6 (184)

Cechy fizyko-chemiczne trucizn wpływające na toksyczność

I Rozpuszczalność

■    Współczynnik podziału olcj/woda - określa, czy dana substancja jest lipo- czy hydrofilna

• Współczynnik podziału woda/powictrzc - określa zdolność wchłaniania kscnobiolyku z układu oddechowego

Zdolność dysocjacji

HR H^ł + R*

| Forma nic/.dysoejowaha - bardziej lipofilna, łatwiej przenika przez błony komórkowe

■    Forma /.dysocjowana - 'żńlicnia przewodnictwo elektryczne fazy wodnej, wpływając na wędrówkę jonów przez kanały jonowe

Proporcja obu form zależy od pi ł środowiska

Stała dysocjacji (K) - miara zdolności dysocjacji

K = ”^l HR

Pochodną stałej dysocjacji dla związków dysocjujących jest wartość pK_a

pK, = -log K

stanowi informacje o stopniu dysocjacji związku w środowisku o danym pl I

	Kwasy	Zasady
pH < pKa	niezdysocjowane	zdysocjowane
pil > pKa	zdysocjowane	niezdysocjowane

Temperatura wrzenia i parowania

C iecze o niskiej temperaturze wrzenia i parowania łatwo nasycają środowisko, będąc tym samym bardziej toksyczne

Wielkość cząsteczek

Im mniejsza, tym lepsze wchłanianie

Cechy organoleptyczne

Im mniej cech specylicznych, tym większe prawdopodobieństwo przypadkowego lub celowego zatrucia

Cechy organizmu narażonego a przebieg zatrucia

Wick

Zwiększona wrażliwość na działanie trucizn u:

■    noworodków • dzieci

■    osób w podeszłym wieku

Przyczyny zwiększonej wrażliwości noworodków i dzieci:

■    niedorozwój układów enzymatycznych odpowiedzialnych za biotransformację trucizn

■    zwiększona przepuszczalność błony śluzowej przewodu pokarmowego (noworodki)

■    zwiększona przepuszczalność barier tkankowych (zwł. krew-mózg)

■    mniejszy stopień wiązania ksenobiotyków przez białka osocza

| mniejsze wydalanie przez nerki (niedorozwój sekrecji kanalikowej)

Przyczyny zwiększonej wrażliwości osób w podeszłym wieku:

■    związane z wiekiem zmiany fizjologiczne, prowadzące do niedotlenienia narządów biotransformujących trucizny

■    upośledzenie przepływu krwi przez nerki | zmniejszenie aktywności hormonalnej

Pleć

■    różnice w podatności mężczyzn i kobiet są nieznaczne

■    wynikają głównie z wpływu hormonów płciowych na metabolizm trucizn

■    w badaniach eksperymentalnych z reguły mniej wrażliwe samce, ale np. nikotyna czy alkohol etylowy są mniej szkodliwe dla samic szczurzych

Stan fizjologiczny organizmu

■    słaba kondycja i niedożywienie są przyczyną upośledzenia procesów detoksykacji

■    otłuszczenie - mniejsza toksyczność substancji lipofilnych na skutek ich kumulacji w tkance tłuszczowej, ale ryzyko zatrucia przy gwałtownym chudnięciu

■    nadmierny wysiłek fizyczny i stres zwiększają podatność na działanie trucizn

| stan hormonalny glikokortykoidy i androgeny zwiększają aktywność enzymów mikrosomalnych, a adrenalina i lyroksyna - zmniejszają

7