20130516425

DRUGA PŁEĆ

kości należą te, co atakują naturę w jej nieludzkiej swobodzie, co usiłują odcyfrować jej nieznane znaczenie i zatracają się w owej obecności. Tylko Emilia Bron te, Virginia Woolf i - niekiedy - Mary Webb zapędzały się na te drogi, wynalezione przez Rousseau. Tym bardziej można policzyć na palcach jednej ręki kobiety, które przekroczyły immanencję, poszukując tajemnych wymiarów świata: Emilia Bronte zagadnęła śmierć, Virginia Woolf - życie, a Katherine Mansfield - kilkakrotnie -powszednią przypadkowość i cierpienie. Żadna kobieta nie napisała takiego dzieła jak Proces, Moby Dick, Ulisses czy Siedem filarów mądrości. Nic kwestionują one doli ludzkiej, gdyż dopiero zaczynają dojrzewać do jej całkowitego przyjęcia. Dlatego nie ma zazwyczaj w ich książkach akcentów metafizycznych ani też czarnego humoru; nie biorą świata w nawias, nie stawiają mu pytań, nie ukazują sprzeczności - biorą go na serio. Podobnie zresztą bywa z większością mężczyzn. Dopiero w porównaniu z wyjątkowymi artystami, którzy zasługują na miano „wielkich”, kobieta wydaje się przeciętna. Ogranicza ją nie przeznaczenie; łatwo zrozumieć, dlaczego nie osiągnęła - i zapewne nieprędko osiągnie - najwyższych szczytów.

Sztuka, literatura, filozofia - to próby stworzenia nowego świata, opartego na ludzkiej wolności - wolności twórcy. Trzeba najpierw wystąpić jednoznacznie w roli wolnej jednostki, by móc żywić podobne aspiracje. Ograniczenia, narzucone kobiecie przez wychowanie i tradycję, zwężaią jej władzę nad światem. Jak wyrwać się ze świata, skoro się jeszcze me zdobyło w nim miejsca? Chcąc świat na nowo odzyskać, trzeba wprzód uciec odeń w najwyższą samotność. Tymczasem kobieta nie poznała jeszcze — w trwodze i dumie - swego opuszczenia i swej transcendencji.

Najbardziej zazdroszczę - pisze Maria Baszkircew - możliwości samotnych spacerów, chodzenia tam i z powrotem, siadania na ławkach w ogrodzie Tuileries. Oto swoboda, bez której nie można stać się prawdziwym artystą Nie sądźcie, że można korzystać z tego, co się widzi, kiedy się jesr w towarzystwie łub kiedy, aby pojechać do Luwru, trzeba czekać na powóz, pannę do towarzystwa lub rodzinę!... Oto swoboda, której nam brak, a bez której nie można stać się naprawdę kimś. Myśl jest spętana przez to idiotyczne i bezustanne skrępowanie... To wystarczy, by skrzydła opadły. Głównie dlatego nie tna kobiet artystów,

istotnie, by stać się twórcą, nie wystarczy się rozwijać, to jest wchłaniać oczyma i duchem widowiska i wiadomości Kulturę musi przyswajać swobodny ruch transcendencji; duch z całym swoim bogactwem mu

764