoływanie rodzin wspierających i ich funkcjonowanie, za zatrudnienie asystenta rodziny, zagwarantowanie poradni punktów konsultacji i poradnictwa specjalistycznego, finansowanie usług opiekuńczych, za organizowanie grup wsparcia, grup samopomocowych. wójt/burmistrz/prezydent są odpowiedzialni za utrzymanie i prowadzeni placówek wsparcia dziennego (świetlic, ognisk, domów dziennego pobytu), prowadzenie takich placówek spoczywa najczęściej na organie samorządowym, ale może być zlecone organizacji społecznej. Zlecenie tego nie zwalnia od nadzoru organu wykonawczego nad taką placówką.

Różne formy wsparcia środowiskowego

Powiat - wyspecjalizowana pomoc, opia i wsparcie dla rodzin - instytucjonalna piecza zastępcza, wsparcie finansowe. Środki pochodzą zarówno z powiatu, jak i z budżetu centralnego. Ustawa gwarantuje samorządowi terytorialnemu dotacje celowe z budżetu państwa na dofinansowanie zadań własnych z zakresie wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej - do 50% wydatków. Są to środki za wykonywanie konkretnych działań. Powiat jako samodzielny podmiot:

1) sfera programowa - przygotowywanie i finansowanie programów wspierania rodzin i rodzin zastępczych, tworzenie warunków dla organizowania szkoleń dla rodzin zastępczych

2) podstawą do działania jest uchwalenie rocznego programu wspierania pieczy zastępczej w oparciu o bilans potrzeb i możliwości zaspokajania tych potrzeb. Polegają na ocenie, czy uda się pozyskać osoby do prowadzenia rodzin zastępczych

3) przyjmuje różne programy dla innych form opieki zastępczej nad dzieckiem, np. dla rodzin czasowo zajmujących się dzieckiem. W ramach tych programów musi zaplanować finansowanie placówek opiekuńczych, np. dożywianie, wpieranie wypoczynku dzieci z rodzin zagrożonych, wspieranie finansowe związane z uczęszczaniem dzieci do szkoły. Programy edukacyjne.

Zadania samorządu powiatowego - działania wielopłaszczyznowe, organizacja opieki instytucjonalnej, pomoc dla osób usamodzielniających się. Działania samorządu powiatowego - programy roczne i 3-letnie

Województwo - organy uchwałodawcze - opracowuje programy dotyczące wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej będące częścią strategii rozwoju województwa. Samorząd województwa tworzy te programy opierając się na programach niższego szczebla. Promuje osiągnięcia, i działania podejmowane np. w gminach. Samorząd województwa nie tworzy nic nowego, nie może nic narzucić gminom i powiatom. Własne zadania mają organy wykonawcze samorządu województwa:

1) promowanie interwencyjnych ośrodków preadaptacyjnych i regionalnych placówek opiekuńczo-terapeutycznych, tam gdzie potrzeba specjalistycznej pomocy, wykwalifikowanej kadry, tam tworzy się placówki opiekuńcze

2) organy wykonawcze zbierają informacje o funkcjonowaniu odpowiednich placówek z całego województwa i promują dobre praktyki i osiągnięcia

3) jest łącznikiem między ministerstwem a innymi jednostkami samorządu terytorialnego

Samorząd województwa jest odpowiedzialny za przygotowywane różnych sprawozdań na potrzeby organów stanowiących. Konkretne zadania w zakresie adopcji:

1) szkolenia rodziców adopcyjnych

2) badania dzieci przed adopcją

3) zbieranie dokumentacji

4) postępowanie sądowe

5) prowadzenie banku danych - informacjo o rodzicach

Instrumenty finansowe

Finansuje te zadania ze źródeł własnych, dotacji celowych z budżetu państwa oraz ze środków unijnych.

Polityka lokalna w zakresie opieki nad dzieckiem do lat 3

Wszystkie zadania są skupowane na szczeblu gminnym. W Polsce brakuje długofalowej polityki w sprawach społecznych. Początek lat 90. - likwidacja postsocjalistycznych żłobków i przedszkoli - Łódź liderem.

Podstawy prawne kształtowania się polityki społecznej w zakresie opieki nad dzieckiem do lat 3

Ustawa z 4.02.2011r. o opiece nad dzieckiem w wieku do lat 3 - ta ustawa przewiduje nowe formy opieki nad dzieckiem, ale i obowiązki samorządu gminnego w tym zakresie.

Ustawa reguluje:

1) zasady organizowania i funkcjonowania opieki nad dzieckiem

2) warunki świadczonych usług

3) zasady finansowania opieki

4) nadzór nad warunkami i jakością sprawowania usług

Formy opieki regulowane ustawą:

1) żłobek - forma opieki nad dzieckiem od ukończenia 20 tygodnia życia dziecka

2) kluby dziecięce - forma opieki nad dzieckiem w wieku od ukończenia przez dziecko 1 roku życia - forma przejściowa między żłobkiem a przedszkolem.

3) dzienny opiekun - osoba fizyczna zatrudniana przez gminę na podstawie umowy o świadczenie usług, sprawująca opiekę nad dziećmi w wieku od ukończenia 20 tygodnia życia

4) niania - opieka nad dziećmi powyżej 20 tygodnia życia (zatrudnianie niani nie jest objęte kontrolą gminy) - gmina organizuje kursy dla niań.

Zadania organów rządowych w zakresie organizowania opieki nad dziećmi

Minister właściwy do spraw rodziny:

1) monitoruje proces realizacji ustawy

2) upowszechnia informacje o formach opieki nad dzieckiem w wieku do lat 3

3) inspiruje badania, ekspertyzy i analizy dotyczące systemu opieki nad dzieckiem w wieku do lat 3, a także:

4) opracowuje resortowe oraz rządowe programy rozwoju instytucji opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 oraz finansowo wspiera te programy (opracowywanie i realizacja programów odbywa się we współpracy z wojewodą). Programy określają tryb i kryteria wyboru podmiotów korzystających z nich, w szczególności:

a) jakość lub zakres oferowanych usług

b) zapotrzebowanie na usługi świadczone przez te podmioty

c) minimalny okres funkcjonowania instytucji lub miejsc finansowanych z budżetu państwa

Podmioty korzystające z programów mogą otrzymywać dotacje celowe na dofinansowanie utworzenia lub funkcjonowania żłobków, klubów dziecięcych lub dziennych opiekunów do 80% kosztów realizacji zadania. Dotacji udziela wojewoda.

5) określa w drodze rozporządzenia wymagania lokalowe, sanitarne dotyczące żłobków i klubów dziecięcych

6) określa w drodze rozporządzenia wzór, terminy, sposób sporządzenia sprawozdań z wykonywania zadań przez gminy

7) określa w drodze rozporządzenia zakres programów, szkoleń, z uwzględnieniem specyfiki zadań opiekuńczych, wychowawczych i edukacyjnych żłobka

Wojewoda:

1) współuczestniczy w tworzeniu rządowych programów rozwoju instytucji opieki nad dzieckiem do lat 3

2) udziela dotacji i określa warunki jej udzielenia w umowie z podmiotem korzystającym z rządowych programów w zakresie tworzenia lub funkcjonowania żłobków, klubów dziecięcych lub dziennych opiekunów

Rada Ministrów składa corocznie Sejmowi i Senatowi w terminie do 30 września sprawozdanie z realizacji ustawy

Lokalna polityka w zakresie opieki nad dzieckiem do lat 3 - zadania organów samorządu terytorialnego:

1) organy samorządu gminnego

2) podmioty prywatne w ramach realizacji zasady subsydiarności

Rada gminy:

1) uwzględnianie potrzeb gminy w zakresie opieki nad dzieckiem do lat 3 i możliwości ich zaspokojenia w dokumencie obejmującym strategię rozwiązywania problemów społecznych gminy („Strategia rozwiązywania problemów społecznych gminy”)

2) podstawą do przygotowania części Strategii są: oceny rozwoju demograficznego gminy i wynikające z nich potrzeby w zakresie zagwarantowania opieki nad dziećmi do lat 3; zasoby kadrowe i lokalowe; prognoza w zakresie możliwości wykonania zadań przez samorząd, organizacje społeczne, podmioty gospodarcze

3) tworzenie warunków funkcjonowania gminnych jednostek opiekuńczych:

a) tworzenie gminnych żłobków i klubów dziecięcych w formie gminnych jednostek budżetowych - ustalenie statutu żłobka lub klubu dziecięcego powołanego przez gminę

b) tworzenie zespołów żłobków lub klubów dziecięcych w formie gminnych jednostek budżetowych

c) ustalanie wysokości opłat za wpis do rejestru żłobków i klubów dziecięcych

d) ustalenie w drodze uchwały zasad określania maksymalnej wysokości wynagrodzenia dziennego opiekuna

e) ustalenie w drodze uchwały wysokości opłat za pobyt dziecka w żłobku lub klubie dziecięcym utworzonym przez gminę albo u dziennego opiekuna

f) ustalenie w drodze uchwały maksymalnej wysokości opłaty za wyżywienie w gminnym żłobku lub u dziennego opiekuna

g) udostępnienie (lub wyposażenie) lokali dla dziennego opiekuna

h) określenie w drodze uchwały warunków częściowego lub całkowitego zwolnienia od ponoszenia opłat

4) pomoc poza gminnym jednostkom opiekuńczym:

a) określenie w drodze uchwały wysokość i zasady ustalenia dotacji celowej z budżetu gminy dla poza gminnych podmiotów prowadzących żłobek lub klub dziecięcy

5) wykonywanie funkcji nadzorczych nad wszystkimi jednostkami opiekuńczymi w gminie:

a) przyjmowanie planu nadzoru nad żłobkami i klubami dziecięcymi oraz dziennymi opiekunami

Zadania organu wykonawczego gminy (wójt, burmistrz, prezydent miasta):

1) prowadzenie rejestru żłobków i klubów dziecięcych

2) dokonywanie wpisów do rejestru na podstawie pisemnego wniosku o wpis do rejestru

3) kontrola dokumentów stanowiących podstawę wpisu do rejestru oraz wizytacja lokali w celu ustalenia, czy spełnione zostały warunki bezpieczeństwa i higieny niezbędne do prawidłowego wychowywania i opieki nad dziećmi - odmowa wpisu do rejestru w przypadku niespełnienia warunków wymaganych dla utworzenia i prowadzenia żłobka lub klubu dziecięcego bądź w przypadku prawomocnego orzeczenia zakazującego przedsiębiorcy działalności gospodarczej objętej wpisem.

4) wykreślenie z rejestru (na podstawie; wniosku podmiotu; nieusunięcia przez podmiot w wyznaczonym terminie nieprawidłowości w zakresie prowadzenia żłobka lub klubu dziecięcego stwierdzonych w wyniku nadzoru; przekazania we wniosku o wpis informacji niezgodnych ze stanem faktycznym)

5) dokonywanie zmian w rejestrze w wyniku zmiany w danych wskazanych we wniosku lub załączonych do wniosku dokumentach

6) zatrudnianie osoby fizycznej w charakterze dziennego opiekuna, w tym:

a) organizowanie otwartego konkursu ofert na stanowiska opiekunów dziennych

b) zlecanie wywiadu środowiskowego u kandydata na dziennego opiekuna w celu sprawdzenia spełniania przez niego warunków do zatrudnienia w charakterze dziennego opiekuna

c) zawieranie umowy ubezpieczenia dziennego od odpowiedzialności cywilnej oraz opłacanie i finansowanie składki za to ubezpieczenie

d) rozwiązywanie umów z opiekunami

e) udostępnianie lokali bądź wyposażenia lokali na potrzeby sprawowania opieki przez opiekuna dziennego

7) prowadzenie jawnego, publikowanego w BIP gminy wykazu dziennych opiekunów, z którymi została zawarta umowa

8) wykonywanie - na podstawie gminnego planu nadzoru - nadzoru nad instytucjami opiekuńczymi (żłobkami, klubami dziecięcymi, dziennymi opiekunami) w zakresie warunków i jakości świadczonej opieki, w przypadku informacji o nieprawidłowościach - prowadzenie czynności nadzorczych - także poza planem nadzoru

9) prowadzenie postępowania wyjaśniającego e przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w prowadzeniu placówki opiekuńczej (art. 57)

10) sporządzanie sprawozdań rzeczowo-finansowych z zakresu opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 i przekazywania ich wojewodzie w wersji elektronicznej

11) sporządzanie danych z rejestru oraz wykazu dziennych opiekunów ministrowi właściwemu do spraw rodziny za pośrednictwem systemu teleinformatycznego

Finansowanie w zlecanie zadań z zakresu opieki nad dzieckiem

Finansowanie zadań wykonywanych przez gminę:

1) z opłat za pobyt dziecka w wysokości ustalonej przez radę gminy w drodze uchwały (opłaty określone w drodze uchwały rady gminy mają pokrywać koszty wyżywienia dziecka w żłobku lub klubie dziecięcym). Gmina w ramach lokalnej polityki może w drodze uchwały określić warunki częściowego lub całkowitego zwolnienia od ponoszenia opłat

2) ze środków gminy

3) z dotacji celowej z budżetu państwa na dofinansowanie zadań własnych z zakresu organizacji opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 - do wysokości 50% kosztów realizacji zadania

4) z opłat za wpis do rejestru żłobków lub klubów dziecięcych (wysokość opłat ustala rada gminy w drodze uchwały - nie może być wyższa niż 50% minimalnego wynagrodzenia). Gmina jest zwolniona z opłat, opłaty stanowią dochód własny gminy

5) z dotacji celowych z budżetu państwa na dofinansowanie zadań własnych z zakresu opieki nad dziećmi niepełnosprawnymi lub wymagającymi szczególnej opieki - w wysokości do 70% kosztów realizacji zadania

Finansowanie opieki nad dziećmi do lat 3 prowadzonej przez inne podmioty niż gmina

1) z opłat za pobyt dziecka w placówce opiekuńczej

2) z dotacji celowej z budżetu gminy, przyznawanej na każde dziecko (dotacja dla dziecka, nie dla placówki)

Konkluzje:

1) w zakresie opieki nad dzieckiem w wieku do lat 3 lokalną politykę tworzą i wykonują wyłącznie organy samorządu lokalnego szczebla gminnego

2) organy centralne określają w drodze aktów wykonawczych do ustaw ogólne ramy i warunki organizowania opieki

Inne formy opieki nad dzieckiem, nie objęte lokalną polityką

Zasady zatrudniania „niani” - objęcie „niani” ubezpieczeniem społecznym (składka na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, wypadkowe oraz składka na ubezpieczenie zdrowotne)

Lokalna polityka społeczna w zakresie edukacji

Podstawy prawne polityki edukacyjnej

* Art. 70 Konstytucji: 1. Każdy ma prawo do nauki. Nauka do 18 roku życia jest obowiązkowa...

2. Nauka w szkołach publicznych jest bezpłatna...

3. Rodzice mają wolność wyboru dla swoich dzieci szkół innych niż publiczne. Obywatele i instytucje mają prawo zakładania szkół podstawowych, ponadpodstawowych i wyższych oraz zakładów wychowawczych...

4. Władze publiczne zapewniają obywatelom powszechny i równy dostęp do wykształcenia. W tym celu tworzą i wspierają systemy indywidualnej pomocy finansowej i organizacyjnej dla uczniów i studentów...

* ustawa z dn. 7.09.1991 o systemie oświaty

Zadania systemu oświaty

Zadaniami są m.in.:

1) realizacja prawa każdego obywatela RP do kształcenia się oraz prawa dzieci i młodzieży do wychowania, opieki, odpowiednich do wieku i osiągniętego rozwoju

2) wspomaganie przez szkołę wychowawczej roli rodziny

3) możliwość zakładania i prowadzenia szkół i placówek przez różne podmioty;

4) dostosowanie treści, metod i organizacji nauczania do możliwości psychofizycznych uczniów, a także możliwość korzystania z pomocy psychologiczno-pedagogicznej i specjalnych form pracy dydaktycznej

5) stworzenie możliwości pobierania nauki we wszystkich typach szkół przez dzieci i młodzież niepełnosprawną oraz niedostosowaną społecznie, zgodnie z indywidualnymi potrzebami rozwojowymi i edukacyjnymi oraz predyspozycjami

6) zagwarantowanie opieki nad uczniami niepełnosprawnymi przez umożliwianie realizowania zindywidualizowanego procesu kształcenia, form i programów nauczania oraz zajęć rewalidacyjnych

7) zapewnienie opieki nad uczniami szczególnie uzdolnionymi poprzez umożliwianie realizowania indywidualnych programów nauczania oraz ukończenia szkoły każdego typu w skróconym czasie

8) upowszechnianie dostępu do szkół, których ukończenie umożliwia dalsze kształcenie w szkołach wyższych

9) tworzenie możliwości uzupełniania przez osoby dorosłe wykształcenia ogólnego, zdobywania lub zmiany kwalifikacji zawodowych i specjalistycznych

10) zmniejszanie różnic w warunkach kształcenia, wychowania i opieki między poszczególnymi regionami kraju, a zwłaszcza ośrodkami wielkomiejskimi i wiejskimi

Organizacja systemu oświaty

System oświaty obejmuje:

1) przedszkola - w tym z oddziałami integracyjnymi, przedszkola specjalne oraz inne formy wychowania przedszkolnego

2) szkoły:

a) podstawowe - w tym m.in. specjalne, dwujęzyczne, z oddziałami integracyjnymi, sportowe

b) gimnazja - w tym m.in. specjalne, integracyjne, dwujęzyczne, z oddziałami integracyjnymi

c) ponadgimnazjalne

d) artystyczne

Poza systemem polityki lokalnej:

- placówki oświatowo-wychowawcze, w tym schroniska młodzieżowe

- placówki artystyczne

- poradnie psychologiczno-pedagogiczne

- młodzieżowe ośrodki wychowawcze, młodzieżowe ośrodki socjoterapii, ośrodki specjalne

- placówki zapewniające opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania

- zakłady kształcenia i placówki doskonalenia nauczycieli

- biblioteki pedagogiczne

- kolegia pracowników służb społecznych

Podział zadań w zakresie prowadzenia polityki oświatowej

1) Rada Ministrów - może przyjąć rządowy program (albo programy) mające na celu m.in. wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci i młodzieży

2) organy administracji centralnej (ministrowie wskazani w ustawie oświatowej) - m.in. zadania:

a) zakładanie i prowadzenie niektórych typów szkół (np. przy przedstawicielstwach dyplomatycznych), szkół eksperymentalnych, artystycznych, rolniczych

b) wydawanie przepisów wykonawczych do ustawy

c) ustalanie zasad przeprowadzania egzaminów państwowych (przygotowywanie pytań, zadań, testów, ustalanie zestawów) dla uczniów szkół wszystkich typów i egzaminów kwalifikacyjnych dla pedagogów

d) przygotowywanie programów nauczania

e) przygotowywanie programów doskonalenia nauczycieli

f) pełnienie nadzoru nad wykonywaniem zadań przez organy samorządu terytorialnego (za pośrednictwem organu wojewody - kuratora oświaty)

3) organy samorządu lokalnego

a) wykonywanie zadań z zakresu oświaty i wychowania

Jako podmioty wspierające i współpracujące:

a) podmioty prywatne prowadzące placówki oświatowe

b) organizacje pozarządowe - jako podmioty wspierające i współpracujące w zakresie oświaty i wychowania

Zadania organów lokalnych

Zadania własne gmin w zakresie oświaty

1) zakładanie i prowadzenie publicznych przedszkoli (w tym z oddziałami integracyjnymi), przedszkoli specjalnych oraz innych form wychowania przedszkolnego

2) zakładanie i prowadzenie szkół podstawowych oraz gimnazjów, w tym z oddziałami integracyjnymi

3) zakładanie i prowadzenie szkół artystycznych

4) zakładanie i prowadzenie szkół przy zakładach karnych, zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich

5) zakładanie i prowadzenie publicznych placówek doskonalenia nauczycieli, zakładów kształcenia nauczycieli i bibliotek pedagogicznych

6) zapewnienie warunków spełniania obowiązku szkolnego dzieci zamieszkałych na terenie gminy

7) kontrola spełniania obowiązku szkolnego przez dzieci zamieszkałe w obwodach szkół odpowiadających poziomowi ich edukacji (dyrektorzy publicznych szkół prowadzą ewidencję - organ wykonawczy przekazuje dyrektorom informacje o aktualnym stanie i zmianach w ilości dzieci i młodzieży w wieku 3-18lat)

8) ustalanie opłat za opiekę przedszkolną, bądź inną formę wychowania przedszkolnego w czasie przekraczającym czas bezpłatnego nauczania

9) ustalanie opłat za wyżywienie w przedszkolu

10) przyznawanie pomocy materialnej uczniom

11) przyznawanie stypendiów szkolnych

Zasady kształtowania polityki lokalnej w zakresie oświaty i wychowania na terenie gminy

I Ocena potrzeb w zakresie edukacji dokonywania przez organ wykonawczy - podstawą jest ocena liczby dzieci, wieku i odległości od szkół lub przedszkoli przy przyjęciu, że:

- droga dziecka 5-letniego do najbliższej placówki nie powinna przekraczać 3kmn - w innym przypadku gmina jest zobowiązana zapewnić bezpłatny transport i opiekę w czasie przewozu dziecka lub zwrot kosztów przejazdu dziecka i opiekuna środkami komunikacji publicznej

- zawsze: gmina jest zobowiązana zapewnić dzieciom niepełnosprawnym objętym wychowaniem przedszkolnym przewóz i bezpłatną opiekę do placówki

- droga ucznia do szkoły nie może przekraczać 3km - uczniowie klas I-IV, 4km - V i VI klas oraz klas gimnazjalnych, w przypadku przekroczenia tych odległości - gmina jest zobowiązana zapewnić bezpłatny transport i opiekę w czasie drogi

- zawsze gmina jest zobowiązana zapewnić bezpłatny transport i opiekę albo zwrot kosztów w przypadku przejazdu do szkoły dziecka niepełnosprawnego

Na podstawie oceny rada gminy:

1) ustala w formie uchwały sieć publicznych przedszkoli i oddziałów przedszkolnych

2) uzupełnia sieć publicznych placówek (przedszkoli, oddziałów przedszkolnych) o inne formy wychowania przedszkolnego

3) ustala w formie uchwały sieć publicznych szkół

4) ustala w formie uchwały granice obwodów publicznych szkół podstawowych i gimnazjów (z wyjątkiem szkół mających specjalny charakter)

5) podejmuje uchwałę w zakresie finansowania zadań własnych w zakresie oświaty:

a) ustala wysokość wydatków na cele oświatowe w roku budżetowym z uwzględnieniem wydatków na placówki zakładane i prowadzone przez gminę oraz placówki prowadzone przez ministrów

b) ustala wysokość dotacji na jednego ucznia w placówkach prowadzonych przez inne podmioty (dotacje z budżetu gminy)

c) ustala kwoty (części budżetu) z przeznaczeniem na stypendia szkolne (o charakterze socjalnym i motywacyjnym) oraz zasiłki szkolne

6) powołuje placówki oświatowe w drodze uchwały (akt powołania obejmuje m.in. ustalenie zasięgu terytorialnego, statutu organizacyjnego szkoły lub placówki publicznej, nazwę, typ placówki, organizację, zakres zadań nauczycieli, prawa i obowiązki uczniów)

7) likwiduje - w drodze uchwały - placówki oświatowe

8) podejmuje uchwałę w zakresie:

a) opłat za opiekę przedszkolną bądź inną formę wychowania przedszkolnego w czasie przekraczającym czas bezpłatnego nauczania

b) opłat za wyżywienie w przedszkolu

c) obniżenia opłat lub zwolnienia z opłat za pobyt w placówce opiekuńczej

9) uchwala regulamin udzielania pomocy materialnej o charakterze socjalnym dla uczniów zamieszkałych na terenie gminy (wysokość stypendiów, formy stypendiów, tryb i sposób udzielania stypendiów, tryb i sposób udzielania zasiłku szkolnego)

Zadania własne samorządu powiatowego:

1) zakładanie i prowadzenie szkół podstawowych specjalnych i gimnazjów specjalnych

2) zakładanie i prowadzenie szkół ponadgimnazjalnych, w tym z oddziałami integracyjnymi

3) zakładanie i prowadzenie szkół sportowych i mistrzostwa sportowego

4) zakładanie i prowadzenie szkół i placówek dla młodzieży nieprzystosowanej, z wyjątkiem placówek o znaczeniu regionalnym i ponadregionalnym

Tworzenie lokalnej polityki na szczeblu powiatu

1) uchwalanie przez radę powiatu sieci publicznych szkół ponadgimnazjalnych oraz szkół specjalistycznych (np. mistrzostwa sportowego)

2) powoływanie jednostek oświatowych (m.in. ustalanie zasięgu terytorialnego, statutu organizacyjnego szkoły lub placówki publicznej, nazwy, typowy placówki, organizację, zakres zadań nauczycieli, prawa i obowiązki uczniów)

3) uchwalanie budżetu na cele oświatowe

Inne uprawnienia samorządu terytorialnego niezależnie od szczebla działania:

1) zakładanie i prowadzenie przez gminy i powiaty szkół i placówek, których prowadzenie nie należy do ich zadań własnych, po zawarciu porozumienia z jednostką samorządu terytorialnego, dla której prowadzenie danej szkoły lub placówki jest zadaniem własnym, a w przypadku szkół artystycznych - po zawarciu porozumienia z ministrem kultury, analogiczne porozumienia mogą być zawarte z innymi ministrami właściwymi do prowadzenia szkół określonego rodzaju

2) zakładanie i prowadzenie publicznych placówek doskonalenia nauczycieli, zakładów kształcenia nauczycieli i bibliotek pedagogicznych

3) tworzenie regionalnych lub lokalnych programów wyrównywania szans edukacyjnych dzieci i młodzieży

4) powoływanie rady oświatowej działającej przy organie stanowiącym (gminy, powiatu) jako podmiotu:

a) badającego potrzeby oświatowe na obszarze działania jednostki samorządu oraz przygotowującego projekty w zakresie zaspokajania tych potrzeb

b) opiniującego projekt budżetu w części dotyczącej wydatków na oświatę

c) opiniującego projekt sieci publicznych szkół i placówek

d) opiniującego projekty prawa miejscowego wydawanych w sprawach oświaty

e) formułującego opinie i wnioski w sprawach dotyczących oświaty

Zlecanie wykonywania zadań przez samorząd innym podmiotom - zasada subsydiarności

jednostka samorządu terytorialnego będąca organem prowadzącym szkołę liczącą nie więcej niż 70 uczniów na podstawie uchwały organu stanowiącego (oraz po uzyskaniu pozytywnej opinii sprawującego nadzór pedagogiczny) może przekazać w drodze umowy osobie prawnej nie będącej jednostką samorządu terytorialnego lub osobie fizycznej prowadzenie takiej szkoły. Ustawa oświatowa określa zakres takiej umowy.

Jednostka samorządu terytorialnego jest obowiązana przejąć przekazaną placówkę lub szkołę, jeśli podmiot narusza ustawę lub warunki umowy

Zadania samorządu wojewódzkiego:

1) zakładanie i prowadzenie publicznych zakładów kształcenia i palcówek doskonalenia nauczycieli, bibliotek pedagogicznych

2) zakładanie i prowadzenie szkół i placówek gwarantujących opiekę nad uczniami niepełnosprawnymi, gwarantującymi realizowanie zindywidualizowanego procesu kształcenia, form, programów nauczania oraz zajęć rewalidacyjnych

3) zakładanie i prowadzenie kolegiów pracowników służb społecznych

Finansowanie lokalnej polityki oświatowej

1) finansowanie zadań własnych z budżetu jednostki samorządu terytorialnego

a) dotacja celowa z budżetu - dla gmin na dofinansowanie świadczeń pomocy materialnej o charakterze socjalnym, dla samorządów szczebla powiatowego - na stypendia

b) środki publiczne z budżetu państwa - na dofinansowanie programów regionalnych lub lokalnych, na wspieranie edukacji i wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci i młodzieży

Lokalna polityka społeczna w zakresie ochrony zdrowia

Podstawy prawne ochrony zdrowia

Art. 68 Konstytucji.1 Każdy ma prawo do ochrony zdrowia.

2. Obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Warunki i zakres udzielania świadczeń określa ustawa.

3. Władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku.

4. Władze publiczne są obowiązane do zwalczania chorób epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska.

Podstawy ustawowe:

1) ustawa z 27.08.2004 o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych

2) ustawa z 30.08.1991 o zakładach opieki zdrowotnej

Zakres regulacji ustawowej

Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych reguluje:

1) warunki udzielania i zakres świadczeń opieki zdrowotnej

2) zadania władz publicznych w zakresie zapewnienia równego dostępu do świadczeń

3) zakres uprawnień związanych z opieką zdrowotną

4) krąg podmiotów uprawnionych do świadczeń zdrowotnych

Zadania władz publicznych w zakresie zapewnienia równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej obejmują m.in.:

1) stworzenie warunków funkcjonowania systemu ochrony zdrowia

2) analizę i ocenę potrzeb zdrowotnych oraz czynników powodujących ich zmiany

3) promocję zdrowia i profilaktykę mającą na celu tworzenie warunków sprzyjających zdrowiu

4) finansowanie w trybie i na zasadach określonych ustawą

5) tworzenie programów zdrowotnych (dotyczących w szczególności ważnych zjawisk epidemiologicznych, istotnych problemów zdrowotnych dotyczących całej lub określonej grupy świadczeniobiorców przy istniejących możliwościach ich eliminowania bądź organizowania, wdrażania nowych procedur medycznych i przedsięwzięć profilaktycznych) - mogą być tworzone na szczeblu centralnym albo przez podmioty samorządu terytorialnego

Zadania organów rządowych

Minister Zdrowia m.in.:

1) opracowuje i finansuje programy zdrowia

2) nadzoruje wykonywanie programów zdrowotnych i ocenia ich efektywność

3) ocenia dostępność do świadczeń Polski zdrowotnej

4) kwalifikuje świadczenia Polski zdrowotnej jako świadczenia gwarantowane

5) wydaje przepisy wykonawcze do ustaw

Zadania wojewody

1) ocena zabezpieczenia opieki zdrowotnej na terenie województwa

2) ocena realizacji zadań z zakresu administracji rządowej (zleconych) realizowanych przez samorząd

3) przekazywanie ministrowi właściwemu ds. zdrowia rocznych informacji o zrealizowanych zadaniach

Tworzenie lokalnej polityki przez organy samorządowe

Zadania organów samorządu gminnego - Zadania własne:

1) przygotowywanie założeń polityki społecznej w gminie - opracowywanie i realizacja oraz ocena efektów programów zdrowotnych wynikających z rozpoznanych potrzeb zdrowotnych i stanu zdrowia mieszkańców gminy

2) przekazywanie powiatowi informacji o realizowanych programach zdrowotnych

3) powoływanie placówek (ogólnej) opieki zdrowotnej w ramach posiadanych kompetencji

4) podejmowanie innych działań wynikających z rozeznanych potrzeb zdrowotnych

5) prowadzenie lokalnej polityki społecznej w zakresie zwalczania uzależnień

6) prowadzenie lokalnej polityki społecznej w zakresie opieki zdrowotnej na rzecz dzieci

Uprawnienia rady gminy (uchwały):

1) uchwalanie polityki zdrowia (projekty wieloletnie opracowywane na podstawie diagnozy sektora zdrowia)

2) uchwalanie programów zdrowotnych (roczne, wieloletnie) z zakresu profilaktyki zdrowia

3) podejmowanie uchwał w zakresie tworzenia, przekształcania, likwidacji zakładów opieki zdrowotnej (powoływanie zakładów, nadawanie statutu, określanie statusu jako podmiotu gospodarki finansowej)

5) uchwalanie programów działania i organizowanie opieki zdrowotnej na rzecz dzieci w szkołach

6) finansowanie składki na ubezpieczenie zdrowotne na rzeczownik osób wskazanych w ustawie o pomocy społecznej (np. W ramach programu wychodzenia z bezdomności)

Odrębne uprawnienia w tzw. gminach "uzdrowiskowych", posiadających potwierdzone właściwości leczniczych naturalnych surowców leczniczych i właściwości leczniczych klimatu w formie świadectwa (na podstawie ustawy z 28.07.2005 o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach, obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz gminach uzdrowiskowych):

1) zadania ogólne wynikające z zakresu ochrony zdrowia

2) zadania szczególne:

- przygotowywanie tzw. operatu uzdrowiskowego

- przygotowywanie i- uchwalanie planu zagospodarowania przestrzennego z uwzględnieniem stref ochrony (w ciągu 2 lat od momentu uzyskania statusu podmiotu prowadzącego działalność uzdrowiskową

- uchwalanie przez radę gminy statutu uzdrowiska lub tzw. statutu obszaru ochrony uzdrowiskowej

- przygotowywanie i powiadamianie ministra właściwego ds. zdrowia potwierdzenia spełniania warunków uzdrowiska

- wykonywanie zadań w zakresie zachowania funkcji uzdrowiska (zwłaszcza gospodarka terenami, ochrona złóż surowców naturalnych uzdrowiska - w tym spełnianie wymagań natężenia hałasu, odprowadzania ścieków, gospodarki odpadami)

- przygotowywanie projektu i uchwalanie opłaty uzdrowiskowej

Finansowanie działalności gminy uzdrowiskowej:

1) środki z budżetu gminy

2) dotacje z budżetu państwa w wysokości równej wpływom z tytułu opłaty uzdrowiskowej w roku poprzedzającym "rok bazowy" w rozumieniu ustawy o dochodach jednostek samorządowych

Zadania zlecone:

1) wydawani decyzji w sprawie finansowania świadczeń leczniczych dla osób nie posiadających ubezpieczenia zdrowotnego - zadanie finansowane z budżetu państwa

Zadania własne samorządu powiatowego:

1) opracowywanie i realizacja oraz ocena efektów programów zdrowotnych wynikających z rozeznanych potrzeb zdrowotnych i stanu zdrowia mieszkańców powiatu - po konsultacjach z gminami

2) przekazywanie samorządowi wojewódzkiemu informacji o realizowanych na terenie powiatu programach zdrowotnych

3) inicjowanie, wspomaganie i monitorowanie działań na rzecz indywidualnej i zbiorowej odpowiedzialności za zdrowie

4) pobudzanie działań na rzecz indywidualnej i zbiorowej odpowiedzialności za zdrowie i na rzecz ochrony zdrowia (wspieranie inicjatyw społecznych)

5) podejmowanie innych działań wynikających z rozeznanych potrzeb zdrowotnych na obszarze powiatu

6) podejmowanie uchwał w sprawie lokalnych (powiatowych) programów i ich wykonywanie w wybranych ważnych społecznie sprawach

7) powoływanie jednostek organizacyjnych służących realizacji lokalnych programów (poradni, punktów informacyjnych)

Zadania własne samorządu województwa:

1) opracowywanie i realizacja oraz ocena efektów programów zdrowotnych wynikających z rozeznanych potrzeb zdrowotnych - po komunikacji z gminami i powiatami

2) przekazywanie wojewodzie informacji o realizowanych programach zdrowotnych

3) opracowywanie i wdrażanie innych programów (w ramach polityki lokalnej realizowanej na terenie województwa)

4) inicjowanie i promowanie programów w zakresie wzrostu efektywności, w tym restrukturyzacji w ochronie zdrowia

5) podejmowanie uchwał w zakresie:

- programów zdrowotnych o zasięgu wojewódzkim (np. Program zdrowotny dla województwa łódzkiego dotyczący lecenia depresji u dzieci z 2010r.)

- uchwały dotyczące powołania, przekształceń, likwidacji placówek lecznictwa ogólnego (szpitale wojewódzkie) lub specjalistycznego (np. szpitale psychiatryczne)

Lokalna polityka społeczna w zakresie zwalczania alkoholizmu

Podstawa prawna - ustawa z 26.10.1982r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Ustawa obejmuje także procedury leczenia osób uzależnionych od alkoholu. Zawiera preambułę, która mówi jakie są jej cele:

- zobowiązuje organy administracji rządowej, jednostki samorządu terytorialnego i inne podmioty do podejmowania działań zmierzających do ograniczana spożywania napojów alkoholowych, zmiany struktury ich spożywania. Organy administracji rządowej i samorządowej są zobowiązane do usuwania następstw nadużycia alkoholu, współpraca organizacjami społecznymi, związkami zawodowymi, związkami wyznaniowymi. Organy rządowe i samorządowe powinny także wspierać powstawanie takich organizacji

Zadania i instrumenty organów rządowych i samorządowych:

- tworzenie warunków sprzyjających realizacji potrzeb, których zaspokajanie motywuje do powstrzymania się od spożywania alkoholu, np. tworzenie klubów sportowych

- obowiązek prowadzenia działalności wychowawczej i informacyjnej o skutkach społecznych nadużywania alkoholu, odpowiedzialności karnej za przestępstwa popełnione pod wpływem alkoholu

- władze są odpowiedzialne za ustalenie odpowiedniego poziomu i struktury produkcji alkoholu w kraju

- celem i instrumentem ograniczania spożycia alkoholu jest ograniczanie jego dostępności - zakaz sprzedaży alkoholu nieletnim, zakaz sprzedaży w niektórych miejscach, zakaz reklamy alkoholu

- leczenie, rehabilitacja i reintegracja osób uzależnionych od alkoholu

- różnego rodzaju wspieranie przeciwdziałania przemocy w rodzinie

Narodowy Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych - ogólnopolski, wieloletni program przygotowywany przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej, zatwierdzany przez Radę Ministrów, stanowiący element polityki społeczno-gospodarczej. Na jego realizację przeznacza się corocznie co najmniej 1% z budżetu państwa.

Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych:

- projektowanie określonych działań

- zbieranie informacji potrzebnych do przeciwdziałania alkoholizmowi

- ocena na ile instrumenty sprawdzają się w praktyce

- wspiera organizacje społeczne i samorząd terytorialny przez system dotacji i funduszy

Samorząd terytorialny - głównie samorząd wojewódzki i gmina, powiat w małym zakresie

Na każdym szczeblu samorządu terytorialnego musi powstać dokument programowy: wojewódzki program profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, który jest częścią strategii polityki społecznej województwa. Wojewódzki program jest uchwalany przez sejmik województwa. Zadania sejmiku ograniczają się do uchwalenia wojewódzkiego programu i do przyjmowania budżetu województwa z uwzględnieniem wykonywania zadań wynikających z wojewódzkiego programu. Wojewódzki program jest oparty na materiałach zebranych oddolnie.

Organy wykonawcze:

Marszałek przygotowuje projekt wojewódzkiego programu w oparciu o obowiązkowo przekazywane przez niższe szczeble administracji terytorialnej informacje. Program jest realizowany przez Regionalne Centrum Polityki Społecznej.

Uprawnienia samorządu województwa

Marszałek i zarząd województwa mają konkretne kompetencje odnośnie kształtowania dostępności alkoholu. Marszałek jest uprawniony do wydawania, cofania zezwoleń na obrót hurtowy napojami alkoholowymi do 18%. Za te zezwolenia marszałek pobiera opłaty, które są kierowane na ściśle określone cele (profilaktykę, zwalczanie alkoholizmu). Realizacja wojewódzkiego programu - samorząd wojewódzki nie musi sam wykonywać tych zadań, może ale dając pieniądze, podzielić się tymi zadaniami z powiatem. Samorząd województwa jest odpowiedzialny za organizowanie placówek leczenia odwykowego we wszystkich konfiguracjach (np. tworzenie oddziałów przy zakładach psychiatrycznych, tworzenie ośrodków terapii uzależnień), mogą one być stacjonarne, całodobowe lub dzienne. Sejmik województwa podejmuje uchwałę o powołaniu takiej placówki, określa jej cele i zadania, strukturę organizacyjną, nadaje statut, określa źródła finansowania itp.

Powiat

Zadania wykonywanie przez starostę. Organy uchwałodawcze nie zostały wyposażone w żadne zadania. Starosta może wykonywać na podstawie porozumienia zadania przekazane z województwa. Może tworzyć placówki lecznicze o niższym zakresie, poradnie, mogą być placówki specjalistyczne.

Gmina

Ma zadania własne finansowane ze środków własnych, ale w tym zakresie może korzystać z dotacji np. z budżetu państwa.

1) zwiększanie dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzależnionych może być realizowane przez zakłady opieki zdrowotnej powoływane przez gminę, powoływać specjalne placówki, może to zadanie wykonywać przy pomocy organizacji społecznych

2) udzielanie rodzinom pomocy psychologicznej, prawnej, przed przemocą w rodzinie - instytucje pomocy społecznej

3) zobowiązany do podejmowania interwencji w przypadku naruszenia przepisów dotyczących wydawania napojów alkoholowych

4) wspieranie zatrudnienia wspieranego

Organ uchwałodawczy

Rada gminy uchwala corocznie program profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, który stanowi część gminnej strategii. Finansowany z dochodów za wydanie zezwoleń związanych ze sprzedażą napojów alkoholowych - zezwolenia na sprzedaż detaliczną - wpływy z tych opłat nie mogą być przeznaczone na inne cele. Gmina w drodze uchwały określa zasady użytkowania miejsc sprzedaży i zasady podawania alkoholu. Określa w drodze uchwały zasady usytuowania miejsc sprzedaży alkoholu - art. 14,15, może określić zasady użytkowania tych punktów, co do odległości od miejsc, które powinny być chronione. Określa się bardzo szczegółowo jaka powinna być liczba punktów sprzedaży alkoholu w danej miejscowości (powyżej 4,5% zawartości alkoholu).Cofanie zezwolenia za: naruszenie zasad sprzedaży alkoholu, stwierdzenie, że podmiot złamał zakazy podawania napojów alkoholowych w określonych miejscach lub w określonych sytuacjach. Złamanie przepisów grozi także nałożeniem grzywny w postępowaniu administracyjnym do 5tys.zł, zakaz reklamy - do 500tys. zł.

Zadania organów wykonawczych:

- organizowanie pozalekcyjnych programów opiekuńczo-wychowawczych

- wspomaganie działalności instytucji i organizacji pozarządowych zajmujących się rozwiązywaniem problemów alkoholowych

- powoływanie gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, zorganizowanie zaplecza finansowego i organizacyjnego funkcjonowania komisji

- wydaje i cofa zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych w miejscu i poza miejscem sprzedaży, pod warunkiem pozytywnej opinii gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych o zgodności lokalizacji miejsca sprzedaży z prawem. Cofa zezwolenie, jeśli w wyniku przeprowadzonej kontroli okaże się, że podmiot nie spełnia warunków określonych w zezwoleniu.

Przeciwdziałanie narkomanii

Podstawy prawne przeciwdziałania narkomanii:

1) ustawa z 29.07.2005 o przeciwdziałaniu narkomanii

2) rozporządzenie Rady Ministrów z 22.03.2011 w sprawie Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2011-2016

Cele i środki działania podmiotów publicznych w zakresie przeciwdziałania narkomanii:

1) działalność wychowawcza, edukacyjna, informacyjna, zapobiegawcza

2) leczenie, rehabilitacja i reintegracja osób uzależnionych

3) nadzór nad substancjami, których używanie może doprowadzić do narkomanii

4) zwalczanie niedozwolonego obrotu, wytwarzania, przetwarzania, przerobu i posiadania substancji, których używania może prowadzić do narkomanii

5) nadzór nad uprawami roślin zawierających substancje, których używanie może prowadzić do narkomanii

Podmioty realizujące zadania:

1) organy administracji rządowej

2) jednostki samorządu terytorialnego

3) inne podmioty wykonujące własne zadania i zadania zlecone (m.in. przedszkola, szkoły, szkoły wyższe, zakłady opieki zdrowotnej, inne podmioty działające w ochronie zdrowia, jednostki Wojska Polskiego, Policji, Straży Granicznej, organy celne, ośrodki pomocy społecznej)

Organizacja przeciwdziałania narkomanii

1) Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii - jako podmiotu odpowiedzialnego za podejmowanie działań w skali kraju

2) Rada ds. Przeciwdziałania Narkomanii przy Prezesie Rady Ministrów - organ opiniodawczo-doradczy złożony ze specjalistów

3) poszczególni ministrowie (m.in. ministerstwo ds. oświaty i wychowania, zdrowia, sprawiedliwości, spraw wewnętrznych, edukacji, obrony narodowej) w zakresie:

- tworzenie programów działania

- wydawanie przepisów wykonawczych do ustawy

- prowadzenie badań naukowych i zlecanie badań naukowych nad profilaktyką narkomanii

- wspieranie organizacji pozarządowych

- prowadzenia działalności zapobiegawczej w szczególności w środowiskach zagrożonych uzależnieniem

4) inne podmioty: ośrodki naukowe, Główny Inspektor Sanitarny, Państwowa Agencja ds. Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, NFZ, Centrum Monitorowania Jakości w Ochronie Zdrowia, Krajowe Centrum ds. AIDS)

Wytyczanie strategii krajowej, zadania organów administracji rządowej

1) zadania w zakresie planowania działań w ramach przeciwdziałania narkomanii (Krajowy Program Przeciwdziałania Narkomanii)

2) zadania w zakresie inicjowania działań zmierzających do ograniczania używania środków odurzających (działania edukacyjne), profilaktyka uzależnień

3) organizowanie systemu leczenia z narkomanii

4) wspieranie programu przywracania osób uzależnionych do społeczeństwa

5) inicjowanie, wspieranie i prowadzenie analiz oraz badań naukowych nad problematyką narkomanii, inicjowanie prac nad nowymi rozwiązaniami legislacyjnymi

6) opracowywanie standardów w zakresie profilaktyki uzależnień oraz leczenia i rehabilitacji osób uzależnionych

7) prowadzenie krajowego systemu informacji o narkotykach oraz monitorowanie działań na rzecz przeciwdziałania narkomanii

Lokalna polityka społeczna w zakresie przeciwdziałania narkomanii

Zadania jednostek samorządu terytorialnego - województwo, gmina

WOJEWÓDZTWO - Sejmik wojewódzki:

1) uchwala wojewódzki program przeciwdziałania narkomanii (aktualnie realizowany program w województwie łódzkim: Wojewódzki Program Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2011-2016 zgodny z celami Strategii Polityki Społecznej rządu na lata 2007-2013 w szczególności w zakresie przyjętych celów strategicznych)

2) zabezpiecza środki finansowe na realizację programu wojewódzkiego w budżecie województwa

3) podejmuje (po zasięgnięciu opinii ministra ds. zdrowia/rolnictwa) uchwałę o powierzchni przeznaczonej corocznie pod uprawy maku lub konopi włóknistych oraz o rejonizacji tych upraw, mając na względzie zagrożenie narkomanią, zapotrzebowanie na surowce pochodzące z tych upraw oraz tradycyjne uprawy maku i konopi włóknistych na danym terenie; lokalna polityka w tym zakresie uwzględnia także skalę zagrożenia uzależnieniami na terenie województwa

Wojewódzki Program określa:

1) cele strategiczne na czas realizacji Programu

2) cel główny programu (np ograniczenie używania substancji psychoaktywnych oraz rozwiązanie związanych z tym problemów społecznych i zdrowotnych)

3) cele, zadania i wskaźniki osiągania celów

4) wyznacza mierniki dla profilaktyki (zakres podmiotowy, zakres przedmiotowy)

5) określa zadania w zakresie leczenia, rehabilitacji i ograniczania szkód zdrowotnych

6) określa zasady współpracy z administracją rządową oraz organizacjami pozarządowymi

7) określa zasady kontrolowania zjawisk (we wskazanych środowiskach zagrożonych występowaniem problemów narkomanii) i ocen skuteczności podejmowanych działań

Organ wykonawczy samorządu województwa:

1) odpowiada za przygotowanie projektu Wojewódzkiego Programu, jego realizację i koordynację

2) sporządza raport z wykonania w danym roku Wojewódzkiego Programu i efekt jego realizacji i przedkłada sejmikowi województwa w terminie do 31 marca roku następującego po roku, którego dotyczył raport

3) sporządza informację z realizacji działań podejmowanych w danym roku

4) sporządza informację z realizacji działań podejmowanych w danym roku wynikających z Wojewódzkiego Programu i przesyła do Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii

5) udziela pomocy merytorycznej podmiotom realizującym zadania objęte Wojewódzkim Programem

6) współdziała z innymi organami administracji publicznej (organami rządowymi i samorządowymi), policją i innymi organami państwa w zakresie przeciwdziałania narkomanii

7) może powołać pełnomocnika ds. Przeciwdziałania narkomanii

8) powołuje i odwołuje eksperta wojewódzkiego są informacji o narkotykach i narkomanii, do którego zadań należy:

* zbieranie, gromadzenie, wymiana informacji i dokumentacji w zakresie przeciwdziałania narkomanii objętych badaniami statystycznymi statystyki publicznej oraz opracowywanie i przetwarzanie zebranych danych

* prowadzenie i inicjowanie badań dotyczących problemów narkotyków i narkomanii, opracowywanie i udostępniania wyników tych badań

* gromadzenie, przechowywanie i udostępnianie baz danych dotyczących narkotyków narkomanii

* formułowanie wniosków sprzyjających kształtowaniu adekwatnej do sytuacji strategii reagowania na problem narkomanii

* gromadzi i udostępnia publikacje na ten temat

Marszałek województwa (właściwy ze względu na położenie uprawy):

1) wydaje zezwolenie na działalność w zakresie skupu maku i konopi włóknistych

2) cofa zezwolenie w razie naruszenia warunków prowadzenia działalności

Zadania własne gminy:

1) zwiększenie dostępu pomocy terapeutycznej i rehabilitacji dla osób uzależnionych i osób zagrożonych uzależnieniem

2) udzielanie rodzinom pomocy psychospołecznej i prawnej także w ramach pomocy społecznej

3) prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej, edukacyjnej i szkoleniowej w zakresie rozwiązywania problemów narkomanii, w szczególności dla dzieci i młodzieży w tym: organizowanie zajęć sportowo-rekreacyjnych

4) wspomaganie instytucji i organizacji pozarządowych i osób fizycznych działających w zakresie rozwiązywania problemów narkomanii

5) pomoc społeczna osobom uzależnionym i rodzinom osób uzależnionych, pomoc w integracji ze środowiskiem

Rada gminy:

1) uchwala gminny/miejski program przeciwdziałania narkomanii (aktualnie w Łodzi realizowany jest Miejski Program Przeciwdziałania Narkomanii na rok 2013 uchwalony uchwałą rady miejskiej w 2012r.)

2) przeciwdziałanie narkomanii jest także elementem dokumentu „Polityka zdrowotna dla M. Łodzi 2020+” (uchwała z marca 2013r.) jako część Gminnego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie M. Łodzi

3) wydziela w budżecie samorządu gminnego środki na realizację Gminnego Programu

Organ wykonawczy gminy - wykonuje jako zadania własne:

1) przygotowuje projekt Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii

2) jest odpowiedzialny za realizację Gminnego Programu

3) sporządza raport z wykonania Gminnego Programu i przedstawia radzie gminy w terminie do 31 marca roku następującego po roku, którego dotyczył raport

4) sporządza informację z realizacji działań podejmowanych w danym roku a wynikającym z Gminnego Programu i przesyła do Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii

Jako zadania zlecone:

1) wydaje zezwolenia na uprawę maku lub konopi włóknistych bądź odmawia wydania zezwolenia jeśli wnioskodawca nie daje rękojmi należytego zabezpieczenia zbioru z tych upraw przed wykorzystaniem innym niż określone w ustawie (w szczególności nie dysponuje pomieszczeniem zabezpieczonym przed kradzieżą bądź był karany za wykroczenia opisane w ustawie)

2) cofa zezwolenie w razie naruszenia warunków jego wydania

3) prowadzi rejestr wydawanych zezwoleń

4) pełni nadzór nad uprawami maki lub konopi włóknistych i jest uprawniony do dokonywania czynności kontrolnych

5) jest uprawniony do wydania nakazu zniszczenia upraw poprzez zaoranie, przekopanie gruntu, zniszczenie w inny - skuteczny sposób - nakazowi można nadać rygor natychmiastowej wykonalności

Lokalna polityka społeczna w zakresie ochrony środowiska

Podstawy prawne ochrony środowiska:

1) Konstytucja RP - art. 74: 1. Władze publiczne prowadzą politykę zapewniającą bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom. 2. Ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych. 3. Każdy ma prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska. 4. Władze publiczne wspierają działania obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska.

2) ustawa z 27.04.2001r. Prawo ochrony środowiska. Ustawa określa:

- zasady ochrony środowiska oraz warunki korzystania z jego zasobów, z uwzględnieniem wymagań zrównoważonego rozwoju, a w szczególności:

- warunki ochrony zasobów środowiska

- warunki odprowadzania do środowiska substancji lub ścieków

- obowiązki organów administracji

- ustawa gwarantuje każdemu powszechne korzystanie ze środowiska, co obejmuje:

- korzystanie ze środowiska bez użycia instalacji w celu zaspokojenia potrzeb osobistych oraz gospodarstwa domowego, w tym wypoczynku i sportu obejmujące:

- prawo wprowadzania do środowiska substancji lub energii

- innych rodzajów powszechnego korzystania z wód

Korzystanie ze środowiska wykraczające poza ramy korzystania powszechnego, może być w drodze ustawy obwarowane obowiązkiem uzyskania pozwolenia, ustalającego w szczególności zakres i warunki tego korzystania, wydanego przez właściwy organ ochrony środowiska.

Podstawy prawne ochrony poszczególnych elementów środowiska:

- prawo łowieckie z 13.10.1995r.

- ustawa o ochronie zwierząt z 21.08.1997r.

- prawo wodne z 18.07.2001r.

- prawo o ochronie przyrody z 6.04.2004r.

Polityka państwa w zakresie ochrony środowiska

Instytucje ochrony środowiska:

1) Państwowa Rada Ochrony Środowiska

2) Komisje ds. ocen oddziaływania na środowisko

3) Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej)

4) organy administracji centralnej:

- minister właściwy ds. środowiska

- Rada Ministrów

Polityka ekologiczna państwa ma na celu stworzenie warunków niezbędnych do realizacji ochrony środowiska. Polityka ekologiczna państwa na podstawie aktualnego stanu środowiska określa w szczególności:

- cele ekologiczne

- priorytety ekologiczne

- poziomy celów długoterminowych

- rodzaj i harmonogram działań proekologicznych

- środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe

Politykę ekologiczną państwa uchwala Sejm na wniosek Rady Ministrów po konsultacjach w trybie art. 15 ustawy.

Obecnie obowiązujący dokument „Polityka ekologiczna państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016” uchwalony w 2009r. określa priorytety, nakłady na realizację. Rada Ministrów przedstawia Sejmowi co 4 lata raport z realizacji polityki ekologicznej.

Lokalna polityka społeczna w zakresie ochrony środowiska

Lokalna polityka społeczna prowadzona jest przez organy samorządu terytorialnego szczebla wojewódzkiego, powiatowego i gminnego na podstawie programów ochrony środowiska uchwalanych przez organy uchwałodawcze.

Organy wykonawcze samorządu terytorialnego przedstawiają co 2 lata organom uchwałodawczym raport z realizacji programów ochrony środowiska.

Obecnie realizowany w Łodzi „Program ochrony środowiska dla miasta Łodzi na lata 2011-2014 z perspektywą na lata 2015-2018” przyjęty uchwałą Rady Miejskiej 30.03.2011r. przygotowywany projekty „polityki komunalnej i ochrony środowiska Miasta Łodzi 2020+”

Lokalna polityka społeczna w zakresie ochrony środowiska - zagospodarowanie przestrzenne

Lokalna polityka społeczna w zakresie ochrony środowiska powinno być uwzględnione w zagospodarowaniu przestrzennym - strategii rozwoju województwa i gminy. Strategia rozwoju województwa i plany zagospodarowania przestrzennego województwa winny zawierać:

- rozwiązania niezbędne do zapobiegania powstawania zanieczyszczeń oraz przywracania środowiska do właściwego stanu

- warunki realizacji przedsięwzięć umożliwiających uzyskanie optymalnych efektów w zakresie ochrony środowiska

W studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego zapewnia się warunki utrzymania równowagi przyrodniczej i racjonalną gospodarkę zasobami środowiska, w szczególności przez:

- ustalanie racjonalnego wykorzystania powierzchni ziemi

- ustalanie racjonalnego gospodarowania gruntami

- ustalanie właściwej eksploatacji złóż kopalin

- uwzględnianie obszarów występowania złóż kopalin oraz obecnych i przyszłych potrzeb eksploatacji tych złóż

- zapewnienie kompleksowego rozwiązania problemów zabudowy miast i wsi, ze szczególnym uwzględnieniem gospodarki wodnej, odprowadzania ścieków, gospodarki odpadami, systemów transportowych i komunikacji publicznej oraz urządzania i kształtowania terenów zielonych.

- uwzględnienie konieczności ochrony wód, gleby, ziemi przed zanieczyszczeniem w związku z prowadzeniem gospodarki rolnej

- zapewnienie ochrony walorów krajobrazowych środowiska i warunków klimatycznych

- uwzględnianie potrzeb w ocenie zapobiegania ruchom masowym ziemi i ich skutkom

- uwzględnianie innych potrzeb w zakresie ochrony powietrza, wód, gleby, ziemi, ochrony przed hałasem, wibracjami, polami elektromagnetycznymi

W miejscowym (gminnym) palnie zagospodarowania przestrzennego oraz w decyzjach o warunkach zabudowy i zagospodarowaniu terenu uwzględnia się m.in.:

- ograniczenia wynikające z ustanowienia obszarów szczególnych (np. Parki Narodowe, Rezerwaty Przyrody, Parki Krajobrazowe)

- utworzenie obszarów ograniczonego użytkowania lub stref przemysłowych

- wyznaczenia obszarów ciszy

- ustalenia warunków korzystania z wód regionu wodnego oraz stref ochronnych ujęć wodnych

Zadania organów uchwałodawczych:

- przyjmowanie uchwał zawierających programy ochrony zasobów środowiska i poszczególnych jego elementów, publikowanych w wojewódzkich dziennikach urzędowych. Program obejmuje m.in.: ochronę powietrza, wody, ochronę przed hałasem.

Program ochrony powietrza przygotowywany jest w oparciu o oceny dokonywane w ramach państwowego monitoringu środowiska - na potrzeby odpowiedniego sposobu jakości powietrza wyodrębnia się strefy wg zasad określonych w przepisach (m.in. uwzględniające przekroczone poziomy dopuszczalne wskazanych substancji, planowanie poziomy docelowe wskazanych substancji w powietrzu). Program przygotowuje marszałek województwa uwzględniając działania, które mogą być podjęte w danym województwie (także na szczeblu powiatów) oraz środki finansowe, którymi dysponuje województwo. W przypadku przekroczenia dopuszczalnych dla danego województwa warunków - wojewoda jest odpowiedzialny za powiadomienie społeczeństwa oraz przekazanie informacji o obowiązujących ograniczeniach. Program uchwala sejmik województwa. Sejmik województwa w celu zapobiegania negatywnemu oddziaływaniu na środowisko lub na zabytki może w drodze uchwały określić dla terenu województwa lub jego części rodzaje lub ilość paliw dopuszczalnych do stosowania. Dotyczy to zarówno pojazdów jak i innych.

Ochrona wód. Politykę społeczną w zakresie ochrony wód prowadzą organy administracji rządowej. Organy samorządu terytorialnego przygotowują w ramach lokalnej polityki ekologicznej założenia gospodarki wodno-ściekowej na swoim terenie.

Organy wykonawcze samorządu terytorialnego w ramach lokalnej polityki wydaja tzw. pozwolenia wodno-prawne. Upoważnionymi są:

- organ wykonawczy gminy - do wydania pozwoleń na użytkowanie nie przekraczające zasięgu gminy, np. na użytkowanie kąpielisk

- organ wykonawczy powiatowy (starosta) w ramach upoważnienia do wykonywania zadań zleconych

- marszałek województwa m.in. do wydawania pozwoleń na szczególne korzystanie z wód, pozwoleń, jeżeli dotyczą korzystania z wód i wykorzystania urządzeń wodnych w sztucznych zbiornikach wodnych usytuowanych na wodach płynących będących przedsięwzięciem mogącym znacząco oddziaływać na środowisko:

- na wykonanie budowli przeciwpowodziowych

- na wprowadzenie do wód powierzchniowych substancji hamujących rozwój glonów

- na wydobywanie kamieni, żwiru, piasku oraz innych materiałów

- na wprowadzanie do urządzeń kanalizacyjnych ścieków przemysłowych zawierających substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska.

Ochrona przed hałasem

Samorząd województwa opracowuje i uchwala wojewódzki program ochrony środowiska przed hałasem

Samorząd powiatowy - rada powiatu

- Tworzy programy ochrony środowiska dla obszarów, w których poziom hałasu przekracza poziom dopuszczalny

- określa w drodze uchwały obszary ciche w aglomeracji lub obszary ciche poza aglomeracją, uwzględniając szczególne potrzeby ochrony przed hałasem, projekt uchwały wymaga uzgodnienia z właściwym miejscowo wójtem/burmistrzem/prezydentem miasta

- ogranicza lub zakazuje w drodze uchwały używania jednostek pływających lub niektórych ich rodzajów na określonych zbiornikach powierzchniowych, jeśli jest to konieczne

Starosta - jako organ wykonawczy

- sporządza tzw. mapy akustyczne (przekazywane zarządowi województwa i wyspecjalizowanym organom administracji rządowej)

Samorząd gminny

Rada gminy przy sporządzaniu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego wskazuje na zróżnicowanie terenów o różnych funkcjach oraz nowych zasadach zagospodarowania, uwzględniając dopuszczalne poziomy hałasu - dla obiektów mieszkalnych, szpitali, domów opieki i innych usytuowanych na terenach przeznaczonych do działalności produkcyjnej (składowanie, magazynowanie).

Lokalna polityka społeczna w zakresie utrzymania czystości, porządku i bezpieczeństwa

Podstawa prawna:

1) ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach - 13.09.1996r.

2) ustawa prawo o zgromadzeniach

3) ustawa o imprezach masowych

Polityka gmin w zakresie utrzymania czystości i porządku

1) tworzenie lokalnej polityki w zakresie utrzymania porządku i czystości w gminie

2) polityka w zakresie tworzenia warunków prowadzenia działalności obejmującej odbieranie odpadów komunalnych i zagospodarowania tych odpadów

3) polityka w zakresie udzielania zezwoleń podmiotom świadczącym usługi w zakresie utrzymania porządku i czystości. W tym zakresie gminy:

- tworzą warunki do wykonywania prac związanych z utrzymaniem czystości i porządku na terenie gminy lub zapewniają wykonanie tych prac przez tworzenie odpowiednich jednostek organizacyjnych

- zapewniają budowę, utrzymanie i eksploatację własnych lub wspólnych z innymi gminami (na podstawie porozumień międzygminnych): *regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych, * stacji zlewnych, w przypadku gdy podłączenie wszystkich nieruchomości do sieci kanalizacyjnej jest niemożliwe, * instalacji i urządzeń do zbierania, transportu i unieszkodliwiania zwłok zwierzęcych, * szaletów publicznych

- obejmują wszystkich właścicieli nieruchomości na terenie giny systemem gospodarowania odpadami komunalnymi

- nadzorują gospodarowanie odpadami, w tym realizację zadań powierzonych podmiotom odbierającym odpady

- ustanawiają selektywne zbieranie odpadów i tworzą punkty selektywnego zbierania odpadów

- zapewniają osiągnięcie odpowiednich poziomów recyklingu

- prowadzą działania edukacyjne i informacyjne w zakresie prawidłowego gospodarowania odpadami

- dokonują corocznej analizy stanu gospodarki odpadami komunalnymi

- zapobiegają zanieczyszczeniu ulic, placów i terenów otwartych poprzez zbieranie i usuwanie błota, śniegu i lodu oraz innych zanieczyszczeń

- utrzymuje czystość i porządek na przystankach komunikacyjnych (których właścicielem jest gmina)

- określają wymagania wobec osób utrzymujących zwierzęta domowe

- zapobiegają bezdomności zwierząt

- zapewniają zbieranie, transport i unieszkodliwianie zwłok bezdomnych zwierząt

- znakują obszary dotknięte lub zagrożone chorobą zakaźną zwierząt

- prowadzą ewidencję zbiorników bezodpływowych, przydomowych oczyszczalni ścieków, umów zawartych na odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości

- prowadzą inwestycje w zakresie budowy, utrzymania i eksploatacji i urządzeń do składowania oraz przetwarzania odpadów komunalnych

- dokonują wyboru (w drodze przetargu) podmiotów wykonujących w zadania w zakresie objętym ustawą

Rada gminy ustala:

- regulamin utrzymania czystości i porządku w gminie (obejmujący m.in. *zasady selektywnego zbierania odpadów komunalnych, uprzątania błota, śniegu i lodu, * mycia i naprawy pojazdów samochodowych poza myjniami i zakładami naprawczymi, * rodzaje i minimalną pojemność pojemników przeznaczonych na zbieranie odpadów, * częstotliwość i sposób pozbywania się odpadów i nieczystości ciekłych z nieruchomości oraz terenów przeznaczonych do użytku publicznego, * innych wymagań wynikających z wojewódzkiego planu gospodarki odpadami, * obowiązki osób utrzymujących zwierzęta domowe, * wymagania dotyczące utrzymywania zwierząt gospodarczych na terenach wyłączonych z produkcji rolnej, * wyznaczanie obszarów podlegających obowiązkowej deratyzacji i terminy jej przeprowadzania)

- gminne stawki opłat za korzystanie z usług w zakresie usuwania nieczystości z terenu posesji, uwzględniając selektywną zbiórkę odpadów

- sposoby dokumentowania wykonania obowiązków w zakresie utrzymania porządku przez właścicieli nieruchomości

- przejecie przez gminę obowiązków w zakresie pozbywania się nieczystości przez właścicieli nieruchomości

- opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi

- terminy, tryb i częstotliwość uiszczania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi

- wzór deklaracji o wysokości opłat oraz warunki i tryb składania deklaracji

- szczegółowy sposób i zakres świadczenia usług odbierania odpadów komunalnych oraz dodatkowych usług świadczonych przez gminę

- wymagania jakie są stawiane przez gminę przedsiębiorcy ubiegającemu się uzyskanie zezwolenia na wywóz śmieci bądź innych usług świadczonych przez gminę

Zadania organu wykonawczego gminy:

- wydawanie decyzji ustalającej obowiązek uiszczania opłat za odbieranie odpadów komunalnych (opróżnianie zbiorników bezodpływowych) wysokość opłat, terminy i sposób uiszczania opłat

- organizowanie przetargów (w tym określanie specyfikacji istotnych warunków zamówienia na odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości)

- zawieranie umów z podmiotami odbierającymi odpady

- kontrola i egzekucja obowiązku wnoszenia opłat za odbiór odpadów komunalnych (prawo do stosowania wszelkich środków w ramach postępowania egzekucyjnego w administracji)

- prowadzenie ewidencji udzielonych i cofniętych zezwoleń na prowadzenie działalności w zakresie opróżniania zbiorników, ochrony przed bezdomnymi zwierzętami, prowadzenia schronisk

- prowadzenie kontroli podmiotów, które uzyskały zezwolenie gminy na prowadzenie działalności w zakresie określonym umową

- sporządzanie rocznych sprawozdań dla marszałka województwa i wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska z działalności z realizacji zadań z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi

- kontrola przestrzegania przepisów ustawy

- nakładanie kar pieniężnych (500zł -50tys zł) w drodze decyzji administracyjnej za nieprzestrzeganie przepisów ustawy

Uprawnienia samorządu terytorialnego w zakresie kontroli zgromadzeń

Ustawa z 5.07.1990r. prawo o zgromadzeniach

Prawo do pokojowego zgromadzania się (zgromadzenie - zgrupowanie co najmniej 15 osób w celu wspólnych obrad lub w celu wspólnego wyrażenia stanowiska - art. 1 ust. 2)

Wolność zgromadzania się podlega ograniczeniom przewidzianym jedynie przez ustawy, niezbędnym do ochrony bezpieczeństwa państwowego lub porządku publicznego oraz ochrony zdrowia lub moralności publicznej albo praw i wolności innych osób, a także ochrony Pomników Zagłady w rozumieniu przepisów ustawy o ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów koncentracyjnych.

Kompetencje gminy jako zadania zlecone

Gmina właściwa ze względu na miejsce zgromadzenia:

- przyjmuje zawiadomienie o zgromadzeniu (nie później niż na 3 dni przed datą zgromadzenia i nie wcześniej niż na 30 dni przed datą zgromadzenia)

- wzywa organizatora zgromadzenia zgłoszonego później do dokonania zmiany czasu lub miejsca zgromadzenia albo trasy przejścia uczestników, jeżeli w tym samym czasie i miejscu lub na trasie przejścia zgromadzenia są tożsame lub pokrywają się

- zakazuje zgromadzenia, jeśli organizator zgromadzenia zgłoszonego później pomimo zezwolenia nie dokonał zmian

- zakazuje zgromadzenia, jeżeli jego cel lub odbycie sprzeciwiają się ustawie bądź naruszają przepisy ustaw karnych bądź, gdy odbycie zgromadzenia może zagrażać życiu lub zdrowiu ludzi lub mienia w znacznych rozmiarach (decyzja na piśmie w terminie 3 dni od dnia zawiadomienia, nie później niż 24 godziny przed datą zgromadzenia - procedura odwoławcza do wojewody)

Organ gminy może:

- rozwiązać zgromadzenie, jeżeli jego przebieg zagraża życiu lub zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych rozmiarach lub gdy narusza przepisy ustawy albo przepisy ustaw karnych, a nie uczyni tego przewodniczący zgromadzenia, rozwiązanie zgromadzenia następuje poprzez wydanie decyzji ustnej podlegającej natychmiastowej wykonalności poprzedzonej 3-krotnym ostrzeżeniem o możliwości jego rozwiązania (doręczenie decyzji w ciągu 72 godzin - stosowanie procedury odwoławczej)

Działania gminy w zakresie zapewnienia ogólnego bezpieczeństwa w związku z organizowanym zgromadzeniem:

- delegowanie na zgromadzenie przedstawicieli gminy (obowiązkowe jeżeli liczba uczestników jest większa niż 500, gdy istnieje niebezpieczeństwo naruszenia porządku publicznego w trakcie trwania zgromadzenia)

- zapewnienie ochrony policyjnej

- zawiadomienie właściwego komendanta policji i MSZ, w przypadku organizowania zgromadzenia w pobliżu siedzib przedstawicielstw dyplomatycznych i innych placówek korzystających z immunitetów i przywilejów dyplomatycznych

- zawiadomienie BOR, gdy zgromadzenie organizowane jest w pobliżu obiektów podlegających ochronie BOR

Rada gminy może określić miejsca, w których organizowanie zgromadzeń nie wymaga zawiadomienia

Bezpieczeństwo imprez masowych

Podstawa prawna - ustawa z 20.03.2009r. o bezpieczeństwie imprez masowych

Odpowiedzialność za dopuszczenie do imprezy i przebieg imprezy spoczywa na samorządzie terytorialnym szczebla gminnego.

Organ gminy:

1) wydaje zezwolenie na przeprowadzenie imprezy masowej (organizator występuje z wnioskiem, nie później niż 30 dni przed terminem imprezy), przed wydaniem zezwolenia może zażądać dodatkowych dokumentów, w tym- poświadczających zawarcie umowy ubezpieczenia, pisemnej zgody na przeprowadzenie imprezy wydanej przez Kierownika Lasów Państwowych, parku narodowego lub krajobrazowego, jeżeli miejscem imprezy byłby teren podlegający tym jednostkom.

Zezwolenie wydane przez organ samorządu może określać imprezę jako „imprezę masową podwyższonego ryzyka” gdy informacja o przewidywanych zagrożeniach bezpieczeństwa i porządku publicznego, wskazana została we wniosku o zezwolenie, wynika to z opinii komendanta

2) odmawia wydania zezwolenia w przypadku nie złożenia wymaganych opinii bądź niespełnienia obowiązków i wymogów warunkujących organizowanie imprezy masowej

3) wydaje zezwolenie na imprezy organizowane cyklicznie na wskazaną przez organizatora liczbę imprez lub ich przeprowadzanie w ciągu roku, jeżeli przeprowadzane są przez tego samego organizatora w tych samych obiektach co najmniej 2 razy do roku

4) może kontrolować przebieg imprezy masowej

5) kontroluje zgodność przebiegu imprezy masowej podwyższonego ryzyka z warunkami określonymi w zezwoleniu

6) w ramach kontroli może:

- korzystać z sił i środków zespołów ratownictwa medycznego i państwowego inspektora sanitarnego

- żądać informacji, dokumentów i danych niezbędnych do wykonania kontroli

- wchodzić na teren odbywania imprezy masowej i przeprowadzać kontrolę

- żądać od organizatora udzielenia informacji ustnej i pisemnej w zakresie przeprowadzanej kontroli

7) wydaje decyzję o przerwaniu imprezy masowej w przypadku stwierdzenia niespełnienia warunków określonych w zezwoleniu

8) wydaje decyzję o zakazie prowadzenia imprezy masowej, jeżeli po wydaniu zezwolenia stwierdzi, że zostały naruszone warunki bezpieczeństwa dające podstawę do wydania zezwolenia

Organem odwoławczym od decyzji organów samorządu terytorialnego jest wojewoda, któremu przysługują także niektóre uprawnienia, które w normalnym trybie przysługują organom samorządu gminnego. Odwołania od decyzji wojewody do sądu administracyjnego.

Lokalna polityka społeczna w zakresie zwalczania bezrobocia Podstawy prawne zwalczania bezrobocia

1) Konstytucja - art. 67: 1. Obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego. Zakres i formy zabezpieczenia społecznego określa ustawa. 2. Obywatel pozostający bez pracy nie z własnej woli i nie mający innych środków utrzymania ma prawo do zabezpieczenia społecznego, którego zakres i formy określa ustawa.

2) ustawa z 20.04.2004r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy

Zadania państwa w zakresie zwalczania bezrobocia. Ustawa:-

- określa zadania państwa w zakresie promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia oraz aktywizacji zawodowej

- zasady prowadzenia polityki państwa w zakresie promocji zatrudnienia

- prawa i obowiązki osób bezrobotnych

- uprawnienia pracodawców

Podmioty państwowe odpowiedzialne za politykę zatrudniania:

1) Rada Ministrów - Krajowy Plan Działania na Rzecz Zatrudnienia zawierający zasady realizacji Europejskiej Strategii Zatrudnienia określający:

- cele, warunki zgodne z priorytetami polityki państwa w dziedzinie rynku pracy

- przewidywaną wysokość środków finansowych, w tym z Funduszu Pracy oraz Budżetu Państwa

- wskaźniki efektywności Krajowego Planu Działania

2) Minister właściwy ds. pracy m.in.:

- przygotowuje i koordynuje realizację KPD

- koordynuje publiczne służby zatrudnienia

- realizuje zadania wynikające z funkcji dysponenta Funduszu Pracy

- sporządza i przedkłada Radzie Ministrów okresowe sprawozdania

- planuje i realizuje we współpracy z ministrem właściwym ds. rozwoju regionalnego zadania w zakresie promocji zatrudnienia

- prowadzi badania i analizy rynku pracy

- tworzy i koordynuje programy pilotażowe

- realizuje zadania z zakresu koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego w UE

Krajowa Rada Zatrudnienia

Organ na szczeblu centralnym złożony z przedstawicieli związków zawodowych, organizacji pracodawców, rządu, ekspertów. Krajowa Rada Zatrudnienia zajmuje się problemami dotyczącymi polityki zatrudnienia (przygotowywaniem analiz, programów, propozycji, nie tylko na potrzeby ministra pracy, ale także Rady Ministrów). KRZ jest konsultantem w przypadku przyjmowania przez parlament rozwiązań prawnych.

Kształtowanie polityki zatrudnienia. Instytucje rynku pracy:

1) publiczne służby zatrudnienia - organy zatrudnienia, powiatowe i wojewódzkie urzędy pracy, urząd obsługujący ministra pracy, urzędy gminy

2) Ochotnicze Hufce Pracy - są państwowe jednostki wyspecjalizowane w działaniach na rzecz młodzieży, w szczególności młodzieży zagrożonej wykluczeniem społecznym, oraz bezrobotnych do 25 roku życia.

3) agencje zatrudnienia - podmioty wpisane do rejestru podmiotów prowadzących agencje zatrudnienia, świadczące usługi w zakresie pośrednictwa pracy, pośrednictwa do pracy za granicą u pracodawców zagranicznych, poradnictwa zawodowego, doradztwa personalnego lub pracy tymczasowej.

4) instytucje szkoleniowe - publiczne i niepubliczne podmioty prowadzące na podstawie odrębnych przepisów edukację pozaszkolną

5) instytucje dialogu społecznego:

* związki zawodowe lub organizacje związków zawodowych,

* organizacje pracodawców,

* organizacje bezrobotnych,

* organizacje pozarządowe

Mające wśród zadań statutowych realizację w zakresie promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia oraz aktywizację zawodową

6) instytucje partnerstwa lokalnego - grupa instytucji realizujących na podstawie umowy przedsięwzięcia i projekty na rzecz rynku pracy

Obowiązki organów samorządowych

Samorząd wojewódzki:

- opiniuje strategię rozwoju województwa oraz strategię wojewódzką w zakresie polityki społecznej (na podstawie KPD)

- opracowuje coroczny regionalny plan działania na rzecz zatrudnienia określając priorytetowe grupy bezrobotnych i innych osób wymagających wsparcia (w oparciu o opinię powiatowych jednostek samorządu terytorialnego oraz partnerów społecznych)

- określa i koordynuje regionalną politykę rynku pracy i rozwoju zasobów ludzkich w odniesieniu do krajowej polityki rynku pracy (przygotowanie i realizacja regionalnego planu działania)

- dzieli posiadane środki Funduszu Pracy z uwzględnieniem kierunków i priorytetów określonych w regionalnym planie działania na rzecz zatrudnienia, za rzecz promocji zatrudnienia, rozwoju zasobów ludzkich i aktywizacji zawodowej

- opracowuje analizy rynku pracy i popyt na pracę, w tym prowadzi monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych

- współdziała z wojewódzką radą zatrudnienia

- programuje i wykonuje zadania realizowane przy współfinansowaniu Europejskiego Funduszu Społecznego

- koordynuje na terenie województwa realizuje programów aktywizacji zawodowej finansowanych z rezerw Funduszu Pracy

- inicjuje i realizuje programy pilotażowe

- realizuje zadania związane z międzynarodowym przepływem pracowników

- organizuje i koordynuje oraz prowadzi usługi pośrednictwa zawodowego i informacji zawodowej

- opracowuje, gromadzi, aktualizuje i upowszechnia informacje zawodowe na terenie województwa

- współpracuje z PUP w zakresie organizacji szkoleń, przygotowania zawodowego dorosłych i staży, m.in. poprzez badanie popytu na kwalifikacje i umiejętności zawodowe na wojewódzkim rynku pracy, wspieranie metodyczne działań PUP, prowadzenie dialogu społecznego w zakresie polityki zatrudnienia

- popularyzacja idei uczenia się przez całe życie i upowszechnianie dobrych praktyk w zakresie organizacji szkoleń, przygotowania zawodowego dorosłych i staży;

- organizuje, prowadzi i finansuje szkolenia pracowników w wojewódzkich i powiatowych urzędach pracy

Marszałek województwa:

- składa wniosek o środki z rezerwy Funduszu Pracy na realizację projektu pilotażowego

- wydaje decyzje w sprawach należących do samorządu wojewódzkiego dotyczących rynku pracy (np. w zakresie wydawania certyfikatów o dokonaniu wpisu do rejestru agencji bądź o odmowie takiego wpisu)

Samorząd powiatowy:

- dysponuje środkami finansowymi z Funduszu Pracy z uwzględnieniem potrzeb rynku pracy

- opracowuje i realizuje programy promocji zatrudnienia oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy i stanowiącego część państwowej strategii rozwiązywania problemów społecznych

- pozyskuje o gospodaruje środkami finansowymi na realizację zadań z zakresie aktywizacji lokalnego rynku pracy

- udziela informacji o możliwościach i zakresie pomocy określonej w ustawie

- udziela pomocy bezrobotnym i poszukującym pracy w znalezieniu pracy przez pośrednictwo pracy, poradnictwo zawodowe i informację zawodową

- udziela pomocy pracodawcom w pozyskiwaniu pracowników

- rejestruje bezrobotnych i poszukujących pracy

- inicjuje, organizuje i finansuje usługi i instrumenty rynku pracy

- inicjuje i wspiera metodycznie tworzenie klubów pracy działających w innych niż PUP instytucjach i organizacjach

- inicjuje, organizuje i finansuje szkolenia i przygotowanie zawodowe dorosłych

- inicjuje i realizuje przedsięwzięcia mające na celu rozwiązane lub złagodzenie problemów związanych z planowanymi zwolnieniami grup pracowników z przyczyn leżących po stronie zakładów pracy

- współpracuje z gminami w zakresie upowszechniania ofert pracy, upowszechniania informacji o usługach pośrednictwa pracy, poradnictwa zawodowego, szkoleniach

- organizuje i realizuje programy specjalne

- inicjuje i realizuje programy pilotażowe

- organizuje centra aktywizacji zawodowej, współdziała z samorządem gminnym

Starosta:

- wnioskuje o środki z rezerwy dysponenta Funduszu Pracy na programy pilotażowe

- wykonuje zadania zlecone w zakresie rejestracji i wykreślenia z rejestru osób bezrobotnych

- udziela świadczeń przysługujących osobie bezrobotnej (np. dodatku aktywizującego, stypendium w okresie trwania szkolenia)

- udziela świadczeń fakultatywnych osobom bezrobotnym i poszukującym pracy zgodnie z założeniami lokalnej polityki w zakresie przeciwdziałania bezrobociu:

- zwrotu kosztów z tytułu przejazdu na szkolenia

- zwrotu kosztów przejazdu z miejsca zamieszkania do miejsca zatrudniania (stażu, przygotowania zawodowego) i powrotu do miejsca zamieszkania przez okres 12 miesięcy (gdy jest to osoba skierowana przez PUP i otrzymuje wynagrodzenie nie wyższe niż 200% wynagrodzenia minimalnego)

- zwrotu kosztów przejazdu na egzamin potwierdzający uzyskanie kwalifikacji

- częściowego sfinansowania z Funduszu Pracy kosztów szkolenia

- koszty przejazdu na badania lekarskie lub psychologiczne

- udzielić jednorazowo środki na podjęcie działalności gospodarczej, w tym na pokrycie kosztów pomocy prawnej, konsultacji, doradztwa w wysokości określonej umową, nie wyższej niż 6-krotność wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, bądź wkładu do spółdzielni socjalnej w wysokości nie przekraczającej 4-krotności przeciętnego wynagrodzenia (3-krotnosci przeciętnego wynagrodzenia w przypadku przystąpienia do spółdzielni socjalnej).

- sfinansować przejazd na targi pracy i giełdy pracy

Współdziałanie z partnerami społecznymi

Polityka lokalna opiera się na dialogu i współpracy z partnerami społecznymi w szczególności w ramach:

- działalności rad zatrudniania

- partnerstwa lokalnego

- uzupełniania i rozszerzania oferty usług publicznych służb zatrudniania oraz partnerów społecznych i agencji zatrudniania

Organy samorządu gminy wykonywanie zadań mogą zlecić realizację usług rynku pracy innym jednostkom samorządu terytorialnego, organizacjom pozarządowym, statutowo zajmującym się problematyką rynku pracy, związkom zawodowym, organizacjom pracodawców, instytucjom szkoleniowym, agencjom zatrudniania, centrum integracji społecznej (po przeprowadzeniu otwartego konkursu ofert)

Podmioty samorządu nie mogą zlecić:

- spraw podlegających rozstrzygnięciu w drodze decyzji administracyjnej

- wydatkowania i gospodarowania środkami Funduszu Pracy

Polityka społeczna w zakresie aktywizacji zawodowej i pomocy socjalnej osobom niepełnosprawnym

Podstawy prawne działań na rzecz osób niepełnosprawnych

Przepisy prawa międzynarodowego:

*Europejska Karta Socjalna

* Konwencja ONZ o prawach osób niepełnosprawnych ( z 13.12.2006r.)

Przepisy wspólnotowe: Karta Praw Podstawowych UE

Prawo krajowe:

* Konstytucja Art. 67. 1. Obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo…

Art. 68. 1. Każdy ma prawo do ochrony zdrowia.… 3. Władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej…osobom niepełnosprawnym…

Art. 69. Osobom niepełnosprawnym władze publiczne udzielają, zgodnie z ustawą, pomocy w zabezpieczaniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji społecznej.

* Ustawa o pomocy społecznej

* ustawa z dn. 27.08.1997r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych

Świadczenia z ustawy o rehabilitacji…

Ustawa dotyczy osób, których niepełnosprawność została potwierdzona orzeczeniem o:

1) o zakwalifikowaniu przez organy orzekające do jednego z trzech stopni niepełnosprawności określonych w art. 3 lub

2) o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy na podstawie odrębnych przepisów, lub

3) o niepełnosprawności, wydanym przed ukończeniem 16 roku życia

Ustawa ustala 3 stopnie niepełnosprawności dla celów określonych ustawą: znaczny, umiarkowany, lekki.

Do znacznego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagającą, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji.

Do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagającą czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych.

Do lekkiego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę o naruszonej sprawności organizmu, powodującej w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy, w porównaniu do zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną, lub mająca ograniczenia w pełnieniu ról społecznych dające się kompensować przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne

Ustawa określa zasady i formy rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych.

Rehabilitacja osób niepełnosprawnych oznacza zespół działań, w szczególności organizacyjnych, leczniczych, psychologicznych, technicznych, szkoleniowych, edukacyjnych i społecznych, zmierzających do osiągnięcia, przy aktywnym uczestnictwie tych osób, możliwie najwyższego poziomu ich funkcjonowania, jakości życia i integracji społecznej.

Rehabilitacja zawodowa ma na celu ułatwienie osobie niepełnosprawnej uzyskania i utrzymania odpowiedniego zatrudnienia i awansu zawodowego przez umożliwienie jej korzystania z poradnictwa zawodowego, szkolenia zawodowego i pośrednictwa pracy. Do realizacji celu niezbędne jest:

1) dokonanie oceny zdolności do pracy, w szczególności przez: (badania lekarskie, psychologiczne, ustalenie kwalifikacji, doświadczeń zawodowych, uzdolnień i zainteresowań)

2) prowadzenie poradnictwa zawodowego

3) przygotowanie zawodowe

4) dobór odpowiedniego miejsca pracy i jego wyposażenie;

5) określenie środków technicznych umożliwiających lub ułatwiających wykonywanie pracy, a w razie potrzeby - przedmiotów ortopedycznych, środków pomocniczych, sprzętu rehabilitacyjnego itp.

Rehabilitacja społeczna ma na celu umożliwianie osobom niepełnosprawnym uczestnictwa w życiu społecznym. Rehabilitacja społeczna realizowana jest przede wszystkim przez:

1) wyrabianie zaradności osobistej i pobudzanie aktywności społecznej osoby niepełnosprawnej;

2) wyrabianie umiejętności samodzielnego wypełniania ról społecznych;

3) likwidację barier, w szczególności architektonicznych, urbanistycznych, transportowych, technicznych, w komunikowaniu się i dostępie do informacji;

4) kształtowanie w społeczeństwie właściwych postaw i zachowań sprzyjających integracji z osobami niepełnosprawnymi.

Organizacja służb działających na rzecz osób niepełnosprawnych

Organy rządowe

1) Pełnomocnik ds. Osób Niepełnosprawnych (o randze sekretarza stanu w MpiPS). Zadania:

- koordynacja realizacji zadań wynikających z ustawy (w tym: żądanie od podmiotów informacji, dokumentów i sprawozdań okresowych dotyczących realizacji zadań określonych w ustawie, organizowanie konferencji i szkoleń, udzielanie informacji w zakresie rehabilitacji zawodowej i społecznej, realizacji zadań wynikających z programów rządowych, realizacja działań zmierzających do ograniczenia skutków niepełnosprawności i barier, utrudniających osobom niepełnosprawnym funkcjonowanie w społeczeństwie)

- inicjowanie lub przeprowadzanie kontroli realizacji zadań wynikających z ustawy (działań na rzecz realizacji zadań określonych w ustawie, działań na rzecz osób niepełnosprawnych, spełniania przez pracodawców warunków tworzenia i funkcjonowania zakładów zatrudniających osoby niepełnosprawne)

- opracowywanie oraz opiniowanie projektów aktów dotyczących osób niepełnosprawnych;

- opracowywanie projektów programów rządowych w sprawach osób niepełnosprawnych;

- opracowywanie projektu planu finansowego PFRON

- inicjowanie działań zmierzających do ograniczenia skutków niepełnosprawności i barier utrudniających osobom niepełnosprawnym funkcjonowanie w społeczeństwie;

- współpraca z organizacjami pozarządowymi i fundacjami działającymi na rzecz osób niepełnosprawnych

- dokonywanie wyboru przedsięwzięć do finansowania z PFRON

- podejmowanie decyzji w zakresie odraczania terminu spłat i umarzania pożyczek

- opracowywanie programów służących rehabilitacji społecznej i zawodowej adresowanych do osób niepełnosprawnych oraz ich rodzin

- sprawowanie kontroli nad wykorzystaniem środków

2) Krajowa Rada Konsultacyjna ds. Osób Niepełnosprawnych - jest organem doradczym Pełnomocnika stanowiącym forum współdziałania, na rzecz osób niepełnosprawnych, organów administracji rządowej, samorządu terytorialnego oraz organizacji pozarządowych. Zadania komisji:

- przedstawianie Pełnomocnikowi propozycji przedsięwzięć zmierzających do integracji osób niepełnosprawnych

- propozycje rozwiązań prawnych mających na celu zaspokojenie potrzeb osób niepełnosprawnych

- opiniowanie dokumentów przedstawianych Radzie, w tym do projektów rozwiązań mających lub mogących mieć wpływ na sytuację osób niepełnosprawnych

- opiniowanie programów wydanych na rzecz osób niepełnosprawnych

- sygnalizowanie odpowiednim organom potrzeby wydania lub zmiany przepisów dotyczących sytuacji osób niepełnosprawnych

Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) - jest państwowym funduszem celowym, którego dysponentem jest MpiPS. PFRON jest tworzony z: * wpłat pracodawców, dotacji z budżetu państwa oraz innych dotacji i subwencji; * spadków zapisów i darowizn; * dobrowolnych wpłat pracodawców; * dochodów z oprocentowania pożyczek oraz wolnych środków przekazanych w zarządzanie; * spłat pożyczek; * dywidend; * odsetek od środków; innych wpłat.

Środki PFRON przeznaczane są na:

- realizację zadań z zakresu rehabilitacji zawodowej i społecznej niepełnosprawnych przez organizacje pozarządowe

- realizację działań wyrównujących różnice między regionami, w szczególności w jednostkach samorządu terytorialnego

- wspieranie programów realizowanych ze środków UE

- dofinansowanie programów rządowych

- finansowanie programów służących rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych

- zrekompensowanie gminom dochodów utraconych na skutek zastosowania zwolnień podatkowych

Zadania samorządu terytorialnego.

Zadania podzielone pomiędzy samorząd wojewódzki i powiatowy. Odrębne zadania gmin w zakresie wspierania niepełnosprawnych.

Samorząd wojewódzki:

- opracowanie i realizacja wojewódzkich programów dotyczących wyrównywania szans osób niepełnosprawnych i przeciwdziałania ich wykluczeniu (dla województwa łódzkiego: „Wojewódzki program wyrównywania szans osób niepełnosprawnych i przeciwdziałania ich wykluczeniu społecznemu oraz pomocy w zatrudnianiu osób niepełnosprawnych na lata 2014-2020”)

- opracowywanie i przedstawianie Pełnomocnikowi informacji o prowadzonej działalności

- dofinansowanie robót budowlanych dotyczących obiektów służących osobom niepełnosprawnym

- dofinansowanie kosztów tworzenia i działania zakładów aktywności zawodowej

- współpraca z organami rządowymi, samorządu terytorialnego i organizacjami społecznymi

- opiniuje wnioski o wpis do rejestru zakładów pracy chronionej

W ramach wykonywania zadań polityka lokalna województwa obejmuje wybór celów strategicznych realizowanych w województwie (np. tworzenie warunków umożliwiających osobom niepełnosprawnym równoprawny udział we wszystkich sferach życia) realizowanych przez cele operacyjne (np. „podniesienie świadomości społeczeństwa na temat osób niepełnosprawnych, ich praw, potrzeb i możliwości”, czy „ tworzenie instrumentów profilaktycznych oraz doskonalenia kompleksowego wsparcia medycznego”). Dla przykładu cel „Podniesienie.…” realizowany jest za pomocą np. rozpowszechniania informacji na temat dostępnych programów i form wsparcia dla osób niepełnosprawnych i ich rodzin.

Zadania samorządu województwa określane są w drodze uchwały sejmiku.

Powiat

Do zadań powiatu należy m.in.:

- opracowywanie wdrażanie zgodnych z powiatową strategią dotyczącą rozwiązywania problemów społecznych, powiatowych programów działań na rzecz osób niepełnosprawnych w zakresie: rehabilitacji społecznej, rehabilitacji zawodowej i zatrudniania, przestrzegania praw osób niepełnosprawnych

- współpraca z innymi organami i organizacjami pozarządowymi

- podejmowanie działań zmierzających do ograniczania skutków niepełnosprawności

- finansowanie z PFRON wydatków na instrumenty lub usługi rynku pracy

- dofinansowanie kosztów tworzenia i działania warsztatów terapii zajęciowej

- dofinansowanie uczestnictwa osób niepełnosprawnych i ich opiekunów w turnusach rehabilitacyjnych, sportu, kultury, rekreacji i turystyki osób niepełnosprawnych, zaopatrzenia w sprzęt rehabilitacyjny, przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze przyznawane osobom niepełnosprawnym na podstawie odrębnych przepisów, likwidacji barier architektonicznych, w komunikowaniu się i technicznych, w związku z indywidualnymi potrzebami osób niepełnosprawnych, rehabilitacji dzieci i młodzieży, usług tłumacza języka migowego lub tłumacza-przewodnika

- poradnictwo pracy i poradnictwo zawodowe

- doradztwo organizacyjno-prawne i ekonomiczne

- finansowanie z PFRON wydatków na instrumenty lub usługi rynku pracy

Przy czym część zadań jest realizowanych przez powiatowe centra pomocy rodzinie, część przez powiatowe urzędy pracy (np. szkolenia dla niepełnosprawnych, bezrobotnych, doradztwo zawodowe, poradnictwo pracy)

Gmina

Zadania wynikające z przepisów o pomocy społecznej dotyczące zabezpieczenia socjalnego niepełnosprawnych:

- opracowanie i realizacja gminnego programu rozwiązywania problemów społecznych, ze szczególnym uwzględnieniem integracji osób niepełnosprawnych

- wypłata świadczeń finansowanych z pomocy społecznej

- opłacanie składek na ubezpieczenie społeczne za osoby rezygnujące z pracy w związku z koniecznością sprawowania opieki nad osobą niepełnosprawną

- organizowanie usług opiekuńczych w różnych formach

- przyznawanie i wypłacanie zasiłków stałych

- przyznawanie i wypłacanie zasiłków specjalnych celowych

- prowadzenie domów pomocy społecznej

Główny ciężar lokalnej polityki osób niepełnosprawnych w sferze zatrudnienia spoczywa na samorządzie powiatowym, w sferze socjalnej na samorządzie gminnym.

Polityka lokalna w zakresie zatrudniania osób, które nie mogą znaleźć zatrudnienia na otwartym rynku pracy

Podstawy prawne

Ustawa z 13.06.2003r. o zatrudnieniu socjalnym

Ustawa określa zasady zatrudnienia socjalnego i stosuje się w szczególności do :

1) bezdomnych realizujących indywidualny program wychodzenia z bezdomności, w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej,

2) uzależnionych od alkoholu, po zakończeniu programu psychoterapii w zakładzie lecznictwa odwykowego,

3) uzależnionych od narkotyków lub innych środków odurzających, po zakończeniu programu terapeutycznego w zakładzie opieki zdrowotnej,

4) chorych psychicznie, w rozumieniu przepisów o ochronie zdrowia psychicznego,

5) długotrwale bezrobotnych w rozumieniu przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy,

6) zwalnianych z zakładów karnych, mających trudności w integracji ze środowiskiem, w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej,

7) uchodźców realizujących indywidualny program integracji, w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej,

8) osób niepełnosprawnych, w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych,

którzy podlegają wykluczeniu społecznemu i ze względu na swoją sytuację życiową nie są w stanie własnym staraniem zaspokoić swoich podstawowych potrzeb życiowych i znajdują się w sytuacji powodującej ubóstwo oraz uniemożliwiającej lub ograniczającej uczestnictwo w życiu zawodowym, społecznym i rodzinnym.

Ustawy nie stosuje się do osób, które mają prawo do świadczeń z ubezpieczeń społecznych (renty z tytułu niezdolności do pracy, emerytury, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego) i zaopatrzenia społecznego (zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, zasiłku dla bezrobotnych).

Formy aktywizacji zawodowej:

1) centrum integracji społecznej

2) zatrudnienie wspierane

3) kluby integracji społecznej

Lokalna polityka tworzona jest przez samorząd terytorialny szczebla wojewódzkiego, powiatowego, gminnego.

Samorząd wojewódzki:

- w ramach wojewódzkiej strategii rozwiązywania problemów społecznych (w tym także w ramach wojewódzkiego programu dotyczącego wyrównywania szans osób niepełnosprawnych i przeciwdziałania ich wykluczeniu oraz wojewódzkiego programu profilaktyki rozwiązywania problemów alkoholowych) przyjmowane są modele rozwiązywania problemów bezrobocia osób wykluczonych (którym grozi wykluczenie). Polityka lokalna województwa obejmuje wybór celów strategicznych (np. tworzenie instrumentów profilaktyki i przeciwdziałania w zakresie wykluczenia społecznego)

- dofinansowuje - ze środków własnych - koszty prowadzenia centrów integracji społecznej; częściowo dofinansowuje koszty tworzenia i dziania centrów ze środków własnych samorządu województwa przyznawanych na realizację wojewódzkiego programu i profilaktyki rozwiązywania problemów alkoholowych (dotacje na pierwsze wyposażenie oraz dotacje na pierwsze 3 miesiące działalności)

- współpracuje z organami rządowymi (wojewodą, ministrem pracy), samorządu terytorialnego i organizacjami społecznymi

Do zadań powiatu należy m.in.:

- opracowanie powiatowej strategii rozwiązywania problemów społecznych m.in. w części dotyczącej przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu określonych grup oraz pomocy osobom wykluczonym

- wdrażanie zgodnych z powiatową strategią pozostałych programów działań na rzecz osób wykluczonych (którym grozi wykluczenie) w zakresie rehabilitacji społecznej, zawodowej i zatrudnienia

- współpraca z innymi organami i organizacjami społecznymi

- podejmowanie działań zmierzających do ograniczania skutków wykluczenia

- refundowanie (ze środków Funduszu Pracy) kosztów świadczeń integracyjnych wraz ze składkami ubezpieczeniowymi

- przygotowywanie miejsc pacy w ramach zatrudnienia wspieranego

- refundowanie pracodawcy, z którym została zawarta umowa o zatrudnienie osób skierowanych z klubu integracji społecznej, części kosztów wypłacanego wynagrodzenia i składki na ubezpieczenie społecznej

- refundowanie części kosztów pomocy prawnej, konsultacji i doradztwa

Samorząd gminny:

- opracowywanie i wdrażanie gminnego programu rozwiązywania problemów społecznych, z uwzględnieniem potrzeby tworzenia miejsc pracy, dla osób którym grozi wykluczenie

- na podstawie uchwały rady gminy (przy uwzględnieniu wydatków z budżetu gminy i gminnego funduszu profilaktyki i przeciwdziałania alkoholizmowi) - tworzenie i prowadzenie centrum integracji społecznej oraz tworzenie i prowadzenie klubu integracji społecznej

- wsparcie socjalne osób poddawanych aktywizacji społecznej i zawodowej w centrach, klubach, praca socjalna, poradnictwo prawne, psychologiczne, dla osób korzystających z centów i klubów ze strony instytucji pomocy społecznej

- współdziałanie gminy z organizacjami społecznymi

EGZAMIN

GRUPA 1:

1) co to są instrumenty programowe, podaj przykłady (kto wydaje i jaka jest ich treść)

2) lokalna polityka gminy w zakresie oświaty

3) polityka gminy w zakresie zwalczania bezrobocia i aktywizacji zawodowej

GRUPA 2:

1) co to są instrumenty prawne

2) lokalna polityka gminy w zakresie zwalczania alkoholizmu

3)

GRUPA 3:

1) co to są instrumenty finansowe

2) lokalna polityka gminy w zakresie wspierania rodziny

3) polityka gminy w zakresie zwalczania bezrobocia i aktywizacji zawodowej

Lokalna polityka społeczna - wykład - dr Ewa Kulesza

28

---