597

(myślenie), -anie (wyjadanie), -arz (tokarz), ~(e)k (kotek), -ka (ścianka), -ko (kolanko), -ik (konik), -ak (cwaniak), -isko (ognisko); b) sufiksy obce: -izm (puryzm), -at (kapitanat), -ista (słutbista), -ent (dyrygent), -or (agresor), -er (kontroler), -ja (agrąfia), -jo (studio), -jum (studium). Pozostałe to sufiksy nieproduktywne, np. rodzime -oba (choroba), -da (prawda), -al (góral), -ęga (mordęga), -icha (Cyganicha), -acha (równiacha), -aj (urodzaj), oraz obce: -id (ozonid), -ando (dyktando), -et (tercet), -ans (kwadrans), -era (tabakiera) i in.

Ze względu na funkcję pełnioną w strukturze rzeczownika sufiksy można podzielić na sufiksy o funkcji tylko strukturalnej (np. -enie, -anie, -cie) i sufiksy o funkcji semantycznej. Te ostatnie mogą być wyspecjalizowane w pełnieniu określonej funkcji znaczeniowej, przy czym może chodzić o różny stopień tej specjalizacji, np. sufiksy ekspresywne: -ula. -ała, -ara, -uś, -unia, -unio, -ulo - gaduła, krzykała, plotkara, synuś, babunia, dziadunio, tatulo, sufiksy tworzące nazwy wykonawców czynności: -ciel, -ca - dręczyciel, dawca, nazwy nosicieli cech: -as - brudas, nazwy mieszkańców: -in - Rusin, nazwy żeńskie: -owa, -yni, -essa - synowa, mistrzyni, stewardessa, abstrakta: -ość, -od, -da - miłość, dobroć, prawda, nazwy narzędzi: -dło - szydło, nazwy miejsc: -ynia - pustynia. Mogą to być jednak sufiksy wielofunkcyjne, por. dla sufiksu -ek takie przykłady: listek, głupek, chlorek, zlepek, napiętek, świątek; dla sufiksu -ik: konik, akademik, budzik, licznik; dla sufiksu -ka: kolacyjka, kusicielka, słomka, pomyłka, orka, tetetka.

WALENCJA

Lewostronna Walencja przyrostków rzeczownikowych przedstawia się następująco: formacje odrzeczownikowe, najliczniejsze, tworzone są za pomocą około 80% ogółu afiksów rzeczownikowych, z których ponad połowa łączy się tylko bezpośrednio z rdzeniem. Są to głównie segmenty o niskiej produktywności, tak rodzime (np. -iwo: szkliwo, -aw: rękaw, -na: panna, w tym też ekspresywne: -osia: kumosia, -aś: rogaś, -yga: dziadyga), jak i obce (np. -em: morfem, -ida: oceanida, -oza: chloroza, -ing: jachting). Pozostałe sufiksy rzeczownikowe mają zdolność występowania zarówno po rdzeniu, jak i po podstawach zawierających sufiksy. Najszersza Walencja cechuje sufiks -ka. Może go poprzedzać około 50 segmentów morfologicznych: afiksów tworzących rzeczowniki żeńskie (chor-ób-ka, kląt-ew-ka, piech-ot-ka, bab-uń-ka, świąt-yń-ka itd.) oraz afiksów tworzących rzeczowniki męskie osobowe (stud-ent-ka, renc-ist-ka, blond-yn-ka, gór-al-ka, ryb-acz-ka itp.). O połowę mniejsze pole łączliwości posiadają sufiksy -(e)k, -isko, -arz, -stwo. Sufiks -(e)k łączy się tylko z podstawami rodzaju męskiego (ręk-aw-ek, garb-us-ek, such-ar-ek, buzi-acz-ek, śpi-osz-ek). Sufiks -stwo występuje po podstawach rodzaju męskiego i żeńskiego, ale osobowych (malkont-enc-(s)two, asekur-anc-(s)two, pani-eń-stwo, gad-ul--stwo). Sufiks -isko łączy się z podstawami rodzaju męskiego i żeńskiego, tak osobowymi, jak i nieosobowymi (pan-icz-ysko, akt-orz-ysko, dziw-acz-ysko || ręk-aw-isko, pal-usz-ysko, kąpi-el-isko). Sufiks -arz łączy się z podstawami wszystkich trzech rodzajów, ale nieosobowymi (wróż-bi-arz, rob-oci-arz, san-k-arz).

597