293

BOGDAN WALCZAK (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu)

Uwagi o przekładzie Ewangelii na gwarę podhalańską

Przedmiotem poniższych uwag jest tekst zatytułowany Ewangelie w przekładzie Marii Matejowej Torbiarz na gwarę górali skalnopodhalańskich z Zakopanego. Praca studyjna [? - B.W.] na podstawie Biblii Tysiąclecia Wydawnictwa Pallottinum 1982'.

Jest to pierwszy opublikowany przekład tekstu biblijnego na gwarę podhalańską. Myślę, że pouczającej paraleli dostarczają tutaj przekłady biblijne na dialekt (język?) kaszubski^{1 2}. Jak wiadomo, do dziś nie ma tłumaczenia na kaszubski całej Biblii. W 1992 roku ukazał się w Poznaniu przekład (z łaciny) czterech Ewangelii ks. Franciszka Gruczy, a rok później, w 1993, w Gdaósku-Pelplinie - przekład całego Nowego Testamentu (z polskiego, z Biblii Tysiąclecia) Eugeniusza Gołąbka. Jeszcze wcześniej, w roku 1990, Eugeniusz Gołąbek wydał przekład (również z polskiego, również z Biblii Tysiąclecia) starotestamentowej Księgi Psalmów. Jak wynika ze znanej encyklopedycznej publikacji Jerzego Tredera³, Eugeniusz Gołąbek przetłumaczył już też (jeszcze nie opublikowane) perykopy lekcyjne i pracuje nad przekładem całego Starego Testamentu.

Trzecim współczesnym tłumaczem Biblii na kaszubski jest adiunkt Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, o. dr Adam Sikora OFM (Ordinis Fratrum Minorum, czyli Zakonu Braci Mniejszych - franciszkanów, bernardynów). Ojciec Sikora, inaczej niż ks. Franciszek Grucza i Eugeniusz Gołąbek, tłumaczy z języków oryginalnych. W roku 2001 w Gdańsku ukazał się przekład z greki Ewangelii według św. Marka, a w ramach projektu VERBA SACRA o. Adam Sikora przygotował tłumaczenie Prologu Ewange-

1

   Ewangelie w przekładzie Marii Matejowej Torbiarz na gwarę górali skalnopodhalańskich z Zakopanego. Praca studyjna na podstawie Biblii Tysiąclecia Wydawnictwa Pallottinum 1982, Wydawnictwo Pallottinum, Poznań 2002 - Sanktuarium Matki Boskiej Fatimskiej, Zakopane — Krzeptówki 2002.

2

   Jak wiadomo, status kaszubszczyzny (dialekt języka polskiego czy odrębny język słowiański) jest jednym z najżywiej dziś dyskutowanych zagadnień. Z obszernej literatury naukowej na ten temat ograniczymy się tu do wyboru najważniejszych pozycji: H. Popowska-Taborska, Kaszubszczyzna. Zarys dziejów, Warszawa 1980; E. Breza, J. Treder, Gramatyka kaszubska. Zarys popularny, Gdańsk 1984; E. Breza, J. Treder, Zasady pisowni kaszubskiej, Gdańsk 1984; E. Breza, Status kaszubszczyzny rozważany od nowa, „Pomerania” 1986, nr 12, s. 28-34; A.F. Majewicz, A New Kashubian Dictionary and the Problem of the Linguistic Status of Kashubian (A lnsight from Outside the Field), w: Collectanea linguistica in honorem Adami Heinz, Wrocław 1986, s. 95-99; H. Popowska-Taborska,,Język czy dialekt?” Raz jeszcze o statusie kaszubszczyzny, , Język Polski” LXVI11, 1988, z. 2-3, s. 87-96; W. Mańczak, Język czy dialekt kaszubski? Czyli o wpływie polskim na kaszubszczyznę, w: Słowiańskie pogranicza językowe. Warszawa 1992. s. 73-83; Z. Topolińska, „ Lechicki ” vs „polski z kaszubskim", czyli raz jeszcze o statusie dialektów kaszubskich, w: Studia z dialektologii polskiej i słowiańskiej, pod red. W. Borysia i W. Sędzika, Warszawa 1992, s. 237-243; Problem statusu językowego kaszubszczyzny, Gdańsk 1992; E. Breza, Merkmale der kaschubischen Literatursprache, w: Language Minorities and Mi nor i ty Language s in the Changing Europę, pod red. B. Synaka i T. Wicherkiewicza, Gdańsk 1997, s. 323-327; H. Popowska-Taborska, The Present-day Linguistic Situation in Kashubia, w: Language Mi nor ities. , s. 317-321; J. Zieniukowa, On the Language of Smali Multilingual Ethnic Groups - the Case of Sorbian and Kashubian, w: Language Minorities..., s. 311-316; zob. też klasyczne już pozycje: A.D. Dulićenko, Slavjanskie literaturnye mikrojazyki. Voprosy formirovanija i razvitija, Tallin 1981; P. Rehder, Slavische Mikro-literatursprachen?, Zbomik Mańce Srpskc za filologiju i lingvistiku 1984-1985,27-28, s. 665-670.

3

J. Treder, Język kaszubski. Poradnik encyklopedyczny, Gdańsk 2002.