0000037 (13)

wytwarzany na jednostkę czasu w wyniku przemiany materii jest równy ilości ciepła oddawanego w jednostce czasu na różnych drogach (przewodzenie, konwekcja, promieniowanie, oddychanie) do otoczenia. Ze wzrostem temperatury' ilość produkowanego przez organizm ciepła w jednostce czasu szybko wzrasta. Wzrasta również ilość ciepła oddawanego, ale zależność temperaturowa tego procesu jest inna. Schematycznie przedstawia to ryc. 17.27. W przedziale temperatur (r₀, t_kr), wyznaczonych punktami przecięcia krzywej R(t) — M{t) — 1F(() z osią odciętych, zachowane są jeszcze zdolności termoregula-cyjnc. Jeśli temperatura ciała przekroczy t_kr, szybkość wytwarzania ciepła przestaje być kompensowana szybkością strat i organizm zmierza do porażenia termicznego. W przypadku, gdy wytwarzane jest dodatkowo ciepło przez padające na ciało promieniowanie elektromagnetyczne, krzywki R(<) zeruje się pierwszy' raz w temperaturze wyższej od /„ o pewną wartość At. Mamy więc stan równowagi termicznej w temperaturze wyższej od normalnej. Zmieniając gęstość mocy promieniowania, można zmienić i temperaturę równowagi. Eksperymenty tego rodzaju wykonali Ely i Goldman. Wyniki tych pomiarów przedstawione są na ryc. 17.28. Wynika z nich, że dla różnych gatunków zwierząt zależność nadwyżki temperatury nad stanem ustalonym od gęstości mocy przy małych jej wartościach jest podobna. Natomiast wrażliwość na przegrzanie jest różna — najmniejsza u psów; jeżeli krzywa osiąga oś odciętych, oznacza to, że organizm zbliża się do temperatury krytycznej.

Tabela 17.3

Wartości śmiertelne natężenia pola elektrycznego (wg Presmana)

Częstotliwość pola elektromagnetycznego	Zwierzę	Pole elektryczne	Czas ekspozycji w min	0/ /O śmiertelności
50 Hz	Mysz	650000 V/m	270	50
500 Hz	Mysz	650000 V/m	90	50
14,88 MHz	Szczur	9000 V/m	10	80
14,88 MHz	Szczur	9000 V/m	100	100
69,7 MHz	Szczur	5000 V/m	5	100
2800-3000 MHz	Szczur	300 mW/cm^2	15	100
2800-3000 MHz (impuls.)	Szczur	100 mW/cm^1	25	100
10000 MHz (impuls.)	Mysz	8,6 mW/cm^2	33	100

Tabela 17.3 przedstawia niektóre wartości natężeń śmiertelnych pól elektromagnetycznych dla dwóch rodzajów zwierząt. Z zamieszczonego zestawienia widać, że wartości śmiertelne zależą wyraźnie od częstotliwości i czasu ekspozycji. Trzeba je jednak traktować jako orientacyjne, gdyż znany jest także udział innych czynników we wrażliwości na działanie promieniowania. Stwierdzono np. że u szczurów działanie narkozy w jednym zakresie częstotliwości zmniejsza, a w innym zwiększa wartości dawek śmiertelnych. Mają również znaczenie warunki napromieniowania, w szczególności sposób frakcjonowania. U zwierząt poddawanych wielokrotnemu działaniu wysokich natężeń pól mikrofalowych (przed śmiertelnych) stwierdza się efekt adaptacji. Natomiast powtarzanie naświetlania małymi natężeniami zmniejsza odporność na wysokie dawki promieniowania. Przy bez-

337

22 — Podstawy biofizyki