0000032 (15)

teoretycznych, w oparciu o niektóre działy matematyki jak rachunek prawdopodobieństwa, algebra Boole’a i inne. Podstawą tej teorii są zagadnienia związane z przekazywaniem, przetwarzaniem i gromadzeniem informacji.

7.1. Schemat procesu przekazywania informacji

Dla omówienia zagadnień związanych z przekazywaniem informacji możemy się posłużyć przykładem związanym z codzienną pracą lekarza: jesteśmy w gabinecie lekarskim, gdzie przeprowadza się badanie pacjenta. Pacjent stanowi dla badającego źródło informacji, a jego stan (stan jego zdrowia) przedstawia przed rozpoczęciem badania maksymalną nieokreśloność, niepewność. Przeprowadzając wywiad, obserwację, badanie chorego, lekarz zmniejsza tę nieokreśloność. Jeśli wprowadzilibyśmy np. logarytmiczną miarę niepewności (czyli wielkości braku informacji), to tym samym miarą otrzymanej informacji byłaby wielkość zlikwidowanej niepewności.

Pacjent przekazuje lekarzowi informację przy użyciu określonych sygnałów, np. okrzyków bólu przy dotyku chorego narządu, ruchem głowy lub w postaci słownej. Stosować je będzie wedhig pewnego, ogólnie przyjętego lub umownego kodu. Mogą to być pewne znaki potwierdzające lub zaprzeczające, różna głośność okrzyku zależna od bólu bądź wspólny z lekarzem język. Celem kodowania informacji będzie jej transformacja, czyli przemiana na ciąg sygnałów zrozumiałych dla odbiorcy, np. myśli na słowa, wyników badań, na pewne zestawy cyfr (np. liczba erytrocytów i leukocytów, szybkość opadania krwinek itp.) przebiegów graficznych (np. ekg, eeg) lub zdjęć. Niekiedy spotkać się możemy z tanslbrmacją wielokrotną, np. przy wyrażaniu myśli w obcym, mało znanym języku, zamieniamy je najpierw na język znany, z którego tłumaczymy na obcy: przy przekazywaniu pewnych wiadomości poufnych stosowane są specjalne szyfry itd. Między pacjentem (źródłem informacji) a lekarzem tworzy się kanał łączności. Kanałem łączności będzie więc np. fala dźwiękowa wywołana przez kolejne zagęszczenia i rozrzedzenia powietrza, jakie wytwarzane są przy mówieniu, linia telefoniczna czy łącze radiowe, jeśli pacjent znajduje się w znacznej odległości od lekarza. Do kanału łączności mogą się dostawać różnego rodzaju szumy, np. zakłócenia i trzaski przy odbieraniu informacji przez radio czy telefon, wyrażanie myśli przez pacjenta zamroczonego działaniem szoku, środków odurzających, alkoholu. Na końcu kanału łączności znajduje się odbiornik informacji (w naszym przykładzie—lekarz). Jego zadaniem jest wyodrębnienie właściwych sygnałów spośród czynników zakłócających (szumy), a następnie przeprowadzenie dekodowania, tj. przy zastosowaniu transformacji odwrotnej, niekiedy wielokrotnej, doprowadzenie informacji do układu przetwarzającego informację (np. poprzez narządy zmysłów do mózgu). Schematyczne ujęcie procesu przekazywania informacji podane jest na ryc. 7.1.

Przekazywanie informacji prowadzi więc do powstania sprzężeń między przekazującym, czyli źródłem informacji na wejściu, a odbierającym informację na wyjściu, wzdłuż drogi nazywanej kanałem łączności. Kanałem łączności może być dowolny układ, w którym zmiana stanu na wejściu powodować będzie zmianę stanu na jego wyjściu. Stan dowolnego układu można z określoną dokładnością opisać podając wartości, które przyjmują wielkości charakteryzujące jego zachowanie. Informacja o tym, który z możliwych '.tanów zaistniał, przekazywana jest za pomocą określonych sygnałów (np. dźwiękowych świetl-

132