LastScan6

197

CZYNNOŚĆ NEREK I WYDALANIE MOCZU

ka” przesączu, a precyzyjniejsze procesy - na mniejszą skalę - odbywają się w kanaliku dalszym.

2)    Wchłanianie zwrotne ma charakter wybiórczy: wchłonięciu ulegają przede wszystkim substancje potrzebne organizmowi. Jest to bardzo ważne, ponieważ filtracji podlegają, z wyjątkiem białek, niejako „na oślep”, wszystkie substancje osocza. Ich utrata z moczem spowodowałaby bardzo szybko głębokie zaburzenia czynności organizmu. Na przykład glukoza, podstawowe paliwo energetyczne organizmu, nie jest „gubiona” przez nerki tylko dzięki temu, że wchłania się całkowicie (w stanie zdrowia) już w kanaliku bliższym.

3)    Wchłanianie zwrotne jest procesem sterowanym głównie przez hormony, których niższe lub wyższe stężenie we krwi powoduje zazwyczaj większe lub mniejsze wchłanianie określonej substancji. Na przykład wzrost stężenia aldosteronu zwiększa wchłanianie chlorku sodu w kanaliku dalszym, co pociąga za sobą zmniejszenie wydalania chlorku sodowego (soli) w moczu. Przy spadku stężenia aldosteronu utrata soli jest zwiększona w wyniku zmniejszenia wchłaniania zwrotnego. Podobnie wzrost stężenia hormonu antydiuretycznego (wazopresyny) zwiększa, a obniżenie jego stężenia zmniejsza wchłanianie zwrotne wody. Wchłanianie zwrotne wapnia i fosforanów kontrolują aż trzy hormony: wydzielany przez przytarczyce parathormon, powstająca w nerce czynna postać witaminy D₃-kalcytriol - oraz wywodząca się z tarczycy kalcytonina.

4)    Mechanizm wchłaniania zwrotnego jest niejednolity. Ma ono często charakter transportu czynnego czerpiącego energię z metabolizmu komórek kanalika, tak jak to się dzieje np. w przypadku glukozy. Inne substancje wchłaniane są w sposób bierny, przenikając ze światła kanalika do jego komórek, a następnie do tkanki otaczającej zgodnie z różnicą stężeń (np. woda i mocznik) lub zgodnie z różnicą potencjałów elektrycznych (substancje elektrolitowe). Główny składnik przesączu - chlorek sodu - jest wchłaniany zwrotnie zarówno na zasadzie czynnego transportu, jak i biernej dyfuzji.

Sekrecja kanalików a jest to przechodzenie substancji z krwi naczyń otaczających kanalik do komórek kanalikowych, a następnie do moczu w jego świetle. W ten sposób eliminowany jest z organizmu jon wodorowy (zob. niżej) oraz niektóre leki, np. penicylina. Proces sekrecji jest jakby procesem przeciwstawnym wchłanianiu zwrotnemu.

Kontrolowanie bilansu soli i wody przez nerki

Udział nerek w regulacji bilansu soli i wody w organizmie ma kluczowe znaczenie. Przy zwiększonej podaży soli z pożywieniem nerki zwiększają jej wydalanie. Tę czynność regulacyjną nerki wykonują w dwojaki sposób: przez zwiększenie filtracji i przez zmniejszenie wchłaniania zwrotnego.