IMG84

124 M. lobotlci. W iro»LC o wychowanie w ukulc

-    Jak powinna zachować się zatrzymana dziewczyna?

-    Czy kierownik sklepu powinien zgodzić się na zapłacenie za sweter przez zatrzymany dziewczynę bez konieczności ujawnienia nazwiska przyjaciółki?

Być może jej przyjaciółka pochodziła z bardzo biednej rodziny.

Była przedmiotem drwin swych koleżanek, iż nie potrafi się modnie ubierać itp.

Dyskusja wokół dylematu moralnego jest niekiedy poprzedzana odgrywaniem przez uczniów różnych ról, unaoczniających zawarte w nim treści. W ten sposób ułatwia się im osobiste wczuwanie się w trudne czy wręcz rozpaczliwe sytuacje, jakie mogą być udziałem człowieka. Zaleca się też prowadzenie dyskusji w warunkach pracy zespołowej oraz odwoływanie się do liczenia głosów za łub przeciw zajmowanemu przez uczniów stanowisku w określonej sprawie. Czasami zastanawianie się nad dylematem moralnym może odbywać się w ramach zainicjowanej rozprawy sądowej lub przybrać jakąś inną formę zabawową. Nie wyklucza się również dyskusji nad konkretnymi sytuacjami szkolnymi, które wymagają głębszej oceny moralnej. Zabiega się też o takie organizowanie życia w szkole, aby ożywić w niej wzajemne relacje między samymi uczniami oraz uczniami i nauczycielami w duchu partnerstwa i demokratyzmu (por. R. Diirr, 2004, s. 454—457).

Autorytet w wychowaniu moralnym

Z pewnością wychowanie moralne bez doceniania w nim autorytetu byłoby wyraźnie zubożone i znacznie utrudnione. Przeto warro uświadomić sobie, co na ogół rozumie się przez autorytet i na czym polega jego znaczenie w wychowaniu moralnym. Użyteczne z pedagogicznego punktu widzenia może być także zdanie sobie sprawy z tego, jakie zastrzeżenia wysuwa się pod adresem autorytetu w tego rodzaju wychowaniu i jakie cechy nauczyciela predysponują go do tego, aby rzeczywiście mógł się stać autorytetem dla uczniów. Powyższe cztery tematy są przedmiotem rozważań niniejszego podrozdziału.

Rozdział trzeci. Wychowanie moralne w centrum uwagi nauctytieli 115

Rozumienie autorytetu

Na ogół mówi się o dwojakim rozumieniu autorytetu: jako wielkości samej w sobie lub jako relacji między nosicielem (podmiotem) autorytetu i jego wyznawcą (wielbicielem). W pierwszym rozumieniu utożsamia się go z jakąś cechą wyróżniającą go spośród innych. Cecha ta pozostaje zazwyczaj w związku ze sprawowaną przez kogoś władzą, zajmowanym stanowiskiem, pełnieniem określonych funkcji i nade wszystko z wywieraniem na innych wpływu (por. I. Jazukiewicz, 1999, s. 14-20). Zgodnie z takim rozumieniem można powiedzieć za E. Durkheimem (1925), iż autorytet

jest to cecha, w którą jest uposażona istota realna lub idealna w stosunku do określonych osobników, dzięki której uważana jest przez tych ostatnich za oh darzoną w moc wyższą od tej, jaką przypisują samym sobie (za: K. Kotłowski, 1993, s. 35).

Podobnie określa autorytet Henryk Rowid (1957, s. 257), tj. jako

pewną swoistą właściwość, tkwiącą immanentnic w osobie, względnie w instytucji, dzięki której ro właściwości podporządkowują się jej inne osoby, instytti cje i grupy społeczne, w sposób mniej lub bardziej dobrowolny.

Trudno oczywiście zgodzić się z twierdzeniem, iż autorytet stanowi jedynie osobliwą dla danej osoby lub instytucji cechę niezależnie od uznania czy podziwu, jaki budzi ona u innych osób. To znaczy, że autorytet nic jest wielkością samą w sobie, jak to bywa w przypadku inteligencji, pamięci, myślenia, siły woli, zdolności itp. Dlatego współcześnie określa się go przeważnie jako zaistniałą między dwiema stronami (osobami) relację, z których jedna występuje w roli instancji wskazującej tej drugiej określony kierunek postępowania, z którym ta w pełni się zgadza (por. R. Myhre, 1991, s. 22). T ak więc to, czy pierwsza ze wspomnianych osób zasłuży na miano autorytetu zależy z reguły od uznania, jakim cieszy się ona u rej drugiej osoby. W każdym razie autorytet jest zawsze - jak sugeruje o. Józeł Bocheński (1993, s. 202) - relacją (stosunkiem) pomiędzy co najmniej dwiema osobami, a ściślej mówiąc - „stosunkiem trójczłonowym między podmiotem, przedmiotem i dziedziną autorytetu**. Pierwszy jcgffT^toW iTóśabła osóh^rktor^jeST podmiotcm autorytetu. Drugi człon (przedmiot) odnosi się do osoby, dla której podmiot autorytetu jest autorytetem i dlatego nie ukrywa dla niego szczerego u/nania