maÂci

■■■

4.

RECEPTURA PÓŁSTAŁYCH POSTACI LEKU

A. Maści - Unguenta

Bożena Kluczykowska

Maści to układy o właściwościach plastycznych, przeznaczone do stosowania zewnętrznego na skórę lub błony śluzowe w celu uzy skania działania miejscowego lub rzadziej ogólnego. Maści zawie rają jedną lub kilka substancji leczniczych rozpuszczonych, zawie szonych lub zemulgowanych w postaci roztworu w podłożu.

Podłoża maściowe powinny mieć odpowiednie właściwości Teologiczne, jak lepkość, rozsmarowywalność i przyczepność do skóry lub błon śluzowych, a także trwałość fizykochemiczną.

Większość podłoży maściowych jest mieszaninami kilku stopionych składników.

Systematyka i charakterystyka podłoży maściowych

Zależnie od składu i charakteru fizykochemicznego podłoża można usystematyzować następująco:

1. Lipofilowe bezwodne

•    Węglowodory: wazelina, parafina ciekła i stała. Podłoża węglowodorowe charakteryzuje duża trwałość chemiczna, lecz mała zdolność wiązania wody (ok. 10%).

•    Glicerydy: tłuszcze roślinne lub zwierzęce, np. smalec wieprzowy.

o Woski: np. lanolina bezwodna zawierająca m.in. alkohol steroidowy - cholesterol.

Glicerydy i woski ułatwiają wchłanianie substancji leczniczych, ale łatwo ulegają utlenianiu. Chemiczną stabilność można zwiększyć przez dodanie przeciwutleniaczy, jak butylohydroksytoluen, luitylohydroksyanizol, estry kwasu galusowego, tokoferole.

o Oleje silikonowe: podłoża bardzo trwałe chemicznie, stosowane głównie w maściach ochronnych.

2.    Absorpcyjne

Są to podłoża lipofilowe bezwodne zawierające emulgator pozwalający na wiązanie, czyli emulgowanie znacznej ilości wody.

o Mieszaniny lanoliny z wazeliną (nr 1, 2) lub wosku z wazeliną (nr 3).

0    Mieszaniny węglowodorów z emulgatorami w/o: cholesterolem, alkoholem eetylowym, stearylowym lub monostearynianem glicerolu (nr 4-7).

© Mieszaniny węglowodorów z emulgatorami o/w, np. Polisor-bat 60, Cetomakrogol (nr 8, 9).

3.    Absorpcyjne uwodnione

Podłoża te sporządza się przez uwodnienie podłoży absorpcyjnych zawierających emulgatory w/o, np. cholesterol, alkohol cetylowy

1    stearylowy, wosk, olbrot, monostearynian glicerolu.

Przykład stanowi oficynalna maść zmiękczająca (nr 10). Użyte w niej emulgatory olbrot i wosk biały są słabymi emulgatorami w/o. Wemulgowana woda jest luźno związana i po rozsmarowaniu na skórze wydziela się, dając wrażenie chłodzenia, stąd jej synonim - maść chłodząca Ung. refrigerans lub Cold cream.

Inny przykład to często stosowana mieszanina wazeliny, lanoliny i wody w równych częściach (nr 11).

Maści recepturowe są przeważnie emulsjami w/o, ponieważ w aptece najczęściej stosuje się mieszaniny lanoliny z wazeliną lub eucerynę, a zapisana w recepcie woda prowadzi do wytworzenia trwałej emulsji w/o, z której łatwiej uwalnia się substancja lecznicza niż z podłoża bezwodnego.

Różnica w nazewnictwie pomiędzy kremem w/o a maścią w/o wynika z ilości zemulgowanej wody. W tych ostatnich ilość wody jest niewielka.

209