117 (3)

_VIII. Konstyfficyjne obowiązki jednostki 117

2¹ wniosek do Rzecznika Praw Obywatelskich, z którym każdy może wystąpić o pomoc w ochronie swych wolności i praw naruszonych przez organy władzy publicznej (art. 80; zob. pkt 376-377).

17//. Konstytucyjne obowiązki jednostki

97. W wielu konstytucjach normowane są nie tylko prawa i wolności, ale także >l)owiązki jednostki. Daje to wyraz wzajemnej zależności korzystania z praw (wol-oscd i wywiązywania się z obowiązków, bez której żadne państwo istnieć nie może. irzeba jednak zaznaczyć, że odrębne wyliczenie obowiązków nie ma charakteru wyczerpującego - % ' oro bowiem przyjmuje się, że możliwe są różnorakie ogranicze-,i praw i wolni /ci, to ograniczenia te mogą też przyjmować postać różnorakich, "inkretnych obowiązków nakładanych na jednostkę. Toteż wyliczenie konstytucyjne a na celu wskazanie jedynie najważniejszych obowiązków. Trzeba też pamiętać, że • instytucji nie przysługuje w tym zakresie walor bezpośredniej stosowalności - nało-mie konkretnego obowiązku na jednostkę może nastąpić tylko na podstawie ustawy.

Katalog podstawowych obowiązków obejmuje:

1) obowiązek wierności Rzeczypospolitej, w którym kryje się też obowiązek troski o dobro wspólne (art. 82); szczególną postacią tego obowiązku jest obrona Ojczyzny i wynikający z niej obowiązek służby wojskowej (art. 84) - dopuszczalne jest przy tym odbywanie służby zastępczej w przypadkach motywowanych względami religii lub sumienia; podmiotami tych obowiązków są tylko obywatele polscy;

!) obowiązek przestrzegania prawa Rzeczypospolitej (art. 83), ciążący na każdym pozostającym w obszarze obowiązywania tego prawa;

') obowiązek ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, też odnoszący się do wszystkich, a nie tylko do obywateli (art. 84; zob. szeroko wyrok TK z 20 listopada 2002 roku. K 41/02); tl obowiązek dbałości o stan środowiska, z czym łączy się ustanowienie procedur odpowiedzialności za spowodowane szkody w tym stanie (art. 86).