Licencjat 1, studia, geografia UJ, licencjat


Geomorfologia 16

Najważniejsze procesy morfogenetyczne w umiarkowanej strefie klimatycznej; warunki decydujące o skuteczności geomorfologicznej wymienionych procesów 6

Uwarunkowania i przykłady asymetrii w górach wysokich 7

Wpływ człowieka na tempo procesów morfogenetycznych 7

Różnice w obiegu materii mineralnej w zlewni pogórskiej i beskidzkiej 8

Zasadnicze zmiany w dnach dolin karpackich, jakie nastąpiły w ostatnich stu latach 8

Meteorologia i klimatologia 8

Typy rocznego przebiegu temperatury powietrza na kuli ziemskiej 8

Typy rocznego przebiegu opadów atmosferycznych na kuli ziemskiej 9

Ośrodki aktywności atmosferycznej na kuli ziemskiej (stałe i sezonowe wyże i niże baryczne) w modelu ogólnej cyrkulacji atmosfery 10

Masy powietrza, fronty klimatologiczne i fronty atmosferyczne 11

Strefowość i piętrowość klimatów na kuli ziemskiej

Hydrologia 18

Rodzaje (typy) wód podziemnych i ich znaczenie hydrologiczne 18

Hydrologiczna rola jezior 19

Hydrologiczne konsekwencje urbanizacji 19

Wpływ lasu na obieg wody

Hydrologiczne skutki globalnego ocieplenia

Gleboznawstwo 20

Główne minerały budujące mineralną frakcję gleby 20

Proces bielicowienia

Procesy glejowe

Funkcje gleby w środowisku przyrodniczym

Gleby w Polsce

Geografia fizyczna Polski…………………………………………………………………………………

Przyczyny zróźnicowania środowiska przyrodniczego w Polsce…………………………………………

Występowanie wód geotermalnych w Polsce i ich związek ze strukturami geologicznymi……………….

Masy powietrza kształtujące pogodę w Polsce……………………………………….

Zasięg lądolodu plejstoceńskiego w Polsce………………………..

Typy wezbrań w Polsce………………………………………………………………………………………..

Geoekologia………………………………………………………………………………….

System środowiska przyrodniczego……………………………………………..

Funkcje granic o charakterze bariery w środowisku przyrodniczym………………………

Gekompleksy systemu taksonomicznego możliwe do skartowania w terenie

Podstawowe czynniki funkcji środowiska……………………………

Kontynentalna odmiana piętrowości środowiska przyrodniczego gór…………………………………

Geografia społeczno- ekonomiczna Polski…………………………………….

Główne strumienie migracji po II wojnie światowej…………..

Regionalne zróżnicowanie poziomu gospodarki rolnej w Polsce i jego przyczyny…

Przekształcenie struktury transportowej i energetycznej po 1990 roku….

Czynniki wpływające na rozmieszczenie inwestycji zagranicznych w Polsce…

Przestrzenne zróżnicowanie poziomu życia w Polsce i jego przyczyny………….

Geografia osadnictwa

Wieś jako osiedle wielofunkcyjne ………………………………………………………………………

Wpływ środowiska przyrodniczego na osadnictwo wiejskie i miejskie ………………………………

Przemiany osadnictwa w Polsce w okresie 1945-90 i w latach transformacji ……………………………

Funkcje miast, ich przemiany i klasyfikacja miast ze względu na funkcje ………………………………

Aglomeracje wielkomiejskie i inne rodzaje zespołów miast ……………………………………

Geografia rolnictwa

Przyrodnicze podstawy rolnictwa. Ukształtowanie terenu jako czynnik siedliska. Rola światła w siedliskach rolniczych. Gospodarka cieplna. Gospodarka wodna …

Tradycyjne systemy uprawy roślin i chowu zwierząt w rolnictwie światowym ………………

Rolnictwo rynkowe Europy Zachodniej (Holandia) ……………………………………………

Rozmiary głodu we współczesnym świecie. Perspektywy wyżywienia świata …………………

Rolnictwo ekologiczne

Geografia turyzmu…………………………………………

Alternatywne funkcje turystyki, koncepcja turystyki zrównoważonej………….

Charakterystyka współczesnego ruchu turystycznego w Polsce i na świeceie…..

Główne problemy rozwoju turystyki na obszarach górskich w Polsce………….

Turystyka jako czynnik przemian środowiska przyrodniczego………….

Wpływ turystyki na gosp. obszarów ruchu turystycznego…………..

Geografia ludności

Problemy demograficzne krajów emigracji i migracji na świecie

Przyczyny i skutki wyludnienia się terenów wiejskich

Proces starzenia się ludności

Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce

Największe obszary koncentracji ludności na świecie

Geografia przemysłu

Uwarunkowania procesu industralizacji spontanicznej Wielkiej Brytanii

Czynniki lokalizacji przemysłu, lokalizacji szczegółowej i ogólnej

Formy koncentracji przestrzennej przemysłu

Przyczyny kryzysu starych okręgów przemysłowych

Koncentracje wyjaśniające współczesne zmiany i rozmieszczenia przemysłu

Ochrona przyrody

Degradacja i ochrona elementów środowiska przyrodniczego

Wpływ poszczególnych działów gospodarki na środowisko

Stan środowiska przyrodniczego Polski na tle Europy i świata

Formy ochrony przyrody i krajobrazu w Polsce i na świecie

Koncentracje wyjaśniające współczesne zmiany i rozmieszczenie przemysłu

Geografia polityczna

Pojęcie i funkcje granicy. Przykład granicy sztucznej i naturalnej.

Wybrane przykłady konfliktów i ich geneza i następstwa

Integracja branżowa i regionalna - Przykład granicy międzynarodowej

Czynniki kształtujące mapę wyborczą w Polsce.

Pojęcie i pola badawcze globalistyki

Geografia transportu
Uwarunkowania i konsekwencje regresu siecie kolejowej

Czynniki kształtujące potrzeby transportowe

Czasowa nierównomierność potrzeb transportu w układzie dobowym

Przyrodnicze, techniczne, gosp i polityczne bariery dla transportu

Społeczno- ekonomiczne oddziaływanie autostrad i portów lotniczych,

Geomorfologia

1.Najważniejsze procesy morfogenetyczne w umiarkowanej strefie klimatycznej; warunki decydujące o skuteczności geomorfologicznej wymienionych procesów

W klimacie umiarkowanym głównym nośnikiem energii jest woda. Dlatego do najważniejszych należą procesy fluwialne, jednak występuje tu wiele zróżnicowanych procesów.

Procesy o dużej intensywności w strefie umiarkowanej:

- procesy erozji i akumulacji rzecznej

- abrazja, akumulacja jeziorna

- osuwanie

- procesy kriogeniczne

- spełzywanie

- spłukiwanie

- procesy antropogeniczne

Procesy o średniej intensywności w strefie umiarkowanej:

- procesy krasowe

- niwacja

- procesy eoliczne

Różne procesy zachodzą na stokach zalesionych i wylesionych:

Procesy na stokach zalesionych: - spływy gruzowo-błotne

- powstawanie nisz źródliskowych

- osuwiska skalne

- procesy sufozyjne

Procesy na stokach wylesionych: - spłukiwanie powierzchniowe i linijne

- obrywy

- spływy ziemne

- sufozja

- spełzywanie

- spływanie płatów torfowisk

O skuteczności tych procesów decyduje rodzaj podłoża na którym zachodzą - odporność skał na wietrzenie oraz czynniki klimatyczne - rozkład opadów i temperatury w ciągu roku. Nie bez znaczenia jest również działalność człowieka która prowadzi do intensyfikacji procesów (np. wylesianie stoków i zakładanie na nich pól uprawnych) lub zmniejszenie ich intensywności lub całkowite wyhamowanie (np. ograniczenie erozji bocznej rzeki przez umocnienia brzegów koryta).

2.Uwarunkowania i przykłady asymetrii w górach wysokich

W górach wysokich asymetria jest związana z różną dostawą energii słonecznej - asymetria północ-południe lub ze zróżnicowanym napływem wilgotnych mas powietrza. W wyniku tych różnic na stokach o przeciwnej ekspozycji kształtują się piętra klimatyczno-roślinne, fizyczno-geograficzne i morfogenetyczne na różnych wysokościach n.p.m..

Określając zasięg pięter fizycznogeograficznych bierzemy pod uwagę obecność granic:

- granicy wiecznego śniegu

- górnej granicy lasu

- dolnej granicy lasu

- granicy między stepem a pustynią

a określając zasięg pięter morfogenetycznych dodatkowo bierzemy pod uwagę:

- dolną granicę zasięgu lodowców aktywnych i gruzowych

- górną granicę zasięgu soliflukcji i wieloletniej zmarzliny

- dolną granicę zasięgu soliflukcji i wieloletniej zmarzliny

3.Wpływ człowieka na tempo procesów morfogenetycznych

• Wylesianie, niszczenie pokrywy roślinnej

- zwiększone spłukiwanie i wymywanie materiału przez wody opadowe,

- podłoże piaszczyste - działanie wiatru

Zmiana lasów, stepów na pola uprawne - ożywienie i przyspieszenie działalności niszczącej wody spadającej, wody spływającej oraz wiatru- deflacja i erozja wąwozowa

Orka zgodnie z nachyleniem stoku - zwiększona erozja i wymywanie materiału

Orka równolegle do przebiegu poziomic - wyhamowanie spłukiwania, obniżanie zwierciadła wód gruntowych, ograniczenie dostawy materiału do cieków

(Ograniczenie dostawy materiału do cieków podobnie jak regulacja koryt wpływa na intensyfikację erozji wgłębnej rzeki)

• Powstawanie form dolinnych - holwegów - na skutek działalności kół pojazdów, wozów - pogłębiane przez erozyjną działalność wód i wiatru

• Linijne przyspieszenie procesów erozyjnych i denudacyjnych wzdłóż szlaków turystycznych

• Nadmierny wypas - prowadzi do pustynnienia w obszarach na północ i południe od Sahary

• Podcinanie stoków przez drogi - przyspiesza procesy grawitacyjne tj. osuwiska, spływy gruzowo-błotne

• Regulacja rzek- przyspieszenie nurtu rzek, opóźnienie procesów erozji bocznej i akumulacji, zwiększenie znaczenia erozji wgłębnej

• Melioracja łąk- przyspiesza spływ pokrywy glebowej, erozję wietrzną

• Obciążanie stoków przez zabudowę - przyspiesza procesy osuwiskowe

• Pobieranie materiału z koryt rzecznych- obniża się baza denudacyjna, co powoduje większą erozję w górnych partiach rzeki

• Budowa falochronów- opóźnienie erozji morskiej np. abrazji, kawitacji

4.Różnice w obiegu materii mineralnej w zlewni pogórskiej i beskidzkiej

Zdecydowanie większa dynamika w obiegu materii mineralnej charakteryzuje zlewnię beskidzką. Ma to bezpośredni związek z takimi cechami tego obszaru jak nachylenie stoków, spadki rzek, opady, rodzaj podłoża.

W porównaniu ze stokami zlewni pogórskiej - w zlewi beskidzkiej występują większe ich nachylenia, co w połączeniu z wyższymi wartościami opadów przyczynia się do zwiększenia intensywności denudacji stoków beskidzkich i tym samym większej aktywności materiału mineralnego. W zlewni pogórskiej parametry te są znacznie niższe co istotnie ogranicza przemieszczanie się materiału w dół stoku. Istnieją jednak również istotne czynniki wpływające na wzrost dynamiki materiału w zlewni pogórskiej, takie jak użytkowanie terenu - na Pogórzu stoki są przede wszystkim zajęte przez pola uprawne co zwiększa wymywanie materiału i erozję. Procesy te jednak często wyhamowywane są przez poprzeczne terasowanie stoków o większym nachyleniu. W Beskidach natomiast większa część stoków jest pokryta lasem. Bardzo znaczącą rolę odgrywają częściej występujące w zlewni beskidzkiej zdarzenia katastrofalne.

5.Zasadnicze zmiany w dnach dolin karpackich, jakie nastąpiły w ostatnich stu latach

Ponieważ na początku minionego stulecia rzeki i potoki karpackie stanowiły duże zagrożenie powodziowe na skutek zwiększonej akumulacji materiału, podjęto intensywne prace mające na celu wyrównanie przebiegu rzek, umocnienie brzegów lub zwężenie bardzo rozległych koryt. Prace te, jak się okazało, były powodem bardzo istotnych zmian w korytach nimi objętych, a także tych, do których uchodziły uregulowane czy umocnione rzeki:

- znacznie nasiliła się erozja wgłębna, co spowodowało obniżenie się den koryt,

często bardzo diametralnie;

- spadły stany wód i obniżyło się ryzyko powodzi;

- naruszona została naturalna struktura osadów koryta - osady mogą być łatwo

uruchomione;

- zwiększyła się zdolność transportowa rzek (utrudniona depozycja);

- odsłonięte zostały filary mostów, budowle retencyjne (narażone na podmywanie

konieczność naprawy)

Ponadto zmniejszyła się ilość dostarczanego materiału - orkę zgodną z nachyleniem stoku coraz częściej zastępuje się polami na stokach sterasowanych. Wznosi się również zapory mające ograniczyć napływ materiału do koryta.

Meteorologia i klimatologia

1.Typy rocznego przebiegu temperatury powietrza na kuli ziemskiej

Wyróżniamy cztery typy rocznego przebiegu temperatury powietrza na kuli ziemskiej. Są one wydzielane na podstawie szerokości geograficznej oraz czasów wystąpienia ekstremów.

2.Typy rocznego przebiegu opadów atmosferycznych na kuli ziemskiej

Wyróżniamy sześć typów rocznego przebiegu opadów atmosferycznych na kuli ziemskiej. Są one wydzielane na podstawie czasu wystąpienia ekstremów.

Podtypy:

Podtypy:

Podtypy:

3. Ośrodki aktywności atmosferycznej na kuli ziemskiej (stałe i sezonowe wyże i niże baryczne) w modelu ogólnej cyrkulacji atmosfery

OGÓLNA CYRKULACJA ATMOSFERY to krążenie powietrza w skali globalnej, poprzez strefową, południkową i pionową wymianę powietrza, transportuje energię, moment pędu i wilgoć w atmosferze ziemskiej. Przyczyną jej funkcjonowania są różnice bilansu radiacyjnego a co za tym idzie temperatury powietrza i ciśnienia atmosferycznego na kuli ziemskiej.

TRÓJKOMÓRKOWY MODEL OGÓLNEJ CYRKULACJI ATMOSFERY zakłada:

Na każdej półkuli wyróżniono 3 kołowe obiegi (komórki cyrkulacyjne), które są ze sobą powiązane:

Trójkomórkowy model ogólnej cyrkulacji atmosferycznej przewiduje istnienie czterech stref podwyższonego ciśnienia, dwóch w szerokościach podzwrotnikowych i dwóch w okolicach biegunów, oraz trzech stref obniżonego ciśnienia, dwóch w okolicach równoleżnika 60o i jednej wzdłuż równika.

OŚRODKI AKTYWNOŚCI ATMOSFERYCZNEJ NA KULI ZIEMSKIEJ:


4.Masy powietrza, fronty klimatologiczne i fronty atmosferyczne

MASA POWIETRZA - duża część obszaru powietrznego, którego fizyczne cechy (temperatura i wilgotność) odznaczają się niewielkimi zmianami

- znaczna objętościowo część troposfery o rozmiarach poziomych od jednego do kilku tysięcy kilometrów i pionowych do kilkunastu kilometrów (zależnie od wysokości tropopauzy w danej strefie). Wewnątrz niej panują względnie jednorodne warunki meteorologiczne, kształtujące się pod wpływem podłoża atmosfery i procesów zachodzących wewnątrz masy

KLASYFIKACJA TERMICZNA MAS POWIETRZA (klasyfikacja względna) wydzielona na podstawie różnic temperatury i stratyfikacji termicznej atmosfery:

KLASYFIKACJA GEOGRAFICZNA MAS POWIETRZA (zależność cech mas powietrza od położenia geograficznego obszarów źródłowych)

W każdym z tych rodzajów za wyjątkiem równikowego w zależności od charakteru podłoża obszaru źródłowego wyróżnia się masy powietrza kontynentalne lub morskie.

Różniące się między sobą ze względu na temperaturę powietrza i zawartość wilgoci masy powietrza rozdzielają powierzchnie frontalne

FRONT KLIMATOLOGICZNE - oddziela główne rodzaje mas powietrza na kuli ziemskiej, masy powietrza różnego pochodzenia geograficznego

Rodzaje frontów klimatologicznych:

FRONT ATMOSFERYCZNY - występuje w obrębie tej samej masy powietrza, jeśli różne jej części cechuje inny stopień transformacji. Formuje się również na styku powietrza lądowego i morskiego pochodzącego z tej samej strefy geograficznej. Przecięcie powierzchni frontalnej z powierzchnią ziemi wyznacza linię frontu.

Rodzaje frontów atmosferycznych ze względu na rodzaj adwekcji:

- OKLUZJA CIEPŁA - gdy chłodna masa powietrza za frontem chłodnym jest cieplejsza od masy chłodnego powietrza przed frontem ciepłym

- OKLUZJA CHŁODNA - gdy chłodna masa powietrza za frontem chłodnym jest chłodniejsza od masy chłodnego powietrza przed frontem ciepłym

Proces powstawania frontów nazywa się FRONTOGENEZĄ - jest to przede wszystkim przekształcenie pola temperatury w atmosferze wywołujące wzrost kontrastów termicznych w atmosferze, czyli zagęszczenie izoterm. Zasadniczym czynnikiem frontogenezy jest specyficzna cyrkulacja atmosferyczna

Fronty są dość trwałym elementem struktury atmosfery a na ich trwałość wpływają:

NASTĘPSTWO ZMIAN POGODY PODCZAS PRZECHODZENIA FRONTÓW CIEPŁEGO I ZIMNEGO:

Front

Element pogody

Przed frontem

W czasie przechodzenia frontu

Za frontem

CIEPŁY

Ciśnienie powietrza

Równomiernie obniża się

Dotychczasowy spadek ustaje

Zmienia się nieznacznie lub bardzo powoli obniża się

Wiatr

Wzmaga się siła wiatru

Chwilowe zmniejszenie siły wiatru

Kierunek i siła wiatru nie ulegają znaczącej zmianie

Temperatura powietrza

Nie zmienia się lub nieco wzrasta

Powoli wzrasta

Zmienia się nieznacznie

Zachmurzenie nieba

Stopniowo wzrasta, pojawiają się chmury Ci, Cs, As, Ns

Niskie Ns

Chmury St lub Sc

Widzialność pozioma

Bardzo dobra poza strefą opadów

Ograniczona, częste mgły

Często ograniczona przez utrzymujące się mgły

CHŁ ODNY

Ciśnienie powietrza

Obniża się

Wyraźnie wzrasta

Nadal wzrasta przy zmniejszonym tempie wzrostu

Wiatr

Wzrasta siła wiatru, często staje się porywisty

Porywisty, okresowo szkwalisty

Niekiedy nasila się i nieznacznie zmienia kierunek

Temperatura powietrza

Niezmienna, obniża się w strefie opadu przedfrontowego

Szybko obniża się

Zmienia się nieznacznie lub systematycznie powoli spada, zmienna w strefie opadów

Zachmurzenie nieba

Chmury Ac lub As, potem silnie rozbudowane Cb

Chmury Cb z bardzo niską podstawą

Szybko podnosi się podstawa chmur, za którymi pojawiają się As i Ac. Później mogą znowu pojawić się Cu lub Cb

Widzialność pozioma

Zazwyczaj ograniczona

Ograniczona, potem szybkie polepszenie widzialności

Zazwyczaj poza strefą opadów dobra

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Woś A. (1996)

5.Strefowość i piętrowość klimatów na kuli ziemskiej

STREFOWE ZRÓŻNICOWANIE KLIMATU ZIEMI

STREFOWOŚĆ - oznacza, że składowe południkowe (N-S) poziomych gradientów większości charakterystyk klimatu dominują nad składowymi równoleżnikowymi (W-E)

Strefowość jest podstawową prawidłowością jaką obserwujemy w geograficznym zróżnicowaniu klimatu ziemi. Charakterystyczną cechą strefowości klimatycznej jest powtarzalność układu przestrzennego na obu półkulach symetrycznie względem równika. Jest ona następstwem zmiany kąta padania promieni słonecznych na powierzchnię Ziemi, a co za tym idzie zróżnicowania dopływu energii promienistej od Słońca. Nieodłącznie związana ze strefowością jest sezonowość, czyli cykliczna zmienność warunków klimatycznych w ciągu roku, związana z cyklem wędrówki stref oświetlenia Ziemi.

Najprościej zobrazować strefowe zróżnicowanie klimatu za pomocą południkowych profili elementów klimatu, czyli wykresy średnich wartości zmiennych klimatycznych w funkcji szerokości geograficznych, tzw. średnie strefowe. Odchylenia od tych średnich w danej strefie zwane jest anomaliami i są wywołane działaniem astrefowych czynników klimatu.

Typy strefowości:

PIĘTROWOŚĆ KLIMATYCZNA:

Zmiany najważniejszych cech klimatu na Ziemi w dużym stopniu odpowiadają pionowemu profilowi swobodnej atmosfery (gł. ciśnienie atmosferyczne, promieniowania słonecznego i temperatury powietrza, wilgotności i wiatru).

PIĘTROWOŚĆ - zjawisko prawidłowej zmienności środowiska związane ze zróżnicowaniem wysokości bezwzględnej w górach. Stanowi jedną z podstawowych właściwości środowiska przyrodniczego

PIĘTRAMI nazywamy typy klimatu występujące w układzie pionowym na obszarze górskim

Piętrowe zróżnicowanie gór stanowi wyraz zaburzenia porządku strefowego. Piętra są zarazem skutkiem oddziaływania kontynentów na klimat, zależą od wyniesienia nad poziom morza, urzeźbienia i rozległości pasm lub masywów górskich.

Cechy zmieniające się wraz ze wzrostem wysokości bezwzględnej w górach to:

Prawidłowością piętrowego zróżnicowania warunków jest jego związek z ogólną wysokością gór i ich rozległością (masywnością). Im góry wyższe i bardziej rozległe tym na odpowiedniej wysokości panują łagodniejsze warunki termiczne. Piętra klimatyczne w górach wysokich i rozległych podnoszą się. Zjawisko podnoszenia się powierzchni izotermicznych w atmosferze otaczającej tereny górskie nazywane jest EFEKTEM GÓRSKIM. Jest on skutkiem oddziaływania cieplnego na atmosferę powierzchni czynnej, którą stanowią stoki i wierzchołki masywu górskiego i spowodowany jest ogrzewaniem się powietrza pod wpływem podłoża. Efekt ten zaznacza się najsilniej na południowych, dosłonecznych stokach.

Cztery podstawowe piętra fizycznogeograficzne (które oddzielone są charakterystycznymi granicami widocznymi w krajobrazie):

Granice:

Wysokość, na której znajdują się poszczególne granice są zróżnicowane i zależą od szerokości geograficznej, ukształtowania łańcucha górskiego i odległości od oceanu. W strefach klimatów wilgotnych granice przebiegają niżej i zbliżają się do siebie. W strefach klimatów suchych granice leżą wyżej i są od siebie oddalone.

PIĘTRA TROPIKALNE I ALPEJSKIE:

PIĘTRA KLIMATYCZNE W KARPATACH POLSKICH (M. Hess 1965):

średnia roczna temperatura powietrza: 8-6oC

sięga do wysokości: 650 m n.p.m.,

naturalną formacją roślinna jest wielogatunkowy las liściasty (grądy, łęgi, bory);

W porównaniu z Karpatami w Sudetach jest mniej pięter klimatycznych i ich granice przebiegają niżej o 200-250 m, ponieważ Sudety charakteryzują się:

Źródła:

Hydrologia

1.Rodzaje (typy) wód podziemnych i ich znaczenie hydrologiczne

0x08 graphic
Strefa aeracji:

1. WODA WSIĄKOWA

Inaczej: meteoryczna, infiltracyjna.

Znaczenie: możliwa do pobierania przez rośliny, infiltruje wgłąb, ma możliwość rozpuszczania minerałów

2. WODA HIGROSKOPIJNA

Inaczej: adsorpcyjna

Występuje w strefie aeracji związana z ziarnami skał poprzez siły molekularne, powstaje podcas adsorpcji pary wodnej przez ziarna skał.

Dwa razy gęstsza odwody w stanie wolnym, zamarza przy temp. -78°C, nie ma zdolności przemieszczania się i rozpuszczania minerałów. Nie przenosi ciśnienia hydrostatycznego.

3. WODA BŁONKOWATA

Inaczej: adhezyjna

Woda podziemna otaczająca błonką o grubości do 0,5 mm ziarna mineralne, których powierzchnia jest wysycona wodą higroskopijną. Związana siłami elektrostatycznymi. Nie przemieszcza się pod wpływem ciężkości, ma ograniczoną zdolnośc rozpuszczania minerałów.. Nie przenosi ciśnienia hydrostatycznego. Częściowo dostępna dla roślin.

4. WODA KAPILARNA

Inaczej: włoskowata (łac. capillus - włos)

Występuje w drobnych porach i szczelinach na granicy stref aeracji i saturacji. Utrzymuje się siłami przyciągania międzycząsteczkowego. Rozpuszcza sole mineralne, wykorzystywana przez rośliny. Ma wpływ na właściwości fiz-chemichne skał, powodowanie osuwisk, nawilgacanie murów i fundamentów.

5. WODA ZAWIESZONA

Woda wolna w strefie aeracji - nad stropami utworów nieprzepuszczalnych, w pełni podlega prawom grawitacji W PRECIWIEŃSTWIE DO 2,3,4, które są zaliczane do wód związanych.

6. PARA WODNA W POWIETRZU GLEBOWYM

Strefa saturacji:

1. WODA PRZYPOWIERZCHNIOWA

Inaczej: zaskórna, hipodermiczna

Na głębokości od 0 do kilkunastu cm pod powierzchnią gruntu w obszarch podmokłych lub zabagnionych.

2. WODA ZAWIESZONA

nad stropami utworów nieprzepuszczalnych.

3. WODA WGŁĘBNA

Zasilana wodami opadowymi, izolowana od powierzchni terenu warstwą nieprzepuszczalną - zasilanie odbywa się oknami hydrogeologicznymi.

4.WODA GŁĘBINOWA

Głęboko pod powierzchnią gruntu, izolowana wieloma kompleksami utworów nieprzepuszczalnych, nie podlegają zasilaniu z powierzchni - wyłączone z cyklu hydrologicznego - często są to stare wody reliktowe

2.Hydrologiczna rola jezior

Jeziora stanowią zbiorniki retencyjne wpływające łagodząco na reżim rzek, zwłaszcza w czasie wezbrań. Ich wpływ jest tym większy im leżą bliżej zamknięcia zlewni.

zbiorniki sztuczne: przeciwpowodziowe, żeglugowe, energetyczne, komunalne, przemysłowe, rolnicze, przeciwrumowiskowe

3.Hydrologiczne konsekwencje urbanizacji

Obszary miejskie charakteryzują się:

prowadzi to do zmian w reżimie odpływu i zubożenia zasobów wód podziemnych

4.Wpływ lasu na obieg wody

0x08 graphic
każda formacja roślinna ogranicza parowanie z gruntu. część wody zmagazynowana w roślinach jest na pewien czas wyłączona z obiegu. Las opóźnia też proces spływu wód ze stoków, jest on d. mniej gwałtowny przy opadach nawalnych niż na stokach wylesionych.

mniejsza ilość zawiesiny w ciekach

intercepcja - przechwytywanie części opadów przez roślinność (także zabudowę i inne nieprzepuszczalne przedmioty na pow. Ziemi). Im bardziej zwarta roślinność tym intercepcja większa, większa także w przypadku małego natężenia opadów - przy opadach nawalnych niewielka. Większa dla drzew iglastych.

dłuższe utrzymywanie się pokrywy śnieżnej

wylesianie prowadzi do zmniejszenia sum opadów na danym terenie i odwrotnie

5.Hydrologiczne skutki globalnego ocieplenia

w przypadku prognozowanego podwyższenia średniej rocznej temperatury powietrza na Ziemi w stosunku do obecnej wartości o 1°C w roku 2025 i o około 3°C przed końcem XXI w., nastąpić ma wzrost średniej sumy rocznej opadów o 5-20%, częściej też będą występować opady nawalne. Szacuje się też wzrost średniego poziomu oceanu światowego o około 65cm w roku 2100 w konsekwencji topnienia lodowców, znacznie zwiększy się wysokość występowania lodowców górskich - lodowiec na Kilimandżaro najprawdopodobniej zniknie zupełnie w przeciągu kilkunastu - dwudziestu kilku lat.

katastrofa haloklinowa

Gleboznawstwo

1.Główne minerały budujące mineralną frakcję gleby

Minerały pierwotne (powstałe w wyniku wietrzenia skał)

Minerały wtórne (ilaste)-ich kryształy charakteryzują się budową warstwową, na przemian czworo- i ośmiościany (powstałe z krzemu lub glinu związanego z tlenem lub grupami OH). Minerały te mają ogromne znaczenie dla sorpcji chemicznej gleby. Wyróżnia się minerały ilaste zbudowane z dwóch (kaolinit, haloizyt) i trzech (montmorillonit, wermikulit) warstw oraz o strukturze mieszanej (chloryt, illyt)

minerały inne:

2.Proces bielicowienia

Gleby bielicowe powstają najczęściej na ubogich piaskach kwarcowych (konieczne jest występowanie w podłożu utworów przepuszczalnych umożliwiających migrację wody) i stanowią naturalne siedlisko borów sosnowych lub świerkowych (rośliny kwaśnolubne). Piski na których powstają to często eolicznie przemodelowane sandry, piaski wydm nadmorskich i śródlądowych oraz piaski pradolin i wielkich rzek.

Proces bielicowienia polega na wypłukiwaniu z poziomu ektopróchnicy ruchliwych kwasów humusowych (głównie fulwowe), które zakwaszają nizsze poziomy i rozkładają koloidalne otoczki ziaren kwarcu. Tworzą w górnej części profilu, oraz podczas migracji w dół profilu, glebowego z jonami żelaza i glinu łatwo rozpuszczalne połączenia kompleksowe. Po przekroczeniu wartości granicznej zawartości jonów Fe i Al. Tracą rozpuszczalność i ulegają wytrąceniu w głębi profilu glebowego pod postacią iluwiów próchniczno-żelazistych. Powstają w ten sposób dwa charakterystyczne poziomy glebowe- białawy poziom wymywania albic (oznaczany Ees: E- poziom wymywania, es-wymywane półtoratlenki Al, Fe, czyli Al2O3, Fe2O3) i żółto- lub rdzawobrunatny poziom wzbogacania (barwiony przez żelazo, a nie glin) spodic (Bhfe: B- poziom wzbogacania, hfe- wzbogacanie humusem i półtoratlenkami Al, Fe).

Procesy te tworzą gleby ubogie, o niewielkim znaczeniu dla rolnictwa.

3.Procesy glejowe

Procesy glejowe występują w glebach nadmiernie nawilgoconych, o utrudnionym dostępu powietrza. Są to procesy biochemiczne polegające na redukcji niektórych związków mineralnych, przejawiające się przemianami Fe3+→Fe2+ oraz Mn4+→ Fe3+→ Mn2+ których efektem jest powstanie w profilu poziomów o barwie niebieskawej, zielonawej lub stalowoszarym (oznaczenie poziomu glebowego G-oglejenie lub Gg-oglejenie opadowe), są to poziomy o silnej lub całkowitej redukcji związków mineralnych. Substancje których rozpuszczalność wzrasta w niższych stopniach utlenienia (związki żelaza i manganu) mogą tworzyć konkrecje lub być wymywane. Ze względu na zaawansowanie procesów glejowych wyróznia się formy oglejenia: plamiste, zaciekowe, marmurkowate, całkowite Wyróżnia się oglejenie opadowo-wodne i gruntowo-wodne (w zależności od pochodzenia wody powodującej oglejenie).

4.Funkcje gleby w środowisku przyrodniczym

5.Gleby w Polsce

Zasadnicze znaczenie w rozwoju gleb ma zasięg lądolodu skandynawskiego, rodzaj podłoża na jakim tworzy się gleba.

75% powierzchni Polski to gleby strefowe:

powstają w produktywnych ekosystemach lasów liściastych i bogatych lasach mieszanych, konieczny jest intensywny obieg biomasy , przeciwdziałający zakwaszaniu próchnicy i uniemożliwiający wypłukiwanie związków humusowych

jak wyżej, jednak posiadają niższe pH, występują w Beskidach i Sudetach, powstają na zwietrzelinie granitów i granitognejsów

powstają dzięki związkom kwasów próchnicznych z półtoratlenkami Fe i Al, które są nieruchliwe nadający charakterystyczną barwę poziomowi tuż pod próchnicą

Powstają na ubogich piaskach pradolin, sandrów, wydm, są charakterystyczne dla borów sosnowych i świerkowych,

Występują na starych wydmach nadmorskich porośniętych borem, na wyspach Wolin, Uznam, Mierzeja Wiślana, Półwysep Helski, Puszcza Sandomierska i Solska, Puszcza Kampinoska, Borach Dolnośląskich

Gleby pozastrefowe

powstają wyłącznie na lessach: Wyż Lubelska, Pogórze Karpackie, Przedgórze Sudeckie, Płaskowyż Głubczycki

Gleby śródstrefowe- 25% pow. Polski, ale w dużej mierze decydują o zróżnicowaniu

Dna dolin rzecznych, zbudowane z mineralnych i organicznych osadów naniesionych przez rzekę

Gleby niestrefowe

Geografia fizyczna świata

1.Przyczyny zróźnicowania środowiska przyrodniczego Polski

Nałożenie się

Duża różnorodność wpływa na to, że Polska w klasyfikacji fizycznogeograficznej jest zaliczana do dwóch obszarów : Europy Zachodniej (część zachodnia, środkowa, Karpaty i Podkarpacie) i Wschodniej.

Na zróżnicowanie środowiska przyrodniczego Polski ma wpływ zróżnicowanie poszczególnych elementów środowiska. Elementy te mogą też wpływać na siebie nawzajem.

KLIMAT- w PL ścierają się masy powietrza morskiego i kontynentalnego, co daje klimat umiarkowany przejściowy- duża zmienność pogody, wpływ morza i gór na klimat

GEOLOGIA- 3 struktury: platforma wschodnioeuropejska, góry fałdowania alpejskiego, paleozoiczne pasma np.Sudety; występowanie starych form terenu (Sudety i Góry Świętokrzyskie) i form młodych (Karpaty)

RZEŹBA- prawidłowość- im dalej na PN, tym rzeźba jest młodsza (lądolód skandynawski, najmłodszy region to pobrzeże- ukształtowany w holocenie), pasowość w kierunku równoleżnikowym - od południa: pasy gór, obniżeń podgórskich, wyżyn, nizin śródlądowych, wzniesień pojeziernych i nizin nadmorskich.

ROŚLINY- 4 grupy roślinności: lasy mieszane środkowoeuropejskie i wschodnioeuropejskie, roślinność górska w Karpatach i Sudetach, lasy liściaste wschodnioeuropejskie; różnorodność- wędrowała z całej Europy, występowanie endemitów i reliktów (trzeciorzędowe i późnoglacjalne- np.Tatry), piętrowość w górach, niemal całkowicie pozbawione naturalnej roślinności to 33,5 %, Polska jest krajem na terenie którego kończą się zasięgi terytorialne wielu roślin

ZWIERZĘTA- fauna podobna jak w krajach sąsiadujących, ale występują pewne osobliwości, (głównie owady), relikty, zwierzęta chronione- żubr, niedźwiedź, kozica, świstak.

GLEBY- dominacja gleb strefowych brunatnoziemnych i bielicoziemnych, których udział wzrasta ku wschodowi, występowanie mad i gleb hydrogenicznych (łącznie 12%) uzależnione jest od podłoża.

*Duży wpływ na środowisko wywarł lądolód skandynawski- rzeźba, sieć hydrograficzna, roślinność, zwierzęta. Różne zasięgi zlodowaceń, wpływ na wygląd poszczególnych regionów Polski.

2. Występowanie wód geotermalnych w Polsce i ich związki ze strukturami geologicznymi

*W Polsce wody geotermalne dwóch rodzajów; o niskiej temperaturze (20-50̊C) oraz średniej temperaturze (50-100̊C). *Najwięcej zbiorników z wodą geotermalną na Nizinach Środkowopolskich (Bydgoszcz, Inowrocław, Kruszwica, Janikowo, Janowiec Wielkopolski, Koło oraz Żyrardów, Skierniewice, Mszczonów), a także na Podhalu (między Tatrami i Pieninami). Wody te zazwyczaj na głębokości 1,5 do 3,5 km.

*Szacuje się, iż na ok.1/4 terytorium PL, możliwe jest ekonomiczne wykorzystanie wód termalnych (wydajność 100-200m3/h). Również badania nad zagospodarowaniem geotermalnych wód kopalnianych z Górnego i Dolnego Śląska. Wodom geotermalnym towarzyszy podwyższony gradient geotermiczny związany z głębokimi zaburzeniami uskokowymi.

* Polska potentat w wody termalne. Wody występują w strukturach paleozoicznych w Polsce Północnej i Środkowej:

- Niecka Brzeźna (synklina) - Ciechocinek, Mszczonów

- Niecka Szczecińsko-Łódzko-Miechowska (Pyrzyce, Uniejów)

- Niecki Podhala (Bańska, Zakopane, Chochołów, Bukowina).

3.Masy powietrza kształtujące pogodę w Polsce

Na terenie Polski ścierają się różne masy powietrza. Największe znaczenie ma powietrze polarne morskie (Ppm). Zimą przynosi ocieplenie latem pogorszenie pogody. Dla rozeznania podaje się dwa miesiące:

Styczeń- gdzie dominuje powietrze arktyczne morskie od północy (przynosi mroźne powietrze i krótkotrwałe opady śniegu) / powietrze arktyczne kontynentalne od północnego-wschodu (daje zimne, suche powietrze) / polarne morskie od zachodu (przynosi duże zachmurzenia, mgły opady deszczu, śniegu, odwilż i ocieplenie) / powietrze polarne kontynentalne od wschodu (przynosi mroźne powietrze) / od południowego zachodu powietrze zwrotnikowe morskie dające gwałtowne ocieplenie, odwilż i mgły.

Lipiec- Powietrze polarne morskie naciera na Polskę od północnego-zachodu (przynosi chłodne powietrze, opady, czasem burze) / powietrze zwrotnikowe morskie przychodzi od południowego-zachodu dając wilgotne, ciepłe powietrze, czasem burze / powietrze zwrotnikowe kontynentalne przychodzi od południowego- wschodu(daje gorące, zapylone, suche powietrze) / powietrze polarne kontynentalne nasuwa się od północnego-wschodu i daje również gorące i suche powietrze.

4.Zasięgi lądolodu plejstoceńskiego w Polsce

Plejstocen - epoka, która wraz z holocenem stanowi okres czwartorzędu, który jest formalnie trzecim okresem w erze kenozoicznej. Klimat plejstocenu ulegał wahaniom, po fali zimna (glacjał) następowało ocieplenie (interglacjał).

  1. Zlodowacenie podlaskie (Günz) - objęło swym zasięgiem tylko Polskę Północno-Wschodnią i fragment Pobrzeża Szczecińskiego; na zachodzie kraju nie znaleziono śladów tego najstarszego zlodowacenia.

  2. Zlodowacenie południowo- polskie (Mindel) - jego maksymalny zasięg (zlodowacenie Sanu II) to jednocześnie największe rozprzestrzenienie się lądolodu na obszarze naszego kraju; pokrywa lodowa dotarła wówczas aż do północnych stoków Karpat i Sudetów (400 m n.p.m.), wciskając się w obszary kotlin i dolin śródgórskich; góra Ślęża i najwyższe szczyty Gór Świętokrzyskich wyłaniały się spod lodu jako nunataki.

  3. Zlodowacenie środkowopolskie (Riss) - podczas stadiału maksymalnego lodowiec dotarł do Sudetów oraz północnej krawędzi Wyżyny Małopolskiej i Lubelskiej; wykorzystując orografię terenu lądolód “wcisnął się” w przełom Wisły, Kotlinę Raciborską oraz przykrył znaczną część Wyżyny Śląskiej i Niecki Nidziańskiej.

  4. Zlodowacenie północnopolskie (Würm) - granicę maksymalnego rozprzestrzenienia się lądolodu (faza leszczyńska) w czasie tego najmłodszego glacjału wyznacza linia biegnąca od okolic Gubina przez Zieloną Górę, Leszno, na północ od Konina w kierunku Płocka, a następnie na wschód od Wisły przez Nidzicę, Szczytno, Grajewo i Augustów w stronę Grodna.

5.Typy wezbrań w Polsce

Opadowo-nawalne (lipiec- sierpień)

Opadowo- frontalne ( czerwiec- wrzesień)

Opadowo- rozlewne ( czerwiec wrzesień)

Roztopowe ( luty-kwiecień)

Sztormowe ( styczeń, luty, grudzień)

Zatorowe- śryżowe ( styczeń, luty, grudzień)

Zatorowe ( luty-marzec)

Wielkość i przebieg wezbrań zależy od: Intensywności i ilości opadów / zdolności retencyjnej zlewni / nachylenia stoków / pokrycia terenu / formy koryta / kształtu zlewni / układu sieci rzecznej

Geoekologia

1.System środowiska przyrodniczego

*Nowoczesne podejście do środowiska przyrodniczego, postrzeganiu go jako wielowymiarowego systemu dynamicznego, kształtowanego poprzez wewnętrzne i zewnętrzne siły przyrody, a także przez człowieka. System ten ma określoną budowę (wewnętrzną strukturę), która cechuje się zróżnicowaniem w wymiarze horyzontalnym, wertykalnym, piętrowym i w czasie, a jego składowe elementy środowiska są z sobą w określony sposób powiązane. Rezultatem tych powiązań jest jego sposób funkcjonowania, prowadzący do przemian, a w dłuższym okresie - do naturalnego rozwoju systemu niezależnego od człowieka. Tak rozumiane środowisko posiada określone wartości z punktu widzenia człowieka.

*Naturalny rozwój środowiska może być modyfikowany przez wielorakie formy oddziaływania człowieka na różne właściwości systemu: budowę / powiązania / sposób funkcjonowania / kierunki przemian

*Rezultatem oddziaływań człowieka i odporności środowiska na tę presję jest stan środowiska i jego szeroko rozumianych zasobów. Wiedza o tym systemie powinna być stosowana na wielu polach oddziaływań człowieka, ponieważ jedynie dobre rozpoznanie systemu gwarantuje bezkonfliktowe i zrównoważone gospodarowanie jego zasobami.

* Elementy systemu środowiska przyrodniczego ( w wymiarze horyzontalnym)

budowa geologiczna / rzeźba / klimat / wody / gleby / roślinność / zwierzęta

Środowisko przyrodnicze posiada określoną miąższość, a więc jego budowę powinno się rozpatrywać również w wymiarze pionowym (German, 2005).

2.Funkcje granic o charakterze bariery w środowisku przyrodniczym

Można wyróżnić pięć głównych funkcji spełnianych przez granice w krajobrazie:

Przewodnictwo - bardzo wyrazisty przykład, korytarze ekologiczne, stare drogi gruntowe, zakładane najczęściej na granicy dwóch typów siedlisk użytkowanych w odmienny sposób;

Rola filtru lub bariery. Przykład kolczasty żywopłot zbudowany np. z róż i głogów. Ogranicza on przemieszczanie się pieszego człowieka lub dużych przeżuwaczy, ale jest prawie w pełni przepuszczalny dla niewielkich gryzoni;

Rola źródła zasilającego otoczenie w specyficzne produkty, np. w diaspory gatunków występujących wyłącznie na obszarze granicznym;

Rola zbiornika absorbującego energię (np. hałas) i materię (np. azotany z wód gruntowych)
Rola specyficznego środowiska życia dla wielu typów organizmów.

*Sprawnie funkcjonujący system musi być otoczony trwałymi barierami fizycznymi, uniemożliwiającymi przemieszczanie się materii i energii. Istnienie (powstanie, podtrzymywanie i funkcjonowanie), takich barier zależy od procesów fizycznych i chemicznych, które mają charakter endoergiczny (szczególnie w obrębie świata żywego i na styku komponentów biotycznych i abiotycznych). Zatem bariery nie mogą funkcjonować bez stałego dopływu energii o wysokim stopniu uporządkowania.

*Granica w sposób ciągły oddziela dwa różne układy. Granica jest prawie całkowicie zbudowana z materiałów i gatunków występujących po obu jej stronach.

4.Podstawowe czynniki funkcjonowania środowiska przyrodniczego

ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE - całokształt ożywionych i nieożywionych składników przyrody, ściśle ze sobą powiązanych, otaczających organizmy żywe. W jego ramach, następujące elementy: budowa geologiczna, rzeźba terenu, klimat, stosunki wodne, gleba, organizmy żywe.

*Funkcjonowanie środowiska (geokompleksów) to zespół wszystkich procesów powodujących wymianę oraz transformację materii, energii i informacji pomiędzy elementami i komponentami środowiska przyrodniczego, które prowadzą do zmiany stanu układów przyrodniczych. Procesy te mogą być cykliczne, ewolucyjne jak i efemeryczne. Bardo ważny jest tu także element czasu. Czynniki funkcjonowania środowiska przyrodniczego:

-Procesy egzogeniczne (zewnętrzne, najważniejsza jest energia słoneczna)

-Procesy endogeniczne (wewnętrzne, których przyczyną jest energia wnętrza ziemi)

-Procesy antropogeniczne ( zmiana środowiska pod wpływem energii człowieka)

*Procesy zachodzące w środowisku przyrodniczym są wynikiem ciągłego obiegu energii i materii na powierzchni naszej planety.

PROCESY EGZOGENICZNE Intensywność funkcjonowania zależy od dostawy energii, ( podstawowe znaczenie = energia słoneczna) absorbowana przez wszystkie elementy epigeosfery i zamieniana na inne rodzaje energii. Słońce jedyne źródło energii, jaka dociera do Ziemi i atmosfery. Promieniowanie słoneczne, przyczyną cyrkulacji powietrza, oraz wód oceanicznych. Nierównomierne nagrzanie powierzchni wywołuje różnice ciśnienia, oraz temperatury powietrza. Obieg wody również z tym związany.

*Temperatura, wiatry, fale, oraz prądy morskie są istotnymi czynnikami przekształcającymi rzeźbę powierzchni Ziemi. Skutkiem niejednakowego dopływu energii słonecznej jest strefowe zróżnicowanie środowiska przyrodniczego.

Ilość i rodzaj energii zależą od: szerokości geograficznej, odległości od mórz i oceanów, pokrycia terenu, wysokości n.p.m., nachylenia i ekspozycji.

*Dostarczana do geokompleksu energia powoduje działanie większości podstawowych procesów, wzbudza wiele obiegów energomaterialnych, jak obieg wody, krążenie pierwiastków lub obiegi biologiczne.

*Dzięki energii słonecznej zachodzą takie procesy jak wietrzenie, grawitacyjne ruchy masowe, rzeźbotwórcza działalność wiatru, krasowienie, działalność wód płynących, lodowców i lądolodów, śniegu, wreszcie rzeźbotwórcza działalność morza.

*Procesy wywołane czynnikami zewnętrzymi dzieli się na: niszczące i twórcze.
niszczące: wietrzenie, denudację, erozję, eksfoliację, ruchy masowe np. soliflukcja, spełzywanie, osuwanie, obrywanie; twórcze: akumulację, depozycję, diagenezę.

Procesy egzogeniczne = wyrównania powierzchni Ziemi, Wietrzenie niszczenie= zwietrzelina.

*Ewolucja sfery nieożywionej, a w jeszcze większym stopniu tej ożywionej, nie byłaby możliwa bez funkcjonowania cyklu wodnego. Trwający miliardy lat przepływ wód pomiędzy, jest podstawowym warunkiem rozwoju życia.

*Podstawowym czynnikiem łączącym działanie różnych sfer geosystemu jest przepływ energii. Cykl wodny napędzany jest głównie energią słoneczną, zaś u podstaw cyklu skalnego leży ciepło wewnętrzne Ziemi, ale obydwa te źródła są ze sobą ściśle powiązane.

PROCESY ENDOGENICZNE procesy geologiczne we wnętrzu litosfery, wywołane energią wnętrza Ziemi. Wpływa ona na rozmieszczenie i przebieg plutonizmu i wulkanizmu, procesów sejsmicznych, lądotwórczych, górotwórczych i innych. Powodują przemieszczanie materii w skorupie ziemskiej i górnym płaszczu ziemi - zmiany w ukształtowaniu powierzchni terenu poprzez wypiętrzenie terenu, jego zapadnięcie, nadbudowanie spowodowane ruchami pionowymi, poziomymi oraz erupcjami wulkanicznymi.
*Wynikiem tych procesów, nowe formy w ukształtowaniu terenu lub przeobrażenie starych. Zapis ich przebiegu jest zaznaczony w budowie geologicznej, układzie warstw skalnych i charakterze budujących podłoże skał.

*Energia wewnętrzna stymuluje wędrówkę kontynentów i powstawanie gór, a zmiana geograficznej konfiguracji pionowej i poziomej owocuje zmianami klimatu. Ten zaś zasadniczo decyduje o rozwoju bio- i hydrosfery.

PROCESY ANTROPOGENICZNE Człowiek i jego działalność wywiera ogromny wpływ na środowisko na skale lokalną i globalną. Człowiek w wyniku postępu cywilizacyjnego, rosnącego przemysłu ciężkiego i innych gałęzi gospodarki ma coraz bardziej zgubny wpływ na otaczający nas świat. Zanieczyszczenia powietrza, emisja substancji chemicznych do atmosfery, efekt cieplarniany, degradacja gleb , lasów , naturalnych ekosystemów, zmiany rzeźby terenu , pokrywy glebowej, modyfikacja klimatu , osuszanie czy zalewanie terenów - to jedne z wielu przykładów wyniszczającego działania człowieka na krajobraz.

*Krajobraz pod wpływem działalności człowieka ulega przemianom, które wynikają głównie z zakłóceń i anomalii w dostawie energii i materii do systemu, zwłaszcza wskutek wprowadzenia barier antropogenicznych do systemu, czy też rosnącej ilości zanieczyszczeń pyłowych i gazowych, które prowadzą do gwałtownych zmian energetycznych, a te z kolei do osłabienia i spadku wydajności całego systemu.

5.Kontynentalna odmiana piętrowości środowiska przyrodniczego gór

niska wilgotność / relatywnie niskie opady / wysokie roczne amplitudy temperatury / krótszy okres wegetacyjny

stosunkowo wysokie usłonecznienie / bardziej wyraźna zmienność pór roku / skąpe formacje roślinne (sucholubne)

obok środowisk kontynentalnych i oceanicznych powstają środowiska przejściowe o cechach pośrednich / istnienie barier górskich indukuje powstanie ostrych granic pomiędzy środowiskami ceanicznymi i kontynentalnym

Geografia społeczno-ekonomiczna Polski

1.Główne strumienie migracji w Polsce po II wojnie światowej i ich skutki

Polityka migracyjna w Polsce dzieliła się na 3 etapy:

I. LATA 1946- 1954: wtedy miały miejsca największe przemieszczenia ludności takie jak:

II. LATA 1955-1970:

III. LATA 1971- DO KOŃCA LAT 80.

SKUTKI MIGRACJI: demograficzne, ekonomiczne, społeczne, kulturowe,

2.Regionalne zróżnicowanie poziomu gospodarki rolnej w Polsce i jego przyczyny

Na zróżnicowanie regionalne poziomu gospodarki rolnej w Polsce mają wpływ:

UWARUNKOWANIA PRZYRODNICZE

Ukształtowanie terenu

Ukształtowanie powierzchni jest jednym z głównych czynników decyzyjnych wpływających na zagospodarowanie rolnicze danego obszaru. Dla rolnictwa najbardziej dogodna rzeźba terenu to obszary nizinne, równinne, faliste i pagórkowate o niedużych różnicach wysokości względnej, a także stoki o niewielkim nachyleniu.

Klimat

Okres wegetacyjny w Polsce jest to okres ze średnią dobową temperaturą powietrza powyżej 5°C. Najwcześniej okres ten rozpoczyna się na południowym zachodzie w rejonie Leszna, Wrocławia i Głogowa oraz w rejonie Tarnowa, a najpóźniej na Pojezierzu Mazurskim i w górach. Najwcześniej kończy się na Pojezierzu Mazurskim i w górach, a najpóźniej w pasie biegnącym wzdłuż wybrzeża Bałtyku, doliną Odry, Kotliną Śląską i Kotlinami Podkarpackimi. W wyniku tych różnic długość okresu wegetacyjnego waha się w nizinnej części kraju od zaledwie 190 dni na Mazurach do ponad 220 dni na Dolnym Śląsku, a w górach 100-150 dni.

Wartość użytkowa gleby

Aby określić wartość użytkową gleb wprowadzono podział na 6 klas bonitacyjnych. Kl. I obejmuje gleby najlepsze, kl. V i VI - słabe i złe. W Polsce przeważają gleby średniej jakości i gleby słabe. Zajmują one ponad połowę powierzchni kraju. Najlepsze gleby w Polsce występują na Żuławach, Wyż. Lubelskiej, Niż. Śląskiej, okolice Krakowa. Płaskowyż Głubczycki, Płaskowyż Proszowicki, Płaskowyż Sandomierski, Kotlina Sandomierska.

UWARUNKOWANIA POZA PRZYRODNICZE

Przeszłe i obecne warunki polityczne i społeczno-gospodarcze

Niewątpliwie duży wpływ na obecną sytuację rolną w Polsce miały zabory. Zabór rosyjski charakteryzowała niska towarowość, niska kultura rolna, duże rozdrobnienie gospodarstw 40% gospodarstwa do 5ha, 32% do 10ha. Zabór Pruski miał najzdrowsza strukturę agrarną, obszary te cechowała wysoka towarowość, a także znaczny postęp agrotechniczny. Zabór austriacki to największe rozdrobnienie gospodarstw 50% to gospodarstwa mniej niż 2 ha, przeludnienie agrarne.

Poziom kultury i techniki rolnej

Kultura rolna - na nią składają się przede wszystkim takie czynniki, jak ogólna wiedza na temat rolnictwa i tradycje. Wpływa to również na strukturę zasiewów, która przeszła na przełomie lat 1980-2000 bardzo korzystne zmiany. Spadły areały upraw owsa, ziemniaków, jęczmienia oraz roślin pastewnych na korzyść wzrostu powierzchni upraw przeznaczonych pod pszenicę, pszenżyto oraz kukurydzę, przy ciągłym rozwoju zarówno roślin owocowych jak warzywnych.

Technika rolna - w 1994 roku według statystyk jeden ciągnik przypadał na zaledwie 16 ha ziemi, przy czym w krajach UE jeden przypadał średnio na 13 ha. Jest to znaczny postęp Polski w mechanizacji rolnictwa. Im większy stopień mechanizacji tym bardziej rozwinięte rolnictwo i nowocześniejsza produkcja. Ponad 95% maszyn będących w użytku przypada na gospodarstwa indywidualne. Biorąc pod uwagę przelicznik ilości ciągników przypadających na 100 ha w 1996 roku, widać wyraźnie, iż największa liczba maszyn (ponad 10 sztuk) przypada na województwo małopolskie i podkarpackie. Mniej więcej zaznacza się tendencja malejąca w kierunku północnego zachodu, gdzie w województwie zachodnio-pomorskim na 100 ha przypada mniej niż 4 ciągniki. Jednocześnie było to województwo o najmniejszym stopniu mechanizacji.

Struktura własnościowa i wielkościowa

Przemiany własnościowe w Polsce nastąpiły w latach 1992 - 95 kiedy to zostały zlikwidowane PGR i zostały przejęte ziemie przez PFZ. Obecnie 94,2 % gruntów ornych należy do sektora prywatnego, 85% gruntów jest własnością użytkownika, a 19% jest dzierżawionych

Przemiany wielkościowe: nastąpił niewielki wzrost przeciętnej wielkości gospodarstw indywidualnych z 7 ha w 1989 do 7,5 ha w 2004. Nastąpił również wzrost indywidualnych gospodarstw wielkoobszarowych >100ha mamy około 5tyś gospodarstw, zaś >500ha mamy około 700 gospodarstw. Łącznie zajmują one około 4% powierzchni użytków rolnych w kraju.

Gospodarstwa wielkoobszarowe: Wielkopolska, Pomorze Zachodnie, Mazury, Dolny Śląsk, Nizina Śląska. Polska południowa i południowo - wschodnia, świętokrzyskie małe gospodarstwa, im dalej na północny zachód tym liczba małych gospodarstw maleje.

WYKORZYSTANIA POTENCJAŁU PRODUKCYJNEGO JEST ZRÓŻNICOWANE

REGION 1 (dolnośląskie, opolskie) - najlepsze warunki przyrodnicze, pierwsze miejsce ze względu na poziom produkcji roślinnej z ha.

REGION 2 (śląskie, małopolskie, świętokrzyskie, podkarpackie, lubelskie)- wyraźnie ograniczające

oddziaływanie struktury agrarnej na poziom wykorzystania potencjału produkcyjnego.

REGION 3 (wielkopolskie, kujawsko-pomorskie)- najwyższa intensywność organizacji produkcji

i relatywnie wysoka intensywność gospodarowania.

REGION 4 (lubuskie, zachodnio-pomorskie, pomorskie, warmińsko-mazurskie) - model ekstensywnej organizacji produkcji przy stosunkowo wysokiej intensywności gospodarowania.

REGION 5 (łódzkie, podlaskie, mazowieckie)- realizuje model: intensywna organizacja produkcji, zwłaszcza zwierzęcej przy ogólnie niskim poziomie nakładów( ekstensywne gospodarowanie)

Potencjał produkcyjny jest najlepiej wykorzystywany w południowo- i północno-zachodnich regionach kraju(województwa: wielkopolskie, dolnośląskie, opolskie, śląskie, zachodniopomorskie i pomorskie), a najsłabiej w środkowej i południowo-wschodniej części Polski (województwa: lubelskie, świętokrzyskie, małopolskie, mazowieckie, łódzkie, podkarpackie oraz lubuskie).

3.Przekształcenia infrastruktury transportowej i energetycznej po 1990 roku

INFRASTRUKTURĄ - nazywamy podstawowe urządzenia i instytucje świadczące usługi niezbędne dla sprawnego funkcjonowania działów produkcyjnych gospodarki i zapewniające odpowiednie warunki bytowania ludności.

Po 1990 r.

Kolej - nastąpił znaczny spadek przewozów kolejowych w Polsce, tak towarowych, jak i pasażerskich. Przewozy towarowe zmalały do około 60%, w wyniku restrukturyzacji gospodarki, a zwłaszcza ograniczenia wydobycia węgla kamiennego i produkcji ciężkich wagowo towarów. Przewozy pasażerów zmalały w wyniku recesji gospodarczej i wzrostu bezrobocia, które dotknęło szczególnie dojeżdżających koleją ze wsi do miast. Inna przyczyna był bardzo szybki wzrost liczby samochodów, które przejęły wiele ładunków, a także w dużym stopniu zastąpiły kolej w przewozach osób. Polskie Koleje Państwowe same przyczyniły się do zmniejszenia przewozów zamykając ruch na wielu drugorzędnych liniach.

Siec dróg i transport samochodowy - należy do najbardziej dynamicznie rozwijających się gałęzi transportu lądowego w Polsce. W końcu lat 90. Polskie drogi użytkowane były przez niemal pięciokrotnie większą liczbę pojazdów niż w 1980 r. zdystansował on również transport kolejowy w przewozach pasażerskich. W 1995 r. średnia odległość przewozu 1 tony ładunku koleją wynosiła 307 km, zaś samochodami - tylko 47 km. W latach 1986-1995 znacznie wzrosła ilość eksploatowanych pojazdów samochodowych: Po 1990 r. nastąpiła modernizacja dróg polegająca przede wszystkim na ulepszeniu powierzchni. Obecnie nawierzchnie ulepszone pokrywają większość dróg publicznych we wszystkich częściach kraju.

Wzrost ruchu samochodowego wymaga budowy dróg o dwóch jezdniach - ekspresowych i autostrad. Pod tym względem Polska jest wybitnie opóźniona. Do końca 2007 roku oddano do użytku 698 km autostrad, zaś dróg oznaczonych jako ekspresowe wg. stanu na grudzień 2006 roku w Polsce mamy niecałe 340 km.

Siec gazociągów - gaz ziemny zarówno wysokometanowy, jak i zaazotowany rozprowadzany jest do odbiorców systemem gazociągów. W Polsce istnieje około 17, 4 tys. km gazociągów przesyłowych i ponad 96,3 tys. km gazociągów dystrybucyjnych. Połączenia zagraniczne gazociągów istnieją z Ukraina i Białorusią, przez który napływa gaz z Rosji, oraz Niemiec. W 1993r zdecydowano p budowie nowego, największego gazociągu z półwyspu Jamał z północnej Rosji, przez Białoruś do Polski i Niemiec. W 1999r zakończono budowę Polskiego odcinka tego gazociągu (684km), pozwala on na znaczne zwiększenie tego gazu do Polski

Rurociągi naftowe i paliw płynnych - znaczące inwestycje w tym zakresie powstały przed 1990 roku. W latach sześćdziesiątych XX wieku powstał rurociąg naftowy „Przyjaźń”, ma on podstawowe znaczenie dla zaopatrzenie Polski w ropę naftową. Druga ważną inwestycja była budowa w latach siedemdziesiątych portu naftowego w Gdańsku, a w sąsiedztwie rafinerie naftową. Do końca 2001 r długość rurociągów do przetłaczania ropy naftowej i produktów naftowych wzrosła do 2285km

Transport wodny i śródlądowy - Po 1990 r nastąpił spadek udziału transportu wodnego i śródlądowego co jest konsekwencją spadku udziały surowcochłonnych gałęzi przemysłu. Transport wodny i śródlądowy przewozi mniej niż 1% ładunków i wykonuje około 0,5 % pracy przewozowej w tonokilometrach. W ruchu pasażerskim ogranicza się do lokalnych przewozów pasażerów

Żegluga morska - Po 1990 nastąpił spadek przeładunków w polskich portach morskich. (1980r - 61,5 mln t, 1990 - 47 mln t). Molska flota transportowa składa się w 2001r ze 110 statków, ze względów fiskalnych z tej liczby Az 86 statków pływa pod obcymi banderami.

W 1988r. zakończył służbę statek pasażerski „Stefan Batory” pływającej na linii transatlantyckiej do Ameryki. Odtąd morska żegluga pasażerska ogranicza się do promów. Tworzenie linii promowych przez Bałtyk do Szwecji, Finlandii, Dani i Niemiec podniosło rangę polskich portów i zwiększyło ruch turystyczny ze Skandynawii do Polski (przyjazdy: 1985r - 128,8 tyś, 1990 - 248 tyś, 2001 - 2219,6 tyś)

Lotnictwo - Jest najnowocześniejszym i najszybciej rozwijającym się rodzajem transportu. W ciągu ostatnich lat liczba obsłużonych pasażerów potroiła się coraz większy w tym udział mają porty regionalne. Port Okęcie dominuje, ponad połowa obsłużonych pasażerów, na drugim miejscu jest port lotniczy Balice. W ciągu ostatnich dwóch lat liczba pasażerów na tym porcie potroiła się. Na trzecim miejscu klasyfikuje się port lotniczy w Pyrzowicach. W Polsce jest notowana najwyższa na świecie dynamika przyrostu ruchu w lotniczych portach.

4.Czynniki wpływające na rozmieszczenie inwestycji zagranicznych w Polsce

SPECJALNA STREFA EKONOMICZNA (SSE) - wydzielona część terytorium kraju, w której działalność gospodarcza może być prowadzona na preferencyjnych warunkach, tj. przedsiębiorstwom, które uzyskały zezwolenie na działalność w strefie przysługuje pomoc publiczna w formie zwolnienia podatkowego.

5.Przestrzenne zróżnicowanie poziomu życia w Polsce i jego przyczyny

0x08 graphic
0x08 graphic
0x01 graphic

Poziom życia to subiektywna ocena jednostki co do warunków w jakich ona żyje. To połączenie parametrów ekonomicznych, zdrowotnych i środowiskowych.

  1. Najniższy poziom życia obserwowany jest w województwach o słabym rozwoju ekonomicznym- woj. świętokrzyskie, lubelskie, podkarpackie, warmińsko-mazurskie, kujawsko-pomorskie i podlaskie(dużo terenów rolniczych, mniej zakładów przemysłowych, niski poziom urbanizacji, spore bezrobocie)

  1. Najwyższy poziom życia charakteryzuje województwa o wysokim poziomie rozwoju gospodarczego i wysokim poziomie uprzemysłowienia: dolnośląskie, mazowieckie (duża liczba przedsiębiorstw przemysłowych, większe zatrudnienie w usługach, duży wpływy aglomeracji miejskich).

Zachodnia część Polski jest bardziej rozwinięta gospodarczo, część wschodnia ma niższy poziom rozwoju społeczno-gospodarczego i niższy poziom życia ludności. Tutaj też znajdują się województwa najbardziej zagrożone ubóstwem- świętokrzyskie, podkarpackie, warmińsko-mazurskie (najniższy poziom rozwoju społ-gosp, trudna sytuacja na rynku pracy).

Wpływ na taki podział Polski miała przeszłość historyczna:

Geografia osadnictwa

1.Wieś jako osiedle wielofunkcyjne

Mianem wsi pierwotnie określano osiedle ludności zajmującej się rolnictwem. Powszechnie za wieś uważa się każde osiedle, które formalnie nie jest miastem. Funkcja rolnicza zanika i nie jest już wyznacznikiem wsi, zwłaszcza wsie podmiejskie są osiedlami wielofunkcyjnymi, o kilkutysięcznej często liczbie ludności.

W dzisiejszych czasach niezwykle rzadko możemy spotkać wieś w jej pierwotnym znaczeniu, czyli osadę typowo rolniczą. Obecnie wsie mają wiele różnych funkcji, czasem 2 lub 3 na raz. W związku z przeobrażeniami jakim poddane było osadnictwo na przestrzeni ostatnich wieków, możemy wyróżnić wiele form przejściowych między miastem a wsią, które charakteryzują się przede wszystkim niewielkim zanikiem funkcji rolniczej na rzecz innych funkcji:

2.Wpływ środowiska przyrodniczego na osadnictwo wiejskie i miejskie

Środowisko przyrodnicze jest jednym z najważniejszych czynników mających wpływ na rozwój osadnictwa. Poszczególne elementy środowiska mogą zarówno sprzyjać rozwojowi osadnictwa lub stanowić dla niego barierę. Jednym z najważniejszych elementów jest woda, zarówno jako źródło wody pitnej, ale także dla potrzeb rolniczych, przemysłowych, jako źródło ryb i innych zwierząt wodnych. Ponadto pełni funkcje transportowe, wpływa na rozwój turystyki i daje możliwość uprawiania sportów wodnych. Stąd też najwięcej jednostek osadniczych powstało w dolinach rzecznych (znaczenie komunikacyjne i strategiczne) oraz wzdłuż wybrzeży morskich (porty handlowe i rybackie). Kolejnym ważnym elementem jest klimat, który może stanowić również barierę uniemożliwiając rozwój rolnictwa czy chów zwierząt, a co za tym idzie zdobycie pożywienia. Największa gęstość sieci osadniczej występuje w strefach klimatu ciepłego i podzwrotnikowego. Ponadto klimat decyduje także o wyglądzie zabudowy, np. spadziste dachy umożliwiające szybki spływ wody czy śniegu. Również bardzo ważna jest rzeźba terenu, która wpływa na możliwości zabudowy oraz funkcje, jakie pełni osada. Osadnictwu sprzyja nizinność i równinność terenu, a na obszarach o urozmaiconej rzeźbie osady powstają w dolinach i kotlinach górskich. Istotnym czynnikiem jest także wysokość nad poziomem morza, gdyż ponad połowa ludności świata żyje na terenach do 200 m n.p.m., a zaledwie 1% na terenach powyżej 2000 m.n.p.m. (surowe warunki klimatyczne i niską zawartość tlenu). Budowa geologiczna może być zarówno atrakcyjna, ze względu na obecność surowców mineralnych (w miejscach ich eksploatacji powstały zespoły miejskie) jak i oddziaływać ograniczająco, z powodu występowania zjawiska trzęsienia ziemi, wulkanów czy wiecznej zmarzliny. Bardzo ważnym czynnikiem, mającym istotny wpływ na rozwój osadnictwa są gleby. Żyzne sprzyjają rozwojowi rolnictwa, zapewniając wyżywienie. Mniejsze niż kiedyś znaczenie na osadnictwo i jego kształt wywiera roślinność i świat zwierzęcy. Kiedyś dzikie zwierzęta stanowiły pożywienie dla ludzi, dziś często stanowią barierę dla intensywnego rozwoju osadnictwa (korytarze migracyjne czy siedliska).

Należy również zwrócić uwagę, ze dla kształtowania osadnictwa wiejskiego istotniejsze znaczenie będzie mieć klimat i gleby wpływające na rozwój rolnictwa, a dla osadnictwa miejskiego dostępność komunikacyjna, surowce mineralne.

3.Przemiany osadnictwa w Polsce w latach 45-90 i w latach transformacji

Etapy rozwoju historycznego miast na ziemiach polskich zostały wydzielone ze względu na kryterium istotnych przemian społeczno- ekonomiczno- politycznych, które wpłynęły na powstanie i dynamikę rozwoju miast i przemiany sieci osadniczej. Wyróżnia się:

  1. Okres przedfeudalny

  2. Okres monarchii stanowej i demokracji szlacheckiej

  3. Rozpad społeczeństwa feudalnego i kształtowania się kapitalizmu

  4. Rozwój kapitalizmu i gospodarki rynkowej

  5. Sieć i struktura wielkościowa miast współczesnych

Od roku 1945 rozpoczął się okres charakteryzujący się dużą dynamiką zmian w liczbie miast. Zaraz po wojnie odebrano bowiem prawa miejskie małym miastom, nadano je natomiast ośrodkom, które liczyły około 50 tysięcy mieszkańców. Należały do nich Piekary Śląskie, Ruda Śląska, czy Świętochłowice. W wyniku tych działań liczba miast zmniejszyła się z 780 w roku 1945 do 706 w roku 1951.

Kołem zamachowym urbanizacji była w okresie Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej industrializacja socjalistyczna. Rozwinęły się wówczas miasta wyspecjalizowane, których rozwój związany był z górnictwem surowców energetycznych, czy z przemysłem przetwórczym, chemicznym i hutniczym. W tym okresie powstały także jednostki osadnicze pośrednie pomiędzy miastem i wsią, tak zwane osiedla miejskie. Miało to miejsce w latach 1954-1963, a powstały głównie w Konurbacji Górnośląskiej, a także w okolicach Warszawy.

Po roku 1973 nastąpił spadek liczby miast w wyniku zmian podziału administracyjnego. Utworzono wówczas 49 województw, w wyniku czego nastąpił rozwój ludnościowo- terytorialny miast przez inkorporację sąsiednich miast, np. Tychy, Jastrzębie, Wodzisław Śląski, czy Rybnik.

Szybko zaczęły rozwijać się miasta średnie- 50-100 tysięczne, impulsem rozwojowym był nowy podział administracyjny i wzrost znaczenia funkcji administracyjnych.

Po 1990 roku zainicjowany został proces restytucji praw miejskich ośrodkom, którym odebrano je w przeszłości. Wzrosło także znaczenia miast dużych, które koncentrują powyżej 47 % ludności miejskiej Polski, po 1990 roku nastąpił ponadto dynamiczny rozwój funkcji usługowych.

W latach 1990-2007 utworzone zostało 69 miast nowych. Należą do nich:

4.Funkcje miast, ich przemiany i klasyfikacja miast ze względu na funkcje

Miasto to historycznie ukształtowana jednostka osadnicza charakteryzująca się dużą intensywnością zabudowy, małą ilością terenów rolniczych, ludnością pracującą poza rolnictwem (w przemyśle lub w usługach) prowadzącą specyficzny miejski styl życia.

FUNKCJE MIAST: Polityczna, Administracyjna, Handlowa i komunikacyjna, Przemysłowa, Turystyczno-wypoczynkowa, Religijna, Obronno- militarna, Rzemieślnicza, Kulturowo-oświatowa, Uzdrowiskowa

Klasyfikacja miast polskich dwudzielna, oparta na analizie zatrudnienia mieszkańców:

Najliczniejszą grupę wśród miast polskich stanowią miasta przemysłowe, przemysłowo-usługowe, usługowo - przemysłowe. Coraz mniej jest miast rolniczych natomiast rośnie liczba miast usługowych, co wynika z zachodzących procesów tercjalizacji.

Miasta można także podzielić ze względu na spełniane funkcje:

  1. Miasta przemysłowe

Są to ośrodki powstałe przez pozyskiwanie surowców naturalnych lub ich przetwórstwu.

  1. Miasta transportowe

Są to zwykle miasta portowe na wybrzeżach lub ośrodki stanowiące skrzyżowanie ważnych szlaków transportowych.

  1. Miasta administracyjne

Są siedzibami władz bądź urzędów administracyjnych. Zwykle to stolice państw czy makroregionów

  1. Miasta kultu religijnego

Związane z obsługą pielgrzymów przybywających do sanktuarium

  1. Miasta turystyczno-wypoczynkowe

Związane z obsługą ruchu turystycznego

  1. Miasta uzdrowiskowe

Są to zwykle miasta nadmorskie lub górskie o szczególnych walorach uzdrowiskowych.

5.Aglomeracje wielkomiejskie i inne rodzaje zespołów miast

Typy zespołów miejskich:

Megolopolis na świecie:

1. metropolis Greater Tokyo Area (Tokio-Kawasaki-Jokohama-Chiba-Saitama) skupiające 32-43 mln mieszkańców,

2. metropolis Greater Osaka Area (Osaka-Kioto-Kōbe) z 18,6 mln mieszkańców,

3. metropolis Chūkyō Metropolitan Area (Nagoja) - 8,7 mln mieszkańców,

4. inne wielkie aglomeracje;

Największe metropolie:

Geografia rolnictwa

1.Przyrodnicze podstawy rolnictwa. Ukształtowanie terenu, jako czynnik siedliska. Rola światła w siedliskach rolniczych. Gospodarka cieplna. Gospodarka wodna

SIEDLISKO - miejsce bytowania roślin

  1. PRZYRODNICZE PODSTAWY ROLNICTWA

Czynniki:

  1. UKSZTAŁTOWANIE TERENU, JAKO CZYNNIK SIEDLISKA

Na stoku górskim korzenie drzew trzymają stabilność stoku, nie ma ruchów masowych, dopiero po ulewach może nastąpić spełzywanie, spływy wraz z cząstkami gleby namokniętymi wodą. Łąka tez jest powierzchnia w miarę stabilną. W lipcu na stoku może nastąpić spływ warstwy gleby z ziemniakami, gdy jest niestabilna przestrzeń i woda nasiąka i powierzchnia nabiera ciężaru i się osuwa (wykłady).

Rzeźba terenu przede wszystkim kształtuje stabilność pokrywy glebowej, ogranicza lub przyśpiesza tempo spływu powierzchniowego wód. Od kata, kształtu i kierunku nachylenia zboczy i stoków zależy grubość warstwy glebowej i jej wilgotność, również różne warunki cieplne. Rośliny na stoku południowy otrzymują więcej ciepła i światła, dojrzewają wcześniej. Na stokach następują procesy erozyjne ( spływy, zmywanie, erozja wietrzna). Terenu o bardzo dużych deniwelacjach terenowych, zaliczane są do obszarów największego zagrożenia erozyjnego (Kostrowicki 2005).

  1. ROLA ŚWIATŁA W SIEDLISKACH ROLNICZYCH (FOTOPERIODYZM)

Promieniowanie bezpośrednie wzrasta wraz z wysokością n.p.m.( cieńsza warstwa atmosfery, mniej pary wodnej). Stopień naświetlenia zależy od ekspozycji, prostopadłe padanie promieni słonecznych) strefa równikowa) to maksimum promieniowania.

Promienie widzialne mają duże znaczenie, dają energię do fotosyntezy. Ultrafioletowe są zabójcze dla organizmów żywych, dla komórek somatycznych rozrodczych. Promieniowanie rozproszone jest słabsze, ale działa cały dzień mimo zachmurzenia, nie pada z konkretnego kierunku, tylko ze wszystkich stron.

Stoki południowe mają 5,5 razy silniejsza radiację niż północne. Promieniowanie rozproszone daje 50-60% więcej promieniowania pomarańczowego warunkującego proces fotosyntezy.

Rośliny zielone czerpią energie słoneczną, organizmy zawierające chlorofil, w którym zachodzi proces fotosyntezy. W procesie ewolucji powstają rośliny przystosowane do wykorzystywania energii słonecznej w różnym stopniu.

Fotoperiodyzm- wpływ długości naświetlenia na rozwój rośliny, każda roślina musi przejść swoje stadia naświetlania, można wydłużyć cykl rośliny, regulować dostęp światła. .

Przykładem wielkiego znaczenia światła jest mechanizm zwracania się roślin w kierunku światła.

  1. GOSPODARKA CIEPLNA

Jak już wiemy różne rośliny mają różne wymagania cieplne. Zabiegi hodowlane w dużym stopniu idą w takim kierunku, aby uzyskać odpowiednie plony upraw w znacznie krótszym okresie wegetacyjnym.

Zapobieganie szkodom przymrozkowym, jest możliwe przez zabiegi profilaktyczne) np. nie lokowanie sadów, plantacji warzyw i zasiewów roślin wrażliwych na terenach inwersji termicznej, w miejscach mrozowiskowych itp., zakładanie osłon z foli, mat na plantację warzyw, krzewy i drzewa, przez zadymienie, rozpylanie wody i pokrywanie nią gruntów). W nowoczesnych sadach towarowych instaluje się radiatory elektryczne.

  1. GOSPODARKA WODNA

Jak wiemy woda jest ma ogromne znaczenie dla roślin. Woda jest niezbędna potrzebna dla fotosyntezy, woda, jako środowisko, w którym zachodzą procesy życiowe. 75-85% wody zawierają rośliny. Rośliny pobierają wodę z gleby wraz ze związkami mineralnymi za pomocą systemu korzeniowego.

Człowiek może wpływać na gospodarkę wodną np. hodowle w szklarniach, na polach może montować systemy nawadniające (melioracja, irygacja), może stosować podorkę po zbiorach zbóż, czyli płytka orkę by woda nie parowała.

2.Tradycyjne systemy upraw roślin i chowu zwierząt w rolnictwie światowym

SYSTEMY UPRAW ROŚLIN

SYSTEMY ODŁOGOWE - charakteryzują się uzyskiwaniem roli pod uprawę za pomocą wypalania roślinności dzikiej, uprawą roślin na wypalenisku przez rok lub kilka lat, a następnie pozostawianiem uzyskanej w ten sposób ziemi uprawnej odłogiem dopóki nie odzyska ona utraconej żyzności.

1. SYSTEMY ODŁOGOWO KOPIENIACZE

W strefach leśnych, w warunkach rzadkiego zaludnienia, skrajnie niskiego poziomu organizacji techniki oraz nastawienia rolnictwa wyłącznie lub prawie wyłącznie na samozaopatrzenie dotąd jest stosowany wypaleniskowy leśno-odłogowy system rolnictwa, zwany też rolnictwem wędrownym, wędrującym lub przerzutowym. Istotą tego systemu jest dowolny wybór na obszarze leśnym działek przeznaczonych do uprawy, krótkotrwałe ich wykorzystanie i co za tym idzie znaczne rozproszenie i ustawiczna wędrówka pól uprawnych, które następnie znów pokrywa las. Powrót na poprzednie miejsce uprawy ma charakter przypadkowy i dopiero gdy rozwinięty las zregeneruje w pełni żyzność gleby.

2. SYSTEMY ODŁOGOWO ORNE

Wykorzystanie siły pociągowej zwierząt wymagało całkowitej zmiany narzędzi uprawy roli. Najstarszym narzędziem ornym ciągnionym przez zwierzęta było radło, używane jeszcze w wielu krajach świata. Siły pociągowej dostarczały woły. Później zaczęto zaprzegać do radeł konie, osły, muły, wielbłądy.

SYSTEMY UGOROWE - rolnictwo ugorowe, którego istotą jest ograniczenie okresu odpoczynku gleby do bardzo krótkiego czasu, jest z reguły rolnictwem mieszanym, obok uprawy roli hoduje się zwierzęta. System ten polega na uprawie roślin jednorocznych na określonym kawałku gruntu przez jeden rok lub czasem dłużej, po czym pole pozostawia sie na jeden rok lub dłużej niezasiane. Pole niezasiane, czyli ugór, pozwala glebie „odpocząć”, nie jest jednak pozostawione jak odłóg i bez żadnych zabiegów lub użytkowania. Ugór poddaj się różnym zabiegom uprawowym, często wykorzystuje się je jako pastwisko dla zwierząt.

1. Sucha uprawa Gdy rolnictwo ugorowe rozprzestrzeniło się na niżej położone, bardziej suche obszary, konieczna stała się staranna uprawa ugoru. Aby gleba mogła wchłonąć możliwe do uzyskania niewielkie ilości wilgoci z opadów, rosy lub powietrza, a zarazem utrudnić parowanie, należało przez wielokrotną orkę lub motyczenie odpowiednio spulchniać wierzchnią warstwę gleby. Rolnictwo oparte na suchej uprawie jest bardzo uzależnione od opadów. Może ono trwać przez lata, gdy opady są średnie, lecz jeden rok suchy może doprowadzić do całkowitego porzucenia ziemi uprawnej.

2. System dwupolowy Dwupolówkę stosowano już w starożytności w Rzymie. Pole dzielono na dwie części - na jednej sadzono, na drugiej był ugór. Dwupolówkę spotyka się do dziś (Anglia, Alpy) na słabych glebach.

3. System trójpolowy Trójpolówka - Pole było podzielone na trzy łany. Na jednym uprawiane było zboże jare, na drugim ozime a na trzecim był ugór. W następnych latach uprawa była zmieniana rotacyjnie. W ramach trójpolówki zespolono uprawę roślin i zwierząt. Nastąpiło zwiększenie plonów m.in. poprzez nawożenie obornikiem. System ten potrafił zapewnić nadwyżki towarowe. Trójpolówka prowadziła też do szybszego wyjałowienia gleby. System ten został zaniechany lecz jego obecność tkwi w układach pól.

4. System Infeld-outfield Infield-outfield - powstał na nieco gorszych glebach w tym samym czasie co trójpolówka. Polegał na tym, że wokół osiedli była ciągła uprawa ziemi, zaś poza osiedlem nieciągła uprawa (odłogowanie ziemi). Szczególną popularność zdobył na obszarach Irlandii i Szkocji. Obecnie w Irlandii i Szkocji występuje on w formie reliktowej. Ślady pradawnych systemów zachowały się w Ardenach, Pirenejach, Austrii.

SYSTEMY INTENSYWNE Z NAWADNIANIEM

W rolnictwie nawadnianym najważniejszym elementem środowiska przyrodniczego była woda. Nawadnianie gruntów jest to użycie wody do uprawy roślin w warunkach niedostatku w glebie przez zastosowanie odpowiednich konstrukcji. Stosuje się je obecnie w następujących warunkach:

SYSTEMY CHOWU ZWIERZĄT Pierwsze systemy chowu powstały prawie tak dawno jak systemy uprawy roślin i polegały na udomowieniu zwierząt przez ludy osiadłe w systemie leśno-odłogowym. Pierwsze systemu to tzw. systemy przydomowe (świnie i kury). Następnie udomowiono zwierzęta stadne: kozy, owce, bydło, konie, bawół, renifer.

a) PASTERSTWO KOCZOWNICZE -

b) SYSTEM OTGONNY - jest to pewna odmiana systemów pasterskich, zawężona do obszaru Kazachstanu. Uprawą roli zajmowali się najbiedniejsi, których nie było stać na posiadanie własnych stad.

c) SEZONOWE PASTERSTWO WĘDROWNE (TRANSHUMANCJA) - jest to pasterstwo sezonowe, wywodzi się z pasterstwa koczowniczego.

Obecnie największy wypas w tym systemie jest w Hiszpanii (hoduje się tam owce - marynosy), a także we Francji (transhumancja wstępująca) oraz we Włoszech (z Apeninów na niziny nadmorskie - transhumancja zstępująca).

Typy transhumancji:

d) LETNIE PASTERSTWO GÓRSKIE - ten system ma miejsce w Alpach. Polega na wypasaniu w lecie zwierząt należących do rolników mieszkających w dolinach.

e) CHÓW PASTWISKOWY RENIFERÓW - rozpowszechnił się głównie na obszarach Eurazji (polarne

f) SYSTEM PASTWISKOWY NA NOWYCH ZIEMIACH (AMERYKAŃSKI) - charakteryzował się on tym, że występował na ziemiach skolonizowanych przez europejczyków (Brazylia, Meksyk, Argentyna, Wenezuela, Australia, wnętrze USA, południowa Afryka). Pojawił się na olbrzymich obszarach stepów i sawann. System pastwiskowy był najbardziej właściwy bo było mało rąk do pracy (małe zaludnienie). Był to chów ekstensywny, z małym nakładem pracy. Bydło hodowano głównie na skóry i mięso.

g) SYSTEM CHOWU „UCZUCIOWEGO” ZWIERZĄT - nie ma cech chowu utylitarnego. Zwierzęta hoduje się dla zaspokojenia potrzeb uczuciowych, przyjemności, atrakcji przebywania w ich towarzystwie.

3. CHÓW PASTWISKOWO-OBOROWY

4. CHÓW OBOROWY

3.Rolnictwo rynkowe Europy Zachodniej (Holandia)

Rolnictwo Holandii jest bardzo wysoko rozwinięte. Statystycznie 1 farmer żywi 112 ludzi. 4,7% obywateli pracuje w rolnictwie. Państwo to jest w czołówce krajów zajmujących się eksportem żywności.

Hodowla zwierząt odgrywa dużą rolę Jest tutaj ok. 5 mln sztuk bydła, 2/3 to krowy. Dają one około 7-8 tys. l mleka na rok. Z 1 ha pastwiska Holendrzy otrzymują 9,5 tys. l mleka na rok Średnio na jednego pracownika przypada 60 krów. Obory są nowocześnie urządzone, mają sprawne maszyny, chłodziarki do mleka itp. Aby posiadać gospodarstwo trzeba mieć 120 krów ( z czego połowę mlecznych). W gospodarstwie o powierzchni 40 ha rolnik ma prawo wytworzyć 425 000 l mleka na rok. W Holandii jest też ok. 13 mln świń.

Uprawa kwiatów jest istotna. Holandia jest największym producentem kwiatów. Posiada 400 letnia tradycję w hodowli kwiatów. 9 000 ha zajmują szklarnie. Królują tu róże. Na północnym- zachodzie w kwietniu dominuje uprawa tulipanów (symbol Holandii). Rejon zarezerwowany pod uprawę tych kwiatów stanowi ok.8 000 ha. Pierwsza cebulkę sprowadzono z Turcji a obecnie jest ok. 7 000 odmian tego kwiatu.

Z warzyw uprawia się głównie się pomidory.

Warto zaznaczyć, że Holandia jest w dużej mierze odwadniana. Przeciętny opad to 700 mm, co piąty obszar rolniczy wydarto morzu, w ostatnim pięćdziesięcioleciu obszar Holandii powiększył się o 250 000 ha. Powstają. POLDERY. Aby powstał polder usypuje się wał odcinający zatokę, odpompowuje się wodę, wywozi się szalm, nakłada warstwę gleby, buduje się gospodarstwa i drogi. Poldery się dzierżawi a nie wykupuje.

4.Rozmiar głodu we współczesnym świecie, perspektywy wyżywienia świata

Warto też wspomnieć, że woja w Iraku i Afganistanie kosztowała wg, różnych danych nawet ponad 1 bilion dolarów, co daje nam nawet kilkaset milionów dolarów dziennie.

MOŻLIWOŚCI LIKWIDACJI GŁODU NA ŚWIECIE

*Postęp technologiczny, dzięki któremu unowocześnione zostaną procesy produkcji żywności, ochrony roślin, czy systemy nawadniania pól , może w znacznym stopniu przyczynić się do ograniczenia głodu na świecie. Nie jest to jednak wystarczające rozwiązanie . Wbrew pozorom bowiem produkcja żywności rośnie szybciej niż liczba ludności świata, natomiast liczba głodujących wzrasta. Jest to tzw. „paradoks głodu”. Zbyt niska produkcja żywności występuje w krajach położonych na południe od Sahary, oraz w niektórych państwach Azji (np. Bangladesz, Nepal). W innych częściach globu gdzie, również ludzie głodują, przyczyną tego zjawiska jest zły system dystrybucji, a w szerszym zakresie - zła polityka państwa. Głód występuje w krajach rozwijających się, w których istnieją duże różnice ekonomiczne. Mamy z nim do czynienia również w krajach zarządzanych niedemokratycznie, (m.in. Korea Północna, Chiny w latach 60.)

*Zjawisko to jest rzadko spotykane w krajach demokratycznych (przywódcom zależy na przychylności społeczeństwa). Do takich wniosków doszedł laureat Nagrody Nobla z 1998 roku w dziedzinie ekonomii Amartya Kumar Sen. Dzięki jego badaniom obecne działania organizacji zapobiegających klęsce głodu skupiają się głównie na zapewnieniu populacji „bezpieczeństwa żywnościowego”, czyli stanu, w którym wszyscy ludzie mają dostęp do żywności.

5.Rolnictwo ekologiczne

ROLNICTWO EKOLOGICZNE zyskuje sobie ostatnio dużą liczbę zwolenników. Wynika to w głównej mierze z zaniepokojenia wpływem, jaki wywierają środki chemiczne (śr. ochrony roślin, nawozy sztuczne) stosowane przez rolników. Rolnictwo ekologiczne polega przede wszystkim na prowadzeniu produkcji rolnej w dużej mierze opartej na metodach naturalnych

Stosowanie ŚRODKÓW OCHRONY ROŚLIN dużo kosztuje nie tylko rolnika, ale także środowisko naturalne. Insektycydy i herbicydy stosowane na dużą skalę w rolnictwie przemysłowym, zatruwają grunt, wodę i powietrze. Po zastosowaniu, środki ochrony roślin nie znikają. Część z nich po pewnym czasie ulega rozkładowi, część jednak wraz z wodą gruntową może przedostać się do zbiorników wodnych z których korzystają ludzie. Ma to bardzo niekorzystny wpływ na organizmy żywe.

Te pestycydy które nie zostały wypłukane zalegają w glebie co powoduje iż działają one niekorzystnie na mikroorganizmy glebowe. W rolnictwie ekologicznym, zamiast środków chemicznych, do ochrony roślin przed szkodnikami wykorzystuje się ich naturalnych wrogów w postaci ptaków owadożernych, owadów i pajęczaków pasożytniczych i drapieżnych.

Podsumowując: zastąpienie chemicznych środków ochrony roślin metodami biologicznymi daje nam żywność nieporównywalnie zdrowszą od żywności wyprodukowanej z użyciem metod sztucznych, a ma to znaczący wpływ na nasze zdrowie.

NAWOŻENIE - W dziedzinie nawożenia rolnictwo ekologiczne również pokazuje swą wyższość nad tradycyjnym. Wynika to z tego, że stosuje się tutaj tylko nawozy pochodzenia organicznego.

ROLNICTWO EKOLOGICZNE W POLSCE - Rolnictwo ekologiczne przewyższa rolnictwo tradycyjne również pod innymi względami. Obliczono, że fermy ekologiczne zużywają mniej wody i aż do stu razy mniej energii, jeśli doliczyć tę, która jest zużywana przy produkcji środków ochrony roślin. Rolnictwo ekologiczne to również brak szkodliwych opakowań po środkach ochrony roślin, które mogą zanieczyścić glebę, wodę lub atmosferę jeżeli zostaną spalone.

Geografia turyzmu

1. Alternatywne formy turystyki; koncepcja turystyki zrównoważonej

Ta turystyka jest alternatywa w stosunku do turystyki masowej. Preferuje ona ścisły związek turystów ze społecznościami miejscowymi, wykorzystuje walory regionów recepcyjnych oraz istniejącej zabudowy w taki sposób, aby w największym stopniu zachować środowisko przyrodnicze. Głównym celem jest poznanie kultury ożywionej lub nieożywionej.

Turystyka alternatywna wskazuje na:

Rodzaje turystyki alternatywnej:

2.Charakterystyka współczesnego ruchu turystycznego w Polsce i na świecie

Ruch turystyczny charakteryzuje się: wielkością, rozmieszczeniem przestrzennym, rytmem czasowym i strukturą. Światowa Organizacja Turystyki szacuje, że w 2006 roku międzynarodowy ruch turystyczny wyniósł ok. 842 mln podróży, natomiast wielkość przychodów turystycznych wyniosła ok. 680 mld USD. Połowa wszystkich podróży miała na celu wypoczynek (50%), natomiast jedna czwarta wynikała z chęci odwiedzenia rodziny lub potrzeb religijnych (26%), sprawy zawodowe (16%). Najwięcej wyjazdów notowanych jest w okresie, kiedy na półkuli północnej panuje lato. 45% Podróżnych, jako środek transportu wykorzystało transport lotniczy, 43% korzystało z transportu samochodowego lub autokarowego, 7% z transportu wodnego, a 5% z transportu kolejowego. Najbardziej popularnym kontynentem pozostaje Europa (51% przyjazdów turystycznych), natomiast na kolejnych miejscach znajdują się: Azja (26%), Ameryka Północna (14%), Afryka (6%), Ameryka Południowa (2%) oraz Australia z Oceanią (1%).

Do krajów o wysokim saldzie dodatnim należą Stany Zjednoczone, Chiny, w Europie: Hiszpania, Francja, Włochy, Grecja, Austria. Najwyższe ujemne saldo wykazują Niemcy - kraj o szczególnie wysokiej w ruchu międzynarodowym konsumpcji turystycznej, a także Wielka Brytania, Japonia, Rosja, Kanada oraz kraje skandynawskie - Norwegia i Szwecja (Kurek 2007).

Tab. 1. Najczęściej odwiedzane turystycznie państwa na świecie w 2006 i 2007 r.

Pozycja
(2007)

Państwo

Kontynent

Zagraniczne przyjazdy turystyczne (2007)

Zagraniczne przyjazdy turystyczne (2006)

1

 Francja

Europa

81.9 mln

79.1 mln

2

 Hiszpania

Europa

59.2 mln

58.5 mln

3

Stany Zjednoczone

Ameryka Pn.

56.0 mln

51.1 mln

4

 Chiny

Azja

54.7 mln

49.6 mln

5

Włochy

Europa

43.7 mln

41.1 mln

6

 Wielka Brytania

Europa

30.7 mln

30.1 mln

7

 Niemcy

Europa

24.4 mln

23.6 mln

8

 Ukraina

Europa

23.1 mln

18.9 mln

9

 Turcja

Europa

22.2 mln

18.9 mln

10

 Meksyk

Ameryka Pn.

21.4 mln

21.4 mln

17

 Polska

Europa

15.0 mln

15.7 mln

Tab. 2. Państwa osiągające największe wpływy z zagranicznej turystyki przyjazdowej w 2006 i 2007 r.

Pozycja
(2007)

Państwo

Kontynent

Dochody
z turystyki
USD(2007)

Dochody
z turystyki
USD(2006)

1

 Stany Zjednoczone

Ameryka Pn.

96.7 mld

85.7 mld

2

 Hiszpania

Europa

57.8 mld

51.1 mld

3

 Francja

Europa

54.2 mld

46.3 mld

4

 Włochy

Europa

42.7 mld

38.1 mld

5

 Chiny

Azja

41.9 mld

33, 9 mld

6

 Wielka Brytania

Europa

37.6 mld

33.7 mld

7

 Niemcy

Europa

36.0 mld

32.8 mld

8

 Australia

Australia

22.2 mld

17.8 mld

9

 Austria

Europa

18.9 mld

16.6 mld

10

 Turcja

Europa

18.5 mld

16.9 mld

22

 Polska

Europa

10.6 mld

7.2 mld

Tab. 3. Państwa o największych wydatkach turystycznych swoich obywateli w 2006 i 2007 r.

Pozycja
(2007)

Państwo

Kontynent

Wydatki
turystyczne
USD(2007)

Wydatki
turystyczne
USD(2006)

1

Niemcy

Europa

82.9 mld

73.9 mld

2

 Stany Zjednoczone

Ameryka Pn.

76.2 mld

72.1 mld

3

 Wielka Brytania

Europa

72.3 mld

63.1 mld

4

 Francja

Europa

36.7 mld

31.2 mld

5

 Chiny

Azja

29.8 mld

24.3 mld

6

 Włochy

Europa

27.3 mld

23.1 mld

7

 Japonia

Azja

26.5 mld

26.9 mld

8

 Kanada

Ameryka Pn.

24.8 mld

20.5 mld

9

 Rosja

Europa

22.3 mld

18.2 mld

10

 Korea Południowa

Azja

20.9 mld

18.9 mld

25

 Polska

Europa

8.5 mld

7.2 mld


Turystyka na świecie

Według danych UNWTO przyjazdy turystów międzynarodowych na całym świecie spadły o 4% w 2009 do 880 milionów. UNWTO przewiduje, że w 2010 roku liczba międzynarodowych podróży turystycznych wzrośnie o od 3% do 4%. Na podstawie trendów zanotowanych w pierwszych trzech kwartałach szacuje się, że wpływy z turystyki międzynarodowej w 2009 r. zmalały o około 6%. W 2008 roku wpływy z międzynarodowej turystyki osiągnęły 944 miliardów dolarów (wobec 857 mld w 2007 roku).

Prognozy UNWTO rozwoju turystyki na świecie do 2020 roku

Bieżące dane dla Polski

Według przybliżonych oszacowań Instytutu Turystyki w 2009 roku było:

Przyjazdy turystów w latach 2007-2009 mln

0x01 graphic

Ryc. 2. Województwa odwiedzane przez turystów zagranicznych w 2009 roku (w mln).

0x01 graphic

źródło: badania Instytutu Turystyki w 2009 r.

Wydatki cudzoziemców w Polsce

Według wstępnych oszacowań, w 2009 roku łączne przychody wyniosą około 9 mld USD, z czego 4,1 mld to wpływy od turystów, a 4,9 mld - od odwiedzających jednodniowych. Wynika z tego, że relacja między wpływami od turystów i wpływami od odwiedzających jednodniowych zmieniła się na niekorzyść tych pierwszych. W 2008 roku łączne przychody wyniosły 11,414 mld USD. Spadek liczony w dolarach wyniósłby, więc nieco ponad 20%, ale jeśli policzyć kwotę wpływów w polskich złotych - nie uległa ona zmianie. Z kolei spadek liczony w euro wynosi około 18%.

W 2009 roku Polacy w wieku 15 i więcej lat uczestniczyli w 6,3 mln turystycznych (tj. połączonych co najmniej z jednym noclegiem poza granicami kraju) podróży za granicę. Jest to mniej niż w 2008 r. Polscy turyści najczęściej odwiedzali Niemcy, Włochy, Wielką Brytanię, Chorwację, Czechy i Austrię. Celem 52% zagranicznych wyjazdów Polaków była typowa turystyka (w 2008 r. - podobnie); wyjazdów w odwiedziny było 22%, wyjazdów służbowych 17%.

Główne regiony turystyczne na świecie.

Najbardziej popularnym kontynentem pozostaje Europa (51% przyjazdów turystycznych). Najczęściej obieranymi kierunkami podróży turystycznych w obrębie kontynentu europejskiego, są wybrzeża Morza Śródziemnego. Drugi kierunek obejmuje podróże do miast i regionów historycznych Europy Południowej, np. Rzymu, Florencji czy Paryża. Azja (26%)- kraje położone na jego wschodnich i zachodnich krańcach tj. Chiny z Hongkongiem, Makao, Turcję, Malezję i Tajlandię. Drugim ważnym obszarem recepcji turystyki przyjazdowej są Indie z Nepalem, także Singapur, Japonia, Korea Południowa, oraz Indonezja. Szybkie tempo rozwoju turystyki obserwuje się także w państwach regionu Zatoki Perskiej (emiraty Dubaju i Abu Zabi w Zjednoczonych Emiratach Arabskich). Tradycyjna Arabia Saudyjska ze względu na pielgrzymki (Mekka i Medyna). Ameryka Północna (14%)- szczególnie - Stany Zjednoczone, Kanada i Meksyk. Ważne są w tej części świata wyspy archipelagu Wielkich i Małych Antyli (Karaiby) oraz Bahamy. Afryka (6%)- koncentruje się przede wszystkim w części północnej oraz południowe-wschodniej. Najwięcej turystów notuje się w Egipcie, Tunezji, Maroku i Algierii. Drugim miejscem recepcji turystycznej jest Republika Południowej Afryki, a trzecim państwa części wschodniej: Kenia, Uganda, Tanzania i Zimbabwe. Ameryka Południowa (2%) oraz Australia z Oceanią( 1%)- Guam, Fidzi i Mariany Północne.

      1. Francja

Wybrzeża morskie są najliczniej odwiedzanymi regionami turystycznymi Francji. Na wybrzeżu śródziemnomorskim najważniejszym obszarem koncentracji jest Lazurowe Wybrzeże ( od miejscowości Cassis po miasto Mentona na granicy z Włochami). Jest to jeden z najstarszy i najbardziej znanych regionów turystyczny na świecie. Do najważniejszych miejscowości turystycznych należą: Tulon, Hyéres, Saint-Tropez, Sainte-Maxime, Fréjus, Saint-Raphaël, Cannes, Antibes, Nicea, Monako i Monte Carlo oraz Mentona.

Na zachód od ujścia Rodanu ciągnie się wybrzeże Langwedocji-Roussillon z następującymi jednostkami turystycznymi: St-Cyprien, Leucate le Barcarés, Gruissan, ujście Aude, Cap d`Agde oraz La Grande-Motte.

Kostaryka z najbardziej popularnymi miastami: Ajaccio oraz Bastia, także Bonifacio, Calvi i Porto-Vecchio.

Na atlantyckim wybrzeżu Francji do miejsc skupiających najwięcej międzynarodowego ruchu turystycznego należą: Biarritz, wybrzeże Landów, La Rochelle, Les Sables-d`Olonne. Nad Kanałem La Manche są położone: Dinard, Dieppe, Trouville-sur-Mer, Deauville, Le Touquet-Paris-Plage oraz Bologne-sur-Mer.

Ośrodki turystyki górskiej oraz sportów zimowych:

- w Alpach: Chamonix-Mont-Blanc, Courchevel, Val-d`Isére, La Plagne, Les Arcs, Tignes, Mégeve I Albertville.

- w Pirenejach: Hautacam I Saint-Lary-Soulan.

Uzdrowiska: Aix-les-Bains, Vichy, Évian-les-Bains, Vittel oraz Bagnéres-de-Bigorre.

Pod względem kulturowym najważniejszym centrum międzynarodowego ruchu turystycznego jest Paryż.

Ważnym regionem turystycznym jest Dolina Loary między orleanem a Angers. Znajdują się tu liczne zamki, z których międzynarodową sławę mają: Bolis, Amboise oraz Chambord.

Z innych miast Francji, stanowiących popularne ośrodki należy wymienić: Lyon, Amiens, Reims, Awinion, Carcassonne, Lourdes, Orlean, Dijon, Strasburg oraz Bordeaux.

      1. Wielka Brytania i Irlandia

Londyn to największe centrum turystyki międzynarodowej w Europie pod względem liczby udzielonych noclegów. W okolicach Londynu leżą dwa znane ośrodki uniwersyteckie: Oksford oraz Cambridge, letnia rezydencja królewska Windsor oraz miejsce urodzenia W. Szekspira Stratford-upon-Avon.

Ważnym regionem jest Anglia Południowo-Wschodnia (Brighton, Canterbury). W południowo-zachodniej części (Bath i Stonehenge). Nad morzem Irlandzkim największym kurortem jest Blackpool. Ważnym regionem jest Szkocja (Glasgow i Endynburg). W Wali-Cardiff, na wybrzeżu Pembroke oraz PN Snowdonia. W Irlandii głównymi ośrodkami turystycznymi są: stołeczny Dublin, Cork, Limerick i Galway.

        1. Belgia

Z głównymi ośrodkami tj. Bruksela, Antwerpia, Ostenda, Blankenberge, Zeeburugge oraz Knokke.

        1. Holandia

Największym ośrodkiem jest Amsterdam, innymi ważnymi są: Haga, Rotterdam, Utrecht, Breda, Delft oraz Arnhem. Tradycyjne ośrodki serowarstwa: Alkmaar, Gouda I Edam. Wzdłuż wybrzeża Morza Północnego ciągną sie szeroki plaże z licznymi kąpieliskami np. Nordeijk aan Zee. Atrakcję stanowi archipelag Wysp Zachodniofryzyjskich z największą Telex.

      1. Hiszpania

Wybrzeża hiszpańskie należą do najliczniej odwiedzanych w Europie i świecie: Costa Brava, Costa del Maresme, Costa de Grraf, Costa Daurada, Costa del Azahar, Costa de Valencia, Costa Blanca, Costa Callidia, Costa de Almeria, Costa Tropical, Costa del Sol, Baleary, Costa de la Luz, Costa Vasca, Costa Verde: Costa de Cantabria, Costa Verde, Rias Altas; Costa da Morte, Rias Baixaas, Wyspy Kanaryjskie( Teneryfa, Grand Canaria oraz Fuerteventura)

      1. Portugalia

W Portugalii międzynarodowy ruch turystyczny koncentruje się głównie w regionach:

-Algarve

-wokół Lizbony (Costa Azul)

-Costa Prata

-Madera wraz z Porto Santo oraz Azory

-Lizbona-stolica kraju. Poza tym do najczęściej odwiedzanych miast należą: Porto, Coimbra, Braga oraz Fatima.

1.2.3 Włochy

Ośrodki sportów zimowych: Sestriere, Courmayeur, Bormio, Merano, Cartina d`Ampezzo oraz Madonna di Campiglio.

Największymi miastami tego regionu są Trydent oraz Turyn. Na Nizinie Padańskiej szczególne znaczenie mają historyczne miasta, z których najważniejszymi są: Wenecja, Bolonia, Rawenna, Padwa, Mediolan oraz Werona.

Na Półwyspie Apenińskim największym ośrodkiem międzynarodowego ruchu turystycznego jest Rzym, także ważna jest Florencja, Neapol, Asyż, Genua, Sienna, Piza, Perugia, Urbino, Bari, Monte Cassino.

Kąpieliska i kurorty na Riwierze Włoskiej, nad morzem Liguryjskim, stanowią przedłużenie Lazurowego Wybrzeża (San Remo, Ventmiglia, Imperia). Nad Zatoka Neapolitańską do największych atrakcji należy wyspa Capri. Nad Morzem Adriatycki najpopularniejsze kąpieliska są zlokalizowane na tzw. Riwierze Adriatyckiej: Rimini, Bibione, Crotone, Pescara oraz Fano.

Na Sycylii (Palermo. Syrakuzy, Agrigento, Katania i Taormina). Także walorami wypoczynkowymi odznaczają się Wyspy Liparyjskie oraz Egady i wyspa Ustica. Sycylia odznacza się odrębnością kulturową z głównym miastem Cagliari, wybrzeżem Sardynii tzw. Costa Smeralda, wraz z przyległym archipelagiem wysp La Maddalena.

      1. Grecja

Największym ośrodkiem turystycznym są stołeczne Ateny. Do znanych centrów turystyki międzynarodowej w Grecji kontynentalnej należą: Delfy, Mykeny, Olimpia oraz Mistra. Słynnymi atrakcja są też Meteory. Największymi regionami wypoczynkowymi nad Morzem Egejskim są: Półwysep Chalcydycki. Duże znaczenie turystyczne maja także wyspy: archipelag Cyklad i Sporady wraz z Rodos nad Morzem Egejskim, Kreta oraz Korfu nad Morzem Jońskim.

      1. Czechy

Główne miasta: Praga, Brno, Ołomuniec, Czeskie Budziejowice o Pilzno, także na uwagę zasługuje m.in. Kutna Hora i Cesky Krumlov. Międzynarodowe uzdrowiska: Karlowe Wary, Mariańskie Łaźnie oraz Franciszkowe Łaźnie.

      1. Słowacja

Do głównych regionów turystycznych należą: Tatry, Mała i Wielka Fatra, Niżne Tatry oraz Słowacki Raj. Kurorty górskie w Tatrach: Tatrzańska Łomnica, Stary Smokowiec i Szczyrbskie Jezioro. W Niżnych Tatrach: Dolina Demianowaska oraz szczyt Chopek. Kąpieliska termalne oraz uzdrowiska: Pieszczany, Trenczyńskie Cieplice oraz Bardiów. Ważnym centrum jest stołeczna Bratysława. Ośrodki kulturowe: Koszyce, Bańska Bystrzyca, Bańska Szczawnica, Trenczyn, Nitra i Lewocza.

      1. Węgry

Ruch turystyczny rozwija się głownie w Budapeszcie, nad Balatonem (Siofok).

      1. Niemcy

Najważniejsze wybrzeża. Nad Morzem Bałtyckim: wyspy Rugia oraz Uznam, kąpieliska morskie (Binz, Sellin i Baabe). Wybrzeże Morza Północnego, archipelag wysp Wschodnio i Północnofryzyjskich. Porty morskie: Hamburg, Brema, Lubeka. Pojezierze Meklemburskie i Brandenburskie. Stolica kraju-Berlin. Ważny Poczdam, Neubrandenburg, Shwerin, Brandenburg, Witetenberga, Magdenburg, Drezno. Masywy i łańcuchy górskie: Harz, Reńskie, Góry łupkowe, kraina Eifel, Las Turyński, Rudawy, Szumawa oraz Schwarzald.

      1. Austria

Ośrodki sportów zimowych: Sankt Anton, Solden, Obergurgl, Mittelberg, Lech, Kaprun czy Baden. Najważniejsze miasta: Innsbruck, Salzburg, Wiedeń,

      1. Szwajcaria

Ośrodki sportów zimowych: Sankt Moritz, Davos, Arosa. Ważne centra turystyki: Berno, Lucerna, Zurych, Genewa, Lozanna, Bazylea

    1. Azja Południowa

      1. Indie: Delhi, Agra, Bombaj, Jajpur, Benares, Kalkuta, Madras. Dawne cywilizacje - Adżanta, Elura, Kadzuraho.

      2. Pakistan: Mohendzo-Daro

      3. Nepal: Katmandu, Patan

      4. Malediwy

    2. Azja Południowo-Wschodnia

Tajlandia: Pattaya, Phuket, Kosamui. Indonezja: Bali. Malezja: Langkawi. Wietnam, Filipiny. Borborud na Jawie, Angkor Wat w Kambodży, Ayathaja w Tajlandii. Główne miata: Bangkok, Singapur, Dżakarta, Manilia.

    1. Azja Wschodnia

      1. Chiny

Pekin, Szanghaj, Nankin, Xian, Lhasa w Tybecie, Hongkong, Makau.

      1. Japonia

Tokio, Kioto, Kobe, Osaka, Kamakura, Nara, Hirosima.

      1. Korea Południowa

Seul, Dzedzu-do

      1. Tajwan-Tajpej

      2. Maroko

Rabat, Casablanca, Fez, Marrakesz, Meknes, Tetuan, Tanger. Agadir, As-Sawira, Al-Muhammadija, Al-Husayma

      1. Tunezja

      2. Egipt

Giza, Sakkara, Luksor, Karnak, Hurghada, Safadża, Taba, Szarm el-Szejk. Także: Kairuan, Tauzar, Kafsa, Dugga.

    1. Kanada

Toronto, Montreal, Ottawa, Quebecu, Vancouver, Calgary

    1. Stany Zjednoczone

Floryda (Miami, Daytona Beach, Palm Beach, Tampa, Key West). Na wschodzie (Nowy Jork, Waszyngton, Boston, Filadelfia, Atlantic City). Na południu (Nowy Orlean, Dallas, Houston). Wybrzeże atlantyckie (Atlanta, Nashville). Miasta przemysłowe (Chicago, Cleveland, Detroid). Kordyriery (Yellowstone, Las Vegas, Reno). Sporty zimowe: Aspen, Salt Lake City. Kalifornia (Los Angeles, San Francisco, Sant Monica, Long Beach, Santa Barbara, San Diego). Hawaje (Honolulu). Alaska (Anchorage, Fairbanks, Juneau, Sitka).

6.1. Meksyk

Wybrzeże oceanu spokojnego: Acapulco, Monzanillo, Puerto Vallarta, Cabo Sant Lucas, San Jose del Cabo, Huatulco. Nad Morzem Kraibskim: Cancum, Cozumel, Isla Mujeres, Tampico. Stołeczny Meksyk. Miasta kolonialne: Queretaro, Taxo, Oaxaca. Kraje Ameryki Środkowej: Gwatemala, Belize, Honduras, Salwador, Kostaryka, Małe i Wielkie Antyle (Jamajka, Portoryko, Dominikana, Kajmany, Wyspy Dziewicze, Kuba, Martynika, Gwadelupa oraz Bahamy i Bermudy).

    1. Brazylia

Rio de Janeiro, Sao Paulo, Brasilia, Manaus, Olinda, Salwador, Recife, Kurytyba

    1. Argentyna

Buenos Aires ,Mar de Plata, Miramar.

    1. Chile

Santiago, Vina del Mar, Wyspa Wielkanocna

    1. Peru i Boliwia,

Cuzco, Machu Picchu, Chan Chan, Nazca

    1. Ekwador

Quito, Wysp Galapagos

    1. Kolumbia

Bogota, Cartagena, Santa Marta

    1. Wenezuela

Wyspa Margarita, Salto de Angel, Caracas, Merida

  1. Australia i Oceania

Australia: Sydney, Melbourne, Adelaide, Brisbane, Perth, Alice Springs, Tasmania.

Nowa Zelandia: Auckland, Taupo.

3.Główne problemy rozwoju turystyki na obszarach górskich w Polsce

4.Turystyka jako czynnik przemian środowiska przyrodniczego

Zagospodarowanie przestrzeni i jej użytkowanie przez turystykę powoduje negatywne skutki w środowisku przyrodniczym. Przemiany środowiska naturalnego nie mają charakteru globalnego, a ich zasięg ogranicza się do określonych miejsc i regionów świata.

Przyczyną wielu negatywnych zmian w środowisku jest przekroczenie jego granic chłonności turystycznej - maksymalnej liczby uczestników ruchu turystycznego, którzy mogą jednocześnie przebywać na danym obszarze, nie powodując dewastacji i degradacji środowiska, a tym samym pogorszenia warunków wypoczynku.

ODDZIAŁYWANIE POZYTYWNE:

ODDZIAŁYWANIA NEGATYWNE:

5.Wpływ turystyki na gospodarkę obszarów recepcji ruchu turystycznego

Turystyka w wymiarze ekonomicznym rozumiana jest jako sektor gospodarki, czynnik rozwoju społeczno gospodarczego. Turyści wydają pieniądze w celu zaspokojenia potrzeb noclegowych, żywieniowych, komunikacyjnych, zakupu pamiątek itp. Staje się to przyczyną bezpośredniego transferu środków finansowych z obszaru emisji na obszar recepcji.

Współczesną turystykę uważa się za ważny element międzynarodowych stosunków gospodarczych (wg.WTO obroty handlowe=2mld$ dziennie, rok=700mld$). Dochody uzyskiwane przez poszczególne państwa określa się mianem niewidzialnego eksportu (istotą jest przyciągnięcie turystów i sprzedanie im walorów), wydatki turystów natomiast niewidzialnym importem. Analizując skutki ekonomiczne mówi się o teorii dwóch sektorów turystycznych (wg. Cohena) = formalny i nieformalne.

KORZYŚCI EKONOMICZNE

a) dochody z rozwoju turystyki

b) udział turystyki w tworzeniu dochodu narodowego

c) rozwój lokalnej przedsiębiorczości, nowe inwestycje

d) zatrudnienie w sektorze turystycznym

e) wzrost jakości usług i produktów

f) wykorzystanie istniejącej infrastruktury dla turystyki

g) poprawa infrastruktury miejscowej(komunalnej)

SKUTKI NEGATYWNE

a) wypływy dewiz

z kwestią dochodów uzyskiwanych z turystyki na obszarze recepcji wiąże się także ich odpływ na zewnątrz. Towarzyszą one:

zjawisko to najczęściej obserwowane jest w krajach i regionach słabo rozwiniętych.

b) wzrost cen ziemi, produktów i usług

c) koncepcja rozwoju zależnego w turystyce

jest to jedna z koncepcji wyjaśniających niekorzystne zjawiska społ-gosp., związane z zagranicznymi inwestycjami dla turystyki masowej w krajach słabo rozwiniętych, mówi o wykorzystaniu przez kraje rozwinięte turystyki do przenoszenia stanu uzależnienia gospodarczego i politycznego na kraje rozwijające się. Co za tym idzie turystyka zamiast zmniejszać różnice( społeczne i gospodarcze) międzyregionalne przyczynia się do ich pogłębienia.

d) inflacja

e) sezonowość i bezrobocie

f) podatność na wahania koniunkturalne

szybki rozwój sektora turystycznego opartego jedynie na inwestycjach zagranicznych niesie ze sobą zagrożenie znacznego uzależnienia miejscowej gospodarki od kapitału zewnętrznego oraz od koniunktury na międzynarodowym rynku turystycznym. Gospodarka staje się bardzo czuła na zmiany popytu na rynku, który zależy od wielu czynników zewnętrznych, niełatwych do przewidzenia np. anomalia pogodowe, konflikty militarne lub zagrożenia terrorystyczne.

g) obca własność i zależność gospodarcza

często w regionach słabo rozwiniętych do rozwoju turystyki przyczynił się kapitał zewnętrzny-międzynarodowe koncerny gospodarcze

Geografia ludności

1.Problemy demograficzne krajów emigracyjnych i imigracyjnych na świecie

MIGRACJA- stała lub chwilowa zmiana miejsca pobytu.

EMIGRACJA- dobrowolne opuszczenie kraju rodzimego, także nazwa grupy ludzi - emigrantów; forma migracji ludzi. Zjawisko związane z przyczynami politycznymi lub ekonomicznymi.

IMIGRACJA- przyjazd do obcego kraju w celu osiedlenia się tam na stałe. Imigracja jest wynikiem emigracjii razem z nią tworzy procesy migracji ludności w świecie.

S. demograficzne dla kraju odpływu ( Emigracja)

-spadek liczby ludności

-zróżnicowanie przestrzenne danego kraju, depopulacja

-spadek liczby urodzeń (musi nastąpić zachowanie struktury płci, zmniejsza się liczba małżeństw, urodzeń)

-rozpad rodzin, małżeństw a także doprowadzenie do zjawisk patologicznych,

-proces starzenia się ludności

-zmniejszające się przeludnienie w obszarach o wysokim przeludnieniu

-odpływ ludzi wysoko wykształconych

S. demograficzna dla kraju napływu:

-wzrasta liczba ludności

-zaludnienie obszarów depopulacyjnych

-wyrównanie struktury płci

-napływ ludności wykształconej

2.Przczyny i skutki wyludniania się terenów wiejskich

3.Proces starzenia się ludności

W miarę rozwoju demograficznego i przechodzenia przez kolejne fazy przejścia demograficznego zmianom ulega struktura wieku ludności i zaczyna się ujawniać proces starzenia się ludności. Generalnie przyjmuje się podział ludności na trzy zasadnicze grupy wiekowe:

• ludność młoda (w wieku przedprodukcyjnym) 0-14 lat,
• ludność dojrzała (w wieku produkcyjnym) 15-64 lat,
• ludność stara (w wieku poprodukcyjnym) 65 i więcej lat.

Podział społeczeństwa według wieku i płci najlepiej obrazuje piramida wieku, na której prezentowane są udziały poszczególnych grup wiekowych w ogólnej liczbie ludności kraju lub regionu. Porównując wzajemne relacje między głównymi grupami wiekowymi ludności, wyróżniono trzy podstawowe typy społeczeństw: progresywny, zastojowy i regresywny

Typ Progresywny- charakterystyczny jest dla społeczeństw młodych w pierwszej i drugiej fazie przejścia demograficznego. Charakteryzuje się on rosnącym udziałem ludności młodej, w wyniku zwiększającej się liczby urodzeń przy jednoczesnym niewielkim udziałem ludności starej, ze względu na ciągle jeszcze wysokie współczynniki zgonów ludności i krótkie przeciętne trwanie życia. Piramida wieku dla tego typu ma kształt trójkątarównoramiennego.
Typ Zastojowy- charakterystyczny jest dla społeczeństw w końcu trzeciej i w czwartej fazie przejścia demograficznego. Urodzenia utrzymują się na stałym poziomie, stopniowo maleje udział ludności młodej a rośnie ludności starej, głównie za sprawą wydłużania się przeciętnej długości życia. Piramida przyjmuje kształt dzwonu.
Typ regresywny- charakterystyczny jest dla społeczeństw starych i silnie starzejących się, w których spada liczba urodzeń przy jednoczesnym dalszym wydłużaniu się przeciętnej długości życia. W typie tym coraz większy staje się udział ludności starej przy jednoczesnym zmniejszaniu się udziału ludności młodej. Piramida ma wąską podstawę i przyjmuje kształt wrzeciona.

4.Mniejszości narodowe i etniczne w Polce

Mniejszość narodowa- gr. Obywateli polskich która spełnia łącznie warunki:

- jest mniejsza od pozostałej części ludności

- w sposób istotny odróżnia się od pozostałych obywateli, językiem, kulturą lub tradycją,

- dąży do zachowania swojego języka, kultury lub tradycji

Polskę zamieszkują przedstawiciele 9 mniejszości narodowych:

Mniejszość etniczna

4 mniejszości etniczne :

5.Największe obszary koncentracji ludności na świecie

Obecnie na ziemi mieszka 6,7 mld osób.

Azja 60,6 %

Afryka 13,8 %

Europa 11,4 % Am. Łacińska 8,6 %

Am. Płn. 5,1%

Oceania 0,5%

W Polsce mieszka 0,53 % populacji świata, średnia gęstość zaludnienia na świecie 41 osób /km2

Chiny, Indie, St. Zjednoczone, Indonezja

Czynniki wpływające na rozmieszczenie ludności:

  1. środowisko geograficzne (klimat, rodzaj gleb, rzeźba terenu, wys. n.p.m , odległość od morza, zasoby mineralne i energetyczne)

  2. czynniki społeczno-ekonomiczne (stopień rozwoju gosp., postęp techniczny, określona polityka państwa)

  3. czynniki demograficzne( zróżnicowanie rodności i umieralności, migracje)

-Na półkuli północnej mieszka ¾ ludności ( w klimacie umiarkowanym)

-wysokość n.p.m 300 m n.p.m nad rzeką Jordan

- do 200 m n.p.m- najkorzystniejsze do zamieszkania ale są wyjątki, poniżej 200 m n.p.m mieszka większość populacji

W miare wznoszenia się wys. n.p.m udział ludności jaki gęstości zaludnienia maleje ( wyjątek! Am. Południowa w miarę wzrostu n.p.m liczba ludności wzrasta ze względu na klimat, obszary turystyczne).

Bariery i atrakcyjność osadnicza zadecydowały o nierównomiernym rozmieszczeniu ludności na świecie. Ponad 90% ludności świata zamieszkuje obszar między 20° a 60° szerokości geografi cznej północnej, a więc strefę klimatu umiarkowanego, podzwrotnikowego i zwrotnikowego. Na nizinach do 200 m n.p.m. osiedliło się około 60% mieszkańców Ziemi, a w strefie nadbrzeżnej do 200 km od morza - ponad 50% ludności.

Największymi rejonami koncentracji ludności na świecie są obszary: 
- wschodniej i południowej Azji; 
- zachodniej i środkowej Europy; 
- Okręgu Przyjeziornego i północno-wschodnich stanów USA.

Tab. 1. Największe skupiska ludności na świecie 

Kontynent

Skupiska ludności

Europa



północna część Włoch (Nizina Padańska) 

południowa i środkowa część Wielkiej Brytanii 

północno-wschodnia część Francji 

kraje Beneluxu 

Niemcy (Zagłębie Ruhry) 

Czechy 

Górny Śląsk 

południowa Ukraina oraz Okręg Doniecki 

rejon Moskwy

Azja



Nizina Chińska, Mandżuria 

Japonia (głównie południowa część Honsiu) 

Korea Południowa 

Jawa 

Nizina Gangesu (głównie delta Gangesu i Brahmaputry) 

południowa część Półwyspu Indyjskiego 

Cejlon 

Nizina Indusu



Ameryka

Północna

i Środkowa



północnowschodnie wybrzeże Stanów Zjednoczonych

obszar nad Wielkimi Jeziorami w USA i Kanadzie

Nizina Zatokowa

Kalifornia (wybrzeże)

rejon aglomeracji Meksyku

Wielkie Antyle (Kuba, Haiti)



Ameryka

Północna

i Środkowa



Nizina La Platy

wschodnie wybrze.e Brazylii (g.ownie rejon

Sao Paulo i Rio de Janeiro)

zachodnie wybrze.e (na po.noc od Limy)

wybrze.e Wenezueli

Afryka



dolina i delta Nilu

północne wybrzeże (na północ od Atlasu)

nizina nad Zatoką Gwinejską

rejon Jeziora Wiktorii

rejon Johanesburga

Kotlina Kongo (rejon Kinszasy)

Australia



południowo-wschodnie wybrzeże (głównie rejony

Melbourne i Sydney)

Geografia przemysłu

1. Uwarunkowania procesu industrializacji spontanicznej w Wielkiej Brytanii

- Industrializacja - element kluczowy współczesnej cywilizacji i czynnik sprawczy w jej obrębie, nie pozostawia nietkniętej żadnej dziedziny życia (Żółkowski 1970) 
- Industrializacja to ogół zjawisk i procesów związanych z rozwojem gospodarczym dokonującym się poprzez rozbudowę przemysłu, przez przejście od systemu gospodarczego opartego na rolnictwie do systemu, w którym zasadniczą rolę odgrywa przemysł (Szczepański 1964) 

- Industrializacja, to system produkcji, który powstał dzięki silnemu rozwojowi i wykorzystaniu wiedzy naukowej. Bazuje on na podziale pracy, specjalizacji oraz na użyciu mechanicznych, chemicznych i innych źródeł energii a także na stosowaniu racjonalnych form organizacji produkcji(Hughes 1968) 

Uwarunkowania sukcesu industrializacji spontanicznej: 
- rozwinięte stosunki towarowo pieniężne 
- wolna najemna siła robocza (powstała dzięki produktywnemu rolnictwu) 
- zakumulowany kapitał niezbędny do inwestycji 
- dostępność nowych wysoko wydajnych technologii i źródeł energii. 

Motywacja przedsiębiorcy -> maksymalizacja zysku -> przepływ kapitału do działów o największej stopie zysków -> samonapędzający się proces uprzemysłowienia -> rozbudzony popyt konsumpcyjny -> rozwój przemysłu dóbr konsumpcyjnych -> popyt inwestycyjny -> rozwój przemysł środków produkcji -> rozwój przemysłu wydobywczego -> wzrost zatrudnienia -> wzrost popytu konsumpcyjnego 

Industrializacja w Anglii XVII / XIX w:Industry - wszelka działalność nastawiona na zysk prowadzona na wielką skalę przy użyciu standardowych procedur dająca standaryzowany produkt 
Rewolucja koksowa: 
- wylesienie obszarów Anglii 
- brak węgla drzewnego 
- dostępność do węgla kamiennego 
- próby suchej destylacji 
- 1740 pierwsze piece koksownicze (Darbys, Cort) 

Rewolucja włókiennicza: 
1733 wynalazek latającego czółenka John Kay 
1770 przędzarka mechaniczna James Hargreawes 
1769 -1775 przędzarka wielo szpulowa napędzana kołem 
wodnym Arckwright 
1779 nawijarka do cienkich nici 
1793 odziarniarka do bawełny Amerykańskiej 
Rewolucja maszyny parowej: 
- 1769 patent na oddzielny kondensator pary wodnej James 
Watt 
- -1785 użycie maszyny do napędu tkalni Cartwright 
- Rewolucja transportowa: 
- budowa śródlądowych kanałów wodnych 
- 1825 linia Stephensona (Stockton - Darlington) 
- 1830 linia komercyjna Liverpool Manchester 
- 1848 5000 mil linii kolejowych w Wielkiej Brytami 

Wielka Brytania po rewolucji przemysłowej: 
największe imperium, kompanie handlowe o światowym znaczeniu, światowy monopol albo dominacja w wytwarzaniu istotnych 
produktów przemysłowych, skupienie światowych organizacji przemysłowych na giełdzie londyńskiej, nowoczesne rolnictwo 
Dążenia do naśladowania sukcesu brytyjskiego: 
gremia rządzące XIX wiecznej europy miały na względzie jedynie siłę państwa industrializacja nie spontaniczna, realizowana nie po kolei 
industrializacja hamowana przez późniejsze odejście od gospodarki feudalnej 
Prusy jako pierwsze zaczęły wprowadzać przemysł drogą odgórnych zarządzeń państwowych (górniczy i hutniczy) 
Industrializacja nie spontaniczna: 
priorytetem stawał się rozwój przemysłu środków produkcji, potrzebne dla jego rozwoju technologie nie były dostępne - na zakup sprzętu inwestycyjnego nie starczało kapitału prywatnego 
państwo podejmowało inwestycję dla zainicjowania industrializacji 
koszty inwestycji obciążyły podatników spadek popytu konsumpcyjnego rozerwanie samonapędzającego się rozwoju 
Przyczyny opóźnienia rewolucji przemysłowej w krajach Europy Środkowej i Wschodniej 
- trwałość półnaturalnej gospodarki na płytkim rynku lokalnym 
- słaba akumulacja kapitału 
- mała ruchliwość półpańszczyźnianej siły roboczej 
- długotrwałe stosowanie starej energetyki obok nowej opóźnienie modernizacji ze względu na niski koszt zatrudnienia siły roboczej 

2.Czynniki lokalizacji przemysłu, lokalizacja szczegółowa i ogólna

Lokalizacja działalności przemysłowej

- lokalizacja zakładów przemysłowych- położenie zakładów przemysłowych względem innych elementów przestrzeni np. sieci osadniczej

-zbudowany zakład ma trwały charakter, funkcjonuje przez długi okres w danym miejscu, a warunki podczas jego budowy mogły się zmienić

-zainwestowanego kapitału nie da się przenieść bez poniesienia strat

Lokalizacja działalności przemysłu2 odrębne decyzje

-wybór miejscowościlokalizacja ogólna

-wybór działki w obrębie miejscowościlokalizacja szczegółowa

Czynniki lokalizacji i działalności przemysłu:

-surowiec technologiczny, -surowiec -źródło energii

Najważniejsze dla inwestora są: dobra dostępność komunikacyjna, cechy miejscowego rynku pracy, kwalifikacje i pozytywne postawy wobec pracy, współpraca z lokalnymi władzami samorządowymi, niskie ceny ziemi, ulgi podatkowe

Lokalizacja szczegółowa polega na precyzyjnym określeniu miejsca realizacji danej inwestycji (oznaczenie działki katastralnej). Jest to zagadnienie techniczno-urbanizacyjne. Lokalizację szczegółową określają odpowiednie komórki nadzoru budowlanego i urbanistyki urzędu miast i gmin.
Lokalizacja szczegółowa i ogólna wiąże się ściśle z tzw. czynnikami urbanizacji tj. z zespołem obiektywnych warunków wyznaczających miejsca lokalizacji zakładów produkcyjnych. Pojęcie czynnika lokalizacji wprowadził w 1909r. Alfred Weber, według niego czynnikiem lokalizacji nazywa się rodzaj wyraźnie określonych korzyści w działalności gospodarczej, kiedy ta działalność występuje w danym miejscu. Wyróżniamy tutaj czynniki lokalizacji szczegółowej i ogólnej. Do czynników lokalizacji szczegółowej zaliczamy m.in.: (warunki ekonomiczne, wybór działki w danej wsi, miejscowości)

-Fizyczne cechy terenu

-ceny ziemi

-położenie względem sieci transportowych

-budynki i infrastruktura techniczna

-siła robocza

-możliwość kontaktu z rynkiem (odbiorcą)

-względy środowiskowe

Lokalizacja ogólna

polega na optymalnym wyborze regionu i miejscowości gdzie będzie realizowana daną inwestycją i jest to zagadnienie ekonomiczno-geograficzne. Lokalizację ogólną ważniejszych obiektów np. fabryk samochodów, dużych zakładów produkcyjnych rekomendują organy rządowe np. ministerstwo gospodarki np. lokalizację ogólną mniejszych obiektów wskazują odpowiednie organy władz samorządowych.

3.Formy koncentracji przestrzennej przemysłu

OŚRODEK PRZEMYSŁOWY-skupienie zakładów przemysłowych w jednej miejscowości (mieście)

OKRĄG PRZEMYSŁOWY- skupienie na pewnym obszarze większej liczby ośrodków (miast) przemysłowych np. Łódzki okrąg przemysłowy składa się z ośrodków przemysłowych: Łódzki, Pabianic, Zgierza, Zduńskiej Woli.

REGION PRZEMYSŁOWY- skupienie obszarów ściśle uprzemysłowionych np. Region nadbałtycki, Boston- Nowy Jork- Filadelfia- Waszyngton

Okręgi przemysłowe różnią się między sobą ze względu na:

-Strukturę gałęziową

-Strukturę przestrzenną

-Genezę

Tj. ze względu na główny czynnik który zadecydował o powstaniu skupienia przemian w danym miejscu

4.Przyczyny kryzysu starych okręgów przemysłowych

REGIONALNE

-niekorzyści koncentracji przestrzennej (czynniki deglomeracji) np. wysokie koszty pracy, wysokie ceny i niedobór terenów, przeciążenie sieci transportowej

-słaba przedsiębiorczość lokalna w starym okręgu

STRUKTURALNA

Tj. kryzys branż (działów) produkcji lub zakładów dominujących w okręgu

Celowa restrukturyzacja starych okręgów przemysłowych, przeżywających upadek jako wielki problem polityki regionalnej np. GOP jako przykład skrajnej, nadmiernej koncentracji przestrzennej, gdzie przekroczono bariery efektywności ekonomicznej (przeciążenie i niewydolność infrastruktury technicznej, klęsk ekologicznych).

5.Koncentracje wyjaśniające współczesne zmiany i rozmieszczenia przemysłu

Ochrona przyrody

  1. Degradacja i ochrona elementów środowiska przyrodniczego

Atmosfera

-zanieczyszczenia naturalne -np. wybuchy wulkanów

-zanieczyszczenia lokalne XVIII w. Londyn, Paryż

-rewolucja przemysłowa XIX w. - pojawiają się smogi typu londyńskiego

-1943 r. - pierwszy raz zaobserwowano smog typu Los Angeles (fotochemiczny)

Substancje zanieczyszczające atmosferę:

-tlenek węgla (czad) - powstaje przy spalaniu niezupełnym, bezbarwny, bezzapachowy, duże stężenie przy arteriach komunik.

-dwutlenek węgla - powstaje w procesie spalania, stężenie w ostatnich 200 latach rosło z szybkością mogącą mieć wpływ na klimat (stężenie o 26% większe niż w erze preindustrialnej)

-dwutlenek siarki - zabójczy, niepożądany przez żadne organizmy żywe, naturalnie powstaje tylko podczas procesów wulkanicznych; emisja przy spalaniu węgli, ropy, przy przerobie siarki, ok. 40% emisji gazów z przemysłu to SO2, w wilgotnej atmosferze powstaje H2SO4 - bardzo żrący kwas, powoduje zakwaszenie wody, gleby, wysychanie lasów, oparzenia organizmów żywych (kwaśne deszcze)

-tlenki azotu - w największych ilościach NO2, powstaje w procesie spalania, ponad połowa emisji pochodzi z transportu, stężenie nigdy nie miało cech katastrofy globalnej (w przeciwieństwie do SO2)

-fluor (i jego związki) - powszechne w produkcji metali, wchodzi w skład CFC; fluorowodór (HF) w największej ilości wydziela się przy produkcji aluminium, bardzo szkodliwy dla układu kostnego (fluoroza),

-kadm - znajduje się w bateriach, błonach światłoczułych, środkach ochrony roślin, dymach przemysłowych, zatruwa wątrobę i nerki, wydziela się w procesie metalurgii żelaza i stali

-ołów - znajduje się w benzynie, zwiększa efektywność spalania, powoduje ołowicę - zmniejszenie sprawności umysłowej u dzieci

-CFC - chlorofluorowęglowodory - zawarte w freonach, przyczyniają się do spadku stężenia ozonu

-pyły

-ozon - spadek lub wzrost stężenia (nie zanieczyszczenie), korzystne dla organizmów, gdy:

- stężenie spada, ponieważ ozon jest bardzo aktywny chemicznie, jeśli w jego otoczeniu pojawią się inne substancje (np. CFC) część atomów jest przez nie przechwytywana, a ozon staje się tlenem O2

Działania ochronne:

- dokładne spalanie substancji

- wzrost sprawności silników

- zmniejszanie strat ciepła

- stosowanie urządzeń odpylających, elektrofiltrów

- chemiczne przechwytywanie gazów

- zielone strefy ochronne wokół zakładów przemysłowych

Wody lądowe

- 4% objętości hydrosfery - wody podziemne do 5 km głębokości

- 2% - lodowce i wieloletnie śniegi

- 0,01 - 0,02% - rzeki, jeziora, zbiorniki wodne itd.

- 0,005% - wody gruntowe

- 0,001% - para wodna

- (reszta ok. 94% - morza i oceany)

Degradacja:

- pogorszenie jakości wód

- zmniejszenie ilości wód na skutek zatrzymania jej w obiegu zamkniętym

- zbyt szybki odpływ często dobrej wody z danego obszaru - np. w Karpatach niektóre cieki ujęte w żłoby betonowe

Przyczyny degradacji:

- naturalne

- sztuczne - antropogeniczne:

- komunalne

- rolnicze

- przemysłowe

Ścieki komunalne:

- szczególnie bogate w materię organiczną i związki mineralne przyswajalne przez organizmy żywe

- niegdyś przeważały związki azotu (odchody), dziś związki fosforu

- ścieki zawierają sole pokarmowe/biogeny, które pochłaniane są przez organizmy - następuje samooczyszczanie wody

- ścieki komunalne powodują eutrofizację - użyźnienie wody, dokarmianie organizmów żyjących w wodach, która może okazać się szkodliwa, jeśli soli pokarmowych będzie tak dużo, że organizmy wodne nie będą w stanie ich przyswoić; wtedy substancje pokarmowe koncentrują się w wodzie, zatruwają ją - następuje hypertrofia - przeżyźnienie wody, stan nieznany w warunkach naturalnych

- jeśli woda jest dobrze natleniona i ścieków nie jest dużo, organizmy przyswajają je - nastąpi samooczyszczenie i mineralizacja szczątków organicznych,

- gdy brakuje tlenu potrzebnego do procesu mineralizacji, rozpoczynają się procesy gnilne, wydziela się trujący siarkowodór - saprobizacja

- BZT - biologiczne zapotrzebowanie tlenu, ile tlenu na dobę potrzeba w danej objętości wody, aby nastąpiło samooczyszczenie

Ścieki rolnicze:

- duża część - przyswajalne nawozy mineralne, które zawierają azot, fosfor i potas

- środki ochrony roślin zawierają metale ciężkie: toksyczne związki miedzi, rtęci (stosowane w sadach na grzyby, owady)

- niektóre ścieki mogą zawierać węglowodory chlorowane, używane do produkcji nowoczesnych pestycydów, również toksyczne

Ścieki przemysłowe:

- mogą zawierać substancje przyswajalne (ścieki z browarów, przemysłu spożywczego), lecz głównie są to ścieki nieprzyswajalne:

- popiół i zawiesina - ograniczają przenikanie światła, fotosyntezę, prowadzi do hypertrofii

- ropa - odcina wodę od dostępu tlenu, organizmy duszą się

- fenole - z gazowni, koksowni

- metale ciężkie - odkładają się i kumulują w organizmach, blokują przebieg podstawowych procesów życiowych

- podgrzane wody z elektrociepłowni

- promieniotwórcze skażenie wód - wycieki z elektrowni, opady z atmosfery

Zagrożenia zdrowia:

-związane z jakością wody, którą pijemy, niektóre związki azotowe są rakotwórcze

-skażenie bakteriologiczne, ścieki komunalne i rolnicze (odzwierzęce) zawierają potężną ilość bakterii, wirusów chorobotwórczych

Działania ochronne:

- najlepiej nie spuszczać ścieków…

- oczyszczanie:

- mechaniczne - najbardziej prymitywne, siatki przechwytujące zawiesinę, koła obrotowe, pręty uderzające o powierzchnię wody (zablokowanie dopływu zawiesiny oraz mieszanie, aby się natleniła - zwiększanie zdolności do samooczyszczania)

- biologiczne - oczyszczanie z biogenów, ścieków bytowych: odchodów, środków czystości; ogromna ilość organizmów żywych, tzw. pokładu, które przyswajają ścieki

- chemiczne - oczyszczanie ścieków toksycznych

-najwięcej ścieków oczyszczanych jest w oczyszczalniach biologicznych (również z podwyższonym usuwaniem biogenów) ok. 60% i mechanicznych ok. 30%

Wody mórz i oceanów

- zanieczyszczenia i źródła również te same, co do wód lądowych (mogą być również zagrożone eutrofizacją - Bałtyk), ale są też specyficznie morskie:

- węglowodory ropopochodne - trudno rozpuszczalne w wodzie, zbijają się w grudki; zanieczyszczanie rozpoczęło się wraz z wprowadzeniem do użytku silników spalinowych na ropę, benzynę, awarie tankowców, awarie platform wiertniczych, awarie platform wojennych (Zat. Perska), zrzuty wód zęzowych; kiedyś wyciekało do 1% przewożonych ładunków, dziś 0,4-0,6%; znaczne zanieczyszczenie szlaków przewozów - Morze Czerwone, Śródziemne, na pd. od Płw. Arabskiego, Atlantyk (Europa - Ameryka Pn), z oceanów najbardziej zanieczyszczony Atlantyk

- węglowodory chlorowane - bardzo aktywne chemicznie (chlor doskonale rozpuszcza się w wodzie, w związku z tym stężenie jest wszędzie prawie takie same); 3 grupy węglowodorów chlorowanych:

-metale ciężkie - kadm, ołów, miedź, rtęć (choroba minamata), zanieczyszczenie nie ma cech katastrofy globalnej, problem lokalny, metale odkładają się w organizmach żywych i blokują podstawowe procesy chemiczne, często dostają się najpierw do atmosfery i z opadem do mórz

-odpady radioaktywne - powodują wzrost toksyczności poławianych ryb, choroby ryb, wyginięcia chorobowe, prawdopodobna przyczyna samobójstw stad wielorybów

- trudno usunąć zanieczyszczenia z wód morskich, ropa - za pomocą szczotek, węglowodory chlorowane - trzeba ograniczyć dostawę

-ochrona mórz i oceanów ma bardzo duże znaczenie ze względu na to, że 50-120 mld t tlenu rocznie jest tu produkowanych, z czego 30-50% trafia do atmosfery

Lasy

-największy ekosystem prowadzący fotosyntezę na lądzie, rezerwuar układów genetycznych, ekologicznych, odgrywa dużą rolę w stosunkach i gospodarce wodnej, zbiornik retencyjny, zmniejsza amplitudę temperatury, erozję

-dżungle tropikalne:

-lasy strefy umiarkowanej:

-obszarów krzewiastych jest więcej niż lasów zwartych

-dane satelitarne wskazują, że w niektórych latach karczowanych jest nawet 400 tys. km2 lasów

Przyczyny niszczenia:

-przyrost naturalny - odnosi się tylko do niektórych obszarów na Ziemi (pn. wybrzeże Zat. Gwinejskiej, Indonezja, Himalaje, Andy Peruwiańskie)

-grupy oligarchiczne karczują las, by pozyskiwać ropę naftową i bogactwa mineralne, szlachetne gatunki drewna, wyniszczyć Indian, zająć ziemię pod pastwiska

-wypalanie pod grunty rolne - ziemia żyzna tylko przez kilka lat

-przeprowadzenie dróg

-wysychanie lasów z powodu zakwaszenia atmosfery

-zagrożenia związane z nieodpowiednią gospodarką leśną: sadzenie monokultur, lasy jednowiekowe (większa wrażliwość na szkodniki, choroby); nieodpowiednie wycinki drzew, co prowadzi do zwiększonej erozji - woda nie zatrzymuje się w glebie, spada przyrost drewna

Ochrona:

-zalesianie (również terenów górskich)

-plantacje drzew na opał w krajach III świata

-mniej rębni zupełnych, zalesień monokulturowych

-więcej lasów ochronnych

Gleby

-degradacja gleby - ograniczenie którejkolwiek funkcji gleby w wyniku zmiany właściwości fizycznych, chemicznych, biologicznych albo zniekształcenia jej morfologii

-erozja gleby - polega na niszczeniu jej górnej warstwy w wyniku zmywania przez wody opadowe i wywiewania przez wiatr

-chemiczna degradacja gleby (zasolenie i ubytek składników pokarmowych) jest największa w Afryce, Azji (najbardziej zasolenie) i Ameryce Pd. (najbardziej brak wystarczającej ilości składników pokarmowych); spowodowana jest nieodpowiednimi praktykami rolniczymi, wylesianiem, pasterstwem, utratą materii organicznej (wiążącej w glebie wapń i magnez)

-zanieczyszczenia metalami ciężkimi (np. w Chinach spowodowane używaniem nieoczyszczonej wody z obszarów uprzemysłowionych, głównie związki kadmu i rtęci)

-fizyczna degradacja (najmniej powszechna): zbicie (używanie ciężkiego sprzętu, charakterystycznego dla produkcyjnego rolnictwa), utrata porowatości, uszczelnienie, utworzenie skorupy stanowi największe zagrożenie gleb w Europie

-spadek porowatości oznacza gorsze napowietrzenie gleby i zmniejszenie infiltracji wody, co powoduje spadek produktywności

-erozja wodna: ulewy (utwardzanie powierzchni gleby - wzrost odpływu powierzchniowego), odpływ powierzchniowy, odpływ podpowierzchniowy, erozja żłobkowa, erozja wąwozowa, ruchy masowe

-erozja wiatrowa: materiał zawieszony (cząstki stałe o niewielkich rozmiarach są unoszone przez wiatr i przenoszone często na duże odległości), powierzchniowe spełzywanie gleby (szorstkie cząstki gleby są toczone przez wiatr po powierzchni), saltacja (cząsteczki gleby poruszają się skokowo po powierzchni)

-naturalny proces deflacji przyspieszył znacznie na skutek rozprzestrzeniania się rolnictwa (tam gdzie pył się osadza zmniejsza się przepustowość systemów nawadniających, pojemność zbiorników itp.)

-wyjałowienie - podstawową przyczyną jest utrata próchnicy (przyczyną utraty humusu jest erozja gleby i nieuzupełnianie jej w związki organiczne powstałe podczas humifikacji np. gdy na polach nie pozostają żadne szczątki roślin mogące ulec rozkładowi)

-zakwaszenie - spalanie paliw kopalnych, zanieczyszczenia przemysłowe i górnicze

-wylesianie - zubożenie w składniki pokarmowe

-procesy degradacji gleby i erozji przyczyniają się do pustynnienia w regionach suchych i półsuchych

Działania ochronne:

-na glebach gliniastych niestosowanie tradycyjnej orki ogranicza straty osadów, azotu i fosforu

-wrzucanie resztek roślin do rowków irygacyjnych, co zwiększa szorstkość podłoża i powoduje osadzanie się cząstek gleby i składników pokarmowych

-ograniczenie eutrofizacji poprzez zmniejszenie strat składników pokarmowych z gleby

-ochrona przed erozją wietrzną - wprowadzanie wiatrochronów, pozostawianie ścierniska

-metody uprawy gleby stosowane w celu zapobiegania erozji wodnej:

  1. Wpływ poszczególnych działów gospodarki na środowisko

Rolnictwo

-przyczynia się do przekształcania krajobrazu i pogarsza stan środowiska

-utrata wielu siedlisk dzikiej przyrody, fragmentacja pozostałych siedlisk i zmniejszenie ich bioróżnorodności

-produkcyjne rolnictwo przyczynia się do uszczuplenia zasobów gleby, erozji, której przyczyną jest zastąpienie tradycyjnych metod uprawy przez monokultury i w konsekwencji utrata materii organicznej (istotnej dla zapewnienia spójności gleby)

-w rejonach półsuchych (szczególnie w Stanach Zjednoczonych, Australii i byłych radzieckich republikach południowej Azji) intensywne nawadnianie spowodowało degradację gleb na skutek zasolenia

-po drugiej wojnie światowej rozpoczęto stosowanie środków chemicznych

-wzrost zużycia nawozów sztucznych miał bardzo zły wpływ na ekosystemy wód słodkich i obszarów nadbrzeżnych, zwiększony dopływ składników pokarmowych do tych ekosystemów przyczynił się do eutrofizacji, która w skrajnych przypadkach zaszkodziła rybołówstwu i turystyce

-niewiele krajów rozwiniętych nie ma problemów z jakością wody, wysoki poziom azotanów w wodzie gruntowej wykorzystywanej w gospodarstwach domowych może zagrażać zdrowiu ludzi

-węglowodory chlorowane (np. DDT) mają negatywny wpływ na świat dzikiej przyrody

-herbicydy zakłóciły równowagę w populacji chwastów, na skutek czego rozwiązanie problemu z jednym gatunkiem tworzy nowe, wymagające nowych chemikaliów

-pustynnienie

-ścieki rolnicze itp. (omówione w pyt.1)

Przemysł

- eksploatacja złóż bogactw mineralnych niszczy krajobraz, powoduje zanieczyszczenia wód drenujących

-lokalny charakter skutków pozyskiwania surowców w porównaniu z globalnym charakterem skutków spalania paliw kopalnych (zakwaszenie i wzrost efektu szklarniowego)

-uszczuplenie warstwy ozonowej w stratosferze

-zwiększony efekt szklarniowy - skutek m.in. uwalniania węgla ze światowych zasobów leśnych w miarę wylesiania, emisji CFC pochłaniających ciepło i niszczących warstwę ozonową

-emitowane związki azotu i siarki, spowodowane spalaniem paliw kopalnych, w połączeniu z wodą tworzą w atmosferze kwasy, które wywierają szkodliwy wpływ na wodne i lądowe zespoły roślin i zwierząt

-aerozole zawarte w kwaśnym opadzie działają jak jądra kondensacji, co powoduje większe zakwaszenie

-kraje uprzemysławiające się przyczyniają się do znacznego wzrostu kwaśnych zanieczyszczeń i zawartości dwutlenku węgla w atmosferze - zwiększenie efektu szklarniowego

-wpływ ścieków przemysłowych (omówione w pyt.1)

-wielkoskalowe wydobycie surowców mineralnych, szybkie uprzemysłowienie, przepływ ludności z terenów wiejskich do miast spowodowały powstanie znacznych ilości odpadów

-składowanie odpadów komunalnych wymaga sporej powierzchni terenu, szpeci krajobraz i jest szkodliwe, bo prowadzi do powstawania metanu

-niektóre odpady są niebezpieczne, np. dioksyny, odpady nuklearne i PCB, a ich unieszkodliwienie lub bezpieczne składowanie jest bardzo kosztowne

-wysokie stężenie metali ciężkich

Leśnictwo

-ważna gałąź gospodarki w krajach rozwiniętych - dla wielu z nich źródłem drewna i jego produktów są głównie kraje rozwijające się, powoduje to zmniejszanie się powierzchni leśnej i degradację lasów (kraje rozwinięte potrzebują drewna, wyrobów drewnianych, a kraje rozwijające się pieniędzy)

-eksploatacja lasów powoduje gwałtowne zmniejszenie zasobów często w takim stopniu, że ich odtworzenie i powrót do stanu wyjściowego nie jest możliwy

-zalesianie, którego często głównym powodem są przyczyny ekonomiczne, również modyfikuje środowisko

-zalesianie sosną i świerkiem (duże powierzchnie monokultur) - rosną stosunkowo szybko i tolerują ubogie gleby, ale charakter tych lasów jest całkowicie odmienny od poprzednio występujących, słabe prześwietlenie powoduje zmniejszenie bioróżnorodności podszytu, różnorodność gatunkowa owadów, ptaków, gryzoni, zalesianie prowadzi również do utraty siedlisk torfowych

-zalesianie wpływa też na abiotyczne elementy środowiska - np. na procesy zachodzące w glebie, jakość i ilość zasobów wodnych (zakwaszenie gleby i wody)

-w wielu krajach rozwiniętych gospodarka leśna jest już zrównoważona (w przeciwieństwie do krajów rozwijających się)

-wycinanie lasów oznacza usuwanie biomasy i składników pokarmowych, brak zatrzymywania węgla w biosferze z pochłanianego z atmosfery CO2

-stosowanie herbicydów i nawozów sztucznych w hodowli lasu może prowadzić do obniżenia jakości wody oraz zaszkodzić faunie i florze wodnej

-wycinanie lasów pod drogi oraz ich budowa przyczynia się do erozji gleb, często zwiększonej przez wleczenie pni drewna od miejsca wycinki do punktów załadunkowych

-w krajach rozwijających się zapotrzebowanie na drewno opałowe i konieczność uzyskania nowych terenów dla rolnictwa powodują nadmierną eksploatację lasów i są przyczyną ich karczowania

-część winy za kiepskie metody gospodarki leśnej w wielu krajach rozwijających się ponoszą międzynarodowe przedsiębiorstwa zajmujące się pozyskiwaniem drewna, które nie zważają na ochronę pozostałych lasów, ani na skutki glebowe pozyskiwania drewna i stosowania ciężkiego sprzętu

Turystyka i rekreacja

-wydeptywanie roślinności, obozowiska - może prowadzić do intensywnej erozji gleby

-zaśmiecanie, pożary

-sporty motorowe (zniszczenia flory, fauny, erozja gleby), duże imprezy sportowe (np. olimpiady zimowe) ze względu na budowę infrastruktury; żeglowanie, narciarstwo wodne (zniszczenia flory, przyspieszenie erozji brzegów, ścieki z łodzi - przyczyniają się do eutrofizacji, negatywny wpływ na ptactwo wodne), narciarstwo ( budowa infrastruktury, tras zjazdowych - zaburzenia w pokrywie roślinnej, zmiana nachylenia stoku, zaburzenia w pokrywie glebowej, erozja żłobkowa, warstwowa, osuwiska

-polowania na cenne, rzadkie gatunki zwierząt

-nadmierny rozwój infrastruktury turystycznej w miejscach cennych pod względem przyrodniczym

-pogorszenie stanu środowiska (atmosfery, wód) miejsc atrakcyjnych turystycznie na skutek niekontrolowanej emisji spalin komunikacyjnych, gwałtownego wzrostu ilości ścieków, odpadów

  1. Stan środowiska przyrodniczego Polski na tle Europy i świata

-stan przyrody w Polsce jest dobry

-od 1990 roku wzrasta ilość obszarów cennych przyrodniczo prawnie chronionych

-liczba zagrożonych gatunków zwierząt, roślin i grzybów nie zwiększa się

-wzrasta procent obszarów leśnych w Polsce

-jakość gleb użytkowanych rolniczo w Polsce jest bardzo dobra

-poziom zanieczyszczenia użytków rolnych metalami ciężkimi i związkami organicznymi jest

niski, co pozwala zakwalifikować je jako gleby o wysokiej jakości rolniczej

-w porównaniu do krajów Europy Zachodniej zużycie nawozów sztucznych i pestycydów utrzymuje się na stałym, niskim poziomie, co jest wynikiem promowania modelu zrównoważonej gospodarki rolnej

-presja związana z chemicznym zanieczyszczeniem gleb ogranicza się głównie do uprzemysłowionych obszarów miejskich oraz stref komunikacyjnych, gdzie notowane są zanieczyszczenia metalami ciężkimi i ropopochodnymi

-w ostatnich latach widoczne jest jednak zmniejszenie oddziaływania przemysłu na gleby, co jest wynikiem restrukturyzacji gospodarki i można zakładać, że obszar gleb podlegających degradacji chemicznej nie będzie się zwiększał

-stopień rekultywacji i zagospodarowania gruntów zdewastowanych i zdegradowanych w Polsce jest nadal niezadowalający i nie należy przewidywać szybkiej poprawy ich stanu, wynika to z faktu, że zanieczyszczenia przemysłowe mają trwały charakter i przywrócenie gleb do stanu naturalnego wymaga poniesienia dużych nakładów finansowych

-w porównaniu do krajów europejskich powierzchnia gospodarstw ekologicznych w Polsce jest obecnie bardzo mała, należy przypuszczać jednak, że zainteresowanie konsumentów zdrową żywnością spowoduje, że udział upraw ekologicznych osiągnie poziom zbliżony do poziomu w krajach Europy Zachodniej

-presja, zarówno jeśli chodzi o pobór wód jak i presja na jakość wód zmniejsza się sukcesywnie w wyniku podjętych działań i przemian gospodarczych

-jakość wód podziemnych i powierzchniowych ulega poprawie

-problemem jest nadmierne skażenie sanitarne wód oraz nadmierne ilości substancji biogennych trafiających do środowiska powodujących proces eutrofizacji

-wciąż niewielki jest udział wód o dobrej i bardzo dobrej jakości

-nakłady są niezbędne zarówno w dziedzinie podejmowanych działań, ale również w celu wzmocnienia administracji wodnej, a także usprawnienia systemu monitorowania jakości środowiska

-problemem jest wciąż brak systemu monitorowania wielkości presji na środowisko wodne

-znacząca poprawa jakości powietrza w Polsce, głównie dzięki istotnemu postępowi w redukcji emisji większości zanieczyszczeń

-szczególnie istotne będą działania na rzecz redukcji emisji pyłów drobnych

-w ostatnich latach - wzrost ilości generowanych odpadów z sektora przemysłowego wiąże się ze wzrostem wolumenu produkcji

-ilość odpadów z sektora przemysłowego poddawana odzyskowi utrzymuje się od 4 lat na podobnym poziomie z niewielką tendencją spadkową

-niepokojące zjawisko stanowi wzrost ilość odpadów niebezpiecznych trafiających na składowiska

-ilość odpadów komunalnych trafiająca na składowiska zmniejsza się systematycznie

-wzrost zagrożenia hałasem komunikacyjnym oraz ograniczenie wzrostu i wystąpienie tendencji malejących w zakresie hałasu przemysłowo-instalacyjnego

-tendencje wzrostowe hałasu komunikacyjnego odnoszą się przede wszystkim do hałasu drogowego i hałasu lotniczego

-poziom skażeń promieniotwórczych środowiska w Polsce w 2004 roku odpowiada poziomowi z 1985 roku tj. sprzed awarii w Czarnobylu, choć w środowisku utrzymują się ślady próbnych wybuchów jądrowych

-potencjalne źródła zagrożeń radiacyjnych dla ludzi i środowiska w Polsce stanowią składowiska odpadów promieniotwórczych, tranzyt odpadów promieniotwórczych przez Polskę, przemyt materiałów skażonych izotopami promieniotwórczymi, obiekty jądrowe zlokalizowane wokół Polski, możliwość ataku terrorystycznego

-w 2003 roku Polska osiągnęła stopień redukcji gazów cieplarnianych na poziomie 32%, czyli znacznie poniżej wymaganego Protokołem z Kioto 6% poziomu redukcji w stosunku do roku bazowego

  1. Formy ochrony przyrody i krajobrazu w Polsce i na świecie

Formami ochrony przyrody w Polsce są:

1) parki narodowe;

2) rezerwaty przyrody;

3) parki krajobrazowe;

4) obszary chronionego krajobrazu;

5) obszary Natura 2000;

6) pomniki przyrody;

7) stanowiska dokumentacyjne;

8) użytki ekologiczne;

9) zespoły przyrodniczo-krajobrazowe;

10) ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów.

Park narodowy obejmuje obszar wyróżniający się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi, o powierzchni nie mniejszej niż 1.000 ha, na którym ochronie podlega cała przyroda oraz walory krajobrazowe. Park narodowy tworzy się w celu zachowania różnorodności biologicznej, zasobów, tworów i składników przyrody nieożywionej i walorów krajobrazowych, przywrócenia właściwego stanu zasobów i składników przyrody oraz odtworzenia zniekształconych siedlisk przyrodniczych, siedlisk roślin, siedlisk zwierząt lub siedlisk grzybów.

-na obszarach graniczących z parkiem narodowym wyznacza się otulinę parku narodowego

-obszar parku narodowego jest udostępniany w celach naukowych, edukacyjnych, kulturowych, turystycznych, rekreacyjnych i sportowych w sposób, który nie wpłynie negatywnie na przyrodę w parku narodowym

-dla obszaru PN sporządza się plan ochrony

-w Polsce utworzono 23 PN (zajmują 1% pow. kraju):

Białowieski, Świętokrzyski, Babiogórski, Pieniński, Tatrzański, Ojcowski, Wielkopolski, Karkonoski, Kampinoski, Woliński, Słowiński, Bieszczadzki, Roztoczański, Gorczański, Wigierski, Drawieński, Poleski, Biebrzański, Gór Stołowych, Magurski, Bory Tucholskie, Narwiański, Ujście Warty

-pierwszy - Białowieski 1932r.

Rezerwat przyrody obejmuje obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska roślin, siedliska zwierząt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi.

- na obszarach graniczących z rezerwatem przyrody może być wyznaczona otulina

-dla rezerwatu sporządza się plan ochrony

-ustanowiono 1407 rezerwatów, zajmują 0,53% pow. kraju (poza PN, PK i OChK -rezerwaty mogą znajdować się na obszarze tych form ochrony przyrody)

-najstarszy rezerwat - Barnowiec - 1903 r. -rezerwat leśny w paśmie Jaworzyny

-typy rezerwatów:

florystyczne, faunistyczne, wodne, krajobrazowe, leśne, torfowiskowe, przyrody nieożywionej, stepowe, słonoroślowe

Park krajobrazowy obejmuje obszar chroniony ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe w celu zachowania, popularyzacji tych wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju.

-na obszarach graniczących z parkiem krajobrazowym może być wyznaczona otulina

-grunty rolne i leśne oraz inne nieruchomości znajdujące się w granicach parku krajobrazowego pozostawia się w gospodarczym wykorzystaniu

-dla PK sporządza się plan ochrony

-ustanowiono 120 PK w Polsce, zajmują 8,32% pow. kraju

-najstarsze PK - Suwalski i Wigierski - 1976r.

Obszar chronionego krajobrazu obejmuje tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych.

-ustanowiono 411 obszarów w Polsce, zajmują 22,4% pow. kraju

-najstarsze znajdują się w woj. kieleckim i łódzkim - 1971r.

Sieć obszarów Natura 2000 obejmuje:

1) obszary specjalnej ochrony ptaków;

2) specjalne obszary ochrony siedlisk.

Obszar Natura 2000 może obejmować część lub całość obszarów i obiektów objętych formami ochrony przyrody

obszar specjalnej ochrony ptaków - obszar wyznaczony, zgodnie z przepisami prawa Unii

Europejskiej, do ochrony populacji dziko występujących ptaków jednego lub wielu gatunków, w którego granicach ptaki mają korzystne warunki bytowania w ciągu całego życia, w dowolnym jego okresie albo stadium rozwoju;

-ustanowiono 72 obszary, zajmują 7,8% pow. kraju, zaczęto tworzyć w 2004r.

specjalny obszar ochrony siedlisk - obszar wyznaczony, zgodnie z przepisami prawa Unii

Europejskiej, w celu trwałej ochrony siedlisk przyrodniczych lub populacji zagrożonych wyginięciem gatunków roślin lub zwierząt lub w celu odtworzenia właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych lub właściwego stanu ochrony tych gatunków;

-ustanowiono 234 obszary, zajmują 3,7% pow. kraju, zaczęto tworzyć w 2007r.

Pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie.

-ustanowiono 34 549 pomników, początek tworzenia - koniec XIX w.

Stanowiskami dokumentacyjnymi są niewyodrębniające się na powierzchni lub możliwe do wyodrębnienia, ważne pod względem naukowym i dydaktycznym, miejsca występowania formacji geologicznych, nagromadzeń skamieniałości lub tworów mineralnych, jaskinie lub schroniska podskalne wraz z namuliskami oraz fragmenty eksploatowanych lub nieczynnych wyrobisk powierzchniowych i podziemnych. Stanowiskami dokumentacyjnymi mogą być także miejsca występowania kopalnych szczątków roślin lub zwierząt.

-ustanowiono 142 stanowiska, początek - 1991r.

Użytkami ekologicznymi są zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej - naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnażania lub miejsca sezonowego przebywania.

-ustanowiono 6 645 użytków, początek 1991r.

Zespołami przyrodniczo-krajobrazowymi są fragmenty krajobrazu naturalnego i kulturowego zasługujące na ochronę ze względu na ich walory widokowe lub estetyczne.

-ustanowiono 200 zespołów, początek 1991r.

- użytki, stanowiska i zespoły zajmują razem 0,4%pow. kraju

Ochrona gatunkowa ma na celu zapewnienie przetrwania i właściwego stanu ochrony dziko występujących roślin, zwierząt i grzybów oraz ich siedlisk, gatunków rzadko występujących, endemicznych, podatnych na zagrożenia i zagrożonych wyginięciem oraz objętych ochroną na podstawie umów międzynarodowych, a także zachowanie różnorodności gatunkowej i genetycznej.

-najstarsza forma ochrony w Polsce, od czasów Bolesława Chrobrego, 988 gatunków

-wszystkie formy ochrony przyrody w Polsce (bez obszarów Natura 2000) zajmują łącznie 32,66% pow. kraju

-dane z wykładów, stan na 31.12.2006 (nie dotyczy obszarów Natura 2000)

Światowa Komisja IUCN ds. Obszarów Chronionych definiuje następujące kategorie obszarów chronionych:

IV - Obszar ochrony siedliskowej/gatunkowej (Habitat/Species Management Area) - ochrona czynna

V - Obszar chronionego krajobrazu/morza (Protected Landscape/Seascape) - ochrona i wypoczynek

VI - Obszar chroniony o użytkowanych zasobach (Managed Resource Protected Area) - zrównoważone użytkowanie naturalnych ekosystemów

  1. Międzynarodowa organizacja, konwencje i programy ochronne

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody i Jej Zasobów - IUCN

-istnieje od 1948r.

-1042 członków ze 140 krajów

-organizacja rządowa, członkami są rządy lub instytucje państwowe poszczególnych krajów, członkiem może być organizacja pozarządowa, ale musi mieć zgodę organizacji politycznych

-członkowie spotykają się na Światowych Kongresach Ochrony Przyrody

-pracami zajmuje się 6 komisji: (1 i 2 najważniejsza)

1-obszarów chronionych (w latach 50-60 prowadziła wiele działań na rzecz ujednolicenia zasad tworzeni, organizacji i wykorzystywania parków narodowych i rezerwatów przyrody)

2-zagrożonych gatunków (zaczęła prowadzić Czerwoną Księgę)

3-gospodarowania ekosystemami

4-edukacji i komunikacji społecznej

5-polityki środowiskowej, gospodarczej i społecznej

6-prawa środowiskowego

Światowy Fundusz Ochrony Przyrody - WWF

-istnieje od 1961r, siedziba - Gland (Szwajcaria), logo - panda

-zbiera środki na ochronę zwierząt

-5 mln członków w 90 krajach

-cele:

-ochrona całej przyrody, nie tylko zwierząt

-ochrona różnorodności i obfitości życia na Ziemi

-ochrona naturalnych obszarów i populacji dziko rosnących gatunków

-promocja zrównoważonego użytkowania odnawialnych zasobów naturalnych

-promocja efektywnego wykorzystania odnawialnych źródeł energii

-organizuje badania rzadkich gatunków

-prowadził działalność w 150 krajach

-pomagał w opiece nad parkami narodowymi w Kongo w czasie wojny

Greenpeace

-założona w 1971r w Vancouver, aby prowadzić kampanie przeciw amerykańskim próbom jądrowym na Alasce (kampanie prowadzone były również przeciw innym krajom - oprócz Rosji)

- 5 mln członków, kwatera główna w Amsterdamie

-ruch społeczny, powstał w innych kręgach niż IUCN i WWF, ruch fanatyków, których interesuje ekologia głęboka

-od początku ściśle związany z mediami (szczególnie lewicowymi)

-niegdyś oskarżony o współpracę z KGB i korzystanie z radzieckich pieniędzy

-oficjalnie jest finansowana całkowicie przez indywidualnych darczyńców

Cele najważniejszych kampanii:

-zatrzymanie zmian klimatycznych

-ochrona lasów

Najważniejsze konwencje

Konwencja o obszarach wodno-błotnych mających znaczenie międzynarodowe, zwłaszcza jako środowisko życiowe ptactwa wodnego - 1971, Ramsar (Iran)

-państwo przystępujące wyznacza przynajmniej jeden obszar wodny, błotny lub wodno-błotny

-1600 obszarów na świecie, 13 w Polsce:

-Rezerwat Przyrody Jezioro Łuknajno (wyznaczony jako pierwszy)

-Biebrzański Park Narodowy

-Narwiański PN

-Poleski PN

-Słowiński PN

-Wigierski PN

-PN Ujście Warty

-Rezerwat Przyrody Jezioro Drużno

-Rezerwat Przyrody Jezioro Karaś

-Rezerwat Przyrody Jezioro Siedmiu Wysp

-Rezerwat Przyrody Jezioro Świdwie

-Rezerwat Przyrody Stawy Milickie (największy obszar w Polsce)

-subalpejskie torfowiska w Karkonoskim PN

Konwencja Dziedzictwa Światowego - tzw. paryska, 1972r

-o ochronie światowego dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego

-po ratyfikowaniu przez 20 państw Konwencja weszła w życie w 1975 r.

-pierwsza sesja Komitetu Światowego Dziedzictwa miała miejsce w Paryżu w 1978 r. Komitet rozpoczął wówczas tworzenie Listy Światowego Dziedzictwa, wpisując na nią 12 pierwszych obiektów, w tym dwa z Polski - zespół staromiejski Krakowa i Kopalnię Soli w Wieliczce

-lista zawiera obiekty objęte szczególną ochroną międzynarodowej organizacji UNESCO, filii ONZ, ze względu na ich unikatową wartość kulturową bądź przyrodniczą dla ludzkości

-851 obiektów (660 kulturalnych, 166 naturalnych i 25 o charakterze mieszanym) w 141 krajach

-na liście znajduje się 13 polskich obiektów:

  1. Zabytkowe centrum Krakowa (1978 r.)

  2. Kopalnia soli w Wieliczce (1978 r.)

  3. Puszcza Białowieska (1979 r.)

  4. Obóz koncentracyjny Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu (1979 r.)

  5. Historyczne centrum Warszawy (1980 r.)

  6. Stare Miasto w Zamościu (1992 r.)

  7. Miasto średniowieczne w Toruniu (1997 r.)

  8. Zespół zamku krzyżackiego w Malborku (1999 r.)

  9. Zespół klasztorny i pielgrzymkowy w Kalwarii Zebrzydowskiej (1999 r.)

  10. Kościoły „Pokoju” w Jaworze i Świdnicy (2001 r.)

  11. Drewniane kościoły południowej Małopolski (2003 r.) w: Dębnie Podhalańskim, Binarowej, Bliznem, Haczowie, Lipnicy Murowanej i Sękowej.

  12. Park Mużakowski w Łęknicy (2004 r.)

  13. Hala Ludowa we Wrocławiu (2006 r.)

Konwencja o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem (CITES) - tzw. waszyngtońska, 1973r.

-konwencja zakazuje i potępia proceder odławiania i pozyskiwania ze stanu dzikiego zagrożonych wyginięciem gatunków, a następnie ich sprzedaży ogrodom zoologicznym i botanicznym, sklepom z pamiątkami, prywatnym kolekcjonerom itp.

-celem konwencji jest również ochrona izolowanych geograficznie populacji, które mogą ewoluować w kierunku nowych odmian lub podgatunków, a nawet gatunków

-zyski z takiego handlu są porównywalne z zyskami osiąganymi z nielegalnego Hadlu bronią lub narkotykami

Konwencja o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt - bońska, 1979r.

-o ochronie wędrownych, wodnych i lądowych dziko żyjących gatunków zwierząt, na obszarze całego ich zasięgu, zwłaszcza gatunków „zagrożonych” lub gatunków wymagających ochrony ze względu na „nieodpowiedni stan zachowania”

-istotna dla ochrony wędrownych gatunków, ponieważ często są one zabijane podczas migracji międzykontynentalnych w poszukiwaniu żerowisk, miejsc rozrodu

Konwencja o różnorodności biologicznej - 1992r.

-zwraca uwagę nie tylko na konieczność zachowania dziko żyjących gatunków i ich biotopów, ale też na ochronę odmian roślin uprawnych i raz zwierząt hodowlanych, w nich bowiem mieści się duża część współczesnych zasobów genetycznych biosfery

-celem jest ochrona różnorodności biologicznej (genetycznej, gatunkowej, ekosystemowej) oraz zrównoważone użytkowanie elementów bioróżnorodności - takie, które nie doprowadzi do ich trwałego uszczuplenia

Konwencja o pustynnieniu - 1994r

-ratyfikowało ponad 100 państw

Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych o Zmianie Klimatu - 1994, (2005r teoretycznie weszła w życie)

-dotyczy ograniczenia emisji CO2

Międzynarodowy Program "Człowiek i Biosfera" (Man and Biosphere - MAB),

-zapoczątkowany przez UNESCO w 1971 roku.

-celem programu jest kreowanie zrównoważonych relacji między ludźmi i biosferą, zaś metodą realizacji tego zamierzenia jest tworzenie międzynarodowej Sieci Rezerwatów Biosfery:

-ekosystemy reprezentatywne dla głównych biomów danego kraju, celem powstania tych rezerwatów jest stworzenie miejsc ochrony, obserwacji i badań

-ramach każdego rezerwatu tego typu wyróżnia się strefę centralną (core zone), buforową (buffer zone), czyli zabezpieczającą oraz przejściową (transition zone).

-włącza się do niej już istniejące obszary chronione

-529 obiektów w 105 krajach

- 9 polskich obiektów:

Rezerwat Biosfery Białowieża (1976, rozszerzenie 2005)

Rezerwat Biosfery Babia Góra (1976)

Rezerwat Biosfery Jezioro Łuknajno (1976)

Słowiński Rezerwat Biosfery (1996) 

Rezerwat Biosfery Karpaty Wschodnie (1992/1998) 

Rezerwat Biosfery Karkonosze (1992) 

Tatrzański Rezerwat Biosfery (1992) 

Rezerwat Biosfery Puszcza Kampinoska (2000) 

Rezerwat Biosfery Polesie Zachodnie (2002) 

-rezerwaty mają na celu ochronę różnorodności biologicznej i poprawę zdolności obserwowania zmian ekologicznych w obszarze całej planety. Służą także pobudzaniu społecznej świadomości powiązań istniejących pomiędzy różnorodnością ekologiczną i kulturową

CORINE

-celem programu jest stworzenie merytorycznego zaplecza dla wszelkich europejskich inicjatyw związanych z ochroną przyrody i środowiska

-realizowany w kilku działach tematycznych

Światowa Strategia Ochrony Przyrody. Ochrona żywych zasobów dla trwałego rozwoju

- pierwszy kompromisowy dekret opublikowany w 1980 roku (dopiero tę datę można uznać za początek okresu globalnej polityki ochrony środowiska)

- opracowana przez 3 organizacje: IUCN, WWF i UNEP (Program Środowiskowy Narodów Zjednoczonych)

-wydana w Polsce przez Ligę Ochrony Przyrody w 1985 roku

-cele:

Geografia polityczna

1. pojęcie i funkcje granicy. Przykład granicy sztucznej i naturalnej

Granica wyznacza zasięg zwierzchnictwa państwowego. Jest koniecznym atrybutem państwowej suwerenności i stanowi poważną barierę dla swobodnych przemieszczeń ludności oraz międzynarodowej wymiany handlowej.

Granica państwa w ujęciu prawnym to powierzchnia prostopadła do powierzchni ziemi, oddzielająca terytorium jednego państwa od terytorium innych państw lub obszarów nie mających niczyjej suwerenności (np. pełnego morza). Prawną podstawą ustanowienia granicy państwowej jest umowa międzynarodowa, na jej mocy dokonuje się delimitacji i demarkacji granicy.

Granice sztuczne:

Granice pomiędzy państwami afrykańskimi, jak od linijki, granica północn między USA a Kanadą

Granice naturalne na ciekach wodnych, rzekach, wybrzeża, góry, najtrwalsze. Szwajcaria

2 Wybrane przykłady konfliktów zbrojnych i ich geneza i następstwa

Konfliktów zbrojnych od zakończenia II wojny światowej było bardzo dużo.

Najbardziej znane to wojny w Korei, Wietnam, wojny toczone między Egiptem i Izraelem, ludobójstwo w Rwandzie, półwysep Bałkański, oraz lokalne konflikty europejskie, Baskowie (ETA) w Hiszpanii, IRA w Irlandii,

Wojny dorszowe (nazywane również islandzkimi wojnami dorszowymi) - seria konfrontacji między Islandią a Wielką Brytanią w latach 50. oraz 70. XX wieku dotyczących wyłącznej strefy ekonomicznej Islandii. Islandia kilkakrotnie ogłaszała stopniowe zwiększenie tej strefy na potrzeby islandzkiego rybołówstwa, stanowiącego podstawę gospodarki Islandii. Wywołało to sprzeciw niektórych państw Europy Zachodniej, a zwłaszcza Wielkiej Brytanii, których rybacy łowili na tych akwenach.

3. Integracja branżowa i regionalna - przykł. org. Międzynarodowych

Integracja regionalna, procesy integracji i odpowiadające im struktury ograniczone do określonego regionu lub subregionu, np. integracja europejska, Beneluks czy w latach 90. ugrupowania państw w ramach Inicjatywy Środkowoeuropejskiej, Grupy Wyszehradzkiej, CEFTA, Rady Państw Bałtyckich.

Z procesami integracji regionalnej mamy także do czynienia w innych regionach świata: NAFTA, ASEAN, APEC, wiele form współpracy w Ameryce Łacińskiej (FTTA, LAFTA, LAIA, MERCOSUR, CAEU, Wspólnota Państw Karaibskich). Najbardziej znamym przykładem integracji regionalnej jest Unia Europejska

Integracja branżowa to m.in. OPEC. Organizacja Krajów Eksportujących Ropę Naftową z siedzibą w Wiedniu. Celem organizacji jest kontrolowanie światowego wydobycia ropy naftowej, poziomu cen i opłat eksploatacyjnych.

Utworzona została w 1960 r. w Bagdadzie. Wzrost znaczenia OPEC przypada na okres kryzysu naftowego lat 1973-1974, kiedy to organizacja wielokrotnie podwyższała światowe ceny ropy naftowej.

Do OPEC obecnie należą

Algieria (1969),

Angola (2007),

Arabia Saudyjska (1960),

Ekwador (1973-1992 i ponownie od 24 października 2007),

Irak (1960),

Iran (1960),

Katar (1961),

Kuwejt (1960),

Libia (1962),

Nigeria (1971),

Wenezuela (1960),

Zjednoczone Emiraty Arabskie (1967).

Europejska Wspólnota Energii Atomowej (EWEA, także Euratom) - jedna z trzech Wspólnot Europejskich, powstała na mocy traktatów rzymskich 25 marca 1957 r (Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej). Decyzja o powstaniu Euratomu zapadła podczas obrad konferencji mesyńskiej w 1955 roku

4. Czynniki kształtujace mapę wyborczą w Polsce

-grancie rozbiorów mają na to wpływ, prawica wschód i centralna Polska, reszta Kraku bardziej lewica i liberałowie,

- pochodzenie liderów (tam skąd pochodzą partie mają większe poparcie,

- Religia katolicka większy odsetek to więcej głosuje na partie prawicowe,

- biedne społeczeństwo głosuje na partie „socjalne”

- młodzi i wykształceni na liberałów

- wieś na prawicowe,

-Miasta na liberałów i lewicowe

-Łódz bastion Lewicy,

Gdańsk PO (Tusk)

5 Pojecie i pola badawcze globalistyki.

GLOBALIZM trend ekonomiczno-polityczny dążący do zniesienia barier państwowych, ograniczających swobodny przepływ towarów, usług, osób, produkcji i operacji finansowych w skali całego świata, a następnie do utworzenia jednego rządu światowego. Współczesny globalizm nie ogranicza się tylko do strony ekonomicznej; jest zjawiskiem złożonym, w którym można wyodrębnić kilka aspektów.

Pozytywna globalizacja

Zła globalizacja

ASPEKTY GLOBALIZACJI

- Finansowy

- Techniczny

- Ekonomiczny

- Kulturowy

- Polityczny

- Ekologiczny

- Geograficzny

- Socjologiczny

WYDARZENIA MAJĄCE DECYDUJĄCE ZNACZENIE DLA PROCESU ROZWOJU GLOBALIZMU:

- koniec II wojny światowej = nowy podział polityczny świata

- upadek w XX w. drugiego (po faszystowskim) systemu totalitarnego, czyli komunizmu w wydaniu rosyjskim

- działania skierowane ku globalnej ekonomii zinstytucjonalizowały się w 1948 r., kiedy to USA i Europa Zachodnia podpisały układ GATT (Układ Ogólny w sprawie Ceł i Handlu), w ramach którego przystąpiono do stopniowej redukcji ceł

- w 1994 powstaje nowa organizacja - WTO (Organizacja Handlu Światowego), której pole działania ma wymiar światowy

- w wyniku procesu globalizacji powstają organizacje międzynarodowe

„Globalizm zmierza do zniesienia wszelkich ograniczeń w handlu, takich jak cło, monopole państwowe na strategiczne działy przemysłu i usług”

„Najpierw GATT, a następnie WTO dążą do tego, aby państwa rezygnowały z narzędzi ekonomicznych i politycznych, chroniących ich własny rynek i własną produkcję, takich jak cło czy subwencje dla rolnictwa”

PODSTAWOWE PROBLEMY GLOBALIZMU:

- Kwestie obywatelstwa

- Migracje

- Konflikty międzyrasowe i międzyetniczne

- Napięcie pomiędzy prawami człowieka i obywatela

- Rozpad państw narodowych

- Zanik tożsamości narodowej

- Wzrost bezrobocia

- Zanikanie tradycji i zwyczajów lokalnych

- Problemy ekologiczne

Geografia transportu


1.Uwarunkowania i konsekwencje regresu sieci kolejowej

Regres sieci kolejowej
Czynniki degradacji sieci kolejowej

2.Czynniki kształtujące potrzeby transportowe

Przemieszczenie dóbr i osób w przestrzeni zachodzi wówczas, gdy pomiędzy regionami istnieją:

(spełnienie warunków tzw. triady Ullmana)

3. Czasowa nierównomierność potrzeb transportu w układzie dobowym

0x08 graphic
0x01 graphic

4. Przyrodnicze, techniczne, gosp i polityczne bariery dla transportu

Technicze- poziom i jakość technologii transportowej stosowanej w danym momencie na danym obszarze

Polityczne- przykładem wpływu politycznych i gospodarczych barier wpływających na sieć transportową może być sieć transportu kolejowego w Polsce

5. Społeczno- ekonomiczne oddziaływanie autostrad i portów lotniczych,

Autostrada

pozytywne

negatywne

Port lotniczy

Pozytywne

-atrakcyjność i konkurencyjność danego miasta wzrasta jak jest lotnisko,

-nowe miejsca pracy, przy budowie i obsłudze lotniska,

-nowe kierunki w szkołach i w uczelniach (pilotaż, lotnictwo, budowa maszyn)

-więcej turystów, przez to lepsze języki,

-otwartość miasta i mieszkańców

Negatywne

-HAŁAS!!,

-zajęcie teren dość znaczne (budowa dróg dojazdowych, jak i samego lotniska),

-degradacja środowiska,

-spadek cen działek w okolicy lotniska, wzrost cen usług w bliskości lotniska,

0x01 graphic
0x01 graphic
0x01 graphic
0x01 graphic
0x01 graphic

2

0x01 graphic

0x01 graphic

Gleby słabo wykształcone 2% pow Polski

wysoki poziom życia

średni

niski


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Panstwa imigracyjne, studia, geografia UJ, licencjat
opracowane tematy z turystyki, studia, geografia UJ, licencjat
wlasciwy exam, studia, geografia UJ, licencjat
Geografia spoleczno, studia, geografia UJ, geografia społeczno ekonomiczna Polski
Zadania z trescia - hydrologia, studia, geografia UJ, hydrologia, ćwiczenia
GEOGRAFIA TURYZMU sciaga, studia, geografia UJ, geografia turyzmu
Geologia sciagi, studia, geografia UJ, geologia
Geografia spoleczno ekonomiczna Polski, studia, geografia UJ, geografia społeczno ekonomiczna Polski
GEOLOGIA 2008, studia, geografia UJ, geologia
pytania2, studia, geografia UJ, gleboznawstwo, egzamin
yoyo, studia, geografia UJ, hydrologia, egzamin
pyt, studia, geografia UJ, hydrologia, egzamin
Geologia egz, studia, geografia UJ, geologia
Socjologia - wykład 11, geografia UJ, socjologia, wykłady 2010
geografia ekonomiczna testy, Studia, Geografia ekonomiczna
Boliwia, Studia Geografia, Geografia regionalna świata, ameryka
Procesy globalizacji we współczesnym świecie, studia, Geografia, Ekonomia

więcej podobnych podstron