IMG�78

7/1989 7

7/1989 7

Ryszard Więckowski

*5* i. Ą.

Style działalności pedagogicznej nauczycieli

Fol. Longin Wawrynklewlcz

Czynnikami wspomagającymi rozwój zawodowy nauczyciela są m.in. środowisko, własne'dyspozycje osobowościowe, treści i metody kształcenia oraz doskonalenia. Szczególnie duży wpływ na styl pracy pedagogicznej nauczyoieli wywierają treści i metody kształcenia oraz doskonalenia.

' Z analizy pedeutologicznej, peda-gogiczno-psychologicznej, a także praktyki oświatowo-wychowawczej wynika — moim zdaniem — że istotą współczesnego zróżnicowania profesjonalnego nauczycieli są co najmniej trzy style pracy pedagogicznej. Style te. jako najogólniejsze właściwości postępowania pedagogicznego nauczycieli, można określić używając konwencjonalnego nazewnictwa, w sposób następujący: styl zadaniowy, projektowanie przez nauczyciela „okazji edukacyjnych", styl sytuacyjny. Style te, czy też właściwości. różnicują charakter pracy pedagogicznej. Podstawowymi kategoriami analizy pracy pedagogicznej nauczycieli są trzy pojęcia: pojęcie „zadania", „okazji edukacyjnej" i „sytuacji dydaktyczno-wychowawczej".

„Zadanie", w sensie prakseologi-cznym, jest to „coś’^r narzuconego jednostce z zewnątrz i wymagającego wykonania pod rygorami sankcji i kar. Styl zadaniowy w pracy pedagogicznej sprowadza się w istocie rzeczy do następującego schematu: polecenie nauczyciela formułowane najczęściej w postaci zadania i czynność wykonawcza uczniów. Większość opracowań pedeutologicz-nych oraz prac dotyczących wychowania i nauczania, a mających wpływ na styl pracy pedagogicznej nauczyciela, opartych jest na tzw. wiedzy powinnościowej czy też po-stulatywnej. Często pisze się, ze nauczyciel „powinien to a to czynić". Czy też koncentruje uwagę głównie na formułowaniu postulatów oraz określonych zaleceń. Wnioski wynikające z wielu prowadzonych badać pedeulologicznych dotyczących pracy nauczyciela są tego ewidentnym przykładem.'

Ukształtowanie „nauczyciela zadaniowego". realizującego zadania

programowe, cele programowe, ideologiczne itp. jest, moim zdaniem, wynikiem istniejącego w naszej pedagogice —- przynajmniej implicite — przekonania, że można i trzeba kandydata na nauczyciela oraz czynnego nauczyciela odpowiednio „urobić". ..modelować" według a priori założonych schematów. Styl zadaniowy w pracy pedagogicznej nauczycieli jest konsekwencją oparcia kształcenia nauczycieli na tzw. teorii urabiania osobowości według założonego modelu.' Jest to teza na pewno kontrowersyjna i dyskusyjna. Niemniej jednak coś w tym Jest.

Pedeutologiczne koncepcje oceny (analizy) pracy pedau /jicznoj nauczycieli oparte są — przynajmniej implicite — na swoistym rozliczeniu nauczyciela z realizacji zadań dydaktycznych, a więc „tkwią” w nurcie tzw. stylu zadaniowego.¹

Zewnętrznym wskaźnikiem oceny pracy pedagogicznej nauczyciela są wyniki testowe osiągnięć szkolnych uczniów. Wedle tego założenia— im wyższe wskaźniki, tym lepszy nauczyciel. Każda działalność, w tym I pedagogiczna, podlega ocenie. Sprawdziany testowe, oparte w większości przypadków na tzw. teście wyboru, nie mają walorów rzetelnego instrumentu w diagnozowaniu osiągnięć rozwojowych uczniów. Oparte są na behawiorystycznej koncepcji rozwoju dzieci. Bodźcem jest zadanie, reakcją zaś — odpowiedzi uczniów.*

Tego typu badania, w odniesieniu do nauczycieli, funkcjonują w swojstym nurcie stylu zadaniowego w pracy pedagogicznej.

Istota tego sposobu myślenia sprowadza się do następujących czynności: od nauczyciela egzekwuje się wykonanie określonych zadań programowych i innych, a nauczyciel z kolei egzekwuje od uczniów wykonywanie określonych zadań, poleceń itp. przy wykorzystaniu między innymi testów, sprawdzianów i innych form. Zjawisko swoistego egzekwowania czegoś od Innych przy wykorzystywaniu najszerzej pojętego „behawioralnego systemu nagród i kar" ma charakter priorytetowy w stylu pracy pedagogicznej nauczyciela, stylu określanym tutaj umownie jako zadaniowy. W naszej rzeczywistości oświatowo-wychowawczej zdecydowana większość nauczycieli prezentuje — moim zdaniem — w swej pracy pedagogicznej swoiste cechy stylu zadaniowego. Wynika to również i stąd, że wiele metodyk nauczania, nawet dydaktyki, formułuje swoiste zadania dydaktyczne dla nauczycieli I wskazuje niektóre sposoby Ich egzekwowania przy wykorzystaniu testów, sprawdzianów itp.