Oko5 jpeg

roczna wynosi około 170 funtów), podczas gdy Summerhill School rekrutuje młodzież pochodzącą z klas niższych, przeważnie o nastawieniu komunistycznym.

Jak już powyżej zaznaczono, obie szkoły mniej więcej,jednakowo odnoszą się do wykształcenia intelektualnego, to znaczy nie przywiązuje się tam doń zbyt wielkiej Wagi. Neill wierzy, że zmuszanie dzieci do uczenia się jest szkodliwe i jest przekonany, że jeden General Meeting _łma większą wartość wychowawczą niż tydzień pięknie wypracowanych lekcji. Chociaż nie zmusza on dzieci do uczęszczania na lekcje i uczenia się, to jednak w jego szkole dużo czasu przeznacza się na naukę. Cały ranek od godz. 9.30 do 14 jest wypełniony lekcjami, przy czym jest tylko jedna przerwa na „herbatę”. Podajemy poniżej tygodniowy plan godzin w kl. VI: biologia — 7 godzin, język angielski — 5 godzin, język francuski — 5 godzin, matematyka — 5 godzin, historia — 2 godziny, geografia —- 2 godziny. Ponadto znaczną część popołudnia spędza młodzież w sali rysunkowej i laboratorium biologicznym. Mimo iż szkoła nie sprawdza obecności na lekcjach, frekwencja wynosi blisko 100%. Wydaje się, że powód tego tkwi m. in. w organizacji życia szkolnego. Dziecko bowiem, które nie bierze udziału w lekcji, skazane jest na śmiertelną nudę. Często się zdarza, że przybysze korzystają w pełni z tej swobody. Neill i jego grono nie zwracają na to żadnej uwagi, po czym prędzej czy później dziecko poczyna pracować gorliwiej niż inni. Mimo pozornego lekceważenia wykształcenia intelektualnego, ostatnie dwa lata pobytu dziecka w szkole są ciężką próbą. Ukończenie szkoły Neilla nie daje żadnych uprawnień, a ponieważ dzieci chcą mieć jakieś prawa, przygotowują się bardzo pilnie do tzw. egzaminów w Cambridge i Oxfordzie. Hospitowane lekcje dowodzą, że Neill jest nie tylko utalentowanym wychowawcą, ale i doskonałym nauczycielem. Jego zadanie jednak, jak też i innych nauczycieli, jest nieco ułatwione w związku z małą liczbą uczniów w klasie (3—4)i Fakt ten powoduje, że nauczanie ma charakter typowo indywidualny. Jeden z nauczycieli (Hindus, doktor psychologii Uniwersytetu w Londynie) przeprowadził badanie inteligencji dzieci tej szkoły przy pomocy testów Cattella. Badanie to jednak musiało posiadać pewne braki, wyniki bowiem świadczyły o tym, że szkoła składa się z samych geniuszów (I. I. 150 i wyżej). Niewątpliwie jednak nauczanie w tej szkole stoi na dość wysokim poziomie, a dzieci uczą się chętnie i pilnie. Były wypadki, że nauczyc^;el nie odbył sw^rej lekcji i nie mógł tego wystarczająco usprawiedliwić. Wtedy jak zwykły „obywatel” został wezwany przed General Meeting i ukarany 2—3 godzinami pracy w ogrodzie:

Nauczanie w Dartington Hall na skutek dużej specjalizacji jest jeszcze bardziej indywidualne. Lekcje trwają tam od godz. 9.30 do 15.00. Popołudnie, podobnie jak u Neilla, przeznaczone jest na różnego rodzaju rozrywki i zabawy lub też dobrowolną nauką w pracowniach.

Trzecia szkoła — Beacon Hill Scholl (Dora Russell’s School) została założona w r. 1927 przez Dorę Russell i jej męża, wielkiego filozofa i matematyka, lorda Bertranda Russella. Głównym celem tej szkoły było wypróbowanie w praktyce tez przedstawionych przez Russella: 1) Nikt nie pow inien się wtrącać w to, co robi sąsiad, który może robić, co mu się podoba, pod warunkiem, że jego „swoboda” nie będzie się kłóciła ze „swobodą” innych; 2) Każdy członek grupy społecznej, a więc każdy uczeń, musi wykonać jakąś pracę dla społeczeństwa, aby ono mogło funkcjonować; 3) Nie w^rolno dopuszczać do chciwości i eksploatacji jednych przez drugich; 4) Poziom życia i komfort w życiu szkolnym powinny być możliwie najmniej wyszukane, aby dziecko przyzwyczaić do radości pracy, przyjaźni i uprzejmości dla innych, a nie szukania luksusu kosztem drugich; 5) W szkole nie ma nauczania re-ligii ani polityki, przyzwyczaja się jednak uczniów do studiowania wierzeń religijnych oraz problemów' społecznych i ekonomicznych w przeszłości. Dzieje się to oczywiście przy pomocy nauki historii; 6) Praktyka pedagogiczna grona wychowującego nie opiera się na żadnej szkole psychologicznej, niemniej nie zw^rraca się uwagi na kształtowanie takich nawyków, które by były w^r konflikcie z emocjami dzieci. Samo życie w^r tej szkole było w dużym stopniu kopiowaniem praktyki szkół w Sum-merhill i Dartington, którą wyżej omówiliśmy.

Praktykę tę możemy analizować z dwóch punktów' widzenia: z jednej strony szkoły możemy uważać za laboratoria wychowawcze, gdzie spraw'dza się różnorodne koncepcje pedagogiczne, z drugiej zaś jako typy szkół do ewentualnego naśladowania. W pierwszym wypadku -wszystko, cokolwiek się robi w takich szkołach, może być uważane za wartościowe i pożyteczne, a nawet najskrajniejsze pomysły mogą być z punktu widzenia pedagogicznego usprawiedliwione. W takim wypadku szkoły te będą czymś w rodzaju pomostu między teorią a praktyką wychowawczą, a eksperymenty w nich dokonywane mogą wykazać, czy spekulacje filozofów wychowania mają w ogóle jakiś sens praktycz-

239