379

///. Zakres odpowiedzialności konstytucyjnej 379

d)    Prezes Najwyższej Izby Kontroli - jest to praktycznie jedyny sposób usunięcia go ze stanowiska przez upływem kadencji (zob. pkt 321).

e)    Członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, co obejmuje także jej przewodniczącego - jest to jeden z możliwych sposobów usunięcia pojedynczego członka z Rady (zob. pkt 315).

f)    Naczelny Dowódca .Sił Zbrojnych - przypomnijmy, że jest on na czas wojny mianowany przez prezydenta na wniosek prezesa Rady Ministrów i w tym samym trybie może też zostać w każdym czasie odwołany (art. 134 ust. 4 konstytucji).

Widzimy więc, że omawiana grupa obejmuje właściwie wszystkie osoby pełniące najwyższe urzędy w ramach władzy wykonawczej lub do tej władzy zbliżone (prezes Najwyższej Izby Kontroli). W stosunku do niektórych (premier i członkowie rządu) odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu ma charakter uzupełniający zasadniczą formę odpowiedzialności. jaką jest odpowiedzialność parlamentarna, niektórzy (zwłaszcza prezesi Narodowego Banku Polskiego i Najwyższej Izby Kontroli) nie są poddani innym formom odpowiedzialności, więc postępowanie przed Trybunałem Stanu może okazać się jedyną drogą dla ich usunięcia z urzędu, co przypomina nieco sytuację prezydenta. Poza zakresem odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu pozostają natomiast osoby z kręgu władzy sądowniczej, a niejako przy okazji - także Rzecznik Praw Obywatelskich.

Trzecia grupa osób podlegających odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu obejmuje posłów i senatorów, ale (pkt 367) zakres przedmiotowy tej odpowiedzialności jest bardzo wąski, odnosząc się tylko do naruszenia przepisów antykorupcyjnych (art. 107 ust. 2 konstytucji).

365. Zakres przedmiotowy odpowiedzialności konstytucyjnej obejmuje odpowiedzialność za naruszenie konstytucji lub ustawy, popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania przez osobę podlegającą odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu (art. 198 ust. 1 konstytucji). Innymi słowy, jest to odpowiedzialność za popełnienie deliktu konstytucyjnego, czyli czynu, który nie stanowiąc przestępstwa, spełnia równocześnie dwie przesłanki:

1)    Czyn ten polega na naruszeniu konstytucji lub ustawy. Odpowiedzialność konstytucyjna może bowiem wynikać tylko z naruszenia prawa, ale podstawą odpowiedzialności nie może być każde naruszenie prawa, a jedynie naruszenie unormowań zawartych w konstytucji lub ustawach. Tym samym nie można zostać oskarżonym przed Trybunałem Stanu na przykład za naruszenie postanowień regulaminu Sejmu.

2)    Popełnienie czynu jest związane z wykonywaniem urzędu:

a)    czyn zostaje popełniony w zakresie urzędowania danej osoby - tu dana osoba działa w ramach swego zakresu kompetencyjnego, ale z naruszeniem prawa, na przykład prezydent dokonujący rozwiązania Sejmu mimo braku po temu przesłanek konstytucyjnych, minister wydający rozporządzenie bez należytego upoważnienia w ustawie;

b)    czyn zostaje popełniony w związku z zajmowanym stanowiskiem - tu dana osoba podejmuje działania pozostające poza ramami przysługujących jej kompetencji, ale możliwe do podjęcia z uwagi na zajmowane stanowisko, na przykład minister sprawiedliwości podejmuje próby oddziaływania na orzecznictwo sądowa z nam-