Imm01

Rozpuszczalne mediatory odporności

1.5

nowotworowych i komórkach zakażonych przez wirusy. LGL niszczą te komórki docelowe, ale odmiennie niż komórki Tc, stosują raczej nieswoiste systemy rozpoznawania . Działanie to nazywane jest niekiedy aktywnością komórek naturalnych zabójców (NK). Zarówno makrofagi jak i LGL mogą również rozpoznawać i niszczyć niektóre komórki docelow-c (lub patogeny), które zostały opłaszczone swoistymi przeciwciałami.

Granulocyty kwasochłonne - Znane również jako eozynofile, są wyspecjalizowaną grupą leukocytów, które mają zdolność wiązania i niszczenia dużych pozakomórkowych pasożytów, takich jak schistosoma.

Wszystkie te typy komórek niszczą komórki docelowe przez uwolnienie w ich pobliżu zawartości swoich ziarnistości wewnątrzkomórkowych. Inne cząsteczki wydzielane przez te komórki, ale nic magazynowane w ziamistościach, też uczestniczą w niszczeniu komórek docelowych.

Komórki pomocnicze kontrolują stan zapalny

W stanie zapalnym uczestniczy wiele innych komórek, których głównym celem (patrz niżej) jest przyciąganie leukocytów i rozpuszczalnych mediatorów odporności do miejsca zakażenia.

Bazofile i komórki tuczne - Mają one ziarnistości zawierające różnorodne mediatory, które wywołują stan zapalny w otaczających tkankach. Mediatory' te są uwalniane kiedy komórki ulegają pobudzeniu. Mogą one również syntetyzować i wydzielać wiele mediatorów, które kontrolują rozwój reakcji immunologicznej. Komórki tuczne leżą, we wszystkich tkankach, blisko ściany naczyń. Bazofile są czynnościowo podobne do komórek tucznych, ale znajdują się w krążeniu.

Płytki krwi - one również mogą uwalniać mediatory zapalenia, kiedy są aktywowane podczas trombogcnczy lub przez kompleksy antygen - przeciwciało.

■ ROZPUSZCZALNE MEDIATORY ODPORNOŚCI

Wiele różnych cząsteczek uczestniczy w rozwoju odpowiedzi immunologicznej. Należą do nich przeciwciała i cytokiny produkowane przez limfocyty, oraz różne inne cząsteczki, które są normalnie obecne w surowicy. Stężenie w surowicy wielu z tych białek szybko wzrasta w czasie zakażenia i dlatego zwane są one białkami ostrej fazy. Jednym z przykładów jest białko C -reaktywne (CRP), nazywane tak ze względu na zdolność wiązania białka C pneumokoków. Ułatwia to ich wychwytywanie przez fagocytozę, a proces ten znany jest jako opsonizacja (patrz ryc. 1.10). O cząsteczkach takich jak przeciwciało, dopełniacz i białko C - reaktywne, które ułatwiają fagocytozę, mówi się, że działają jako opsoniny.

Białka dopełniacza (komplementu) mediują fagocytozę, kontrolują zapalenie i współdziałają z przeciwciałami w obronie immunologicznej

Układ dopełniacza (C) jest grupą około 20 białek surowicy, których zasadniczą funkcją jest kontrola stanu zapalnego. Składniki te współdziałają ze sobą oraz z innymi składnikami ukła

du odpornościowego. Na przykład, wiele mikroorganizmów spontanicznie aktywuje układ C, poprzez tzw. drogę alternatywną, która jest wrodzoną, niespecyficzną reakcją. Powoduje ona opłaszczenie mikroorganizmu przez cząsteczki C, prowadząc do jego sfagocytowania.

Układ dopełniacza może również być aktywowany przez przeciwciała związane z powierzchnią patogenu („droga klasyczna”), uczestniczy wtedy w swoistej odpowiedzi nabytej. Aktywacja C jest reakcją kaskadową, w której każdy składnik kolejno aktywuje inny, w podobny sposób jak w układzie krzepnięcia krwi. Aktywacja każdej z dróg, klasycznej czy alternatywnej, prowadzi do powstania peptydów, mających następujące działania:

•    opsonizacja mikroorganizmów przed sfagocytowaniem i ostatecznym zabiciem wewnątrzkomórkowym.

•    przyciąganie fagocytów do miejsca zapalnego (cliemo-taksja).

•    zwiększenie napływu krwi do miejsc aktywacji i wzrost przepuszczalności naczyń włosowatych dla cząsteczek osocza.

•    uszkodzenie błony komórkowej komórek Gram - ujemnych bakterii, otoczek w irusów oraz innych organizmów, które wywołały aktywację. To z kolei może wywołać liżę komórek i wirusów i zmniejszyć zakażenie.

•    uwolnienie dalszych mediatorów zapalenia z komórek tucznych. Funkcje te przedstawiono na Ryc. 1.7 i omówiono szczegółowo w Rozdziale 13.

Funkcje dopełniacza

Ryc. 1.7.1. Układ C ma wewnętrzną zdolność do wywoływania lizy błony komórkowej wielu gatunków bakterii. 2. Produkty C uwolnione w tej reakcji przyciągają fagocyty do miejsca reakcji - chemotaksja. 3. Składniki C opłaszczają powierzchnię bakterii - opsonizacja -pozwalając fagocytom rozpoznawać bakterie i wchłaniać je. Reakcje te mogą być wyzwalane przez wewnętrzną zdolność układu C do rozpoznawania składników bakteryjnych, lub przez przeciwciała związane z mikroorganizmami.