pic 11 06 031236

cia grupowego w mieście nowoczesnym. Już udział w życiu rodzinnym jest niejednakowy; obok tych, którzy poświęcają znaczną część czasu wolnego rodzinie, i starają się odnawiać tradycje dawniejszego życia rodzinnego chociażby przy okazji świąt i uroczystości, inni świadomie ograniczają życie rodzinne i redukują jego rozmiary. Praktyka spożywania posiłków poza domem lub zwyczaj wyjeżdżania z domu i z miasta na okresy świąteczne są wyrazami tej tendencji. W stopniu wyższym zaznacza się zróżnicowanie uczestnictwa ludzi miejskich w innych grupach społecznych niż rodzina. Na bazie lokalnej wspólności ujawnia się to w szerokiej skali od utrzymywania i podtrzymywania styczności i stosunków sąsiedzkiego w małych jednostkach przestrzennych wielkiego miasta po tendencje całkowitej izolacji w tym właśnie zakresie. Aktywność społeczna w postaci udziału w służących celom publicznym stowarzyszeniach przedstawia w życiu miejskim skalę zjawisk o niemniejszej rozpiętości. Obok ludzi, którzy z zamiłowaniem oddają się temu rodzajowi działalności i poświęcają mu znaczną część czasu wolnego od pracy zawodowej, inni ograniczają bądź do biernego uczestnictwa w stowarzyszeniach wspomnianego typu, bądź pozostają całkiem poza nimi. Różność uczestnictwa społecznego objawia się podobnie w życiu towarzyskim. Co prawda, w poszczególnych warstwach ludności miejskiej występuje względnie często zjawisko małych grup towarzyskich lub zjawisko udziału w niewielkich i raczej zamkniętych kręgach towarzyskich. Ale mieści się ono także między spolaryzowanymi postaciami udziału w tej formie życia; są ludzie, którzy utrzymują mnogie stosunki w szerokich kręgach tak zwanego towarzystwa, i są w tej samej zbiorowości miejskiej ludzie, którzy w tym zakresie życia zachowują całkowite lub pi a wie całkowite odosobnienie.

Zróżnicowanie uczestnictwa w życiu grupowym wykazuje pewne współczynniki tego typu, co przynależność warstwowa lub przynależność do określonych grup zawodowych, nie daje się jednak całkowicie przez nie wytłumaczyć. Zróżnicowanie to ma uwarunkowania obiektywne, jego ważną komponentą jest jednak wielość i różność postaw i dyspozycji, które wykształcają się wobec możliwości życia społecznego w środowisku wielkomiejskim. Zaznaczający się w tej sferze życia wyraźnie pierwiastek subiektywny oraz niemożność przyporządkowania ujawniających się różnic występującym w zbiorowości miejskiej społecznym podziałom nadają piętno indywidualizacji zachodzącym w tej sferze życia procesom społecznym. Indywidualizacja nie oznacza zawsze realizacji osobniczych dążeń i pragnień; niejednokrotnie ludzie żyjący w izolacji towarzyskiej czy społecznej nie są zadowoleni z. układu swego życia, nie są jedna* zdolni go przezwyciężyć. Tym, co tu objawia się rzeczywiście, jest swego rodzaju luźność życia społecznego, która wyraża się przez nierówne uczestnictwo ludzi miejskich w składających się na środowiska miejskie

grupach i kręgach społecznych. Można to określić jako atomizację życia społecznego w wielkomiejskiej zbiorowości.

Uniformizacja i atomizacja stanowią dwie strony życia miejskiego w warunkach nowoczesnych. Są to zarazem dwa zupełnie różnego rodzaju następstwa organizacji życia w wielkomiejskiej zbiorowości. Uniformizacja, która następuje poprzez masowe formy życia i poprzez regulujące działania wielkich instytucji, stanowi o jednostajności i swoistej monotonii codziennego życia w wielkomiejskiej zbiorowości czy w poszczególnych jej częściach. Atomizacja oznacza coś więcej i coś innego niż zróżnicowanie społeczne, które jest odpowiednikiem istnienia wielu warstw i wielu grup społeczno-zawodowych w wielkim mieście. Jest to podział wielkiej zbiorowości na drobne cząstki, które poruszają się wprawdzie po wielkich torach wyznaczonych przez warstwę, zawód i całość miejskiej masy, lecz które różnią się zasięgiem i stopniem uczestnictwa w miejskiej społeczności i różnych jej właściwych ośrodkach skupienia społecznego. Uniformizacja i atomizacja wydają się dwoma przeciwstawnymi aspektami życia w wielkomiejskiej zbiorowości. W istocie dwa te aspekty uzupełniają się wzajemnie.