DSC97

dej Mioce obserwuje się dwa rodzaje wahań poziomu: wahania wymuszono pływowe o okresie T* I wahania swobodne o okresie T_t ^m iL/ygh (gdzie: L — długość akwenu, H — głębokość akwenu). Oprócz tego do zatoki przenikają z oceanu wahania pływowe o okresie T* Obliczono, że przy wartościach stosunków 7VT„ i lyT# równych 1/2, 3/2 i fi/2 amplituda wahań pływowych powinna rosnąć nieskończenie, tzn. powinien się pojawić rezonans. W warunkach naturalnych, przy istnieniu lepkości i tarcia zewnętrznego, amplituda nie rośnie do nieskończoności, niemniej osiąga ona anormalnie duże wartości.

W morzach wewnętrznych, połączonych z oceanem za pośrednictwem wąskich i płytkich cieśnin, skoki pływów są nieznaczne. Wpływ wahań pływowych z przyległej części oceanu jest w takich morzach znikomy. Czynnikiem decydującym o powstawaniu pływów są wahania wymuszone o okresie równym okresowi siły pływotwórczej. Na przykład na Morzu Czarnym obserwowane skoki pływów wynoszą 12 cm, a na Bałtyku —

3 cm.

Małe głębokości i ukształtowanie wybrzeży wywierają wpływ na charakter pływu. Grzbiet fali pływu na płyciżnic porusza się szybciej niż dolina 1 w konsekwencji czas trwania przypływu na obszarze płytkowod-nym jest dłuższy niż czas trwania odpływu^l#.

Jeżeli zatoka lub cieśnina ma przekrój poprzeczny o kształcie trójkątnym — tzn. jej głębokości maleją od osi podłużnej ku brzegom — to swobodna fala pływu, rozchodząc się z prędkością zależną od głębokości i doznając tarcia o wybrzeża, będzie miała front o kształcie linii krzywej, wygiętej w stronę wierzchołka zatoki. Inaczej mówiąc, w głębszej części akwenu woda wysoka będzie się pojawiać wcześniej niż przy wybrzeżach.

Opóźnianie się momentów występowania wód wysokich przy wybrzeżach w porównaniu z centralną częścią akwenu jest przyczyną nlejedno-czesności zmian pływu — gdy w centralnej części akwenu obserwuje się odpływ, to przy wybrzeżach może jeszcze trwać przypływ.

6.2.6. PŁYWY NA RZEKACH

Liczne porty morskie położone są w ujściach rzek, w których również obserwuje się zjawisko pływów. Bardzo często fala pływu wchodzi w ujście i przemieszcza się w górę rzeki na znaczne odległości. Na przykład na Amazonce fala pływu dociera na odległość 1400 km od ujścia, a na rzece Świętego Wawrzyńca — na odległość 700 km.

Małe głębokości, nachylenie dna oraz istnienie własnego prądu stanowią przeszkodę na drodze normalnego przemieszczania się fali pływu w górę rzeki. Szczególnego hamowania w swym ruchu doznaje dolina fali

w Pod wpływem procesów rozwijających *1* na obszarach ptytkowodnych powstają niekiedy podwójne wody wysokie lub niskie. iPtsyp. Wuro.)

w następstwie czego w miarę przesuwania się w górę rzeki maleje odległość między grzbietem fali a poprzedzającą go doliną i czas trwania i4ptywu staje się znacznie mniejszy od czasu trwania przypływu.

Niejednakowa prędkość przemieszczania się grzbietu i doliny Cali płynowej na rzekach przyczynia się do powstawania zjawiska tzw. Cali przypływowej ^u. Przebieg zjawiska jest następujący: Po wodzie niskiej przedni skłon fali przypływu staje się bardzo stromy i przemieszcza się w gó-£ rzeki w postaci wyraźnego walu wody. Fala taka osiąga wysokość I—3 m. u prędkość jej ruchu w górę rzeki wynosi 9—11 węzłów. Na płyciznach fala ta wyraźnie się załamuje i pieni, co niekiedy wiąże się z silnym poszumem.

W niektórych wypadkach falę przypływową obserwuje się na odcinku tO—80 km. Jest całkiem oczywiste, że nawigator, wchodząc na rzekę, na której występuje opisane zjawisko, powinien wiedzieć, gdzie i w jakich rozmiarach można je napotkać. Brak znajomości cech charakterystycznych może doprowadzić do groźnych awarii. Falę przypływową obserwuje się n. in. na Amazonce, Gangesie oraz na niektórych rzekach Wysp Brytyjskich i Francji wpadających do Atlantyku.

Zc zjawiskiem pływów jest związane jeszcze jedno zjawisko, znane na północy pod nazwą „manicha". Fala pływu wchodząca do ujścia rzeki napotyka prąd rzeki i może nawet na pewien czas zatrzymać się w miejscu. W rezultacie poziom wody przez jakiś czas pozostaje niezmienny, • następnie zaczyna się znowu podwyższać. Zjawisko to jest szczególnie wyraźne w ujściu Dwiny.

6.3. PRĄDY PŁYWOWE

6.3.1. KLASYFIKACJA PRĄDÓW PŁYWOWYCH

Z pływami dobowymi są związane dobowe prądy pływowe. Charakteryzują się one jednym maksymalnym prądem przypływu i jednym maksymalnym prądem odpływu.

Z pływami półdobowymi są związane półdobowe prądy pływowe. Charakteryzują się one dwukrotnym w ciągu doby pojawianiem się maksymalnego prądu przypływu i maksymalnego prądu odpływu.

Prądy pływowe związane z pływami mieszanymi są podobne do prądów półdobowych, z tym te prędkość pierwszego maksimum prądu podczas doby księżycowej zdecydowanie różni się od prędkości drugiego maksimum.

Podobnie jak w wypadku pływów wyróżnia się prądy pływowe syzy-gijne, kwadraturowe i pośrednie, znacznie różniące się między sobą pod

u Ant bor* lub rot bor lub moikar*. (Prtyp tłum.)

Ul