dyskurs wiadomosci016

236 6. Ekspansja prywatności

(polityka to teatr)

Dzieci Leppera

Leszek Bubel jako fotoreporter, Piotr Tymochowicz jako autor tajemniczych wykładów i Andrzej Lepper w roli duchowego przewodnika wystąpili na założycielskim zjeździe mlodzicżówki Samoobrony.

(Rzeczpospolita. 13.05. 2002)

(polityka to wojna)

Ostatni pierwszymi

W Toruniu toczy się batalia o miejsce na liście AWSP. Ale wojna toczy się o miejsce... ostatnie. W ferworze walki doszło do „sklonowani.-!" jednego z kandydatów. Obok Janiszewskiego Jacka pojawił się Janiszewski Michał.

{Życie. 17.08.2001)

Prawic sto milionów złotych zabrali posłowie wojsku. Minister

Komorowski zagroził dymisją

Armia przegrała bitwę o swoje pieniądze

(dalej tylko fragmenty)

Walka o budżet staje się ostrzejsza..., do szukania oszczędności zmusiła ich autopoprawka..., Komorowski uderzył na alarm..., zostaliśmy kompletnie zaskoczeni..., ministerstwo odbija piłeczkę...

(Życie. 22.01.2001)

6) Jedną ze wskazanych przez Waltera Onga cech kultury oralnej są językowe zachowania agonistyczne, polegające na opisywaniu świata w kategoriach opozycji. Zdaniem wielu antropologów agon jest źródłem całej kultury (zob. Huizinga 1985), a zachowania agonistyczne towarzyszyły człowiekowi od początku. Wtedy to pierwsi ludzie oddzielali przestrzeń oswojoną (dobrą) od przestrzeni nieznanej, obcej (zlej) (zob. Eliadc 1993). Dziś leżące u podstaw tych rytualnych obrzędów poszukiwanie przeciwieństw

\

Prywatność, oralność, potoczność    237

jest skuteczną formą kategoryzacji świata i jednym z ważniejszych schematów myślowych”.

Agon jako typowy dla myślenia oralnego mechanizm kognitywny pojawia się także w wiadomościach dziennikarskich, w których wspomaga hierarchizację i wartościowanie wydarzeń. Jeśli bowiem nadawca konstruuje przekaz, którego szkieletem kompozycyjnym jest opozycja lub kontrast, to najczęściej powoduje to wyróżnienie jednego elementu na tle drugiego (układ figura-tlo). Warto przy tym zauważyć, że w dyskursie wiadomości taka agonistyczna rama interpretacyjna pojawia się zarówno w przekazach wizualnych, jak i werbalnych. Konflikt symboli i wartości jest przecież najważniejszą strategią tworzącą znaczenia fotografii (zob. Rozdział 4), a jeśli chodzi o tekst - zwracają uwagę zwłaszcza metafory typu X t o wojna, X to konflikt, X to rywalizacja sporto-w a, które stają się najważniejszym językowym symptomem kategoryzacji binarnej²⁰ (zob. przykład (40) i (41)).

Wydaje się przy tym, że współczesną świadomość społeczną zdominowało myślenie agonistyczne. Dzisiejsze wiadomości coraz częściej przypominają mity, które ukazywały świat jako konflikt dwóch sił; dominuje w nich odwołanie do metaforyki wojennej lub sportowej. Przykładem takiej metaforyzacji niech będą teksty dotyczące prezydenta i premiera. Właściwie od roku 2001 większość relacji z wydarzeń, w których uczestniczyli obaj politycy, przywoływała dodatkowo wątek prywatnych, osobistych stosunków między prezydentem i premierem. W przytaczanym newsie (42) perspektywa ta dominuje, a istotną funkcję pełni właśnie rama agonalna, która prowadzi do binarnej kategoryzacji świata (zob. też przykłady (40) i (41)).

^,ł Warto zauważyć, że w kręgu nauk ścisłych opozycje funkcjonują jako byty czysto konceptualne (twory kultury), które nic mają swoich odpowiedników w rzeczywistości. To człowiek - doświadczając świata - tworzy w swoim umyśle opozycje (zob. Flcischcr 2002: 462-463).

^M J. Watson na określenie procesu, który prowadzi do opisania wydarzeń w kategoriach dramatycznego kontrastu, posługuje się terminem binary framing (‘binarne uramowicnic tekstu') (zob. Watson 1998: 137).

r