Problematyka dziecka krzywdzonego.

Krzywdzenie dziecka według Gila jest każdym działaniem lub bezczynnością jednostki, instytucji lub społeczeństwa i każdy rezultat, który narusza prawa i swobodę dzieci, zakłóca ich racjonalny rozwój.

Rodzaje przemocy:

• Fizyczna- bicie, kopanie, zadawanie ran ciętych, szarpanie, duszenie, oparzenia, usiłowanie lub dokonanie zabójstwa

• Seksualna- angażowanie dziecka w jakąkolwiek aktywność natury seksualnej w celu zaspokojenia potrzeb osoby dorosłej lub starszej od dziecka-pedofila, gwałt seksualny, zmuszanie do prostytucji, zachowanie kazirodcze

• Emocjonalna (psychiczna)- to wszelkie działania o charakterze aktywnym lub pasywnym, prowadzące do zniszczenia lub zaburzenia u dzieci pozytywnego obrazu własnej osoby- ignorowanie, izolowanie, groźby zastraszanie aż do emocjonalnego odrzucenia, bez stosowania przemocy

• Zaniedbanie dziecka- długotrwałe niezaspokajanie podstawowych potrzeb w zakresie odżywiania, braku dbałości o higienę, ubiór, stan zdrowia.

Czynniki ryzyka zespołu dziecka krzywdzonego:

1. W odniesieniu do matki

• Pierwszy poród przed 18 rokiem życia

• Poród pierwszego dziecka bez zawarcia ślubu z ojcem dziecka

• Krzywdzenie dzieci w historii poprzednich związków

• Nieformalny, niesatysfakcjonujący aktualny związek z mężczyzną

• Znaczna różnica wieku między matką a ojcem

2. W odniesieniu do rodziny

• Złe warunki mieszkaniowe, wielodzietność, bezrobocie, alkoholizm, narkomania,

• Prostytucja w rodzinie

• Związek nieformalny

• Pochodzenie z rozbitej rodziny

• Zaburzenia psychiczne, opóźnienie w rozwoju umysłowym jednego lub obojga rodziców

• Karalność za przestępstwa jednego lub obojga rodziców

W odniesieniu do dziecka

• Wady rozwojowe i choroby przewlekłe

• Niepełnosprawność

• „dziecko niechciane”

• Wcześniactwo

• Zaburzenia zachowania

Podejrzenie krzywdzenia dziecka należy uwiarygodnić na podstawie wywiadu, oceny objawów somatycznych oraz zachowania dziecka.

Zespół dziecka potrząsanego (SBS) jest to ciężka forma urazu głowy w wyniku gwałtownego potrząsania, dotyczy niemowląt poniżej 6 miesiąca życia. Dochodzi do wylewów śródczaszkowych i krwawienia do gałki ocznej, złamań w okolicy przynasadowej kości długich.

Następstwa to trwałe uszkodzenie mózgu (spastyczne porażenia, zaburzenia ruchowe, wodogłowie, padaczka), opóźniony późniejszy rozwój umysłowy, ślepota, deficyt słuchu.

Kogo zawiadomić:

• Ośrodek Pomocy Społecznej w miejscu zamieszkania dziecka

• Punkt Informacyjno-Konsultancyjny

• Ogólnopolskie Pogotowie dla ofiar Przemocy w Rodzinie „ Niebieska Linia”

• Centrum Dziecka i Rodziny Fundacji „Dziecko Niczyje”

• Sekcja do spraw Nieletnich i Patologii KWP

• Sąd Rejonowy Wydział Rodzinny

• Prokuratura Rejonowa

Definicja SIDS

Naturalna, nagła i nieprzewidywalna śmierć niemowlęcia (od 7 dnia do 12 miesięcy), której adekwatnych przyczyn nie wyjaśnia historia życia ani wyniki pełnego pośmiertnego badania, które obejmuje:

• Badanie autopsyjne

• Oględziny miejsca śmierci

• Analizę stanu klinicznego dziecka

Charakterystyka SIDS:

• SIDS zdarzają się najczęściej między 2 a 12 miesiącem życia niemowlęcia i częściej dotyczą chłopców niż dziewcząt

• Proporcje między liczbą zgonów chłopców i dziewczynek w związku z SIDS kształtują się na poziomie 15:2

• Ogólna częstość SIDS jest większa w klimacie zimnym i umiarkowanym, zwłaszcza w chłodnej porze roku

• SIDS występuje nocą i wczesnym rankiem

Czynniki zwiększające zagrożenie SIDS:

• Czynniki ze strony matki związane z jej wiekiem i stanem zdrowia, przebiegiem ciąży, sytuacją socjalną oraz stylem życia

• Czynniki ryzyka u dziecka powstałe w życiu płodowym i po urodzeniu

• Czynniki środowiskowe

Czynniki ze strony matki:

• Wiek matki poniżej 20 roku życia

• Palenie tytoniu w czasie ciąży ( dochodzi do uszkodzenia ośrodkowego mechanizmu, budzenia się, osłabia obronę przed hipoksją)

• Narkomania ciężarnej

• Niski poziom wykształcenia

• Komplikacje podczas porodu

Czynniki ryzyka u dziecka:

• Poród przed 37 lub po 41 tygodniu ciąży

• Noworodki, które po urodzeniu otrzymały mniej niż 4 punkty w skali Apgar

• Poród zabiegowy ze wskazań dziecka

• Niemowlęta urodzone o czasie lub wcześniaki, u których- głównie nocą- obserwuje się bezdechy

• Noworodki z niską masą urodzeniową

• Wcześniaki

• Niemowlęta z zaburzeniami oddechu, stwierdzonymi po narodzinach

• Niemowlęta z refleksem żołądkowo-przełykowym i anomaliami odźwiernika

• Niemowlęta opóźnione w rozwoju psychoruchowym

• Występowanie ewidentnych zdarzeń zagrażających, bezdech z bladnięciem lub sinicą dziecka, zwiotczenie, drgawki, różnego stopnia zaburzenia świadomości

• Inne czynniki(resuscytacja noworodka po urodzeniu, rodzeństwo lub bliźniak zmarł na SIDS{ryzyko od 4 do 6 razy większe}, częste infekcje układu oddechowego u niemowląt)

Czynniki środowiskowe:

• Związane z sytuacją materialną i socjalną rodziny ( samotne matki, rodziny rozbite i zagrożone rozbiciem, przemoc w rodzinie)

• Związane z zachowaniami zdrowotnymi ( palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu, zaniedbanie higieniczne, małe zainteresowanie potrzebami dziecka, brak kontroli lekarskiej)

• Związane ze zwyczajami pielęgnacyjnymi ( układanie do snu na brzuchu i przegrzewanie dziecka sprzyja retencji CO2, który działa depresyjnie na pierwotnie niesprawny ośrodkowy system regulacji czynności krążeniowo-oddechowej u dzieci z grup ryzyka)

• Karmienie mieszankami mlecznymi

Zalecenia ogólne dotyczące zmniejszenia ryzyka SIDS:

• Pozycja niemowlęcia w czasie snu- preferowana pozycja na plecach, ewentualnie na boku

• Unikanie przegrzania niemowląt ( przegrzanie może powodować pogłębienie zaburzeń ośrodkowej regulacji czynności krążeniowo-oddechowej)

• Zakaz palenia papierosów w otoczeniu dziecka

Zalecenia szczegółowe dotyczące zmniejszenia ryzyka SIDS:

• Wyodrębnienie grup ryzyka

• Opieka czynna nad dziećmi z grup ryzyka ( analiza wywiadu, oraz objawów klinicznych mogących zapowiadać wystąpienie nagłego zgonu, należy rozważyć celowość wykonania pewnych badań wykluczających patologię narządową lub układową

• Wykonanie sekcji zwłok u każdego niemowlęcia zmarłego nagle

Dziecko z chorobą nowotworową

Najczęściej występujące choroby nowotworowe u dzieci:

1. Białaczki ( około 35%)- głównie ostra białaczka limfoblastyczna (ALL), wiek 2-4 lat (najczęściej)

2. Guzy ośrodkowego układu nerwowego ( około 22%)

3. Chłoniaki ( około 10%)

Białaczki i chłoniaki są nowotworami układu krwiotwórczego i stanowią około 45% wszystkich chorób rozrostowych u dzieci.

Białaczka (leucaemia)- choroba rozrostowa krwi, należy do najczęstszych chorób nowotworowych u dzieci (30,9%). Charakteryzuje się proliferacją (mnożeniem się) niedojrzałych i nieprawidłowych leukocytów w szpiku i innych narządach doprowadzając do ich uszkodzenia ( nacieczenie najbardziej widoczne w wątrobie, śledzionie i węzłach chłonnych). Komórki białaczkowe nie potrafią pełnić żadnej funkcji. Kliniczne objawy białaczki pojawiają się gdy, liczba komórek białaczkowych przekroczy krytyczna wartość 10⁹. Komórki nowotworowe wypierają prawidłowe elementy morfotyczne szpiku, naciekają różne narządy, powodują nieprawidłowości metaboliczne.

• Określenie stanu kwasu moczowego - stopień rozpadu komórek nowotworowych

• Poziom wapnia, fosforu, potasu i kwasu mlekowego- duże ilości w moczu

Białaczka może być w różnym wieku ( u noworodków i niemowląt także) najczęściej między 2 a 6 rokiem życia,. Częściej chorują chłopcy niż dziewczynki ( 3/2).

Białaczki

• Ostra białaczka limfoblasyczna ALL ( trzy podtypy)

• Ostra białaczka Anie limfoblastyczna ANLL ( 8 podtypów)

• Przewlekła białaczka szpikowa

Istotna cecha białaczki - we krwi obwodowej pojawienie się blastów:

• Komórki młode

• Niezróżnicowane

• Nie pełnią żadnej funkcji

Liczba leukocytów nie świadczy o chorobie.

O rozpoznaniu choroby decyduje badanie szpiku.

Działalność diagnostyczna -lecznicza wobec dziecka z chorobą nowotworową.

Stwierdzenie podejrzanych objawów wstępnych

↓

Badania specjalistyczne (zazwyczaj w ciągu 1-4 dni można postawić wstępną diagnozę i określić typ rozrostu, w niektórych typach nowotworu może to trwać 2-3 tygodnie wyłącznie w wyspecjalizowanym ośrodku leczniczym)

↓

Ustalenie rozpoznania

↓

Przekazanie rodzicom i dziecku informacji na temat choroby - ogromny wstrząs, aktywne wsparcie psychiczne

↓

Rozpoczęcie leczenia ( onkolog dziecięcy, radiolog, immunolog, chirurg dziecięcy, radioterapeuta, pielęgniarka, psycholog, pracownik socjalny, mikrobiolog, cytogenetyk, analityk laboratoryjny, pracownik terapii zawodowej)

↓

Ocena reakcji na leczenie

↓

Leczenie podtrzymujące

↓

Zakończenie leczenia

↓

1. Dziecko wyleczone - brak klinicznych objawów choroby + funkcjonowanie w środowisku na poziomie nieodbiegającym od zdrowych rówieśników

2. Nawroty choroby

↓

Leczenie nawrotów

↓

Opieka terminowa

↓

Śmierć dziecka i okres żałoby

Niepożądane objawy chemioterapii i radiologii:

1. Głęboka niedomoga szpiku - objawy ostrej niedokrwistości - przetoczenie masy erytrocytarnej

2. Polekowa małopłytkowość- skaza krwotoczna na skórze, krwawienia z błon śluzowych, przetoczenie koncentratu płytkowego ( płytki poniżej 15*10⁹/l)

3. Neutropenia- zmniejszenie liczby granulocytów obojętnochłonnych, znaczne osłabienie zdolności zwalczania zakażeń, zmniejsza zdolność wytwarzania odporności, można spodziewać się objawów infekcji, najczęściej infekcje grzybicze ( krocze, odbyt, prącie)

4. Nudności i wymioty

5. Owrzodzenie błony śluzowej jamy ustnej i przewodu pokarmowego

6. Biegunka- zmiany w śluzówce jelit

7. Utrata włosów

8. Dożylne podawanie cytostyków może powodową pękanie naczyń krwionośnych i wynaczynienie leku do otaczających tkanek, stosowane cewniki centralne

9. Podaż preparatów steroidowych- objawy zespołu Cushinga ( szybki przyrost masy ciała, „ nalana” twarz, otyłość tułowia i pośladków)

10. Zaburzenia stanu odżywienia dziecka- na skutek leczenia, zmniejszenie łaknienia, zmiany zapalne, wtórna anoreksja

„Nasza pediatria” ( leczenie + wartości humanistyczne)
Wpływ choroby dziecka
Na dziecko		Na rodzinę
Na funkcje organizmu dziecka	Na pozycję dziecka w rodzinie	Rodzina	Rodzeństwo
- zaburzenia funkcji poszczególnych tkanek i narządów - zakłócenie rozwoju - opóźnienie rozwoju - ograniczenie aktywności dziecka	- choroba podnosi pozycję dziecka w rodzinie - dziecko spada na margines życia rodziny - porzucenie dziecka - najlepsza dla dziecka jest akceptacja i współpraca	- na jej funkcjonowanie, atmosferę, układy - zmiana stylu życia, wypoczynku, odżywiania się, snu, komunikowania się - wzmocnienie więzi lub rozluźnienie - rozpad rodziny	- zaniedbywanie fizyczne i emocjonalne - koncentracja na chorym dziecku - „szkoda emocjonalna” dla zdrowego dziecka

Choroba i dziecko
Obciążenie fizyczne	Obciążenie psychiczne
- funkcje organizmu - leczenie choroby	- ból - lęk - ograniczenie aktywności

Zadania pielęgniarki wobec dziecka hospitalizowanego i jego rodziny.

Formy hospitalizacji:

• Tradycyjna

• Rooming-in ( przyjmowanie dzieci razem z matkami)

Procedury przyjmowania dziecka do szpitala:

• Tradycyjna „ twarda” (odłączenie od matki następuje w izbie przyjęć, po czym pielęgniarka niesie lub wiezie dziecko w oddział). Występują tutaj następujące czynniki utrudniające adaptację do szpitala, przebieg leczenia i powrotu do zdrowia:

1. Szok psychiczny dla obojga

2. Nagłość odłączenia

3. Wprowadzenie w obce środowisko przez osobę obcą

4. Przejawienie oporu, objawy napięcia

5. Utrata poczucia bezpieczeństwa

• Współczesna „miękka” ( nie rozdzielanie matki i małego dziecka w szpitalnej izbie przyjęć)

Mechanizm sprzężenia zwrotnego
Dotyka skóry matki i jest pobudzane do ssania	Wytwarza hormony stymulujące do wytwarzania więcej mleka
Czuje ruchy klatki piersiowej matki, co ułatwia mu oddychanie	Zwraca uwagę na oddychanie dziecka i głaszcze je
Uspokaja się słysząc bicie serca matki	Jest spokojna mając dziecko blisko siebie
Styka się z bakteriami zewnętrznego świata	Wytwarza przeciwciała przeciwko tym bakteriom
Wydaje dźwięki	Słucha dźwięków wydawanych przez dziecko
Wyczuwa reakcje matki i wysyła więcej sygnałów
Ma większą chęć do życia i jest bardziej ufne






Reakcje dziecka na fakt hospitalizacji w relacji do wieku rozwojowego:

• Od urodzenia do 3 miesiąca życia - dziecko poznaje zapach, dotyk matki, barwę jej głosu i rytm pracy serca. Brak w otoczeniu tych bodźców powoduje u dziecka dyskomfort psychiczny. Pojawia się ogólna reakcja organizmu na zmianę środowiska i opieki w postaci zmienionego rytmu serca, łaknienia i wydalania.

• W wieku od 3 do 6 miesięcy życia - niemowlę na brak matki reaguje nagłą dezorientacją objawiającą się gwałtownym płaczem. Dochodzi do zakłócenia wewnętrznej równowagi dziecka. Inna osoba może przyjąć zastępczo funkcję matki. Takie dziecko szybciej adaptuje się w szpitalu.

• W wieku od 6 do 18 miesięcy życia - rozstanie z matka jest dla dziecka trudniejsze niż poprzednio.

• W wieku od 18 miesięcy do 3-4 lat - hospitalizacja jeszcze trudniejsza. Przywiązanie do matki jest silne, egoistyczne, zaborcze a zaufanie całkowite. Brak matki dziecko traktuje jako opuszczenie, porzucenie. Około 2 roku życia występuje nasilenie lęków separacyjnych. Pozostawienie dziecka na długo w szpitalu jest najbardziej niebezpieczne. Utrata wszystkiego, co jest mu bliskie nosi charakter szoku. Pocieszenie dziecka jest wręcz niemożliwe.

• W wieku powyżej 4 roku życia - skutki hospitalizacji nie są aż tak dotkliwe. Dzieci są zdolne do oczekiwania na powrót matki i podatne na perswazję. Lżej znoszą rozłąkę dzieci, które mają rodzeństwo lub chodzą do przedszkola.

• Dzieci w wieku szkolnym - dużą siłą są kontakty z rówieśnikami. U wrażliwych dzieci rozłąka z rodzicami może powodować lęk i separacyjnie manifestujące się regresje ( powrót do dawnych dziecięcych zachowań).

Choroba sieroca i szpitalna

Choroby te wynikają z pozbawienia dziecka miłości i opieki macierzyńskiej, zerwania więzi uczuciowej z matką, utraty przez dziecko poczucia bezpieczeństwa. U dziecka pojawiają się zaburzenia w zachowaniu ( lęk, apatia, marazm), co prowadzi do upośledzenia rozwoju ( a nawet zejścia śmiertelnego).

Choroba sieroca- zaburzenia emocjonalne, prowadzące do zaburzeń somatycznych, spowodowane brakiem pełnowartościowej, stałej opieki i uczucia matki od początku rozwoju i nie zapewnieniem dziecku substytutu matki.

Choroba szpitalna ( hospitalizm, zespól rozłąki) - odmiana choroby sierocej. Zespół objawów spowodowany brakiem kontaktu emocjonalnego z matką, w sytuacji leczenia dziecka. Dotyczy to dzieci chorych, gdy kontakt emocjonalny z matka rozwinął się a potem następnie został nagle przerwany.

Fazy choroby szpitalnej:

• Protestu - kilka godzin lub dni dziecko jest bardzo niespokojne, nieustannie płacze, poszukuje dźwięków i widoków, które mogą zapowiadać przyjście matki. Jest oszołomione, zagubione przeżywa silny lęk. Krzykiem reaguje na zbliżenie się obcych osób, odrzuca uspokojenie od innych, nie interesuje się zabawą, jedzeniem.

• Rozpaczy- trwa kilka dni a nawet tygodni, objawy protestu zanikają, słabnie aktywność, przestaje wzywać matkę, zostaje zahamowana aktywność motoryczna ( brak pożywienia). Płacze monotonnie. Staje się zamknięte w sobie, apatyczne, smutne, obojętne. Traci chęć do jedzenia, źle sypia. Przestaje mówić, interesować się otoczeniem, występuje stereotypowe ruchy kiwania, kołysania, kręcenia głową, może pojawić się ślinienie.

• Wsparcia ( tłumienia, zobojętnienia, wyobcowania)- trwa kilka tygodni a nawet miesięcy, dziecko pozornie zapomina o matce, ma apetyt, uśmiecha się i bawi, błędnie uznaje się, że dziecko przyzwyczaiło się. W jego psychice zachodzą głębokie procesu wypierania uczuć do matki, tłumienie uczuć prowadzące do zaburzeń w zachowaniu.

Bezpośrednie skutki hospitalizacji młodszych dzieci.

Utrzymuje się około pół roku:

• Lęki dzienne i nocne

• Drażliwość

• Zmienność nastroju

• Brak łaknienia

• Płaczliwość lub agresywność

• Nadmierne uzależnienie emocjonalne od matki

• Zachowania regresywne w zakresie zachowań społecznych i opanowywaniu potrzeb fizjologicznych

• Czasem dochodzi do powstania urazu psychicznego

Późne skutki choroby szpitalnej:

• Zaburzenia emocjonalnej więzi nie tylko z matką, ale też z innymi ludźmi w życiu dorosłym

• Nie nawiązywanie kontaktów emocjonalnych i społecznych z innymi osobami

• Niepewność i wrogość wobec otoczenia

• Stosowanie mechanizmu obronnego wypierania

• Schizokineza ( wzmożona reakcja na bodźce bólowe, zapomina przeżycia szpitalne, ale pozostaje nieufność wobec osób w białych fartuchach)

• Wyziębienie uczuć, egoizm

• Często pojawia się chęć oszukiwania, kłamstwa patologicznego i chęć przedstawienia siebie w lepszym świecie

• Często zauważa się konfabulację, czyli wypełnianie luk innymi zdarzeniami zastępczymi, nieprawdziwymi, urojonymi, zmyślonymi

• ]w zachowaniu są bardzo uparte

• Sposób myślenia nieracjonalny, bez planowania na przyszłość

• Lękliwość

• Nadpobudliwość

Główne czynniki uszkadzające psychikę dziecka w szpitalu:

1. Brak pełnowartościowej i stałej opieki macierzyńskiej, która umożliwiłaby dziecku wyłączne powiązanie uczuciowe

2. Płynność kadr- urlopy dyżury personelu uniemożliwiają dziecku przywiązanie się do kogokolwiek

3. Oschłość personelu

4. Ciągłe zmiany środowiska przedmiotowego- zmiana sal szpitalnych i przechodzenie do innych grup wiekowych. Działają silnie lękotwórczo, zaburza poczucie bezpieczeństwa

5. Ubóstwo i monotonia bodźców zewnętrznych, z jakimi dziecko ma do czynienia w szpitalu.

Zapobieganie chorobie szpitalnej i przeciwdziałanie skutkom hospitalizacji po powrocie do domu:

• Hospitalizacja dziecka w pierwszym półroczu życia: odwiedziny, mówienie, noszenie, spokojna, pełna czułości atmosfera, stałe przebywanie matki z dzieckiem

• Hospitalizacja dziecka w wieku 6-18 miesięcy - więź emocjonalna, jedna pielęgniarka pełni rolę zastępczej matki. Powinna wywołać zaufanie. Przeciwdziałanie lękom separacyjnym poprzez zabawy typy „ jest- nie ma” i w „chowanego”

• Większe dzieci - zabawki, przytulani, systematyczne wizyty rodziców.

Humanizacja oddziałów szpitalnych:

• Otwarte dla rodziców

• Powstanie i rozwój przedszkoli i szkól przyszpitalnych

• Utworzenie miejsc noclegowych dla matek w szpitalach

• Wprowadzenie domowej i szkolnej atmosfery

• Minimalizacja bólu

• Obecność psychologów w pediatrycznych oddziałach szpitalnych

• Ograniczenie czasu pobytu dziecka w szpitalu do niezbędnego minimum:

1. Hospitalizacja dzienna ( oddziały dziennego pobytu dziecka z matką- dziecko na noc wraca do domu)

2. Hospitalizacja jednodniowa ( chirurgia jednego dnia - dziecko przyjmowane do szpitala tylko na sam zabieg razem z matką)

3. Hospitalizacja domowa ( dziecko leczy personel szpitalny w domu - do szpitala udaje się tylko na specjalne zabiegi)

Europejska Karta Dziecka w Szpitalu - Wielka Brytania w 1988r

1. Dzieci powinny być przyjmowane do szpitala tylko wtedy, kiedy leczenie nie może być prowadzone w domu, pod opieką poradni lub na oddziale dziennym.

2. Powinny mieć prawo do tego, aby cały czas przebywali razem z nimi w szpitalu rodzice lub opiekunowie. Nie powinno być żadnych ograniczeń dla osób odwiedzających - bez względu na wiek dziecka.

3. Rodzicom należy stwarzać warunki pobytu w szpitalu razem z dzieckiem, należy ich zachęcać i pomagać im w pozostawaniu przy dziecku. Pobyt rodziców nie powinien narażać ich na dodatkowe koszty lub utratę zarobków. Aby mogli oni uczestniczyć w opiece nad dzieckiem, powinni być na bieżąco informowani o sposobie postępowania i zachęcani do aktywnej współpracy.

4. Dzieci i rodzice powinni mieć prawo do uzyskiwania informacji, a w przypadku dzieci, w sposób odpowiedni do ich wieku i możliwości pojmowania.
   Należy starać się o łagodzenie i unikanie zbędnych stresów fizycznych i emocjonalnych u dziecka w związku z jego pobytem w szpitalu.

5. Dzieci i ich rodzice mają prawo współuczestniczyć we wszystkich decyzjach dotyczących leczenia. Każde dziecko powinno być chronione przed zbędnymi zabiegami diagnostycznymi i leczniczymi.

6. Dzieci powinny przebywać razem z innymi dziećmi w podobnym wieku. Nie należy umieszczać dzieci razem z dorosłymi.

7. Dzieci powinny mieć możliwość zabawy, odpoczynku i nauki odpowiedniej do ich wieku i samopoczucia. Ich otoczenie powinno być tak zaprojektowane, urządzone i wyposażone, aby zaspokajało dziecięce potrzeby.

8. Przygotowanie i umiejętności personelu muszą zapewniać zaspokajanie potrzeb fizycznych i psychicznych dzieci.

9. Zespół opiekujący się dzieckiem w szpitalu powinien zapewnić mu ciągłość leczenia.

10. Dzieci powinny być traktowane z taktem i wyrozumiałością. Ich prawo do intymności powinno być zawsze szanowane.

Pielęgniarki opiekujące się dziećmi muszą:

• Nauczyć się swobodnego obcowania z dziećmi

• Opanować sztukę porozumienia się z dziećmi w różnym wieku

• Stwarzać ciepło emocjonalne

• Umieć słuchać, żeby rozumieć dzieci, poznać, co myślą i czują -------June Jally

Mózgowe porażenie dziecięce jest zespołem trwałych, zmieniających się wraz z wiekiem dziecka, różnorodnych zaburzeń: napięcia mięśni, czynności ruchowych i postawy wywołane uszkodzeniem mózgu, lub nieprawidłowościami w jego rozwoju nabytymi przed urodzeniem, w okresie okołoporodowym lub w wkrótce po urodzeniu. Według Michałowicza MPD to niepostępujące zaburzenie czynności będącego w rozwoju, ośrodkowego układu nerwowego, a zwłaszcza ośrodkowego neuronu ruchowego, powstałe w czasie ciąży, porodu, lub w okresie okołoporodowym.

Przyczyny:

• Oddziaływujące w życiu płodowym urazy brzucha matki, niedotlenienie, przewlekłe choroby matki, zakażenie płodu, zaburzenia rozwojowe, leki, palenie tytoni, picie alkoholu.

• Okołoporodowe- urazy okołoporodowe, niedotlenienie, wcześniactwo

• Po urodzeniu dziecka- urazy mózgu, niedotlenienie po urodzeniu, zakażenie OUN, zapalenie opon mózgowych po urodzenie, hiperbilirubinemia

Ok. 30% to czynniki uszkadzające w okresie płodowym

Ok. 30% to niedotlenienie i urazy okołoporodowe

Ok. 10% to przyczyny o charakterze genetycznym

Pozostałe 30% to przyczyny nieznane.

Wcześniactwo w najwyższym stopniu podwyższa ryzyko wystąpienia MPDZ.

MPDZ to jedno z najcięższych chorób układu nerwowego wśród dzieci.

Wśród czynników:

1. Tlenoterapia

2. RDS

3. Sztuczna wentylacja

4. Wcześniactwo

Fazy rozwoju MPDZ:

1. Zespół dyskoordynacji ruchowej pochodzenia ośrodkowego

2. Faza wyraźnego zespołu neurologicznego oraz opróżnienia w rozwoju psychoruchowym

3. Faza utrwalonych niedowładów pozornego regresu

Zakres zaburzeń ruchowych:

1. Obustronne porażenie kurczowe z niedowładem kończyn

2. Porażenie połowicze

3. Obustronne porażenie p0łowicze

4. Zespół móżdżkowy

5. Zespół piramidowy

6. Postacie mieszane

Ok. 30% zaburzenia rozwoju umysłowego, słuchu, ruchu, mowy.

Ok. 30% pełnosprawna intelektualnie, a nawet jednostki wybitne.

Objawy niepokojące:

1. Noworodek donoszony:

• Zaburzenia świadomości

• Zaburzenia odruchów

• Zaburzenia automatyzmów ruchowych

• Brak odruchów

• Wzrost napięcia mięśni

• Niepokój

Pielęgnowanie dziecka zdrowego w poszczególnych fazach rozwojowych

Okres niemowlęcy

Drugi okres rozwoju postnatalnego, trwa do 12 m. ż.

Rozwój fizyczny:

• Intensywne tempo wzrastania

• Przyrost masy ciała

• 1 m. ż. Przybiera 500-600 g

• 2m. ż. 800-900g

• 5m. ż. 500g

• 4-5 m.ż. niemowlę podwaja, a 9-10 m. ż. Potraja masę urodzeniową

• Przyrost długości ciała I kwartał ( 10 cm)

• II kwartał ( 10 cm)

• III i IV kwartał średnio po 4 cm

• 1 r. ż. Przyrost masy ciała 7 kg, a długość 25 cm

• Obwód głowy powiększa się w 1 r. ż. O 12 cm

• Obwód klatki piersiowej w 1 r. ż. O 14 cm

• Ok. 3 m. ż. Zarasta ciemiączko tylne, ok. 15-18 m. ż. Przednie

• 7 m. ż. Zmniejsza się podściółka tłuszczowa

• W 6 m. ż. Wyrzynają się pierwsze zęby mleczne, następnie kształtowanie krzywizn kręgosłupa

Rozwój psychoruchowy:

• Więzi emocjonalne z matką zaraz po urodzeniu

• 6-8 m. ż. Przywiązanie do matki

• Rozwój mowy i kontaktów społecznych

• Motoryka duża( lokomocja i rozwój postawy)

• Motoryka mała ( manipulacja - rozwój chwytania)

• W drugim półroczu życia zanika większość odruchów pierwotnych

Opieka i wychowanie

1. Zapewnienie dziecku:

• Częstych i bliskich kontaktów z matką

• Systematycznego przestrzegania rytmu dobowego tj. stałych godzin snu, czuwania, karmienia, spacerów oraz kąpieli

• Racjonalnego żywienia ( karmienie naturalne przynajmniej przez 6 miesięcy)

• Przestrzeganie wskazań pielęgnacyjno-higienicznych

• Stymulowania aktywności przez bodźce słowne i przedmiotowe

• Comiesięcznej kontroli rozwoju fizycznego i psychoruchowego w poradni

• Profilaktyka krzywicy

• Realizacja szczepień ochronnych

Zadania pielęgniarki:

• Działania diagnostyczne: monitorowanie i dokumentowanie rozwoju fizycznego dziecka

• Działania profilaktyczne: wykonywanie i dokumentowanie szczepień ochronnych zgodnie z kalendarzem szczepień

• Działania opiekuńcze: wspomaganie rodziców lub opiekunów mających problemy związane z pielęgnowaniem lub karmieniem dziecka

• Działania edukacyjne: wyrabianie u rodziców postawy odpowiedzialności za zdrowie dziecka, ukazywanie sposobów potęgowania jego zdrowia

Okres poniemowlęcy

Trzeci okres rozwoju postnatalnego, obejmuje 2 i 3 r. ż. Dziecka, okres wczesnego dzieciństwa.

Rozwój fizyczny:

• Wolniejsze tempo wzrastania

• Wzrost wysokości w 2 r. ż. O 12 cm

• Wzrost wysokości w 3 r. ż. O 8 cm

• Masa ciała większa o 2-2,5 kg

• Zmiany proporcji ciała ( wydłużenie kończyn)

• Zaznaczone fizjologicznie krzywizny kręgosłupa

• Zmniejszona ilość tkanki tłuszczowej

• Zwiększona masa i siła mięśni

• Wypięty brzuch

• Płaskie stopy

• Kończy się proces wyrzynania zębów mlecznych 20

Rozwój psychoruchowy:

• Intensywny rozwój mowy

• Doskonalenie czynności samodzielnego chodzenia, sprawności manipulacyjnej, samoobsługi, rozwój procesów poznawczych

• Brak apetytu

• Umiejętność wyodrębniania siebie z otoczenia

• Początki orientacji w płci

• Wzrasta egocentryzm, negatywizm i upór

• Kontakt z rówieśnikami

• Umiejętność kontrolowania oddawania kału i moczu

Opieka i wychowanie:

• Stwarzanie warunków do rozwoju aktywności własnej dziecka, pogodnego nastroju, nieskrępowanej zabawy manipulacyjnej, tematycznej, prób zabaw konstrukcyjnych, doskonalenie mowy biernej i czynnej

• Wyrobienie orientacji w otoczeniu

• Ćwiczyć samodzielność dziecka w wykonywaniu czynności codziennych

• Zapewnić kontakty z rówieśnikami

• Potrzeba stałej obecności matki

• Przestrzeganie regularnego trybu życia

• Chronić przed nieszczęśliwymi wypadkami

• Racjonalne żywienie

Zadania pielęgniarki:

• Działania diagnostyczne: kontrola i dokumentowanie rozwoju fizycznego i psychoruchowego ( bilans 2 latka)

• Działania profilaktyczne: wykonanie i dokumentowanie szczepień ochronnych zgodnie z kalendarzem szczepień

• Działania opiekuńcze: uzależnione od potrzeb dzieci w żłobku

• Działania edukacyjne: informowanie rodziców lub opiekunów o możliwościach wspomagania rozwoju fizycznego i psychoruchowego dziecka

• Ochrona dziecka przed chorobami

Okres przedszkolny

Czwarty okres rozwoju postnatalnego na podstawie kryterium społeczno-wychowawczego, dotyczy dzieci od 4 do 6 lat

Rozwój fizyczny:

• Wydłużanie się kończyn

• Dymorfizm płciowy

• Procesy mineralizacji kości

• Wzmacnianie się aparatu więzadłowo-ścięgnistego stopy

• 6-7 r. ż. Ukształtowany wydrążenia stopy

• Zwolnienie tempa rozwoju

• Rozwój układu limfatycznego ( przerosty migdałków)

• Wzrost zachorowalności na choroby zakaźne

Rozwój psychoruchowy:

• Zabawa z rówieśnikami

• Rozwija się pamięć, wyobraźnia i bezkrytyczna fantazja

• Pobudliwość nerwowa i lęki nocne

• Doskonalenie ruchów postawno-lokomocyjnych i manipulacyjnych ( zaradność, samodzielność i intensywność kontaktów społecznych)

• Myślenie konkretno-wyobrażeniowe

• Swobodne posługiwanie się mową potoczną

• Naśladownictwo rodziców

W wieku 6-7 lat dziecko osiąga dojrzałość szkolną:

• Intelektualną ( poziom myślenia, rozumienie symboli, koncentracja uwagi, celowa działalność, poczucie obowiązku)

• Społeczną ( umiejętność współdziałania w grupie)

• Fizyczną ( dobry stan zdrowia, dostateczna odporność), umożliwiająca podjęcie nauki oraz sprostanie wymaganiom szkoły

Opieka i wychowanie:

• Pełna i harmonijna rodzina zaspokajająca m.in. potrzebę miłości, poczucia bezpieczeństwa, łączność z najbliższymi, uznania, dając pozytywne wzorce osobowe rodziców i najbliższych

• Rozwijając aktywność i samodzielność dziecka

• Racjonalne żywienie\

Zadania pielęgniarki:

• Działanie diagnostyczne: kontrola i dokumentowanie rozwoju dziecka, badanie przesiewowe

• Działanie profilaktyczne: szczepienia ochronne

• Działanie opiekuńcze: nadzór w przedszkolu nad żywieniem i higieną osobistą, pomoc doraźna

• Działania edukacyjne: kształtowanie zachowań prozdrowotnych

Okres wczesnoszkolny

Piąty okres rozwoju, młodszy wiek szkolny 7-10 r. ż., faza przedpokwitaniowa

Rozwój fizyczny:

• Zwolnienie szybkości wzrastania

• Powiększa się masa ciała

• Obwód głowy osiąga wartość zbliżoną do ostatecznej

• Wydłuża się stopa

• Wyrzynanie zębów stałych

• Inwolucja układu limfatycznego

• Wzrasta odporność

• Zwiększa się ilość wypadków, urazów i zatruć

Rozwój psychoruchowy:

• Umiejętność czytania i pisania ( podstawowym rodzajem działania staje się nauka)

• Koncentracja

• Intensywny rozwój mowy i myślenia

• Współdziałanie z rówieśnikami

• Ok. 10 r. ż. „złoty okres motoryczności,”

• Ruchy są harmonijne, skoordynowane, precyzyjne

• Zwinność i gibkość

Zadania pielęgniarki:

• Monitorowanie i dokumentowanie stanu zdrowia uczniów

• Współdziałanie w zapewnieniu optymalnych warunków nauki i racjonalnego żywienia

• Ochrona przed patologią społeczną i ubóstwem

• Udzielanie pierwszej pomocy

Okres pokwitania

Szósty okres, okres addescencji, dojrzewanie płciowe, czas burzliwych przemian morfologicznych i czynnościowych, objawy dojrzewania płciowego i skoku wysokości ciała ( szczyt 12 r. ż. Dziewczyny i 14 r. ż. Chłopaki)

• Rozrost w okresie pokwitania trwa ok. 5 lat

• Przyrost wysokości ok. 32-35 cm, a masy 7-30 kg

• Wiek kalendarzowy zależy od czynników klimatycznych, rasy, uwarunkowany genetycznie i środowiskowo, zróżnicowanie 5-6 lat

• U dziewczyn okres ten 8-13 r. ż.

• U chłopców okres ten 9-14 r.ż.

• Pierwsza miesiączka 11-14 r. ż.

• Dziewczyny mają szybsze tempo dojrzewania płciowego, mniej intensywny pokwitaniowy skok wysokości niż u chłopców

• U chłopców powiększenie jąder i rozwój owłosienia łonowego

• 13-14 lat pojawia się mutacja, zarost na twarzy

• Odpowiednikiem miesiączki u dziewcząt są polucje u chłopców ok. 15 r. ż.

• W tym okresie zróżnicowanie sylwetki męskiej i żeńskiej

• Pojawia się trądzik, potliwość, łojotok

• Mutacje motoryczności

• Po okresie niemowlęcym najbardziej dynamiczny okres

• Zdolność do prokreacji

Okres młodzieńczy

Siódmy okres, dorastanie, zaczyna się po okresie dojrzewania i zakończeniu wzrastania kości długich, a kończy wraz z ustaniem wzrastania somatycznego

• Koniec procesów różnicowania tkanek, rozwoju czynności fizjologicznych

• Zwolnienie procesów wzrastania

• Powiększa się masa ciała

• Pełna dojrzałość płciowa

Zadania pielęgniarki:

• Działanie edukacyjne: informacja o umacnianiu zdrowia, umiejętność samokontroli i samopielęgnacji zdrowia,

• Przygotowanie do życia w rodzinie

Udział pielęgniarki w alergii pokarmowej u dzieci

Alergia- inne działanie, nieprawidłowa reakcja organizmu na niektóre czynniki, występująca u niektórych ludzi, powstała w wyniku kontaktu z substancjami, które są nieszkodliwe dla większości ludzi.

Atopia- wrodzona predyspozycja do reakcji alergicznych.

Alergeny- substancje zbudowane głównie z białek, tj. pyłki roślin, roztocza kurzu domowego, pleśnie, pokarmy, sierść zwierząt i leki, mogące wywołać reakcje alergiczne.

Histamina- substancja biologicznie aktywna, odpowiedzialna za objawy nadwrażliwości.

Immunoglobulina E IgE - przeciwciała odgrywające główną rolę w reakcjach alergicznych typu I ( natychmiastowego).

Immunoglobulina G IgG- przeciwciało, które ma za zadnie chronić organizm przed działaniem alergenów.

Epidemiologia:

• 20-30% całej populacji- alergia różnego rodzaju( astma, alergiczny nieżyt nosa, atopowe zapalenie skóry, pokrzywka, alergia pokarmowa)

• 4-5 miejsce pod względem częstości zachorowań ( po nowotworach, chorobach serca i układu krążenia, układu oddechowego i AIDS)

• Choroby alergiczne - 1/3 chorób przewlekłych wieku rozwojowego

• Ryzyko wystąpienia objawów alergicznych u dzieci bez cech atopii w rodzinie określa się na ok. 15%

Epidemiologia alergii pokarmowej:

• 1-2% w populacji dorosłych

• Ok. 8% u dzieci

• 1,3-4,5% w Polsce

• 3 miejsce po astmie i AZS

Nietolerancja pokarmowa- stan, za który odpowiedzialne są nieimmunologiczne mechanizmy patogenetyczne

Leczenie dietetyczne nietolerancji pokarmowej- eliminacja lub obniżenie w diecie zawartości nietolerowanego cukru.

• U dzieci poniżej 2 r. ż.- preparaty mlekozastępcze bezlaktozowe.

• U starszych dzieci- mleko słodkie w małych porcjach, jogurty, mleka zakwaszane, kefiry;enzym-laktoza; żywienie pozajelitowe; doustne(homogenaty mięsne)

Profilaktyka nietolerancji pokarmowych:

• Unikanie zakażeń jelitowych i pozajelitowych

• Unikanie zakażeń pasożytniczych

• Unikanie antybiotykoterapii

• Rozszerzenie diety niemowlęcia zgodnie ze schematem żywienia

Pseudoalergia pokarmowa- objawy chorobowe są identyczne jak w alergii pokarmowej, ale jej przyczyną są biologicznie i farmakologicznie czynne związki zawarte pokarmach np. histamina, serotonina, tyramina, lub substancje dodatkowe w żywności.

Histamina występuje w:

• Sery żółte

• Czerwone wino

• Ryby

• Kapusta kiszona

• Orzechy włoski

Zwiększone uwalnianie histaminy:

• Truskawki

• Pomidory

• Czekolada

• Białko jaj

• Wieprzowina

• Skorupiaki

• Surowe ananasy

Tyramina i fenyloetyloamina:

• Czekolada

• Sery żółte

• Czerwone wino

Serotonina: banany

Kofeina: cola, kawa, herbata

Syntetyczne substancje dodawane do żywności: konserwanty, barwniki, polepszacze smaku

Leczenie i profilaktyka pseudoalergików pokarmowych to eliminacja czynnika szkodliwego.

Alergia pokarmowa- to stan, w którym dolegliwości kliniczne uwarunkowane są przez mechanizmu immunologiczne

• U najmłodszych dzieci - białko mleka krowiego ok. 40%

• U dzieci starszych - jaja, mąka, ryby, orzechy, soja, cytrusy i barwniki spożywcze.

Dziecko wyrasta z choroby do 4 r. ż. Najszybciej wygasa alergii na mleko i jaja. Najdłużej trwa szkodliwe działanie pokarmów roślinnych, używek, dodatków chemicznych. Utrzymuje się alergia na orzechy i ryby. Po 6 r. ż. Zmniejsza się udział alergii pokarmowej.

Klinika alergii pokarmowej:

• Przewód pokarmowy

• Skóra

• Układ oddechowy

• Narząd wzroku

• OUN

• Układ moczowy

• Układ krwionośny

• Objawy ogólnoustrojowe

• Wstrząs anafilaktyczny

Zapobieganie alergii pokarmowej u niemowląt z rodzin atopowych:

1. Podczas ciąży i karmienia piersią nie obowiązuje zastosowanie diety ( nie chroni przez wystąpieniem choroby alergicznej u potomstwa, może mieć niekorzystny wpływ na stan odżywienia matki i płodu). Dieta eliminacyjna u matki karmiącej może być niedoborowa( wapń, białka, energia) i stanowi ryzyko upośledzenia wzrostu dziecka.

2. Pożądana jest kompletna eliminacja czynnego i biernego palenia tytoniu przez kobiety ciężarne.

3. Optymalizacja zdrowi kobiety w ciąży

4. Wyłączne karminie piersią prze 6 miesięcy ( a karminie piersią w ogóle do 9 m. ż.) oraz nie podawanie dodatkowo żadnego mleka modyfikowanego zawierającego pełne białka mleka krowiego ani preparatów sojowych.

5. Jeśli karmienie piersią jest niewystarczające niemowlę należy dokarmiać hipoalergicznym mlekiem modyfikowanym, czyli niskoalergenowym przez pierwsze4 m. ż., potem stosuje się mieszanki oparte o mleko krowie, jak u dzieci bez ryzyka.

6. Wprowadzenie pokarmów stałych powinno być opóźnione, do co najmniej 6 m. ż.

7. Przez cały pierwszy rok życia należy unikać silnie alergizujących produktów spożywczych ( mleko krowie, jaja, cielęcina, wołowina, gluten, cytrusy, truskawki, pomidory, seler, produkty sojowe). Ryby, orzechy, czekolada i kakao powinny być wykluczone z diety tych dzieci do 2 r. ż. Zamiast nich można stosować ryż, kukurydzę, tapiokę, mięso z kurczaka, indyka, królika, gołębia, ziemniaki, marchew, pietruszkę, buraki, jabłka, maliny, porzeczki, gruszki, jęczmień.

8. Urozmaicenie diety powinno odbywać się stopniowe: należy wprowadzać nie więcej niż jeden nowy pokarm tygodniowo, początkowo podawany w małych ilościach.

9. Zaleca się gotowanie produktów o potencjalnym działaniu alergizującym.

10. Preferowana jest gotowa żywność dla niemowląt spełniająca rygorystyczne warunki dotyczące jakości zdrowotnej.

11. Produkty używane do przygotowania posiłków dla dziecka powinny pochodzić z upraw ekologicznych i nie mogą zawierać pozostałości nawozów sztucznych, środków ochrony roślin oraz metali ciężkich.

12. Należy ograniczyć narażenie niemowlęcia na alergeny wziewne ( kurz domowy, sierść zwierząt domowych)

13. Pożądane jest unikanie ekspozycji dziecka na dym tytoniowy.

14. Niezbędne jest zmniejszenie ekspozycji niemowlęcia na czynniki drażniące środowiska domowego.

Leczenie dietetyczne

Dieta eliminacyjna- czasowe lub stałe usunięcie z żywienia chorego dziecka źle tolerowanego lub szkodliwego pokarmu lub jego składnika i wprowadzenie w to miejsce składnika o równoważnej wartości odżywczej.

Substytucyjne mieszanki leczniczo-odżywcze powinny być:

• Pełnowartościowe

• Wartość odżywcza zbliżona do pokarmu kobiecego ( 65-75 kcal ( 100ml))

• Pozbawione substancji alergizujących

• Akceptowane pod względem smakowym i zapachowym

• łatwe i szybkie w przygotowaniu

• Przystępne cenowo

Rodzaje diety ( przykłady):

• Bezglutenowa ( celiaki, zaburzenia wchłaniania - wykluczenie pieczywa i przetworów zbożowych, wysokokaloryczna i wysokobiałkowa, pokarmy dozwolone: ryż, soja, kukurydza, ziemniaki, soczewica, fasola, gryka, proso),.

• Bezlaktozowa i niskolaktozowa ( nietolerancja laktozy)

• Hipoalergiczna/ hipoantygenowa ( alergia na białka mleka krowiego)

Eliminacja z diety pokarmu lub składnika, który jest przyczyną dolegliwości.

1. Hydrolizaty białek mleka krowiego o znacznym stopniu hydrolizy białek

• Kozeiny ( nutramigen)

• Białek serwatkowych (Alfave, Babilon)

2. Mieszanki hipoantygenowe

3. Mieszanki sojowe

4. Preparaty oparte na wolnych aminokwasach

Zasady leczenia żywieniowego:

Przed rozpoczęciem diety:

1. Pomoc w akceptacji zaleconego preparatu

• Wyjaśnienie celu stosowania preparatu

• Zapoznanie z zasadami wprowadzenia preparatu do diety

• Przedstawienie dziecku i/lub rodzicom

• Sposobu przygotowania i przechowywania preparatu

• Sposobu maskowania smaku i zapachu preparatu

W czasie realizacji diety:

1. Przygotowanie preparatu do spożycia zgodnie z zaleceniami leczniczymi oraz zleceniami producenta.

2. Stopniowe wprowadzanie preparatu- zwiększenie objętości mieszanki w ciągu kilku karmień, aż do przejścia na całkowite karmienie preparatem.

3. Unikanie stosowania przymusu podczas karmienia dziecka.

4. Odnotowywanie ilości spożytego pokarmu po wprowadzeniu do diety.

Wpływ struktury rodziny i relacji wewnątrz rodzinnych na rozwój psychospołeczny dzieci i młodzieży.

Rodzina = Zdrowie

Rodzina ≠ Zdrowie

Znaczenia interakcji z rodzicami dla prawidłowego rozwoju dziecka

Jedną z podstawowych potrzeb nowonarodzonego dziecka jest potrzeba więzi uczuciowej z matką, ojcem bądź inną bliską osobą. Zaspokojenie tej potrzeby stanowi niezbędny warunek prawidłowego rozwoju osobowości dziecka, ponieważ swoje pierwsze trwałe i znaczące pod względem emocjonalnym związki tworzy on zazwyczaj w 2 poł. 1 r. ż. Pierwsze lata życia dziecka są prawdopodobnie okresem krytycznym dla jego rozwoju psychicznego. Brak więzi emocjonalnej z rodzicami prowadzi do zaburzeń.

Istota i funkcje przywiązania:

• Długotrwały, emocjonalny związek z konkretną osobą. Prototyp wszystkich późniejszych bliskich związków, jakie stworzy dziecko w życiu dorosłym.

• Biologiczny wymiar funkcji przywiązania to zwiększenie szansy na przeżycie,

• Psychologiczny wymiar funkcji przywiązania to zapewnienie poczucia bezpieczeństwa.

• Rozwój przywiązania jest wynikiem komplementarnych zachowań rodziców do reagowania na sygnały pochodzące od dziecka.

Bowlby(1955) wyróżnia 5 składników przywiązania do matki. Są to sygnały/ bodźce/ mające wywołać określoną reakcję ze strony matki:

• Uśmiech, spełniający funkcję budzenia uczuć macierzyńskich ( jest przykładem społecznego wyzwalacza u ludzi)

• Krzyk, sygnalizujący potrzeby dziecka, mobilizuje instynkty opiekuńcze rodziców.

• Przywieranie i wtulanie się, które daje dziecku poczucie bezpieczeństwa, a matce zaspokojenie instynktu macierzyńskiego

• „nieodstępowywanie”, podążanie za matką szczególnie, gdy dziecko jest cierpiące lub w sytuacjach lękowych.

• Ssanie, dające dziecku poczucie bezpieczeństwa.

Znaczenie przywiązania:

• Utrzymać stan bliskości z rodzicem, szczególnie w sytuacji zagrożenia poprzez mobilizację gestów przywiązania

• Rozmaite gesty przywiązania zmieniają się wraz z wiekiem i wzrostem kompetencji poznawczych i behawioralnych dziecka

• W chwili odzyskania równowagi biopsychospołecznej gesty przywiązania ulegają wyciszeniu

Bliskość fizyczna matki ( wtulanie się, przywieranie) ma właściwość natychmiastowego rozładowania stanów niepokoju oraz lęku i przywrócenia poczucia bezpieczeństwa. Opanowanie stanu lęku u niemowlęcia ( począwszy od około 4 miesiąca życia) następuje również w momencie spotykania się spojrzeń dziecka i matki.

Podsumowanie:

• Każda separacja dziecka od rodziców w pierwszym i drugim roku życia może być czynnikiem zaburzającym rozwój społeczno-emocjonalny dziecka

• Jeżeli separacja jest nieunikniona, to opiekę należy tak zorganizować, aby dziecko miało możliwość częstych kontaktów z rodzicami lub ta sama osobą, interesującą się potrzebami dziecka

• Po powrocie dziecka do domu ważnym momentem w ponownym nawiązaniu więzi z rodzicami będą ich postawy w stosunku do dziecka

• Rodzice muszą wypracować możliwie jednolity schemat postępowania z dzieckiem, oparty na pełnym zrozumieniu jego potrzeb przez obojga rodziców. Równy udział rodziców we wszystkich obowiązkach wynikających z posiadania dziecka stanowi podstawę prawidłowego kształtowania się jego osobowości.

Definicja rodziny i jej funkcje

Rodzina jest podstawową grupa społeczną ( pierwotna, naturalna, konieczna) dla każdej jednostki ludzkiej, istniejącą we wszystkich społeczeństwach. Pełni ona funkcje podstawowe dla stabilności i przeżycia społeczeństwa. Jest to tak grupa, której członkowie pozostają ze sobą w bliskim kontakcie i wzajemnie ściśle ze sobą współdziałają. Strukturę rodziny tworzą ojciec, matka oraz ich dzieci.

Funkcje rodziny:

1. Pierwszorzędowe ( podstawowe) funkcje rodziny:

• Prokreacyjna

• Socjalizacyjna

• Emocjonalno-ekspresyjna

• Drugorzędowe funkcje rodziny:

• Materialno-ekonomiczna

• Seksualna

• Kulturowa

• Opiekuńczo-zabezpieczająca

• Legalizacyjno-kontrolna

• Rekreacyjno-towarzyska

• Wyznaczająca (klasowa)

• Religijna

Nieprawidłowa struktura rodziny:

• Rodzina niepełna- jedno z rodziców nie żyje bądź samotna matka lub ojciec wychowuje dziecko pozamałżeńskie

• Rodzina rozbita- przez rozwód lub faktyczną separację

• Rodzina zrekonstruowana- jest to rodzina, w której występuje ojczym lub macocha

• Rodzina zastępcza- dziecko wychowywane jest przez dalszych krewnych lub osoby obce

Nieprawidłowa struktura rodziny przyczynia się do powstawania u dzieci różnych zaburzeń: nerwic, chorób psychosomatycznych i zaburzeń zachowania w postaci:

• Trudności wychowawczych

• Trudności szkolnych

• Wagarów

• Ucieczek z domu

• Samobójstw

• Narkomanii

• Przestępczości

Postawa rodzicielska to względnie trwałe emocjonalne nastawienie do dziecka, ujawniające się w sposobie zachowania się i w treści wypowiadania się do dziecka i co dziecku.

Każda postawa zawiera:

• Element poznawczy

• Element behawioralny

• Element emocjonalny

Znaczenie sposobu podtrzymywania dziecka - interkulturowe obserwacje pozwalacjące na stwierdzenie, że dziecko podtrzymywane od strony miednicy rozwija prawidłowe poczucie własnej wartości, ma mniej problemów ortopedycznych i seksualnych.

Nieprawidłowe postawy rodzicielskie:

• Przesadna opieka

• Nadmierna swoboda

• Zaniedbanie

• Domininowanie

• Uleganie dziecku

Przesadna opieka:

• Przedłużanie form opieki związanych z niemowlęctwem, utrudnienie rozwoju samodzielności dziecka, ciągła kontrola i hamowanie jego aktywności

• Wyraz się w pobłażaniu, lub w żądaniu bezwzględnego posłuszeństwa

• Cechy dzieci z rodzin nadmiernie opiekuńczych: mała energia, brak inicjatywy, łatwe uleganie wpływom innych, społecznie niedojrzałe, brak im poczucia odpowiedzialności, są egoistyczne i egocentryczne o osobowości neurotycznej

Nadmierna swoboda:

• Przeciwieństwo nadmiernej opieki

• Pozostawienie dzieciom dużej swobody przez rodziców, sprzyja dobrym stosunkom między nimi a dziećmi, ale powoduje trudności w przystosowaniu społecznym

• Dzieci te nie przejawiają właściwości neurotycznych

• Bywają często egoistyczne i wymagające tytanizmu innych, a na ograniczenie ich zachcianek reagują złością

Zaniedbanie:

• Nie oznacza porzucenia dziecka

• Obojętność

• Brak troski o dobro dziecka

• Przedmiotowe traktowanie dziecka lub jawna niechęć do dziecka

• Skutkiem może być nadwrażliwość lub agresywność

• Nieśmiałość

• Izolowanie się

• Bojaźliwość

• Zwracanie na siebie uwagi, staje się nieposłuszne i kłótliwe

• Frustracja, znerwicowanie

• Antyspołeczne zachowanie: kłamstwo, agresywność, kradzieże

Dominowanie:

• Bezwzględne zmuszanie dzieci do uległości

• Dzieci są grzeczne i uczciwe, zawsze istnieje obawa, że cechy te zostały przyswojone na zasadzie strachu przed karą

• Dzieci mogą być ustępliwe i niepewne siebie

Uleganie dziecku:

• Dziecko kieruje rodzicami, którzy ulegają jego grymasom i zachciankom

• Przyczyną jest niedojrzała osobowość i nieumiejętność podejmowania decyzji rodziców

• Dzieci są nieposłuszne, nieodpowiedzialne, są zarozumiałe

• Nie uznają autorytetów.

Pediatria - tematy dnia

Temat dnia I - Zasady żywienia niemowląt.

Wyłącznie karmienie piersią jest jedynym fizjologicznym sposobem karmienia niemowląt. Powinno być utrzymane do co najmniej 4-6 miesiąca życia niemowlęcia. Po wprowadzeniu pokarmów uzupełniających w okresie odstawienia od piersi, matka może dokarmiać piersią, np. po zasadniczych posiłkach lub w nocy, jeśli tylko ma pokarm, jest zdrowa i prawidłowo odżywiona.

Żywienie mieszane

Dokarmianie odpowiednim mlekiem modyfikowanym możemy w sytuacji, gdy karmienie piersią jest niewystarczające i mimo prób częstego dokarmiania piersią na żądanie, dziecko będzie wykazywało objawy głodu takie jak:

• Krzyk po karmieniu

• Ssanie paluszków

• Częste budzenie się

• Brak wystarczających przyrostów masy ciała.

Ilość mleka modyfikowanego określa się na podstawie ważenia niemowlęcia przed i po dokarmieniu piersią oraz obliczeniu ilości mleka wypitego z piersi i uzupełnieniu mleka modyfikowanego do objętości wskazanej w schemacie sztucznego żywienia. Można też dokarmiać niemowlę stosując na przemian karmienie piersią (najlepiej rano i wieczorem) i mleko modyfikowane.

Karmienie sztuczne

Karmienie odpowiednio modyfikowanym mlekiem dla niemowląt w sytuacji, gdy z różnych powodów karmienie piersią jest niemożliwe (np. przyjmowanie przez matkę tetracyklin, wirus HIV, stan zapalny piersi, czynna gruźlica, choroby przewlekłe, np. stan nowotworowy, rozszczep wargi u dziecka).

Modyfikacja mleka krowiego polega na:

• Obniżeniu całkowitej ilości białka i zmianie jego jakości (zmiana proporcji białek) poprzez dodanie demineralizowanej serwatki (dominuje w mleku matki)

• Zmianie ilości i jakości tłuszczu poprzez dodanie tłuszczów roślinnych (kwasy tłuszczowe nienasycone, niezbędne do prawidłowego rozwoju OUN i siatkówki oka)

• Uzupełnieniu laktozy (niezbędna dla rozwoju OUN, stymuluje rozwój korzystnej flory jelitowej, korzystnie wpływa na regulację nabłonka jelitowego)

• Uzupełnieniu witamin (A, D₃ - zapobiega krzywicy, C, E)

• Uzupełnieniu niektórych mikroelementów (Fe zapobiega anemii, wspomaga system odpornościowy, stosunek Ca do P - taki, jak w mleku matki warunkuje prawidlową mineralizację kośćca i zębów, Zn, Cu, Se, I - dla syntezy hormonów tarczycy)

• Obniżeniu poziomu Na

• Obniżeniu całkowitej zawartości popiołu.

Mleko początkowe (starting formula)

Przeznaczone do sztucznego żywienia niemowląt od urodzenia do 4 m.ż. w przypadku, gdy niemowlę z różnych przyczyn nie może być karmione mlekiem matki lub żywienia mieszanego. Pojęciem tym określa się:

• Produkty otrzymywane prze modyfikację mleka krowiego

• Produkty bezmleczne produkowane na bazie izolatów białka sojowego (przeznaczone do żywienia niemowląt uczulonych na białka mleka krowiego lub laktozę)

Skład mleka początkowego jest maksymalnie upodobniony do pokarmu kobiecego tak, aby pokryć zapotrzebowanie na wszystkie składniki odżywcze, a jednocześnie uwzględnić możliwości ich wykorzystania i przemiany przez niedojrzałe fizjologicznie narządy niemowlęcia.

Mleko następne (follow - on - formula)

Przeznaczone do sztucznego żywienie niemowląt starszych od 5 m.ż. Może Stanowić samodzielny posiłek lub być wykorzystany jako podstawa do przygotowania innych posiłków mlecznych, np. lane kluski, kisiel mleczny, kleik ryżowy. Pojęciem tym określone są produkty otrzymywane przez modyfikację mleka krowiego oraz preparaty bezmleczne na bazie białek soi. Modyfikacja dotyczy głównie jakości tłuszczu, ilości węglowodanów i składników mineralnych. Nie jest już konieczna zmiana jakości białka (36% serwatkowe, 64% kodeina), ale dalej obniża się jego ilość. Skład mleka następnego uwzględnia zwiększające się zapotrzebowanie na składniki odżywcze i rosnącą dojrzałość układu pokarmowego. Mieszanki mleczne stosowane powyżej 4, 5 m.ż. powinny być wzbogacone o Fe (min. 1 mg Fe na 100 ml), co musi być zaznaczone na opakowaniu, Uzasadniona i już wprowadzona w życie jest suplementacja mleka składnikami występującymi naturalnie w pokarmie kobiecym i karnityną, tauryną oraz tłuszczami PUFA (duże koszty). Inne zalecane składniki spełniające nie tylko funkcje odżywcze, lecz także regulujące, obronne i wspomagające metabolizm niemowlęcia to: laktoferyna, nukleotydy, oligosacharydy, aminokwasy rozgałęzione i glutamina. Mleko następne z kleikiem ryżowym (2R) i gryczano-ryżowym (2GR) jest bardziej sycące, na dłużej zaspokaja głód. Można je podawać jako ostatni posiłek przed snem lub dzieciom z dużym apetytem.

Mleko następne Junior (junior - follow - on - formula)

Modyfikowane mleko najczęściej w płynie (jest także w proszku) przeznaczone dla starszych niemowląt i małych dzieci, powyżej 12 m.ż., aż do ukończenia 3 r.ż. Stanowi zdrową alternatywę mleka krowiego. Jest bardziej sycące, ma zmniejszoną ilość białka, bez zmiany jego jakości (10% serwatka, 80% kodeina). Wzbogacone w laktozę, glukozę, skrobię, tłuszcze roślinne, Fe, Zn, I, Ca, wit. A, B, C, D₃ i inne składniki mineralne i witaminy. Może być stosowana jako baza do przygotowywania różnych mlecznych dań lub jako samodzielny posiłek (smak bananowy, waniliowy, z miodem).

Wprowadzanie posiłków stałych

Wiek 4-6 m.ż. to okres, gdy mleko matki przestaje już niemowlęciu wystarczać. Dostarcza zbyt mało składników energetycznych w stosunku do zapotrzebowania dziecka. Zbyt mało ma także Fe i Zn. Konieczne jest wprowadzenie pokarmów stałych. Pokarmy uzupełniające należy wprowadzić nie wcześniej niż w 4 m.ż. i nie później niż w 6 m.ż. Należy zaczynać od niewielkich ilości, stopniowo (co kilka dni) powoli zwiększając zarówno ilość, jak i różnorodność.

O gotowości niemowlęcia do rozpoczęcia wprowadzenia uzupełniających produktów stałych wskazują następujące objawy:

• Przy karmieniu piersią niemowlę żąda karmienia 8-10 razy na dobę

• Mimo regularnego karmienia niemowlę wydaje się być stale głodne

• Niemowlę podwoiło urodzeniową masę ciała

• Niemowlę karmione sztucznie wypija ok. 1 litr mieszanki

• Miesięczne przyrosty masy ciała spadają poniżej 400g

Kolejność wprowadzania produktów stałych w żywieniu niemowlęcia:

• 4 m.ż. - zbożowe bezglutenowe (ryżowe i kukurydziane)

• 4 m.ż. - soki z owoców i warzyw (marchewka, jabłka, porzeczki, morele, maliny, jeżyny, agrest, winogrona)

• 5 m.ż. - przeciery owocowe, papki z jarzyn

• 5 m.ż. - zupa jarzynowa gotowana na wywarze z jarzyn (ziemniak, marchew, pietruszka, kalafior, burak, dynia, kalarepa, por, seler, cebula)

• 6 m.ż. - mięso (10g) - początkowo białe (kurczak, indyk, królik), później wszystkie rodzaje chudego i wysokiej jakości mięsa)

• 5-6 m.ż - produkty zbożowe zawierające gluten

• 7 m.ż. - żółtko

• 8 m.ż. - wywary mięsne (zupa jarzynowa na rosole)

• 11 m.ż. - twarożek

• Po ukończeniu 12 m.ż. - produkty o silnych właściwościach alergizujących (cytrusy, poziomki, truskawki, białko jaja kurzego, ryby).

Temat dnia II - Zadania pielęgniarki wobec dziecka hospitalizowanego i jego rodziców.

1988 - Europejska Karta Dziecka w Szpitalu (Wielka Brytania) - jest wyrazem dostrzeżenia potrzeb dziecka hospitalizowanego.

Jak możemy pomagać chorym i niepełnosprawnym dzieciom w szpitalu:

• Walczyć z bólem i cierpieniem, nie odmawiać prawa do lęku

• Pozwalać na obecność bliskich, zapewniać o ich miłości, umacniać poczucie bezpieczeństwa

• Wskazywać sposoby przystosowania się do niedogodności chorowania, chwalić za próby radzenia sobie w chorobie, kierować myśli dziecka na to, co dzieje się poza szpitalem

• Pomagać odbudowywać tożsamość dziecka, stawania się sobą (angażować dziecko w sytuacje dające mu możliwość własnego wpływu, wyboru, podejmowania decyzji

• Konsekwentnie dbać o stymulowanie rozwoju intelektualnego i społecznego, walczyć z izolacja, biernością, wycofaniem się dziecka

• Przełamywać złe nastroje i stany depresyjne

• Budować i umacniać poczucie własnej wartości, samorealizacji, formułować plany na przyszłość, stwarzać sytuacje, umożliwiające odnoszenie przez dziecka sukcesu

• Stopniowo zwiększać wymagania wobec dziecka (podnosi to bardzo poczucie własnej wartości)

• Uczciwie informować o chorobie i ewentualnych ograniczeniach, zawsze czynić to z ciepłem, serdecznością i nadzieją

• Akceptować to, co dziecko czuje, myśli i komunikuje

• Uczyć poczucia humoru, dystansu, żartowania z siebie i realizacji w innym wymiarze

• Zachowywać spokój i opanowanie (nie dramatyzować)

• Szanować godność dziecka i jego rodziców

Pracownicy służb zdrowia powinni pomóc rodzicom chorych dzieci:

1. Pozyskać rodziców do współpracy

2. Dostosować się i swoje oczekiwania do sytuacji i możliwości dziecka

3. Uczyć ich reagowania na dziecko w bardziej wrażliwy sposób. Zasada: nie dawać bezpośrednich rad, lecz ciągle zadawać pytania i aktywnie słuchać tego, co rodzice chcą powiedzieć, co wyraża dziecko

4. Ukazać matce, jak duże są możliwości pozytywnego wpływu na dziecko za pośrednictwem właściwych reakcji

5. Uczyć (matkę/dziecko) radzenia sobie z emocjami (proste techniki relaksacyjne)

6. Umacniać psychicznie dziecko i rodziców przez:

• Serdeczne zainteresowanie

• Akceptację

• Jasne wytyczenie kierunków postępowania, zadań

6 zasad dla rodziców:

1. Przygotowanie dziecka do szpitala (nawet wtedy, gdy jest zdrowe - do ewentualnej hospitalizacji). Nie wolno kłamać (utrata zaufania do matki na całe życie)

2. Nie wolno niepostrzeżenie opuszczać dziecka

3. Nie podrywać autorytetu personelu

4. Nie straszyć szpitalem

5. Pozwalać dziecku na ujawnienie agresywnych form zachowania (nie wolno wtedy straszyć opuszczeniem dziecka, brakiem miłości jako kary)

6. Nie okazywać dziecku niepokoju.

Błędy w komunikowaniu się:

• Ocenianie

• Ganienie

• Fałszywe zapewnianie

• Doradzanie

• Zmienianie tematu

• Moralizowanie

• Milczenie

• Unikanie, bronienie się przed dzieckiem chroniąc siebie

Pomoc pielęgniarki w opanowaniu lęku i eliminacji bólu jatrogennego podczas zabiegów.

1. Przekazanie dziecku informacji (dostosowanych do poziomu rozumowania) dotyczących planowanego zabiegu, wytłumaczyć możliwe odczucia podczas zabiegu, charakterystycznych odgłosów, zapachów lub innych, np. dotyk)

2. Wytłumaczenie etapów zabiegu

3. Niekiedy praktyczne pokazanie jednego z etapów zabiegu (ułatwi dziecku znalezienie sposobu poradzenia sobie z ewentualnymi przykrymi odczuciami)

4. Pozytywne motywowanie dziecka do współpracy:

• Pochwala, nawet w przypadku niewielkiej współpracy

• Zwrócenie uwagi na jego dzielność (odwagę, gdy płakało, usiłowało zmobilizować się do współpracy)

• Wręczenie drobnej nagrody po zabiegu

5. Brak współpracy ze strony dziecka nie może być karany, nie wolno zawstydzać, obniżać samooceny, bezsilność, niemożność)

6. Przygotowanie farmakologiczne do badań (krem Emla 1,5 h wcześniej, szczelny opatrunek)

Temat dnia III - Rozwój somatyczny dzieci i młodzieży - wybrane aspekty

Auksologia - nauka o rozwoju ontogenetycznym (osobniczym) i oddziaływaniach środowiska zewnętrznego na rozwijający się organizm.

Pod pojęciem rozwoju fizycznego rozumiemy całokształt procesów biologicznych charakterystycznych dla organizmów żywych.

W przebiegu rozwoju fizycznego wyróżniamy 3 fazy:

Wzrastanie - zwiększanie się wymiarów i masy ciała. Oceniając wzrastanie określa się:

• Wielkość badanej cechy (na podstawie oceny danych somatometrycznych, tj. np. masy ciała/długości/wysokości ciała)

• Tempo wzrastania - mierzone wielkością przyrostu danej cechy w określonej jednostce czasu

• Rytm wzrastania - wyrażony zmianami tempa (przyspieszenie lub zwolnienie w różnych okresach rozwoju

Różnicowanie - polegające na morfologicznej specjalizacji narządowej i kształtowaniu typowych proporcji ciała

Dojrzewanie - przebiega równolegle z procesami wzrastania i różnicowania. Obejmuje doskonalenie się budowy i czynności poszczególnych narządów oraz ustroju jako całości i prowadzi do osiągnięcia stabilizacji biologicznej organizmu.

Procesy wzrastania, różnicowania i dojrzewania zajmują ok. ¼ długości życia osobniczego.

Podział czynników wpływających na rozwój.

Czynniki endogenne:

• Czynniki genetyczne (determinanty)

• Właściwości śródmacicznego środowiska organizmu matki i jej metabolizmu

• Czynniki hormonalne (stymulatory)

Czynniki egzogenne:

• Czynniki środowiskowe (modyfikatory)

Czynniki genetyczne - stanowią zestaw genów dziedziczonych po rodzicach. Zespół informacji genetycznej zwany genotypem zwarty jest w cząsteczce DNA.

Elementy rozwoju determinowane przez czynniki genetyczne:

• Natężenie procesów metabolicznych

• Działanie poszczególnych gruczołów dokrewnych

• Przebieg procesów różnicowania i dojrzewania tkanek

• Konstrukcja psychiczna

• Występowanie i skłonność do chorób

• Proces dojrzewania płciowego

• Sposób reagowania organizmu na bodźce środowiskowe

• Tempo i kolejność rozwoju uzębienia mlecznego i stałego

• Kształt i wymiary ciała

Właściwości śródmacicznego środowiska organizmu matki - wywierają swój wpływ na płód w okresie prenatalnym, a być może rzutują na dalszy rozwój postnatalny.

Biologiczny wpływ matki na dziecko w czasie jego rozwoju prenatalnego może być modyfikowany:

• Wiekiem i liczbą przebytych ciąż

• Stanem zdrowia

• Trybem życia

• Sposobem odżywiania

• Przyjmowanymi lekami i używkami

• Innymi niekorzystnymi dla matki czynnikami oddziałującymi na organizm płodu

• Wpływ metaboliczny matki na dziecko utrzymuje się także po urodzeniu przez karmienie piersią.

Czynniki hormonalne (stymulatory) - warunkują zachowanie homeostazy środowiska wewnętrznego. Wywierają wpływ na wiele ważnych funkcji ustroju, takich jak:

• Wrastanie, różnicowanie i dojrzewanie narządów

• Przebiegu procesów metabolicznych, odpornościowych i adaptacyjnych

Dla prawidłowego przebiegu procesu rozwoju podstawowe znaczenie mają następujące grupy hormonów:

• Wzrostu (somatotropina, somatomedyna, insulina)

• Tarczycy (tyreotropina, tyroksyna, trójjodotyronina)

• Płciowe (androgeny nadnerczowe oraz testosteron u chłopców i estrogeny u dziewcząt)

Hormony wzrostu:

• Wpływają na podziały komórkowe i biosyntezę białka

• Kontrolują rozrost tkanek, głównie tkanki kostnej

• Są niezbędne do formowania się nowej tkanki kostnej (działanie chondrotropowe, nieodzowne do wzrostu szkieletu)

Hormony tarczycy:

• Oddziaływają bezpośrednio na procesy wzrastania przez wpływ na rozrost i uwapnienie chrząstek przynasadowych, na procesy kostnienia, rozwój uzębienia oraz rozwój układu nerwowego

• Wpływają pośrednio na procesy wzrastania poprzez wpływ na biosyntezę i wydzielanie hormonu wzrostu (somatotropiny)

Hormony androgenne:

• Wpływają na chondrogenezę i ostogenezę, przyspieszając wzrastanie szkieletu

• Testosteron u chłopców i estrogeny u dziewcząt stymulują rozwój kośca, a przy stężeniu optymalnym wyzwalają (we współdziałaniu z androgenami nadnerczowymi) jego bardzo szybki wzrost zwany skokiem pokwitaniowym

• Nadmiar hormonów androgennych powoduje wapnienie chrząstek nasadowych i zahamowanie wzrostu

Czynniki środowiskowe - rozumiane są jako zespół czynników ekologicznych, które modyfikują genetycznie zdeterminowany przebieg rozwoju i w ostateczny sposób kształtują fenotyp człowieka.

Stopień realizacji potencjonalnych uwarunkowań genetycznych jest ściśle uzależniony od wpływu czynników środowiskowych.

W grupie czynników środowiskowych wyróżniamy:

• Wpływy biogeograficzne - modyfikatory naturalne (klimat, ukształtowanie terenu, zasoby wodno - mineralne, świat roślinny i zwierzęcy)

• Wpływy społeczno - ekonomiczne, tj. modyfikatory kulturowe (poziom wykształcenia i kultury rodziców i opiekunów, wysokość zarobków, warunki mieszkaniowe, atmosfera domu rodzinnego, tradycja i zwyczaje środowiska)

• Styl życia i zachowania zdrowotne - żywienie, aktywność ruchowa (opóźniają rozwój miażdżycy, sprzyjają rozwojowi psychicznemu i społecznemu dziecka)

• Wpływ chorób przewlekłych (genetycznych, metabolicznych, układowych)

Tabele liczbowe (tabele norm) - metoda oceny rozwoju fizycznego dziecka, polegająca na porównaniu wyników jego pomiarów z normami rozwojowymi przedstawionymi w formie tabel.

Siatki centylowe - graficzna metoda oceny rozwoju fizycznego, która przedstawia pozycję badanej cechy somatometrycznej w odniesieniu do normy i na podstawie kilkuletnich spostrzeżeń ciągłych określa jej tor rozwojowy.

Metoda morfograficzna (metoda profilów) - jest to graficzna metoda oceny rozwoju fizycznego ilustrująca kształtowanie się proporcji między składnikami (tkanka tłuszczowa, masa ciała) i częściami ciała dziecka (długość kończyn, tułowia, pomiary szerokościowe, obwody).

Metoda morfograficzna jest przydatna w pogłębionej ocenie rozwoju somatycznego dzieci i młodzieży, zwłaszcza w przypadkach zaburzeń endokrynologicznych, przebiegających ze znaczną dysfunkcją budowy ciała.

Akceleracja rozwoju - dostrzegalne od ok. 150 lat zjawisko przyspieszonego rozwoju biologicznego człowieka i osiąganie przez kolejne pokolenia ostatecznie większych wymiarów ciała.

W pojęciu akceleracji rozwoju wyróżnia się trzy procesy:

• Przyspieszenia rozwoju fizycznego i dojrzewania płciowego

• Zmiany proporcji ciała

• Późniejsze występowanie procesów inwolucyjnych.

Przyczyny akceleracji:

• Zmiany w sposobie odżywiania (większe spożycie białka, składników mineralnych i witamin)

• Polepszenie warunków sanitarnych

• Usprawnienie opieki lekarskiej poprzez profilaktykę i szczepienia ochronne, spadek częstości, ciężkości oraz czasu trwania wielu chorób

• Postęp cywilizacji technicznej z konsekwencjami społeczno - ekonomicznymi

• Migracje ludności prowadzące do wymiany genów.

Konsekwencje akceleracji:

• Optymalizacja wpływów środowiska na kształtowanie cech zdeterminowanych genetycznie

• Osiąganie przez kolejne pokolenia ostatecznie wyższego wzrostu

• Zwiększenie długości życia

• Zakłócenie równowagi pomiędzy procesem dojrzewania biologicznego i emocjonalno - społecznego

• Konieczność systematycznego uogólniania norm rozwojowych i parametrów technicznych wielu gałęzi przemysłu

• Przystosowanie metod dydaktyczno - wychowawczych do przyspieszonego procesu dojrzewania biologicznego

Temat dnia IV - Rozwój psychomotoryczny dziecka w wieku niemowlęcym.

Rozwój psychomotoryczny niemowlęcia - harmonijny ciąg organicznych zmian, podczas którego procesy psychiczne (poznawcze, emocjonalne, społeczne) łączą się z czynnościami ruchowymi.

Rozwój przebiega cyklicznie, w kolejnych po sobie występujących etapach, zbliżonych u wszystkich zdrowych dzieci. Jest to okres narodzin inteligencji i uspołeczniania.

Rozwój niemowlęcia zależy od:

• Właściwej pielęgnacji przebiegającej w cyklu sen - karmienie - czuwanie i zaspokajanie potrzeb biologicznych

• Zaspokajania potrzeb psychicznych (bezpieczeństwa, bliskiej więzi emocjonalnej z matką, potrzeby aktywności i ruchu, poznawania otoczenia)

Dla każdej funkcji fizycznej i psychicznej, zgodnie z prawami rozwoju istnieje jej właściwy, odmienny okres szczególnego rozwoju anatomicznego i czynnościowego - tzw. okres sensytywny. Stymulacja i ćwiczenie danej funkcji właśnie w tym okresie daje najlepsze wyniki - jeśli zadziałają wszystkie szkodliwe czynniki uszkadzające lub funkcja nie jest ćwiczona może się ona nie wykształcić lub rozwinąć w ograniczonym zakresie.

Z całkowicie uzależnionego od otoczenia noworodka przez rok życia dziecko osiąga umiejętności:

• Samodzielnego chodzenia

• Porozumiewania się z ludźmi gestami i pojedynczymi słowami

• Wyrażania potrzeb

• Wywierania świadomego wpływu na otoczenie

W ocenie rozwoju psychoruchowego, której celem jest ustalenie obecności lub braku opóźnienia i/lub zaburzeń tego rodzaju, wykorzystuje się umowny podział czynności psychoruchowych na 4 sfery:

• Lokomocja i kontrola postawy (motoryka duża)

• Sferę kontaktów społecznych

• Mowę

Etapy oceny rozwoju psychoruchowego:

• Wywiad z opiekunami dziecka

• Obserwacja zachowania dziecka

• Porównanie rozwoju na danym etapie życia z ogólnie przyjętymi normami rozwojowymi

Ocenę funkcji ruchowych dziecka przeprowadza się w dwóch pozycjach ciała:

• W leżeniu na brzuchu (pozycja pronacyjna ciała)

• W leżeniu na plecach (pozycja supinacyjna ciała)

U noworodka większość przejawów czynności OUN ma charakter odruchów bezwarunkowych. Odruchy po urodzeniu zależą głównie czynności ośrodków podkorowych i są charakterystycznymi automatycznymi, krótkimi reakcjami (wzór zachowań) na specyficzny bodziec, zanikającymi w kolejnych miesiącach.

Obecność odruchów pierwotnych po urodzeniu umożliwia nabywanie nowych umiejętności i doznań motorycznych.

W miarę dojrzewania OUN dochodzi do wygaszania odruchów pierwotnych. Stopniowe włączanie się czynności kory mózgowej powoduje powstawanie odruchów warunkowych i w efekcie działania świadome, celowe i dowolne.

Pierwotne odruchy (z wyjątkiem ssania i połykania) zanikają zwykle na przełomie 2/3 miesiąca życia. Czas ich zanikania może jednak być indywidualnie różny.

Istnieje ok. 70 odruchów pierwotnych, jednak tylko ok. 8 odruchów ma praktyczne znaczenie w ocenie rozwojowej.

Stała niemożność wywoływania odruchów pierwotnych lub wyrażana asymetria świadczą o nieprawidłowości OUN.

Odruchy bezwarunkowe

Odruch płaczu:

Krzyk, płacz bez łez wyraża potrzebę, dolegliwość. Ustępuje po zaspokojeniu potrzeby, usunięciu dolegliwości. U wcześniaków - odruch słaby lub nie występuje wcale. Od ok. 6 m.ż. płacz staję się odbiciem stanu emocjonalnego i samopoczucia dziecka.

Odruch ssania i połykania

Występuje u płodu już w 4-5 m.ż. Najlepiej wykształcony u donoszonych noworodków (im większy stopień wcześniactwa, tym słabszy odruch ssania). Jest to odruch złożony (ssanie i połykanie), wymagający skoordynowania kilku grup mięśni, zapewnia bezpieczne przyjmowanie pokarmu. Ośrodek odruchu ssania położony jest w rdzeniu przedłużonym, blisko odruchu połykania i oddychania.

Odruch ssania pojawia się, gdy dziecko odczuwa głód lub spontanicznie. Odruch ten tłumi inne przykre odczucia, chroni dziecko przed bólem i nadmiarem bodźców

Odruch Moro (obejmowania)

Wykształca się w 7 m.ż. wewnątrzmacicznego (często brakuje go u mniej dojrzałych wcześniaków). Odruch 2-fazowy. Reakcja na nagły dźwięk,, szarpnięcie pieluszką, utratę oparcia dla głowy.

I faza odruchu - szerokie odwiedzanie ramion z rozpostarciem palców oraz wygięciem palców w łuk, na twarzy dziecka zaskoczenie, przestrach, a niekiedy pojawia się krzyk.

II faza odruchu - zgięcie i przywiedzenie kończyn górnych (obejmowanie), zaciśnięcie pięści oraz zgięcie kończyn dolnych.

Jednostronny brak odruchu - uszkodzenie splotu barkowego. Utrzymanie się odruchu Moro powyżej 6 m.ż. sugeruje istnienie choroby OUN, a po 9 m.ż. można ją potwierdzić.

Odruch szukania sutka (szyjkowy)

Odruch ten pojawia się już w 2-3 miesiącu życia płodowego. Dotknięcie skóry policzka noworodka powoduje odwracanie głowy w kierunku bodźca dotykowego, otwieranie ust i układanie języka w kształt rynienki. Zanika w 3-4 m.ż.

Odruch chwytny

Wywołuje się drażnieniem powierzchni dłoniowej ręki lub palców. Palce ręki zginają się tak silnie, że możliwe jest krótkotrwale uniesienie niemowlęcia. Zanika w 3-4 m.ż., utrzymanie powyżej 6 m.ż. sugeruje uszkodzenie mózgu.

Odruch skręcania tułowia

Podrażnienie dotknięciem skóry na bocznej stronie tułowia powoduje skurcz mięśni po tej samej stronie i zgięcie tułowia w stronę drażnioną. Utrzymuje się w pierwszych 6 m.ż.

Odruch stąpania

Niemowlę podtrzymywane w pozycji pionowej, lekko odchylone do przodu i dotykające stopami twardego, płaskiego podłoża wykonuje ruchy przypominające chodzenie (dochodzi to tonicznego napięcia prostowników kończyn dolnych i naprzemiennych ruchów nóg). Odruch zanika ok. 3 m.ż. Odruch słaby lub brak odruchu u dzieci apatycznych.

Odruch cofania

Raptowne zgięcie kończyny dolnej po podrażnieniu stopy. Stale obecny w czasie pierwszych 10 dni, potem obecny, ale mniej intensywny. Brak odruchu przy uszkodzeniu nerwu kulszowego.

Rozwój motoryczny można podzielić na 2 ogólne kategorie:

• Rozwój tzw. motoryki dużej - dotyczy rozwoju lokomocji (przemieszczania się jednostki przestrzeni) oraz rozwoju postawy (kontrola nad tułowiem i koordynacja ruchów rąk i nóg)

• Rozwój tzw. motoryki małej - dotyczy rozwoju manipulacji, czyli używania własnych rąk do sięgania, chwytania i manipulowania.

Sprawności w zakresie tzw. motoryki dużej i małej rozwijają się w sposób podporządkowany 2 ogólnym zasadom: kontrola nad ciałem rozwija się zgodnie z kierunkiem głowowo - ogonowym, jest to tzw. cefalokandalne prawo rozwoju.

Wyraża się tym, że rozwój postępuje w linii pionowej od góry ku dołowi, zmiany w zakresie tzw. dużej motoryki to kolejne fazy rozwoju ruchów gałek ocznych, głowy, szyi, rąk, tułowia i nóg, początkowo w pozycji leżącej, później - stopniowe osiąganie zdolności siadania i siedzenia, stawania i stania. Rozwój ruchów lokomocyjnych prowadzi do zdobycia umiejętności samodzielnego chodzenia.

Kamienie milowe rozwoju motorycznego motoryki dużej

Typowe przejawy rozwoju psychomotorycznego, pojawiające się w określonej kolejności, ale czas występowania może być różny, zależny od indywidualizacji rozwojowej.

• 1 m.ż. - w pozycji na brzuchu chwiejnie unosi głowę na kilka sekund

• 3 m.ż. - głowa prosto w pozycji pionowej

• 6 m.ż. - siada podciągane za ręce, siedzi z podparciem, odwraca się z pleców na brzuch i na odwrót

• 8 m.ż. - siada i siedzi samodzielnie

• 8-10 m.ż. -stoi z podparciem, raczkuje

• 12 m.ż. - chodzi trzymane za jedną rękę, próbuje stawiać pierwsze kroki samodzielnie

W rozwoju chwytania dowolnego (motoryka mała) wyróżnia się następujące stadia:

• 2 m.ż. - dziecko wyciąga ręce zdecydowanie w kierunku danego obiektu

• 4-5 m.ż. - chwyt dowolny

• 6-7 m.ż. - chwyt nożycowy

• 8 m.ż. - chwyt pęsetkowy

• 12 m.ż. - dziecko może już trzymać w ręku ołówek, piętrzy 2 klocki

Temat dnia V - Zasady racjonalnego żywienia dzieci i młodzieży. Wpływ żywienia na zdrowie i rozwój dzieci.

Prawidłowe żywienie w dzieciństwie i młodości jest warunkiem:

• Prawidłowego, harmonijnego wzrastania i dojrzewania (dziecko osiąga genetycznie uwarunkowany poziom wzrostu i poziom inteligencji

• Dobrego zdrowia (dobra odporność na choroby zakaźne), sprawności fizycznej i zdolności do nauki

• ochrony przed niedoborami pokarmowymi (krzywica, awitaminozy, niedokrwistości, próchnica, wyniszczenie)

• zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób cywilizacyjnych lub warunkuje ich łagodniejszy przebieg (miażdżyca, nadciśnienie, nowotwory, cukrzyca, otyłość, osteoporoza)

Potrzeby żywieniowe dzieci:

• ilość energii, składników pokarmowych, płynów prawidłowy przebieg przemian ustrojowych, odnowę tkanek oraz potrzeby związane ze wzrastaniem

• zalecane dzienne spożycie RDA- norma żywieniowa- ilość energii i składników odżywczych

• dzienne zalecenia żywieniowe dla dzieci i młodzieży- 1994 r.

Podstawowe zasady racjonalnego żywienia, tzw. 4U wg Bergera:

1. Urozmaicenie

2. Umiar

3. Unikanie

4. Uregulowanie

Żywienie dzieci w okresie poniemowlęcym (1-3 lat)

Stopniowe przechodzenie na dietę podobna do diety dorosłych, ale lekkostrawną. Dziecko wykazuje zmniejszone łaknienie. Często w tym okresie występuje niedokrwistość z niedoboru żelaza w diecie.

1.Urozmaicenie (szeroki asortyment produktów spożywczych). Stopniowe wprowadzenie i przyzwyczajenie dziecka do nowych produktów o zróżnicowanym smaku i konsystencji z każdej z 5 podstawowych grup (produkty zbożowe, mleko i produkty mleczne, mięso, ryby drób, wędliny, jaja, owoce i warzywa, tłuszcze roślinne) pozwala na optymalne pokrycie zapotrzebowania na wszystkie składniki odżywcze. Nadmierne rozdrabnianie posiłków może niekorzystnie wpływać na rozwój psychomotoryczny.

2.Umiar (nie przejadanie się)

Nie należy zmuszać dziecka do jedzenia i nie podawać zbyt dużych porcji posiłku.

Kierowanie się apetytem i aktywnością fizyczną dziecka najlepiej zapobiega przekarmieniu lub niedożywieniu. Dzieci bardziej aktywne wymagają częstszych posiłków (4-5), zaś u niejadków liczbę posiłków można ograniczyć nawet do 3 podstawowych.

3.Unikanie (nadmiaru soli, cukru, tłuszczów)

Należy ograniczać udział produktów wysoko przetwarzanych, np. konserwowanych wędlin (bogatych w środki konserwujące - sól, azotyny), zastępując je wyrobami domowymi (pieczone mięso). Należy unikać koncentratów spożywczych, napojów gazowanych, gdyż mają nadmiar sztucznych dodatków, soli, cukru. Należy kontrolować spożycie cukru i słodyczy (umiarkowane zmniejsza ryzyko próchnicy zębów). Najlepszym źródłem cukrów prostych są owoce i warzywa. W żywieniu małych dzieci do końca 2 r.ż. nie należy stosować diety z ograniczeniem tłuszczu i cholesterolu (składniki niezbędne do prawidłowego rozwoju CUN). U dzieci powyżej 2 r.ż. wskazane jest stopniowe ograniczanie udziału tłuszczu do 30% i ograniczenie udziału tłuszczów nasyconych (pochodzenia zwierzęcego) do maksymalnie 10%, należy zwiększyć spożycie olejów roślinnych

Dieta wegetariańska jest nieodpowiednia dla dzieci (nie pokrywa zapotrzebowania na energię, białko, żelazo, wit. B12), może doprowadzić do zahamowania wzrostu, niedokrwistości. Proporcje białka zwierzęcego do białka roślinnego powinny wynosić 1:2.

Uwaga dziecka powinna być skupiona na jedzeniu, nie powinno się go rozpraszać przez TV, gazety, stresujące rozmowy.

4.Uregulowanie

Jadłospis dziecka, w zależności od apetytu powinien opierać się o 3-5 posiłków dziennie. Należy unikać podjadania między posiłkami.

Żywienie dzieci w wieku przedszkolnym

• doskonalona jest umiejętność samodzielnego jedzenia

• kształtowanie zachowań jedzenia przy stole - spożywanie pod opieką rodziców/wychowawcy w przedszkolu

• uczenie dziecka zasad racjonalnego żywienia, regularnych godzin posiłków, zasad komponowania posiłków i doboru pełnowartościowych produktów spożywczych z podstawowych grup i możliwości ich wzajemnego zastępowania

• włączanie dziecka do przygotowywania posiłków i nakrycia stołu

• rozkład posiłków w domu korelujemy z posiłkami podawanymi w przedszkolu

• w okresie wymiany uzębienia mlecznego na stałe (bolesne dziąsła) należy podawać dziecku miękkie owoce

• w diecie dzieci w okresie przedszkolnym obserwowane są niedobory Ca i Zn

Żywienie w wieku szkolnym

Pojawia się więcej błędów żywieniowych (nie spożywanie śniadań w domu i żadnych posiłków w szkole, posiłki poza domem, za mała ilość płynów, odchudzanie, diety niekonwencjonalne). Stres szkolny może wpłynąć na wystąpienie zaburzeń przewodu pokarmowego.

Żywienie młodzieży w wieku pokwitania

Powinno być zgodne z ich aktualnym stadium rozwojowym i fizjologicznym. Następują zmiany w budowie ciała, psychice, przyspieszenie tempa wzrostu. „Burzy hormonalnej” towarzyszy wzrost zapotrzebowania na składniki odżywcze. Zwiększa się częstość zaburzeń w stanie odżywiania (otyłość), pojawiają się specyficzne zaburzenia w jedzeniu - jadłowstręt psychiczny i żarłoczność (bulimia). Niedobory składników odżywczych w tym okresie prowadzą do zahamowania tempa wzrostu, obniżenia przemiany materii, zaburzeń miesiączkowania. Najczęściej stwierdza się niedostateczny udział w diecie energii, wapnia i żelaza.

Zalecenia zespołu ekspertów w żywieniu (do okresu pokwitania)

1. Urozmaicenie

• wykorzystanie produktów z każdej z 5 grup

• zwiększone spożycie mleka i produktów mlecznych

• zwiększone spożycie owoców, warzyw

• ograniczenie tłuszczów, głównie nasyconych, cholesterolu

• zwiększenie spożycia olejów roślinnych, produktów zbożowych, chudego mięsa

2. Umiar

• spożycie zależne od apetytu, tempa wzrostu, etapu dojrzewania, aktywności fizycznej, odkładania się tkanki tłuszczowej

• zachowanie proporcji masy ciała do wysokości i wieku

3. Unikanie

• ograniczone spożycie tłuszczów nasyconych, cholesterolu, cukru, soli

• niewskazane stosowanie diet niekonwencjonalnych

• unikanie fast foodów

4. Uregulowanie

• spożywanie co najmniej 4 posiłków

• równe odstępy między posiłkami

• zalecane podjadanie - owoce, warzywa, soki, jogurty, serki, sałatki warzywne z dodatkiem olejów roślinnych

Najczęstsze nieprawidłowości w żywieniu dzieci:

• bezkrytyczne przenoszenie zasad żywienia dotyczących dorosłych (ograniczenie tłuszczu i cholesterolu, dieta bogatoresztkowa)

• nadmierne spożywanie soli

• za duże ilości posiłków, wmuszanie posiłków mimo sytości

• zbyt późne wprowadzanie posiłków stałych

• nadmierne rozdrabnianie produktów

• nieregularne spożywanie posiłków, posiłki nielubiane przez dziecko, niestarannie podane, odgrzewane

• nerwowa atmosfera w czasie posiłków, rozpraszanie uwagi dziecka, brak czasu, zniecierpliwienie

Temat 6 - Kompleksowość opieki nad dzieckiem z wadą twarzoczaszki

Wady rozszczepowi twarzy - przerwanie ciągłości (wada rozwojowa)

1. rozszczep wargi - powstaje w 4-8 tygodniu życia płodowego, inaczej rozszczep podniebienia twardego

2. rozszczep podniebienia - powstaje między 8-12 tygodniem życia - rozszczep podniebienia wtórnego

3. rozszczep wargi całkowity - rozszczep szczęki i podniebienia, rozszczep podniebienia wtórnego i pierwotnego

4. rozszczep Pierre - Robina - rozszczep podniebienia i niedorozwój żuchwy

Skutki wady (ciężkie kalectwo):

• upośledzenie oddychania (szczelina, droga niefizjologiczna)

• upośledzenie ssania, połykania

• upośledzenie rozwoju mowy

Wtórne skutki:

• stany zapalne uszu, dróg oddechowych

• zagrożenie niedosłyszenia

• zaburzenia odżywiania - niedobory masy ciała (niedostatek energii), niedobory witaminowe

• w skrajnych przypadkach wycieńczenie, śmierć

Skutki psychologiczne:

• szok rodziców (wada widoczna, oszpecenie dziecka)

• izolacja dziecka

• skutki dla dziecka - oszpecenie = inność (wrogość, strach, izolacja, depresja)

Po operacji:

• zmieniony obraz ciała

Przeżycie emocjonalne rodziców

Okres oczekiwania „zdrowego dziecka” - ima bardziej wyraźne jest to oczekiwanie, tym większy szok po urodzeniu dziecka z wadą, niepełnosprawnością.

Okresy adaptacji (ewolucja postaw rodziców)

1. szok, okres krytyczny, wstrząs, „cios w serce” (trwa różnie)

Reakcja emocjonalna - płacz, krzyk, agresja słowna, reakcja nerwicowa - zaburzenia łaknienia, stany lękowe, nieporozumienia, kłótnie, wrogość, agresja wzajemna, poczucie winy, dominacja bardzo silnych negatywnych emocji.

2. Kryzys emocjonalny

Rozpacz, depresja, bezradność, beznadziejność, poczucie klęski życiowej, osamotnienia. W tym czasie rozpoczyna się często okres ograniczania interakcji z dzieckiem

3. Okres pozornego przystosowania się do sytuacji

Jego skutkiem mogą być irracjonalne zachowania, wynikające z mechanizmu obronnego przed lękiem, np. nie uznawania fakty, poszukiwania winnych, nieuzasadniona wiara w leczenie, szukanie cudownego leku.

4. Okres konstruktywnego przystosowania się do sytuacji

Nie wszyscy dochodzą do tego okresu. Pytania: jak mogę pomóc? Początek dominacji uczuć, emocji pozytywnych, organizacja na nowo rodziny wokół celu, niesienie pomocy dziecku, początek satysfakcji, dostrzegania postępów w leczeniu, rozwoju dziecka, pierwsze odczucie radości.

Algorytm postępowania terapeutycznego z dzieckiem z wrodzoną wadą twarzoczaszki

Etap leczenia:

1. Poradnia wad wrodzonych twarzoczaszki
   leczenie pediatryczne i ortodontyczne- przedoperacyjne

2. Oddział szpitalny
   zabieg operacyjny- plastyka wargi (6-9 m.ż)

3. Poradnia wad wrodzonych twarzoczaszki
   leczenie pediatryczne i ortodontyczne c.d.

4. Oddział szpitalny
   zabieg operacyjny- plastyka podniebienia (1-3 r.ż.)

5. Poradnia wad wrodzonych twarzoczaszki
   leczenie pediatryczne, ortodontyczne, laryngologiczne, protetyczne i psychologiczne

6. Oddział chirurgii plastycznej
   korekta wargi, nosa, zgryzu, likwidacja blizn pooperacyjnych

Karmienie:

• krztuszenie się, problemy z oddychaniem

• karmienie łyżeczką

• wymioty

• niemożność karmienia piersią

Wychowanie:

• nadpobudliwość emocjonalna

• wyjmowanie aparatu ortodontycznego

• bojaźliwość i skrytość dziecka

• niemożność skupienia uwagi, nauki( j.polski, języki obce, przedmioty ścisłe, wszystkie przedmioty szkolne)

Temat dnia VII - Udział pielęgniarki we wczesnej diagnostyce zaburzeń w rozwoju u dzieci i młodzieży. Metodologia testu przesiewowego do wykrywania zaburzeń w rozwoju somatycznym.

Test przesiewowy (wg WHO)- jest wstępną identyfikacją nierozpoznanych dotychczas chorób, zaburzeń lub wad, uzyskaną w wyniku zastosowania testów i innych szybkich metod badania.

Fazy programy przesiewowego:

• test przesiewowy (test screeningowy) wszystkich osób w danej sytuacji

• postępowanie przesiewowe (diagnostyczne) w stosunku do osób z dodatnim wynikiem testu przesiewowego w celu potwierdzenia lub wykluczenia zaburzeń ujawnionych w teście przesiewowym

• leczenie lub inne działania naprawcze

Cel testu - identyfikacja dzieci i młodzieży z niedoborem długości/ wysokości ciała oraz z nadmiarem lub niedoborem masy ciała.

Terminy pomiarów:

• 0-4 doba

• 3,4,5,6,9,12 miesiąc życia

• 2,4,6,10,12,13,16 rok życia

• ostatnia klasa szkoły ponadgimnazjalnej (18-19 lat)

Warunki dokonywania pomiarów antropometrycznych - pomiary należy przeprowadzać w godzinach przedpołudniowych, w dobrze ogrzanym i oświetlonym pomieszczeniu, w którym powinien znajdować się parawan, używany w czasie pomiarów dzieci starszych i młodzieży.

Metodyka pomiarów wykonywanych u małego dziecka (od urodzenia do 18 m.ż.)

• pomiar długości ciała

• pomiar masy ciała

• pomiar obwodu głowy

• pomiar obwodu klatki piersiowej

Pierwszy pomiar długości przy użyciu krawieckiej taśmy centymetrowej po krzywiznach.

Kolejne pomiary wykonuje się przy użyciu:

• ławeczki Epsteina (najczęściej)

• liberometru Wolańskiego

Pomiary masy ciała:

Rozebrane do naga dziecko (bez pieluszki) układamy na wadze niemowlęcej, wcześniej wytarowanej razem z pieluszką lub jednorazowym podkładem i odczytujemy wartość masy ciała z dokładnością do 10 g.

Pomiar obwodu głowy:

Krawiecką taśmę centymetrową przeprowadzamy przez główkę dziecka, z przodu (na czole) przez środek guzów czołowych, natomiast z tyłu- przez najdalej wysunięty punkt na potylicy. Dokładność pomiaru do 1mm.

Pomiar obwodu klatki piersiowej:

Wykonuje się krawiecką taśmą centymetrową przeprowadzając ją z przodu poniżej sutków ( u styku łuków żeber), natomiast z tylu przez dolne kąty łopatek.

Pomiary starszego dziecka

Pomiar wysokości ciała

• przy użyciu naklejonej do ściany taśmy centymetrowej i ekierki

• przy użyciu antropometru typu Martina

Pomiar masy ciała- przy użyciu wagi lekarskiej

Interpretacja wyników dokonanych pomiarów

Wyniki pomiarów dziecka porównuje się z odpowiednimi dla jego płci i wieku wskaźnikami (normami), opracowanymi dla populacji, z której dziecko pochodzi. Najczęściej stosuje się do tego celu siatki centylowe.

Kanał centylowy - jest to obszar na siatce centylowej usytuowany między dwiema sąsiednimi liniami wyznaczającymi wentyle.

Wentyle- to procenty częstości występowania ściśle określonej cechy w badanej grupie.

Centyl - dzieli badana zbiorowość na 100 części.

Krzywe centylowe- to połączenia na wykresie wartości poszczególnych wentyli w odniesieniu do określonego wieku kalendarzowego.

Kryteria dodatniego wyniku:

Za dodatni wynik testu, czyli podejrzenie zaburzeń w rozwoju uznaje się stwierdzenie, co najmniej jednego z następujących wyników:

• jeżeli wysokość ciała dziecka usytuowana jest poniżej 10 centyla podejrzewamy niedobór wysokości ciała

• jeżeli pozycja centylowa masy ciała dziecka różni się o dwa lub więcej kanałów centylowych od pozycji jego długości to podejrzewamy nadmiar lub niedobór masy ciała.

• nadmiar masy ciała podejrzewamy wtedy, jeżeli np. pomiar długości to 10C a masy ciała to 75C.

Pytania:

1. Pojęcia: program przesiewowy i test przesiewowy.

2. Cel testu przesiewowego i terminy.

3. Wykonanie pomiarów u małego dziecka.

4. Wykonanie pomiarów u starszego dziecka.

5. Warunki rejestracji i interpretacji wyników.

Temat dnia VIII - Krzywica

Podział krzywicy ze względu na etiopatogenezę:

• krzywica z niedoboru witaminy D3

• krzywica z niedoboru wapnia: kalciopeniczna

• krzywica z niedoboru fosforanów: fosfopeniczna

Krzywica niedoborowa witamino-D zależna:

• jest ogólnoustrojową chorobą, polegającą na upośledzonej mineralizacji kości, która wynika z zaburzeń gospodarki wapniowo-fosforanowej, występujących w stanach niedoboru witaminy D.

• pojęcie krzywicy jest zarezerwowane dla dzieci, w rosnącym kośćcu dochodzi do typowych zmian rozwojowych.

• upośledzone wchłanianie jelitowe wapnia w warunkach niedoboru witaminy D3 powoduje w następstwie biochemiczne, radiologiczne oraz kliniczne zmiany.

Źródła witaminy D (kalcyferol):

• ryby morsie, tran ryb, węgorz, wątroba cielęca, wieprzowa oraz wołowa, żółtko, masło, masło roślinne i sery żółte.

Źródła wapnia i fosforu:

• mleko i jego przetwory, sery żółte i topione, jogurty owocowe, zupa mleczna z kaszą lub ryżem, ryby (szprotki, sardynki), soja, mięso, podroby.

• wchłanianie utrudniają: nadmiar tłuszczów, fitynianów i szczawianów.

Krzywica z niedoboru wapnia (kalciopeniczna):

• niedobór wapnia- najczęściej w diecie bezmlecznej- leczy się podając preparaty wapnia

• lub/i nadmiar fosforanów- przekarmianie mlekiem krowim pełnym, hamuje wchłanianie wapnia w przewodzie pokarmowym poprzez nadmiar fosforanów

• zaburzenia wchłaniania

Objawy wczesne krzywicy (zwiastunowe):

• wzmożone pocenie się potylicy, zwłaszcza podczas karmienia

• rozdrażnienie

• płaczliwość

• zaburzenia snu

• brak łaknienia

• zahamowanie przyrostu masy ciała

• biegunki lub zaparcia

• bóle brzucha, tzw. Angina abdominalis- skurcz nn. trzewnych, tzw. równoważniki tężyczki

• potówki na skórze

• zmniejszenie ruchliwości dziecka

• obniżone napięcie mięśniowe (żabi brzuch- spłaszczenie, rozlanie brzucha)

• opóźniony rozwój motoryczny

Objawy późne krzywicy (objawy zaawansowanej krzywicy- objawy kostne):

Pojawiają się w tych częściach kośćca, które w danym okresie najintensywniej rosną i dotyczą kości czaszki, żeber, kości długich.

• rozmiękanie potylicy („objaw piłeczki pingpongowej” 4-6 m.ż)

• powiększenie ciemiączka przedniego

• opóźnione zarastanie ciemiączka przedniego (powyżej 18 m.ż)

• czaszka kwadratowa

• opóźnione ząbkowanie

• zmiany w obrębie klatki piersiowej

• bruzda Harrisona (na skutek rozmiękania kości wciągnięcie żeber w linii przyczepu przepony w postaci zauważalnej bruzdy)

• różaniec krzywiczy (pogrubienie połączeń chrzęstno- kostnych żeber)

• deformacja budowy klatki piersiowej (kurza, szewska, dzwonowata)

• „garb krzywiczy”- wygięcie ku tyłowi lędźwiowego odcinka kręgosłupa powstałe w okresie, gdy dziecko zaczyna siadać

• zahamowanie wzrastania kości długich

• Zniekształcenia kończyn dolnych, gdy dziecko zaczyna chodzić- szpotawość kolan ( ()), koślawość (X).

Zapobieganie krzywicy:

• realizacja zaleceń konsultanta krajowego w dziedzinie pediatrii dotyczących profilaktyki krzywicy i osteoporozy

• realizacja zaleceń w grupie dzieci leczonych lekami przeciwdrgawkowymi

Leczenie krzywicy:

• u dzieci z dyskretnymi objawami krzywicy, które wcześniej przyjmowały preparaty witaminy D3 podaje się 1000 j.m. przez okres 3-4 tygodni

• w przypadku pełnoobjawowej krzywicy, jeżeli nie podawano wcześniej witaminy D3, podajemy 4000 j.m. przez okres 4-6 tygodni

• zniekształcenia mogą być przez cale życie.




38

---