parmenides4

52

53

dzić, bliskość stanowiska Parmenidesa z paradoksalnym monizmem $J biektywno-idealistycznym Berkeleya²⁷. Rozumienie bytu u ParmenideJ nastręcza wielkie trudności egocentrycznej mentalności zachodniej, dff której bardziej naturalna wydaje się interpretacja esse est percipi, aniżef wykładnia transcendentnego esse verum, którą uważam za jedynie dof puszczalną. Nic rozumiejąc istoty sprawy, przypisują Parmenidesow jedynie błędy w rozumowaniu oraz teorię monistyczną „sprzeczną J zdrowym rozsądkiem i danymi zmysłowymi”²⁸. Warto dodać, że pojjj wiają się nawet tak ekstremalne w swej absurdalności ujęcia Parmenj! dejskiego bytu, głoszące, iż Eleata był twórcą materiałistycznej koncept cji rzeczywistości pojmowanej jako „stała, doskonale zwarta, nierucho! ma, kulista bryła całkowicie jednorodnego tworzywa kosmicznego”²⁹. I Filologiczna analiza porównawcza każe przyznać rację Kałwów gdyż istotnie znaczenie żeni jako „istnieje” - ,jest w czasach Parmeni! desa niewiarygodne z językowego punktu widzenia i niezadowalający zarówno w interpretacji poematu, jak i w próbie zrozumienia wpływ Parmenidesa na Platona”³⁰. Eleata operuje tym czasownikiem w takie sensie, jak funkcjonowało ono w języku przedfilozoficznym, tzn. w rd predykatywnej z wyakcentowaniem znaczenia prawdziwościowego. Pn] takim odczytaniu treści jego poematu, wypowiadane w nim zdania prze stają urągać zdrowemu rozsądkowi, a ich wyrozumienie prowadzi d ujawnienia spójnej wewnętrznie wizji świata i wiedzy o nim. Parmcni ^des chce nam tutaj ukazać cel, do którego ma prowadzić owa „ścieżka po znania”, a ma nim być: ,(Prawda pojęta jako przedmiot lub treść wiedz) którą bogini obiecała mu ujawnić”³¹. „Wiedza zakłada prawdę, a prawd jest mówieniem tego, co jest. Zarówno prawda, jak i wiedza z koniec? ności odsyłają do pewnej rzeczywistości, pewnego obiektywnego stan rzeczy”³², czyli, jakbym to określił, „czegoś, co jest tak, jak jest (eóv)’

²⁷    Tamże, s. 170 n.

²⁸    F.M. Cornford, Plato and Parmenides, London 1939, s. 34.

²⁹    B.A.G. Fuller, Historia filozofii, t. I. przeł. Z. Glinka, Warszawa 1966 s. 68.

Zob. Ch.H. Kahn, Being in Parmenides and Plato, wyd. cyt., s. 240.

³¹ Tamże, s. 242.

^>2 Tamże, s. 244.

j Hintikka ujął to trafnie jako „Prawo Parmenidesa”, które podał w sformalizowanej postaci: „M wie, że p, więc p”³³.

Enigmatyczne to eóv stanowi więc dla Parmenidesa obszar prawdy i ono tylko może konstytuować przedmiot wiedzy, który przeto mędrzec winien jedynie czynić obiektem swego zainteresowania i badania. Powodem, który skłania Eleatę do odrzucenia dociekań nad to [lt\ ov i dla którego odradza filozofowi wstępowania na tę drogę, jest to, iż nie może ono być jakąkolwiek sprawą wiedzy i poznania (yvd>vai), nie może stanowić drogi rozumienia (vor)ooa) lub mówiącego coś dyskursu (<ppdęeiv). Ponieważ - pisze Kahn - w języku greckim wyrażenia to pij ov i m pii ovxa mogły normalnie desygnować treść kłamstw i fałszywych przekonań, jest jasne, dlaczego owe określenia nie będą oznaczać przedmiotu wiedzy lub rzetelnej i zasadnej informacji. Do specyfiki Parmeni-dejskiego myślenia należy więc identyfikacja tego, co nie jest (jako treści fałszu i błędu), z niczym lub niebytem (|rn&v we fr. 8, 10; por. fr. 6, 2). Natomiast e contra - „będące”, które jest zgodnie z prawdą stwierdzane (is know and truły asserted), musi być oczywiście pewną „realnością” w bardzo ogólnym sensie, na jaki wskazano wcześniej.

Tak więc dla Parmenidesa werytatywne {yeridical) rozumienie bycia prowadzi wprost do pojęcia rzeczywistości jako przeciwieństwa złudy lub fałszywego mniemania: byt i prawda - to eóv i cxXf)0eia - zostają explicite skontrastow-ane z błędnymi opiniami lub mniemaniami (SóĘjOti) śmiertelnych. Skutkiem usytuowania w centrum swojej doktryny owej opozycji między rzeczywistością prawdziwą a fałszywym lub błędnym pozorem (zjawiskiem), Parmenides przekracza zdroworozsądkowe przed-teoretyczne pojmowanie rzeczywistości, implikowane przez archaiczne, fragmentaryczne wysłowienia prawdziwości i prawdopodobieństwa, artykułując po raz pierwszy metafizyczne pojęcie bytu-prawdy w generalnym sensie bycia-tak-a-tak (óvxtix; óv)³⁴.

Teoria Parmenidesowego bytu-prawdy, czyli praw do-bytu, prawdy jako bytu (p. n.) zawiera takie aspekty, które nie dają się bezpośrednio wytłumaczyć za pomocą tzw. prawdziwościowego znaczenia czasow-

³³ Por. J. Hintikka, Knowledge and Belief New York 1962, s. 22, przyp. 7.

Zob. Ch.H. Kahn, Why Existence..._y wyd. cyt., s. 330; por. tenże, Retros-pcct on the Verb «To Be»..., wyd. cyt., s. 14—15.

i