041 (11)

szkic (w sklepach papierniczych można kupić kredki „Poligrafy” do pisania na szkle. Nieco gorsze są kredki - dermatografy. a zwykłe kredki świecowe nic nadają się raczej w ogóle).

63. Jak zachowują się podczas oziębiania inne ciecze?

Probówkę napełniamy do połowy krystalicznym utrw alaczem folograficz-nym (tiosiarczanem sodowym). Ogrzewamy ją, nieustannie wstrząsając, aż do stopienia soli. Zaznaczamy pisakiem poziom stopu, po czym pozwalamy, by powoli zakrzepł.

Na starej łyżce topimy kawałek parafiny, po czym ostrożnie odkładamy łyżkę tak. by parafina mogła zakrzepnąć w bezruchu.

Wynik doświadczenia: Zarówno stopiony utrwalacz, jak i parafina zmniejszają swą objętość podczas krzepnięcia (rys. 30b).

Ochładzana woda kurczy się. dopóki jej temperatura nie obniży się do 4^#C. Przy dalszym chłodzeniu woda zaczyna się rozszerzać. W porównaniu z innymi cieczami woda stanowi wyjątek-mówimy o ..anomalnej rozszerzalności cieplnej” wody.

Wykorzystujemy:

palnik spiry tusowy. 2 probówki, starą łyżkę, tiosiarczan sodowy (utrwalacz fotograficzny), parafinę.

64. Woda w chłodnicach nie może zamarzać

Większość silników w pojazdach mechanicznych jest chłodzona wodą. Zimą, a także w- zimnych krajach woda w chłodnicach łatwo zamarza podczas postojów. Powstający lód ma większą objętość i może rozerwać chłodnicę oraz blok silnika - kosztowałoby to każdorazowa masę pieniędzy! Dla uniknięcia takich szkód dodaje się do wody substancji, które obniżają temperaturę jej zamarzania. Dwudziestoprocentowy roztwór glikolu w wodzie zamarza w temperaturze -9*C. a 50-proc.-w temperaturze -36°C. Gotowy płyn do chłodnic o nazwie Borygo można kupić na stacjach benzynowych.

W słoju do przetworów sporządzamy mieszaninę oziębiającą z 3 części rozdrobnionego lodu i 1 części soli kuchennej. Wstawiamy do niej 4 probówki z następującą zawartością:

Prób. 1: woda z kranu

Prób. 2: glikol z wodą w stosunku 1:1

Prób. 3: glikol

Prób. 4: glicery na

Obserwujemy, po jakim czasie ciecze w probówkach zamarzają. Inżynierowie-konstruktorzy pojazdów wymagają, by środki przeciw zamarzaniu miały odpowiednią charakterystykę: możliwie duże obniżenie punktu zamarzania, trwałość chemiczną, działanie przeciwkorozyjne, brak zapachu i wpływu na osłabienie chłodzącego charakteru wody. Środki przeciwko zamarzaniu wody są także niezbędne w^r urządzeniach gaśniczych.

Wykorzystujemy:

wodę, mieszaninę oziębiającą, glikol, słój do przetworów. 4 probówki.

65. Ciśnienie „przecina'’ lód

Na dwóch taboretach opieramy kawałek lodu. Może to być równy blok lub meforemny odłamek, nie mniejszy jednak niż cegła. Pośrodku kawałka lodu zawieszamy na pętli z cienkiego drutu ciężarek o masie 5-10 kg. Teraz możemy wszystko pozostawić naturalnemu biegowi rzeczy. Wynik jest zdumiewający - pętla powoli obsuwa się na wskroś lodowego bloku. ..Przetapia się" przez lód, choć nie jest w jakikolw iek sposób ogrzewana.

Rąs. 31. Lód topi się pod zwiększonym ciśnieniem

81