2.2 Morfologia terenu

W klasyfikacji fizyczno-geograficznej Kondrackiego (2002) teren badań położony jest w obrębie Płaskowyżu Jędrzejowskiego (342.21), który wchodzi w skład Niecki Nidziańskiej.

Niecka Nidziańska (342.2) jest to makroregion wchodzący w skład Wyżyny Małopolskiej. Stanowi wyraźne obniżenie terenu będące synklorium między Wyżyną Krakowsko-Częstochowską a Wyżyną Kielecką, którym płynie rzeka Nida i Pilica. Nieckę wypełniają głównie osady mezozoiczne i permskie, przeważnie margle, opoki i wapienie. Charakterystyczne utwory budujące podłoże tego terenu to: wapień jurajski, lessy, utwory aluwialne i deluwialne, torfy i gleby mułowo - torfowe, piaski i gliny zwałowe oraz osady kredowe. Podłoże budują skały lite wieku kredowego (senonu) margliste epoki wapieni, które przykryte są osadami plejstocenu i holocenu. Te pierwsze to poza lessami gliny zwałowe (zlodowacenia krakowskiego) oraz piaski akumulacji lodowcowej. Holoceńskie utwory aluwialne: pyły, muły, i piaski występują w dolinach potoków i cieków wodnych. Najwyższym wzniesieniem Niecki Nidziańskiej jest Biała Góra - 416 m nad poziomem morza. Niecka Nidziańska jest regionem dość słabo uprzemysłowionym. Rozwinął się tu głównie przemysł mineralny. W dolinie Nidy wydobywany jest wapień oraz gips. Innym surowcem mineralnym występującym w tym regionie jest siarka (okolice Grzybowa).Niecka Nidziańska jest dość słabo zaludniona i zurbanizowana. Największe miasta to Busko Zdrój, Jędrzejów oraz Pińczów. Znanym uzdrowiskiem jest Busko Zdrój, gdzie występują wody mineralne i wody siarczkowe.

Płaskowyż Jędrzejowski jest ograniczona dolinami rzecznymi Pilicy na zachodzie, Białej Nidy na północy, Nidy na wschodzie i Mierzawy na południu. Jest to lekko pofałdowana wyżyna, zbudowana z margli kredowych, na których znajdują się czwartorzędowe piaski i gliny. W rozgałęzieniu rzek Nidy i Białej Nidy występują wzniesienia pofałdowanych warstw z jury i kredy, które jest przedłużeniem Pasma Przedborsko-Małogoskiego, które dochodzą do 281m n.p.m. a w środkowej części tego płaskowyżu (na przedłużeniu Grabu Wodzisławskiego- między Sędziszowem nad Mierzawą a Szczekocinami nad Plicą) dochodzi nawet do 300m wysokości. Pomiędzy tymi wzniesieniami znajduje się Martwa Dolina łącząca Mierzawę z Pilicą.

Występują tutaj głównie urodzajne gleby typu Rędzin dzięki czemu jest tam dużo pól uprawnych. Nie ma tutaj dużych terenów leśnych dębowo-grabowych (grądy) jedynie w dolinie Białej Nidy występują bory sosnowe. Ze względu na występowanie rzadkiego gatunku storczyka utworzono rezerwat florystyczny „Gaj” (5,9 ha) na północnym zachodzie od Jędrzejowa.

Jest to region głównie rolniczy, który przecina jedynie z północnego wschodu na południowy zachód linia kolejowa z Kielc do Krakowa. Oraz równoległa do niej szosa. Szlaki te przechodzą przez jedyne miasto w regionie - Jędrzejów (lokalny ośrodek przemysłowo-usługowy który ma ok. 18 tys. Mieszkańców) Region ma ok. 740 km² powierzchni.

2.3 Hydrografia

Na obszarze projektowanych prac w ostatnich metrach przepływa rzeka Mierzawa. Jest ona prawobrzeżnym dopływem Nidy. Jej długość wynosi 59,6 km, zaś całkowita powierzchnia zlewni 563,6 km².Rzeka uchodzi do Nidy w okolicach Pawłowic koło Pińczowa. Źródła znajdują się w miejscowości Bryzdzyn.

Na obszarze projektowanych prac nie ma zbiorników wód powieirzchniowych. Jedynie w dolinie Mozgawy w Wodzisławiu i Mieronicach znajdują się sztuczne zbiorniki wodne w formie stawów.

Rzeka Nida - lewy dopływ górnej Wisły o długości całkowitej 151,2 km i powierzchni dorzecza 3862 km². Jest najdłuższą rzeką województwa świętokrzyskiego. Jej źródłowy odcinek tworzy rzeka Biała Nida, wypływająca w okolicach Moskorzewa. Do największych dopływów Nidy zaliczane są: Brzeźnica (16,8 km), Mierzawa (59,6 km) i Maskalisa (21,6 km). Nida to typowa rzeka nizinna, której szerokość wynosi od 6 do 60 m, a głębokość od 0,4 do

3 m. Jej dolina zmienia wielokrotnie kierunek i szerokość. Wokół Garbu Pińczowskiego rzeka tworzy zakole i przyjmuje z prawej strony dopływ Mierzawę. Na tym odcinku ma charakter przełomowy. Dolina wcina się w osady kredowe, zwęża się do 450 m i rozdziela na dwa baseny: basen Skowronna Dolnego i basen ujścia Mierzawy.

2.4 Jakość wód powierzchniowych

Stan czystości wód powierzchniowych na terenie województwa świętokrzyskiego ocenia się corocznie w oparciu o analityczne pomiary kontrolne realizowane w ramach monitoringu środowiska dla wód powierzchniowych płynących (sieć krajowa i regionalna) oraz zbiorników zaporowych (sieć regionalna). Badania te wykonuje Laboratorium Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Kielcach. Podstawowym celem monitoringu jest dostarczenie informacji o stanie czystości wód powierzchniowych niezbędnych dla ich ochrony i wspomagania procesów zarządzania zasobami wodnymi.

W roku 2012r monitoring jakości wód powierzchniowych prowadzony był zgodnie z „Programem monitoringu środowiska województwa świętokrzyskiego na lata 2010-2012” zaakceptowanym do realizacji przez Wojewodę Świętokrzyskiego i zatwierdzonym przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska. Badania jakości i stanu wód powierzchniowych prowadzone były w punktach pomiarowo-kontrolnych, zlokalizowanych na rzece Nida. Pobór prób do badań i oznaczenia analityczne wykonywało Laboratorium Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska posiadające Certyfikat Akredytacji Laboratorium Badawczego nr AB 106.

Wstępną ocenę jakości wód powierzchniowych za rok 2012 w odniesieniu do JCWP wykonano na podstawie nowego rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia z dnia 9 listopada 2011 r w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. Nr 239 poz.2019), które zawiera sposób klasyfikacji i oceny oraz prezentacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych.

Stan ekologiczny jednolitej części wód powierzchniowych określa się, na podstawie wyników badań wskaźników jakości wód wchodzących w skład elementów biologicznych, fizykochemicznych i hydromorfologicznych, w punkcie pomiarowym zlokalizowanym na zamknięciu lub najbliżej zamknięcia JCWP, poprzez nadanie jej jednej z 5 klas jakości wód:

• klasa I - oznacza bardzo dobry stan ekologiczny,

• klasa II - oznacza dobry stan ekologiczny,

• klasa III - oznacza umiarkowany stan ekologiczny,

• klasa IV - oznacza słaby stan ekologiczny,

• klasa V - oznacza zły stan ekologiczny.

Klasyfikacji stanu chemicznego dokonuje się na podstawie analizy wyników pomiarów substancji priorytetowych oraz innych zanieczyszczających z punktu pomiarowego danej JCWP. Podstawą oceny jest porównanie średnich lub maksymalnych stężeń z prób w danym roku z wartościami granicznymi dla poszczególnych substancji.

Wśród wskaźników decydujących o wynikach klasyfikacji stanu ekologicznego

dominowały elementy:

• biologiczne

• fizykochemiczne (charakteryzujące warunki tlenowe)

• biogenne

Na rzece Nida badanie i ocenę jakości wód przeprowadzono w punkcie pomiarowym

Nida, Czarna Nida,Bobrza,Silnica, Wierna Rzeka,Brzeźnica, Mierzawa.,

Rzeka Mierzawa zostały objęte programem pomiarowym monitoringu jakości wód powierzchniowych. Nazwa punktu pomiarowo-kontrolnego Mierzawa-Pawłowice. Kod punktu pomiarowo-kontrolnego PL01S1001_1477.,rodzaj monitoringu: MO, MD.

Ocena jakości wód za rok 2011 jest oceną wstępną i będzie podlegać uzupełnieniu

w III kwartale 2012 r., po zakończeniu prac badawczych, realizowanych przez jednostki

zewnętrzne na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska, polegających m.in. na

opracowaniu wartości granicznych dla makrobezkręgowców bentosowych.

Wśród wskaźników decydujących o klasie jakości wód dominowały wskaźniki:

• bakteriologiczne

• tlenowe

• biogenne

• biologiczne

• barwa i zapach (grupa wskaźników fizycznych)

Na rzece Nida badanie i ocenę jakości wód przeprowadzono w trzech punktach pomiarowych:

• Żerniki o nazwie: Nida, od Hutki do Czarnej Nidy, kod: PLRW2000921639, na 99 kilometrze

• Wiślica o nazwie: Nida, od Hutki do Czarnej Nidy, kod: PLRW2000921699, na 23,2 kilometrze

• Nowy Korczyn o nazwie: Nida, od Hutki do Czarnej Nidy, kod: PLRW2000921699, na 6,1 kilometrze

oraz na rzece Mierzawa jeden punkt pomiarowy:

• Pawłowice o nazwie: Mierzawa od Cieku do Gniewięcina do ujścia, kod:

• PLWR2000921669, na 23,2 kilometrze

Zgodnie z pomiarowym programem monitoringu jakości wód powierzchniowych

z 2011 roku rzeka Nida w punktach pomiarowych takich jak: Żerniki, Wiślica, Nowy Korczyn prowadzi wody zakwalifikowane do III klasy czystości, są więc to wody o zadowalającej jakości.

Zaś rzeka Mierzawa w punkcie pomiarowym Pawłowice prowadzi rówinież wody o III klasie czystości, czyli są to wody zadowalającej jakości.

Podstawowe źródła zanieczyszczenia wód powierzchniowych to ścieki (surowe lub niedostatecznie oczyszczone) komunalne z jednostek osadniczych. Pomimo tak niekorzystnej klasyfikacji wód powierzchniowych na terenie powiatu obserwuje się stopniową poprawę ich jakości. Poprawa stanu czystości wód powierzchniowych jest wynikiem restrukturyzacji wielu gałęzi przemysłu, rezygnacji z technologii uciążliwych dla środowiska, regresu gospodarczego, większej (z roku na rok) ilości oczyszczalni ścieków oraz rozwoju technologii pozwalających na wyższą efektywność (wysoki stopień) redukcji zanieczyszczeń.

`

2.5 Budowa geologiczna

2.6 Warunki hydrogeologiczne

Występowanie wód podziemnych wywiera ogromny wpływ na budowę geologiczną.

Na terenie projektowanej inwestycji wody podziemne występują w utworach kredowych

i lokalnie czwartorzędowych.

Teren projektowanych prac jest obszarem zasobnym w wodę podziemną, która jest głównym źródłem zaopatrzenia ludności w wodę do picia i na potrzeby gospodarcze. Częściowo poziomy te nie są izolowane od powierzchni terenu warstwą utworów nieprzepuszczalnych. Istnieje zatem duże ryzyko narażenia tych wód na wpływy zanieczyszczenia antropogenicznego. Niezmiernie istotnym ogniskiem zanieczyszczeń, które może prowadzić do degradacji wód podziemnych, są składowiska odpadów komunalnych i przemysłowych, zlokalizowane na powierzchni terenu, zakłady przemysłowe, oczyszczalnie ścieków, wody powierzchniowe. Znaczne zasoby wód związane są z dolinami i pradolinami, a przez to narażone na kontakty z zanieczyszczonymi wodami rzek.

Na terenie całego powiatu jędrzejowskiego poziomy wodonośne występujące w utworach jury i kredy stanowią Główne Zbiorniki Wód Podziemnych GZWP. Ochrona GZWP wynika na tych obszarach z istniejących i obowiązujących przepisów (Ustawa z dnia 18 lipca 2001 roku Prawo wodne, Dz. U. Nr 115, poz. 1229).

Główne Zbiorniki Wód Podziemnych w obrębie powiatu to:

• GZWP 408 - niecka miechowska NW (Cr₃)

• GZWP 409 - niecka miechowska SE (Cr₃)

• GZWP 416 - „Małogoszcz” (J₃)

Poziom wodonośny w utworach kredy górnej(Cr₃) jest podstawowym źródłem zaopatrzenia w wodę do celów komunalnych i przemysłowych regionu. Zwierciadło wody występuje na głębokości 15-50 m i może występować pod niewielkim napięciem hydrostatycznym. Wydajności potencjalne studni wierconych są zróżnicowane i najczęściej wynoszą 10-30 m³/h i 50-70 m³/h, lokalnie wydajności studni dochodzą do 120 m³/h. Poziom ten jest słabo izolowany od powierzchni terenu, w związku z tym narażony jest na zanieczyszczenia z powierzchni. Jakość wody podziemnej w większości badanych studniach wierconych wykazuje Ib klasę czystości, odpowiadającą wymaganiom stawianym wodzie do spożycia przez ludzi. Lokalnie mogą zawierać podwyższoną zawartość żelaza i manganu, wymagające prostego uzdatniania. Poziom ten podlega ochronie w granicach Głównych Zbiorników Wód Podziemnych o charakterze porowo-szczelinowym GZWP nr 408 - Niecka Miechowska NW i nr 409 Niecka Miechowska SE.

Czwartorzędowe (Q) piętro wodonośne tworzą poziomy podglinowe, międzyglinowe
i poziomy dolin rzecznych. Lokalnie poziom ten znajduje się w łączności hydraulicznej
z niżej występującym poziomem jurajskim i kredowym. Poziom ten występuje na całym terenie lecz nie stanowi ciągłej warstwy wodonośnej. Ujmowany jest on studniami kopanymi na potrzeby lokalne indywidualnych gospodarstw rolnych. Zwierciadło wody jest przeważnie swobodne i występuje na głębokości kilku metrów. Poziom ten jest słabo izolowany od powierzchni terenu, w związku z tym narażony jest na zanieczyszczenia. Jakość wody podziemnej wykazuje podwyższoną zawartość żelaza i manganu.

Wody podziemne wymagają ochrony jakości przede wszystkim z uwagi na fakt wykorzystywania ich na szeroką skalę jako podstawowe źródło dla celów zaopatrzenia ludności w wodę oraz jako uzupełnienie wykorzystywanych wód powierzchniowych o niższej jakości. Ponadto stanowią rezerwę wody pitnej dla przyszłych pokoleń.

Monitoring wód podziemnych w województwie świętokrzyskim w roku 2012, którego głównym zadaniem jest rozpoznawanie oraz stała kontrola jakości zbiorników wód, prowadzony jest w ramach monitoringu operacyjnego, którym obejmuje się jednolite części wód podziemnych uznane za zagrożone niespełnieniem określonych dla nich celów środowiskowych. Badania i klasyfikacja wód podziemnych prowadzone są przez Państwowy Instytut Geologiczny przy koordynacji Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska.

Ocena stanu wód podziemnych za 2012 rok została dokonana na podstawie rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. Nr 143, poz. 896).

Na terenie województwa świętokrzyskiego w 2012 roku wykonano badania stanu

chemicznego jednolitych części wód podziemnych w 51 punktach sieci krajowej w ramach

monitoringu diagnostycznego, który prowadzony jest w celu dokonania oceny wpływu

oddziaływań wynikających z działalności człowieka oraz długoterminowych zmian

wynikających zarówno z warunków naturalnych, jak i antropogenicznych. Badaniami objęto

w 68,6 % punktów wody wgłębne (wody poziomów artezyjskich i subartezyjskich dobrze

izolowane od wpływu czynników antropogenicznych, o napiętym zwierciadle) oraz w 31,4 %

punktów wody gruntowe (wody płytkiego krążenia o swobodnym zwierciadle). Punkty pomiarowe zlokalizowane są w JCWPd- 97 - 2 ppk powiat włoszczowski (947-Czarnca, 2315-Januszewice), 98 - 4 ppk powiaty: konecki (355-Niekłań, 416-Modliszewice, 600-Lipa ) i kielecki (409-Szałas), 101 - 6 ppk powiaty: skarżyski (412-Skarżysko - Kam, 2324-Mroczków), starachowicki

(2038-Stary Bostów), ostrowiecki (1911-Strupice, 2327-Ostrowiec Świętokrzyski),

kielecki (327-Sieradowice Pierwsze), 103 - 6 ppk powiat ostrowiecki (414-Kurzacze 2, 415-Kurzacze 3, 1151-Kurzacze 1, 1011-Smyków, 1910-Skarbka, 2040-Sudół),

- 104 - 2 ppk powiat opatowski (1192-Tarłów, 1246-Dębniak), 105 - 1 ppk powiat opatowski (2911-Ożarów), 120 - 8 ppk powiaty jędrzejowski (421-Białowieża 2, 422-Białowieża 4, 423-Białowieża 5, 1512-Białowieża 7, 424-Mokrsko Górne), pińczowski (1905-Chroberz, 1907-Michałów), buski (1903-Busko - Zdrój), 121 - 7 ppk powiaty kielecki (603-Suków, 2346-Ścięgna), jędrzejowski (2042-Bocheniec), m. Kielce (605-Nałęczów 1, 606-Nałęczów 2, 607-Nałęczów 3, 608-Nałęczów 4), 122 - 4 ppk powiaty staszowski (500-Kurozwęki, 2313-Grabki Duże, 2665-Tursko Małe), kielecki (499-Chmielnik), 123 - 2 ppk powiat opatowski (294-Baćkowice, 1218-Okalina-Wieś), 124 - 1 ppk powiat sandomierski (1227-Wysiadłów), 125 - 8 ppk powiaty staszowski (2666-Osiek, 2667-Wiązownica Mała, 2668-Zimnowoda, 2703-Smerdyna) i sandomierski (2669-Zawidza, 2670-Szewce, 2704-Sulislawice, 2705-Mściów).

Jakość wód podziemnych w poszczególnych punktach monitoringu sieci krajowej w województwie świętokrzyskim w 2012 roku została określona według klasyfikacji podanej w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. Nr 143, poz. 896).

Klasyfikacja elementów fizykochemicznych stanu wód podziemnych obejmuje pięć następujących klas jakości wód podziemnych:

Klasa I - wody bardzo dobrej jakości, w których wartości elementów fizykochemicznych są kształtowane wyłącznie w efekcie naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych i nie wskazują na wpływ działalności człowieka,

Klasa II - wody dobrej jakości, w których wartości niektórych elementów fizykochemicznych są podwyższone w wyniku naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych i nie wskazują na wpływ działalności człowieka albo jest to wpływ bardzo słaby,

Klasa III - wody zadowalającej jakości, w których wartości elementów fizykochemicznych są podwyższone w wyniku naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych lub słabego wpływu działalności człowieka,

Klasa IV - wody niezadowalającej jakości, w których wartości elementów fizykochemicznych są podwyższone w wyniku naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych oraz wyraźnego wpływu działalności człowieka,

Klasa V - wody złej jakości, w których wartości elementów fizykochemicznych potwierdzają znaczący wpływ działalności człowieka.

Najbliżej obszaru inwestycji badania wód podziemnych prowadzone były w:
- punkcie nr 421 Białowieża-2 nr JCWPd 120 - wody zostały zaklasyfikowane do klasy III
- punkcie nr 422 Białowieża-4 nr JCWPd 120 - wody zostały zaklasyfikowane do klasy III
- punkcie nr 423 Białowieża-5 nr JCWPd 120 - wody zostały zaklasyfikowane do klasy II
-punkcie nr 1512 Białowieża-7 nr JCWPd 120 - wody zostały zaklasyfikowane do klasyIII
- punkcie nr 424 Mokrsko Górne nr JCWPd 120 - wody zostały zaklasyfikowane do klasyIII
Klasa wody w w punkcie pomiarowym Białowieża-7 zmieniła się z klasy IV 2011r na klasę III 2012r

Wody podziemne w woj. świętokrzyskim charakteryzują się dobrym stanem chemicznym -

w 74,5% ppk stwierdzono klasy II - III.

---