19

31

Z kolei ze względu na sposób przedstawiania zależności między różnymi zjawiskami ekonomicznymi, wyróżniamy modele opisowe oraz matematyczne (zasadnicze znaczenie mają w nich zależności o charakterze funkcjonalnym). Modele matematyczne wykorzystuje się współcześnie bardzo często.

Uogólniając to co napisano powyżej, pierwszy etap badawczy w ekonomii abstrakcja polega na indukcji. Jest to droga poznania naukowego prowadzącego od szczegółowych faktów, do formułowania prawidłowości ogólnych. Rozumowanie indukcyjne przebiega od bardzo precyzyjnych stwierdzeń na temat obserwowanych zależności (np. gdy następują fuzje przedsiębiorstw, ludzie zwalniani są ze stanowisk), do bardziej ogólnych stwierdzeń (fuzje przedsiębiorstw wywołują wzrost bezrobocia w skali kraju).

Stopniowa konkretyzacja jako drugi etap w badaniach ekonomicznych, polega na uwzględnieniu coraz to bardziej szczegółowych elementów procesu gospodarczego i związków zachodzących między nimi, po to by bardziej przybliżyć się do rzeczywistości. Stopniowa konkretyzacja polega w zasadzie na dedukcji. Jest to droga prowadząca do wyciągania wniosków szczegółowych z pewnych uprzednio już stwierdzonych zasad ogólnych. W praktyce naukowej indukcja i dedukcja nic są wyłączającymi się przeciwieństwami, ale zawsze występują razem, łączą się i uzupełniają (podobnie jak metoda analizy i syntezy).

Przy stopniowej konkretyzacji badacz rzeczywistości gospodarczej przechodzi na niższy szczebel abstrakcji, by powrócić do rzeczywistości lepiej rozumianej, Np. kategoria zysku sformułowana na etapie abstrakcji, będzie skonkretyzowana w postaci: zysku handlowego, zysku przemysłowego, procentu, renty gruntowej, renty miejskiej itd.

Sformułowane kategorie, teorie i modele ekonomiczne poddawane są weryfikacji naukowej lub falsyfikacji. Weryfikacja to etap badawczy, polegający na konfrontacji uzyskanych wyników badań (potwierdzeniu prawdziwości hipotez naukowych) z rzeczywistym przebiegiem procesu gospodarczego i stwierdzeniu zgodności albo braku zgodności (falsyfikacja) między twierdzeniami nauki a rzeczywistością. Sprawdzanie tej zgodności polega na wnioskowaniu redukcyjnym. które opiera się na uzasadnieniu przesłanek na podstawie wynikających z nich wniosków.

Weryfikacja może mieć charakter statystyczny lub historyczny. Jeśli badany proces gospodarczy jest ilościowo wymierny, wówczas stosujemy weryfikację statystyczną, jeśli zaś nie ma natury ilościowej, weryfikacja przybiera postać historycznej.

Weryfikacja statystyczna ustala minimalny stopień zgodności (między hipotezą postawioną w drugim etapie badawczym, a rzeczywistością), wymagany do przyjęcia hipotezy jako prawdziwej. Ten stopień zgodności ustala się przy pomocy statystyki matematycznej.