005

Sztuka wojenna Słowian w świetle bizantyńskich traktatów wojskowych 13

II I Morska bimv 8izuntWuzvkón z Rutami (VI, W/>, miniatura na fot, I30r rękopisu Kroniki Jana Skylitzesa, kodeks Vitr. 26    2

w Bibl iotccc Narodowej w Madry cie, ok 1130 tngSkytitzei Matriu-ntis).

III I. The seu-ł>atlle bttnvm 8\-zuntum and Rus warrian (VI 9411, the mininmrc on fol. IJOt Irorn ihe manuscripc ofthc Oinmlcie by Jan Sky-litZCS. llxr codę 1 itr. 26 2 tn the National Libiary m Madnd. about 11 30 (afterSkytiaesMatrilcnsis).

skom bizantyńskim, nawet występując w przewadze. jak podczas starcia z Komentiolosem pod Adrianopolcm. Pochwyceni przez Bizantyń-czyków w 595 r. trzej posłowie sklawińscy (wysłani z północy do chagana z odmową wsparcia jego poczynań militarnych) nic byli uzbrojeni, a na znak wstrętu żywionego wobec wojennego rzemiosła nosili kitary zamiast bojowych surm³⁶. Choć ostatnią wiadomość należy odczyty wać jako tigurę retory czną, to jej wprowadzenie miało niewątpliwie podkreślać opinie Tcofilakta o Słowianach jako ludziach niechętnie sięgających po oręż.

Wobec powyższych przesłanek należy odrzucić starszą tezę G. Ostrogorskiego dostrzegającego w plemionach słowiańskich siłę równorzędną Awarom, która na przełomie VI i VII w. dokonała skutecznej inwazji europejskich prowincji cesarstwa³⁷. Bardziej prawdopodobna wydaje się rekonstrukcja wydarzeń zaproponowana ostatnio przez W. Treatgolda. Amerykański badacz uważa, że najazdy z 1. 80. VI stulecia oraz wojna z Awarami i Słowianami w I. 592-602 miały początkowo drugorzędne znaczenie dla polityki cesarstwa uwikłanego w konflikt z Persją.

Przyczyną porażki armii bizantyńskiej (z łatwością radzącej sobie z przeciwnikiem w prow incjach nad-dunajskich) był niewydolny system finansowania prowadzący do buntu w jej szeregach. Podkreśla on także, żc w walkach na Bałkanach Awarowie byli znacznie poważniejszym wrogiem ni/ niezdyscyplinowane watahy Słowian³⁸.0 sukcesie tych ostatnich zadecydowała ich ogromna liczebność.

Relacja Maurycego o metodach walki u Sło-wian została wykorzystana w Taktykach Leona VI Filozofa (886-912). Tekst Strategikonu był ich autorowi doskonale znany, o czym najlepiej świadczy fakt, że spod jego pióra wyszły także Problemat a    stanowiące rodzaj traktatu w for

mie dialogu, w który m odpowiedziami na pytania dotyczące metod prowadzenia wojny są cytaty z dzieła Maurycego. Parafrazy pisarzy' antycznych i Strategikonu występują również w Taktykach³⁹. Leon używa już jednak czasu przeszłego, cytując w księdze XVIII, poświęconej formowaniu szyków u Romcjów i innych narodów, opisane przez Maurycego zwyczaje Słowian⁴⁰.

Nic jest to jedyny rodzaj aktualizacji wprowadzony do Taktyk. Ich tekst wspomina również

³⁶Theophylactus Simocatta, 1 7 5-6, VI 2,10-12 Zestawienie źródeł potwierdzających relację Maurycego podają też B. Zaslerov;'i (1971. 31 - 33, 62- 67) oraz J. L. Wiita {1977. 359 i nn). Na funkcję Slowian obsadzających wg relacji Tcofilakta mniej ważne odcinki frontu w armi i Awarów z w raca uwagę I.. A. Tyszkiewicz (1991.85-88).

³⁷Ostrogorski 1967,90-91 ⁵⁸ Trcatgold 1997.228-235.

Fragmenty starszych tekstów stanowiących wzór dla Leona publikuje w swoim niestety nieukończonym wydaniu I.eonis Imperatoris Tactica. wyd. R. Vari. (Syllogc Tacticorum Graecorum 3). Budapcsti 1917-1922. t. I -2. passim; zob. teZ Dain (-de Foucaull) 1967,354. Zśstćrova 1971, 7-8. 19-20. 57-60. T Dawson (2002. 81) uważa, że traktat Maurycego był powszechnie czytany i kopiowany w czasach Leona VI.

⁴⁰Tactica. XVIII 99. 101-108. 140-146. Tekst pozbawiony aparatu naukowego wydany został na podstawie edycji J. Mcursiusa i J. Lamiusa, przedrukowanej w Patmtogiae cursns completus. Series Rraeca (szp. 668-1094). Na zależność przekazu Leona od Maurycego ostatnio zw raca uwagę L. A. Tyszkiewicz (1991,75 ).