LastScan8

CZYNNOŚĆ NEREK I WYDALANIE MOCZU 199

małą ilość zagęszczonego moczu. Przewodnienie hamuje wydzielanie ADH i wchłanianie kanalikowe wody ustaje: niezresorbowana woda jest wydalana, a więc nerki wytwarzają dużą objętość rozcieńczonego moczu.

Rola nerek w regulacji odczynu płynów ustrojowych

W toku prawidłowej przemiany materii w organizmie powstaje więcej kwaśnych niż zasadowych „odpadków”. Nadmiar kwasów wynoszący ok. 80 mmoli jonów wodorowych (H⁺) na dobę musi być usunięty przez nerki - tylko wtedy utrzymany zostanie prawidłowy odczyn (pH, tj. stężenie H⁺) płynów ustrojowych. W regulacji równowagi kwasowo--zasadowej (zob. s. 148) nerki współpracują z płucami usuwającymi w powietrzu wydechowym dwutlenek węgla, który dla organizmu jest także produktem kwaśnym.

Istotą „odkwaszania” organizmu (a zakwaszania moczu) jest sekrecja jonów wodorowych przez komórki kanalików od ich światła. W odcinku bliższym (proksymalnym) kanalika proces ten jest ściśle powiązany z wchłanianiem zwrotnym jonów wodorowęglanowych (HCOJ), składnika buforu umożliwiającego szybkie zobojętnienie kwasów w płynie pozakomórkowym (zob. Układy buforowe krwi, s. 149). Chociaż wydalany mocz ma odczyn wyraźnie kwaśny (pH do ok. 5,2), jon H⁺ jest usuwany przez nerki przede wszystkim w formie zobojętnionej, w połączeniu ze związkami buforującymi. Głównymi buforami moczu są fosforany i amoniak.

Uszkodzenie nerek powodujące zaburzenia czynności wydalania jonów wodorowych (nie leczone) prowadzi do szybkiego zakwaszenia organizmu i śmierci z powodu tzw. kwasicy.

Nerki jako źródło hormonów

Poza czynnościami wydalniczymi i regulacyjnymi nerki pełnią jeszcze funkcję gruczołu dokrewnego, a mianowicie wytwarzają i uwalniają do krwi czynne substancje. W nerkach uwalniany jest enzym renina, który odgrywa rolę przy powstawaniu angiotensynyll- hormonu kurczącego naczynia krwionośne, a także pobudzającego korę nadnerczy do wydzielania aldo-s t e r o n u. Nerki wytwarzają również erytropoetynę, hormon regulujący powstawanie krwinek czerwonych w szpiku kostnym. W nerkach powstaje także z mało aktywnej witaminyD jej czynna postać-kalcytriol (1,25-dwuhydroksycholekalcyferol), potężny regulator hormonalny odpowiedzialny za prawidłowe uwapnienie kości, współdziałający z hormonem przytarczyc - parathormonem (zob. Mechanizmy regulacji gospodarki wapniowo-fosforanowej, s. 833). Tkanka nerkowa syntetyzuje ponadto prostaglandyny, substancje hormonalne o dosyć wielorakim działaniu,