img015 (2)

kierowca samochodu, który spowodował wypadek drogowy, został z«. mordowany przez rodzinę ofiary. Opowieść trzecia: w' Szkodrzc i okoli-cach do zwyczajowego procederu gangów' należy egzekwowanie gjoba, pieniędzy za rzekomą ochronę od właścicieli barów i restauracji. Po gjo ba właśnie przyszła w lipcu 1999 roku grupa przestępców do szkoder-skiego barn o nazwie Sahati. Tym razem Ibrahim Isupi, właściciel tegoż, czekał na nich z uzbrojonymi ludźmi W wyniku gwałtownej strzelaniny zginęło 5 egzekutorów. Męscy członkowie rodziny Isupi do dziś tkwią zamknięci w domach w obawie przed zemstą.

Jak wspomniałem, po roku 1991 Kanun zaczął przeżywać swój renesans nie tylko w- górach na północy Albanii. Górale migrowali wszak do miast, przenosząc ze sobą wrzorcc zachowań i lokalne wartości. Na peryferiach Tirany powstało jedno z nowych osiedli, skupiające emigrantów z północy. Badający jego funkcjonowanie Yocll udowodnił, że rola Kanunu w tych nowych warunkach nie uległa znaczącemu zmniejszeniu”. Gdy w osiedlu Bathorc zdarzała się kradzież, nic wzywano policji: męska rada starszych chodziła od domu do domu, wymuszając złożenie przysięgi o treści Ja tego nie zrobiłem i nic w'icm, kto jest sprawcą”. Winowajca zobligowany był do zrekompensowania straty w dwójnasób - jeśli skradł auto o wartości półtora tysiąca dolarów, musiał oddać 3 tysiące. Za uchylenie się od przysięgi lub za złożenie fałszywej rodzinie groziło wykluczenie zc społeczności. W Bathorc wciąż rządzili mężczyźni kierujący się Kanuncm, który miał całkowicie zastępować prawo i wyręczać policję.

Badacze i komentatorzy sytuacji we współczesnej Albanii podkreślają, że odwoływanie się do Kanunu stało się niezwykłe popularne wśród gangów, szmuglcrów i kryminalistów. Powołując się na stare prawo, związany z nim strach, szacunek i sprawiedliwość moralną, skutecznie terroryzują oni lokalne społeczności. Szacuje się, że prawo krwawej zemsty zabija rocznie około 1000 mężczyzn, zostawiających swoje rodziny w często bardzo trudnej sytuacji finansowej. Kolejne setki - a może tysiące - innych skazanych jest na izolację. Według ostrożnych danych

” S. \bcłl, Tbf in //*• City Albanian CuUonury Imu As c Ihbitus itnJ In Penisterut tn theSuburhofTirma, BiStfyjir, JWhropos", 2003, no 1.

102 PREFA3=.Y<ACJA TRADYCJI. PROMOCJA DZItDZKTWA

Ministerstwa Spraw Wewnętrznych ponad 1000 dzieci nie może i powodu lęku przed zabiciem uczęszczać do szkoły. W okręgu Lczha 15% rodzin korzysta z pomocy żywnościowej. gdyż mężczyźni nic nogi] wyjść do pracy. Organizacja Food Against Fcuds pomogła kobiecie, której rodzina w 1996 roku wzięła oduet za morderstwo dokonane w 1930 roku*⁴!

Ingerencja i pomoc organizacji rtuęci zynarodouych wydaje się w takich okolicznościach niezbędna. Niestety; nie zawsze jest możliwa. Tak stało się w graniczącym z Kosowem okręgu Tropojc. uważanym za najbiedniejszy region w Europie. Mimo kilkunastotysięcznej rzeszy uchodźców z Kosowa, którzy chronili się w tym regionie, organizacje humanitarne były zmuszone do wycofania się. Tropojc przekształcono bowiem w bazę wypadową partyzantów z Wyzwoleńczej Armii Kosowa, co doprowadziło do krwawych porachunków między jej zwolennikami i przeciwnikami. Krwawe łaźnie organizowane w imię Kanunu uniemożliwiły jakąkolwiek działalność pomocową.

Kanun, nazywany Biblią**, można dzisiaj zobaczyć w najbardziej eksponowanych miejscach albańskich domów, jego kserokopie sq dostępne w Albanii, Kosowie i północnej Macedonii⁴⁰. W wielu przypadkach, jak pokazywałem, zastępuje on oficjalne prawo, a jego depozytariusze wyręczają skorumpowanych urzędników Oczywisty jest przy tym fakt, że litera prawa zwyczajowego jest interpretowana selektywnie, nadużywana do celów czysto przestępczych, służy jako kulturowa zasłona dla działalności intencjonalnie kryminalnej, lnstrumcntalizowany Kanun stal się doskonałym narzędziem i środowiskiem dla powstawania zorganizowanych grup przestępczych - związanych supcrlojalnością. polegającą na prawic krwi i tradycji, lekceważących aparat państwa, wrośniętych w lokalne struktury rodowe - które odcisnęły wyraźne piętno na obliczu dzisiejszej Albanii, a ich proceder wykroczył daleko poza granice tego niewielkiego państwa. Czyżby zatem tnożna było postawić znak równości między tradyują Kanunu a albańską mafią?

^H Patrz: uw p orp/ncu-troom.

ⁿ S. Vocll, The Kanun in lite City..., s. 88.

^4j Albania: Stateof the Kation, cz. II.

Krwawa zemsta *(0<vivvs