12 (44)

Młłonk. liorie bai/ń Uurackich. Wfcr*»w» 200 J 8NSiZH-l42U».7.ć>by WMPWN 2004

że każdy możliwy podmiot wstępuje w kontakt z rzeczywistością wyposażony w aprioryczne formy mentalno, które strukturalizują empirię Dla Kanta, który pierwszy zwrócił uwagę na aktywny charakter poznania, formy te miały gwarantować zasadność, powszechność i logiczną poprawność sposobów zdobywania wiedzy. Określając je jako „nadzmysłowy substrat zjawisk" (clas ubersinnliche Substrul der Erscheinungen). filozof nie zastanawiał się nad ich lokalizacją. Interesowała go przede wszystkim ich uprzedniość wobec wszelkiego doświadczenia. Także w wypadku sądów smaku założył, że istnieje ponadindywidualna zgodność uczucia z intelektem.

Inaczej jest w strukturalizmie. Nie mówi się tam o apriorycznych formach poznania, ale o języku, który służąc jako narzędzie komunikacji determinuje zarazem obraz świata. Jest to fenomen ściśle związany z życiem społeczeństwa, podstawa kultury, nad którą nadbudowują się inne formy, takie jak konwencje czy normy życia społecznego. Wprawdzie Claude Levi-Strauss skłonny jest dostrzegać w działalności człowieka pewne prawidłowości bardziej elementarne

oddziaływaniu pozaczasowych struktur pojęciowych. Pozostawiając na boku problematykę Foucaulta (pojęcie „ćpistómć” jako wypracowanej historycznie struktury zdobywania wiedzy, nie ma. naszym zdaniem, nic wspólnego z „kantyzmem" Por. M. Foucault, Les mots et leschoses, Paris 1966. s. 253 2561, wspomnimy tylko Lćvi-Straussa, który, jak twierdzi M. Janion, zgodził się na określenie jego stanowiska jako „kantyzmu bez jmkIiiiioIu transcendentalnego”. (tM. Janion, Roinanty/m Rewolucja Marksizm, Gdańsk 1972. s. 1711 Zacytujmy postulat Levi-Straussa z jego Wprowadzenia (/\n<-ropologia strukturalna przet. K. Pomian, Warszawa 1970, s 77): „Jeśli, jak utrzymujemy, meuświadamiana działalność umysłu jKilega na nakładaniu form na pewną treść, jeśli nadto formy te są zasadniczo tożsame dla wszystkich umysłów, starożytnych i nowożytnych, pierwotnych i cywilizowanych co w sposóh jaskrawy ukazuje badanie funkcji symbolicznej wyrażającej się w języku to trzeba i wystarczy dotrzeć do ninuświada-mianęj struktuiy utajonej za każ.dą instytucją i każdym zwyczajem, aby otrzymać zasadę interpretacji stosowalną prawomocnie do innych instytucji i innych zwyczajów, j>od warunkiem rzecz jasna ze analiza doprowadzona jest dostatecznie głęboko” W tym miejscu rno2na by spytać, jaką instancję wprowadza Lćvt-Strauss jkj odrzuceniu Kaniowskiego „podmiotu transcendentalnego" Zacytujemy tu fragment innej pracy francuskiego strukturalisty: „Nie wystarcza jednak włączenie poszczególnych grup ludzkich w ludzkość powszechną: ten pierwszy krok jest jednak wstęj>em do dalszych poczynań, na które Rousseau już nie zgodziłby się lak chętnie i które należą do nauk ścisłych i przyrodniczych: reintegracji kultury w naturze i wreszcie reintegracji życia w całokształcie jego fizyczno-chemicznych warunków”. (C. Levi-Strauss. Historia i dialektyka, w. C. Lćvi-Strauss. Myśf nieoswofona, przet. A Zajączkowski Warszawa 1969. s. 370)

66