IMG71

<;K M liiłwckf. W rrmcr wyt Im iwj nic w trkolc

w idiocie rzeczy świadomym i celowym oddziaływaniem na wychowanków w laki sposób, aby ich zachowania i postawy nic sprzeniewierzały się obowiązującym normom i wartościom moralnym Słusznie podkreśla się, że „nieporozumieniem byłoby mówić o wychowaniu, które mogłoby nic być [etyczne” (J. Homplewicz, 1996, s. 66). Od dawna zdawano sobie sprawę / tego, że wszelkie wychowanie powinno zawierać w sobie komponent „moralny” (R. Straughan, 1988, s. 12). W ten sposób rozumiane wychowanie doceniali wysoko tacy filozofowie, jak: Platon, Arystoteles, iw. Augustyn, św. Tomasz z Akwinu, Spinoza, Kant i J. Stuart Mili (por. R. L). Heslcp, 1995, s. 8). Podobny pogląd na wychowanie głosili tacy znakomici pedagodzy. jak: Johann H. Pestalozzi, Johanit P. Herbart. John Dewey. Opowiada się za nim także wielu współczesnych filozofów, pedagogów, psychologów, socjologów. Pomimo to istnieje z pewnością pilna potrzeba zastanowienia się nad tym, co właściwie rozumie się przez wychowanie stricte moralne i czego się po nim oczekuje.

Rozumienie wychowania moralnego w znaczeniu ogólnym

Nazwy „wychowanie moralne" lub - inaczej mówiąc - „wychowanie do moralności" używa się na ogól zamiennie z określeniami: „wychowanie do wartości" i „wychowanie etyczne" (por. T. Gadacz, 1993; U. Baumami. 1987) oraz „kształcenie charakteru" (M. H. Dembo, 1977, s. 192 i n.), pomimo nieco odmiennego zabarwienia znaczeniowego, jakiego można się dopatrzeć w każdym z nich. I tak wychowanie moralne, czyli wychowanie do moralności kojarzy się na ogół z wywieraniem wpływu na prawidłowy rozwój moralny dzieci i młodzieży; wychowanie do wartości - z zapoznawaniem wychowanków z różnego rodzaju wartościami (nie tylko moralnymi) i praktycznąjch realizacją; wychowanie etyczne - z przekazywaniem wiedzy z zakresu etyki i budzenie refleksji nad zachowaniem etycznie poprawnym; kształcenie charakteru — z kształtowaniem cech osobowości niezbędnych w postępowaniu moralnym człowieka. Z powyższych nazw najczęściej używaną u nas — zarówno przez praktyków, jak i teoretyków wychowania — jest nazwa wychowania moralnego; eksponuje się ją również w wielu publikacjach zagranicznych (por. R. D. Heslep. 1995; J. Rekus, 1993).

li *)»)

Kunimi trzeci. Wyibawinnr tiwrtihił w cnittum uimti lutmtyitr

Najogólniej wychowanie moralne to, jak pisze Wincenty Okoń (200-1,

s. 464).

ogól świadomych oddziaływań wychowawczych i działań własnych wychowanka, których celem jest ukształtowanie dyspozycji psychicznych warunkujących zachowanie moralne jednostki jako członka zbiorowości ludzkiej.

W tak rozumianym wychowaniu moralnym słusznie podkreśla się równo-rzędne niemal znaczenie poczynań pochodzących z zewnątrz, tj. podejmowanych przez rodziców, wychowawców czy nauczycieli i tych pochodnych od wewnątrz, czyli osobistej pracy wychowanków nad st łbą. Nie bez racji eksponuje się tam również podstawowy cel wychowania moralnego, jakim jest kształtowanie cech osobowości wychowanka, sprzyjających prawidłowemu jego rozwojowi moralnemu. Cel taki osiąga się dzięki przekazywaniu chłopcom i dziewczętom wiedzy o moralności, w tym zwłaszcza rozwijaniu u nich umiejętności odróżniania tego, co dobre i godziwe, od tego, co złe, niegodziwe czy wręcz nikczemne z moralnego punktu widzenia Tak więc w wychowaniu moralnym zabiega się o zapoznanie dzieci i młodzieży z normami i wartościami moralnymi. Przy czym zakłada się, iż znajomość taka nie jest bez znaczenia dla postępowania moralnego uczniów.

Wychowanie móralne ma też w dużej mierze przyczynić się do rozwija nia wrażliwości moralnej, czyli swoistej dyspozycji człowieka przejawiającej się

w wyczuleniu na niesprawiedliwość i krzywdę, niesieniu pomocy słabszym i potrzebującym [Mały słownik..., 1994, s. 249).

Ma oczywiście służyć również wdrażaniu do konkretnego postępowania moralnego. Celem wychowania etycznego jest bowiem rozwój moralny zarówno w sferzć poznawćzej"(nviązanełTumiejętnośclą odróżniania dobra od zła) 1 w sferze emocjonalnej (odnoszącej się do pogłębiania wrażliwości moralnej), jak i w sferze behawioralnej (czyli pod względem przejawiania autentycznych zachowań i postaw moralnych).

Wychowanie w powyższym rozumieniu pozosraje też w bliskiej łączności zarówno z wychowaniem w ogóle, jak i z różnymi dziedzinami wychowania, tj. wychowaniem religijnym lub laickim, wychowaniem prorodzinnym czy wychowaniem do życia w rodzinie (wychowaniem seksualnym) oraz wychowaniem patriotycznym i ideowym, a także wychowaniem estetycznym i wy-