DSC�87

147

Religia ;ako system kulturowy

/. wyżej u>mienionych etapów - mam natomiast zastrzeżenia co do tego. ze w badaniach t>ch zasadniczo pomija się pierwszy z etapów, co jest równoznaczne z przyjmowaniem jako rzeczy z góry wiadomych większości / tego, co właśnie należałoby szczegółowo wyjaśnić. Rozważania nad rola kultu przodków w regulowaniu politycznej sukcesji, uczt ofiarnych w procesach definiowania krewniaczych zobowiązań, kulcie duchów w planowaniu harmonogramów rolniczych prac. wróżenia w umacnianiu kontroli społecznej czy rytuałów inicjacyjnych w przyspieszaniu dojrze-MBola osobowości nie są bynajmniej prz<.    ami błahymi i wcale

nie ZMbęcam do porzucenia tego typu badań na rzecz tq »nia naiwnej kabalistyki. w którą z taka łatwością wpada symboliczna analiza egz.o-tycznych wierzeń Jednak podejmowanie się takich zadań, jeśli dysponuje się jedynie bardzo ogólnymi, zdroworozsądkowymi wyobrażeniami

0    tym. czym jest kult przodków, ofiara ze zwierząt, kult duchów, wróżbiarstwo czy ryty inicjacyjne tako wzorce religijnie, nie wydaje się szczególnie obiecujące Jedynie dysponując analizą teoretyczną działań symbolicznych dorównującą stopniem wyrafinowania istniejącym juz analizom działań społecznych i procesów psychologicznych, będziemy w stanic efektywnie sobie poradzić z tymi aspektami życia społecznego

1    psychicznego, w których religia (także sztuka, nauka czy ideologia) odgrywa decydująca rolę.

PRZYPISY

' L. Steinberg. The /.w Is Tart of the \Imd. ..Partisan Review” 70 (1953), s. 194-212.

\l Janowu/    the S    n . „Current Anthropo-

logy"4 (1963). s. 139, 146-154.

T. Parsons, E. Shils. Iow ani a General Theory of Action (Cambridge, Massachusetts, 1951).

Ang. signification (przyp. tłum.).

S. Langer, Philosophical Sketches (Baltimore, 1962).

⁶ S. Langer, Nowy sens filozofii (Warszawa, 1976).

K. Burkę, The Philosophy of Literały Form (Baton Rouge, La.: Louisiana State University Press, 1941), s. 9.

Równie niebezpieczny jest błąd odwrotny, powszechny zwłaszcza wśród neokantystów, np. u Cassirera. a polegający na traktowaniu symboli jako rzeczy tożsamych z ich referentami, lub tez „konstytutywnych dla nich” [por. E. Cas-sirer, The Philosophy of Symbolic Forms (New Haven, 1953 1957), 3 t.]. „Można wskaz.ać księżyc palcem” - jak miał powiedzieć pewien, będący prawdopodobnie doskonałym wytworem czyjejś wyobraźni mistrz zen „ale wziąć własny palec /a księżyc może tylko głupiec”.

K ( raik, The Naturę of Fjcplanation (Cambridge, 1952).

Ang. model of{pr/yp. tłum ).