5 (213)

zawsze H, co tu zawsze siedzą" (pewne określenie .na "stałe miejsce przy stole w restauracji"). „ Co periir-io persił".

2.    Błędne kolo bezpośrednie: Chemia jest to nauka o zjawiskach chemicznych. Równoległe są to proste, które przebiegają równolegle. Filozofem nazywa się człowiek, który filozofuje. Kontrola radarowa jest to kontrola pewnego obszaru przestrzeni z pomocą urządzeń radarowych.

Takie definicje kołowe mogą jednak być z pewnością przydatne, jeśli w pewnym łańcuchu definicyjnym służą one do tego, by jakieś definiowanie rozłożyć na szereg kroków pomniejszych. Przykład: „Rachunek logiczny jest to rachunek zinterpretowany logicznie. Rachunek jest Lo system znaków wraz z odpowiednimi regułami przekształceń. Rachunek nazywa się zinterpretowany, jeśli jego znakom można tak przyporządkować elementy pewnego modelu, żeby stosunkom między elementami modelu odpowiadały równocześnie stosunki między znakami rachunku lub reguły przekształceń. Pod logiczną interpretacją pojmujemy takie właśnie przyporządkowanie w odniesieniu do kategorii synlaktycznyeh".

Koło w definiowaniu może być również pozorne: „Liczba jest to klasa wszystkich zbiorów równoiicznych". Nie ma tu miejsca żadne błędne koło. Gdyż „równoliczny" da się zdefiniować bez powołania się na „liczbę" czy „liczenie", za pomocą pojęcia jedno-jednożnacznego przyporządkowania: dwie klasy nazywamy równoliczhymi, gdy ich elementy dają się przyporządkować jedno-jednoznacznie. Przykład: Jeśli w jakimś pomieszczeniu na każdym krześle siedzi dokładnie jedna tylko osoba, to mnogości krzeseł i osób w tym pomieszczeniu są równoliczne.

3. Biedne koło pośrednie na miejsce, gdy jakiś znak ■występujący w definiensie daję się kolei zdefiniować tylko ?. pomocą definiendum. Przykład: Krążenie jest to ruch obrotowy wokół osi. Oś jednak jest to prosta, pomyślana jako pozostająca w spoczynku, wokół której krąży jakieś cia 1 o. Błędne koło jest trudne do wykrycia, jeśli kolo rozciąga się na długi szereg kroków. Błędu tego da się uniknąć przy konsekwentnym

.... —poslugiwani u się metodą per genus proximum et differentiem specyficam.

Q.. 2354>. Definicja nie powinna być abundand.³ Tzn. nie powinna zawierać żadnych znaków zbędnych. Przykład: Kwadrat jest to prostokąt równoboczny o przekątnych przecinających się pod kątem prostym. Człowiek jest to stworzenie rozumne zdolne do refleksji. Nietoperz jest to ssak wyposażony w błony lotne, oddychający płucami.

Ta czwarta reguła bywa też wyrażana pozytywnie : Definicja ma zawierać tylko istotowo konstytutywne właściwości. Właściwości istotowo konsekutywne (propria) i przypadłości nie wchodzą w normalnie w skład definicji.

1.2355. Definicja ma być ścisła: powinna posiadać najmniej słów i zawierać wyrażenia jasne i wyraźne w karteziańskim sensie. W szczególności musi ona unikać przenośnych form mowy, w rodzaju: „Architektura to zastygła muzyka", „Miłość to uczucie, które się posiada, gdy się ma takie uczucie, o którym się nie wie, co to za uczucie", „Pogłoska to opowiadanie o człowieku łub czymkolwiek, który w

^? „Persił" to nazwa cenionego na Zachodzie proszku do prania. (Przyp. tłum.).

* Zamiast abundand można by chyba było w tym przypadku zastosować spotykane czasem w literaturze polskiej (a odnoszone do treści nazw) określenie „pleonastycz.na". (Przyp tłum.)