IMG10

T

V>. Wo..,aŁv ,    ©JUf-pJl »vA|'ę^ • ^r'J«JU. •Wxau*_fi'

(AUt*»V W<U-CV.«Ł / C)jnoJ!£_

Rozdział IV Autorytet w procesie uczenia się

1. Refleksje o autorytecie

Rozdział dotycżący autorytetu pojawił się w publikacji właściwie po napisaniu wszystkich jej części. Z jednej strony, zagadnienie autorytetu jest tak obszerne, i/. wydaje się być tematem nu oddzielną publikację, z drugiej zaśnie sposób mówić o aktywizowaniu uczniów do samodzielności i aktywności w procesie uczenia się, wreszcie o efektywności tego procesu z pominięciem tak ważnego czynnika determinującego tę efektywność, jak autorytet nauczyciela.

Celem rozdziału nie jest jednak wyczerpanie tematu, jakim jest autorytet w ogóle, a w szczególności autorytet nauczyciela, lecz tylko zwrócenie uwagi Czytelnika nu to jakże ważne uwarunkowanie wszelkich działań nauczycielu, zarówno w procesie dydaktycznym, jak i wychowawczym.

Nie będzie z. pewnością przesadą stwierdzenie, iż posiadanie autorytetu u uczniów jest dążeniem każdego nauczyciela. Świadczy to o tym, że nauczy-ciele w pełni zdają sobie sprawę z ważności tego czynnika w ich pracy.

Doświadczenie i obserwacja rzeczywistości szkolnej zdają się jednak potwierdzać, że wśród nauczycieli panuje swoiste:

►    niezrozumienie definicji autorytetu, |

►    my lenie pojęć władza i autorytet,

co powoduje stosowanie różnych, często socjotechnicznych zabiegów wychowawczych tc/.yiaj - manipulatorskich) lub - co gorsze, przejawianie populistycznych zachowań w celu przypodobania się uczniom, zdobycia ich sympatii za wszelką cenę, swoiste „układanie się" czy też „dogadywanie się" z uczniami.* Coraz częściej zdarza mi się podsłuchać z ust młodych stażem nauczycieli następujące sformułowania: masz jakieś problemy z tą klasą, ja nie mam, ja się umiem z nimi „dogadać", tylko ty masz problemy «’ tej klasie, chyba coś ? tobą nie tak, ja mam z nimi „umowę". Z pewnością jest to jakiś sposób tui doraźne „radzenie sobie” z tzw. trudną młodzieżą, ale jakże szkodliwy i złudny dla zadowolonego ze swojej „zaradności" nauczyciela. W gronie nauczycieli nierzadko rodzi się podział na:

►    „starych wapniaków" nie rozumiejących młodych, czyli nauczycieli, którzy dobrze przygotowani pod względem psychologiczno-pedagogicznym wybierają trudniejszą i dłuższą drogę budowania autorytetu,

►    „świetnych kumpli” potrafiących się dogadać z każdym uczniem, czyli nauczycieli, którzy idą na skróty, stosując zabiegi socjotechniczne (działa nia manipulalorskie), a teorie psychologiczno-pedagogiczne jako dla nich niepotrzebne i niezrozumiale pozostawiają teoretykom.

Ci drudzy często „udowadniają" tym pierwszym, że ich metoda jest żmudna, pracochłonna i nie gwarantująca powodzenia i nie warto „walić głową w mur", starając się ponad to, co konieczne. Mam jednak nadzieję, że taka postawa nic jest znakiem czasów i pokuszę się o rozważania na lemat autorytetu.

Warto byłoby w tym celu znaleźć odpowiedź na takie podstawowe pytania, jak:

1.    Czym jest autorytet!

2.    Jakie są jego rodzaje!

3.    Czy dany jest raz na zawsze ?

4.    Czy warto go budować?

5.    A może łatwiej i prościej jest stosować po prostu atrybuty władzy?

6.    Czy autorytet można mieć zawsze i wszędzie, czyli w każdej klasie?

7.    Czy autorytet można utracić7

8.    Czy można go wzmocnić!

9.    Jak można go zbudować!

Zacznijmy od definicji pojęcia „autorytet". Autorytet [lac. auctoritas -powaga moralna, znaczenie] rozumiany jest najczęściej jako:

►    wpływ osoby lub organizacji cieszącej się ogólnym uznaniem na określoną sferę życia społecznego³⁹,

►    ogólnie uznana czyjaś powaga, wpływ, znaczenie, mir^<0,

►    człowiek, instytucja, doktryna, pismo itp. cieszące się w jakiejś dziedzinie lub w opinii pewnych ludzi szczególną powagą. ‘ⁿ

Wynika z lego, że pojęcie autoiytetu jest wieloznaczne. Może bowiem dotyczyć:

►    osoby zasługujące j na lakic miano (np. papież, maiku Teresa z Kalkuty itp. j, k zespołu cech osobowych sprawiających, że chętnie, bez przymusu, nakazu

czy strachu podporządkowujemy się danej osobie,

” W. Okoń, Słownik pedagogiczny. Warszawa 1975.

⁴⁰    Słownik wyrazów obcych Warszawa 1990.

⁴¹    Tamże.