0000062

wy biegnie do uda do przodu ramienia kości łonowej i uniesienie wyprostowanej nogi zwalnia napięcie korzeni. Korzenie te ulegają napięciu przy przeproście stawu biodrowego w ustawieniu kolana w zgięciu. Próbę wykonuje się u pacjenta leżącego na brzuchu. W przypadku przemieszczenia dużego fragmentu jądra miażdżystego lub bolesnego przykurczu zgięciowego w stawie biodrowym chory może nie móc leżeć na brzuchu, dlatego test trzeba wykonać w leżeniu na zdrowym boku; w każdym przypadku kolano musi być zgięte. Może to wystarczać do wywołania bólu i zmusić chorego do zgięcia biodra w celu zwolnienia napięcia korzeni. W przypadkach ograniczenia wyprostu z powodu zmian w stawie biodrowym zgięcie kolana nie będzie miało wpływu na ból. Jeśli natomiast samo zgięcie kolana nie wywołuje bólu, staw biodrowy prostuje się przy nadal zgiętym kolanie. Test dodatni oznacza wywołanie bólu promieniującego do okolicy lędźwiowej kręgosłupa (ryc. 9.24).

Objawy neurologiczne. Najważniejsza część badania w przypadkach podrażnienia korzeni na skutek zmian w odcinku lędźwiowym kręgosłupa stanowi szczegółowe sprawdzenie czucia, motoryki oraz odruchów.

STAWY KRZYŻOWO-BIODROWE

Do zmian w stawach krzyżowo-biodrowych dochodzi we wczesnym okresie zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa (spondylilis ankylopoetica) przy czym inne uszkodzenia nie są częste. Ruchomość w stawach krzyżowo--biodrowych nie daje się określić klinicznie, ale stawy można sprawdzić silnym uciskiem oraz rozchyleniem talerzy biodrowych. W przypadku istnienia zmian ból pojawia się wówczas w okolicy stawów krzyżowo-biodrowych.

KOŃCZYNY DOLNE

Przed przystąpieniem do omówienia badania odcinkowego dobrze jest przypomnieć sobie, że ustawienie kończyn dolnych zmienia się na przestrzeni życia, podobnie jak ustawienie kręgosłupa. Zmiany te w pewnym sensie przypominają te, które nastąpiły w związku z ewolucją człowieka i przyjęciem wyprostowanej postawy ciała.

Wady wrodzone kończyn dolnych, w porównaniu z kończynami górnymi, są przyczyną zmian w postawie ciała. Wady wrodzone występują częściej w obrębie stóp niż w obrębie rąk.

STAWY BIODROWE

Ten kulisto-panewkowy staw jest bardzo podatny na uszkodzenia. Może on wykazywać zmiany już przy urodzeniu (dysplazja stawów, wrodzone zwichnięcie), przed 10 rokiem życia może być miejscem jałowej martwicy — choroba Perthesa, czy podlegać zakażeniom bakteryjnym. W wieku dojrzewania grozi mu epifizjoliza, w młodym wieku dojrzałym zwichnięcia urazowe, idio-patyczna martwica aseptyczna, zmiany zwyrodnieniowe w zaawansowanym wieku dojrzałym oraz złamania na starość z powodu zrzeszotnienia kości czy przerzutów nowotworowych. To ostatnie jest powikłane martwicą głowy kości udowej.

ANATOMIA

Z punktu widzenia głębokości panewki staw biodrowy jest stawem stabilnym, ale jednocześnie o dużym zakresie ruchów, z powodu szyjki kości udowej, która jest węższa od największej średnicy głowy kości. W wieku dojrzałym panewka stawu biodrowego jest ustawiona w pochyleniu na zewnątrz do dołu i nieznacznie ku tyłowi. Szyjka kości udowej jest ustawiona w stosunku do trzonu kości pod kątem 130° i skierowana ku przodowi (antewersja) pod kątem ok. 30°. Staw biodrowy osoby dorosłej zachowuje największą stabilność przy wyproście kości udowej. U niemowlęcia panewka stawowa jest ustawiona ku przodowi. Szyjka kości udowej jest ustawiona pod większym kątem w stosunku do trzonu i skierowana do przodu pod kątem co najmniej 70°. Z tych to powodów staw biodrowy u niemowlęcia jest najbardziej stabilny w pozycji zgięcia i odwiedzenia, przeto w pozycji wyprostu i przywiedzenia grozi mu w tym wieku zwichnięcie. Natomiast odwrotnie, staw biodrowy u osoby dorosłej jest najbardziej podatny na zwichnięcie w pozycji zgięcia i przywiedzenia, czyli w ustawieniu przyjmowanym w pozycji siedzenia. To właśnie jest przyczyną tak dużej liczby tylnych zwichnięć stawu w wypadkach drogowych.

Nerwy: udowy i zasłonowy zaopatrują czuciowo zarówno staw biodrowy, jak i kolanowy. Wyjaśnia to obecność bólu kolana w uszkodzeniach i chorobach stawu biodrowego.

Ruchy. Ponieważ staw biodrowy jest stawem kulistym, możliwe jest zarówno zginanie, jak prostowanie, odwodzenie, przywodzenie, ruchy skręcające oraz ruchy złożone (circumductio). Zakres i charakter ruchów w stawie biodrowym podlega na przestrzeni życia zmianom związanym ze zmianami konfiguracji jego składowych. W miarę upływu czasu ograniczeniom ulegają w pierwszym rzędzie ruchy wyprostu i rotacji wewnętrznej, w następnej kolejności — odwodzenia.

NA CO TRZEBA ZWRÓCIĆ SZCZEGÓLNĄ UWAGĘ

Ból wychodzący ze stawu biodrowego zazwyczaj umiejscawia się w pachwinie, ale może też promieniować w dół uda do kolana lub też objawiać się tylko w kolanie. Dlatego też u każdego chorego, który nie może dokładnie umiejscowić bólu w kolanie, należy sprawdzić staw biodrowy. Bóle w okolicy pośladka oraz bóle na tylnej powierzchni uda sugerują, że źródłem ich wyjścia może być kręgosłup.

BADANIE STAWU BIODROWEGO

Chód. Chód należy obserwować u pacjenta rozebranego, gdyż w przeciwnym przypadku można nie zauważyć zesztywnienia stawu biodrowego. Przy uważnym oglądaniu chorego staje się oczywiste, że w tym kalectwie miednica porusza się wraz z kończyną dolną.

Postawa. W przypadku ruchomego stawu biodrowego, ale przy skróconej kończynie, miednica opada po tej samej stronie i dochodzi do skrzywienia kręgosłupa (ryc. 9.25). Chory może maskować to skrócenie przykurczem biodra i kolana zdrowej nogi. Uniesienie pięty (np. za pomocą podwyższenia obcasa) wyrównuje ustawienie miednicy i koryguje skrzywienie kręgosłupa. Przy ba-

359