Współczesny transmisyjny mikroskop elektronowy jest urządzeniem o wysokim stopniu skomplikowania zespołów elektronicznych i niezwykle precyzyjnym wykonaniu części mechanicznych. Jedynie zasada działania i wykorzystanie praw fizyki wiążą go z prototypem skonstruowanym przez Ruska i Knolla w 1931 r. Od tego czasu, wysiłki konstruktorów doprowadziły do powstania urządzenia o wysokiej zdolności rozdzielczej, w dużym stopniu zautomatyzowanego, dogodnego w obsłudze, stabilnego i dającego coraz szersze możliwości badawcze. Wiodące firmy produkujące transmisyjne mikroskopy elektronowe to japońskie firmy JEOL i Hitachi oraz holenderska firma Philips. Współczesne mikroskopy elektronowe produkowane przez różne firmy są w konstrukcji bardzo podobne. Różnią się stopniem automatyki, pewnymi rozwiązaniami patentowymi i łatwością obsługi.
Zasada powstawania obrazu w transmisyjnym mikroskopie elektronowym jest identyczna jak w mikroskopie świetlnym biologicznym (prześwietleniowym). Schematycznie pokazano to na rys.1. Różnica polega tylko na tym, że zamiast światła zastosowano wiązkę elektronów wytworzoną w tzw. dziale elektronowym, natomiast zamiast soczewek optycznych soczewki elektromagnetyczne.