SDC13921

104 T«oria woli twórczej

kości. Stad powstałe możliwość istnienia współcześnie wielu sty-

ljtod. r ^,,u

Pytanie dalsze dotyczy zmian form stylowych: czy sir* determinowane z konieczności, czy też są może wypadkową ślepych sił historii? Kiegl wierzy, że takie prawa istnieją: styl .dotykowy aśąwsze musi poprzedzać optyczny, każdy symbol religijny musi zamieniać się w formę dekorocyjną itd. Mówi! nnwet dosłownie;’ „Można by tylko na podstawie obserwacji sztuki zaczątków cesarstwa rzymskiego skonstruować charakter okresu Konstantyna Wielkiego i Teodozjusza** Nic przeczył jednak, źe zdarzają Sic zjawiska niezgodne z determinizmem: puchar z Vafio lub chór kościoła franciszkanów w Salzburgu antycypują wolą twórczą czasów o wiele późniejszych .

Od początków Ludzkości - zdaniem Ricgla — istnieją dwa

kierunki woli twórcze i; plastyczno-obiektywny ic^tycznp-subiek-tywnv7 W kręgu, kultury ^ródzieinjjomorsk ie j nosicielem pierw-*Szego są Grecy, a drugiego ludzie Wschodu, potem linią Greków kontynuują Włosi, a Grecy ludów Wschodu, na zacHodzic ludy rbmansZcTe reprezentują plastyczną zasadą sztuki, a Germanie optyczną. Ponieważ Jednak zdarzenia historyczne włączają się

w ten schemat - na przykład przesunięcie etniczne w całym

rozwoju historycznym — należy wziąć pod uwagę moment przypadku. Ale wówczas przeciwieństwa budowane na rozwoju pojęć dotykowy-optyczny nie mogą być już ujmowane Jako wewnętrzna konieczność rozwoju, wysuwa się bowiem no czoło racja zewnętrzna. Riegl — wróg teorii barbaryzacji -— unikał takich pytań 1 zastrzeżeń i nigdy ich nie zdołał rozwiązać.

Autorem, który wcale obszernie zajmuje się teorią Riegl a

— lf SMłUnayr, wnep <1o A_ m*«i. «5*»a«»mełu» au»dła«I -1. oi». «U-. «. XXXHt. .——ma tu mteć wątpUwotał ay i. _lnt*rpr«t*cJ- oflpowua.

Oilam Ki*fla. TatarM^me* muU mo*«> racje    o ..woli popadlndywlflu

u Rlccia. Dopwro w Om haUMduen* <•>upp«Hpor»Tu: pojawi* ««    I***

iue oaiycb opok. mlw poneMlMnych mU»n. ■ iw«t np. wola twórczo lUrnmanau. Km*ątpU«l« łu«ci włchodoi iwnlna od awyęfc pterwolnyon “»^{ywnycn ,łfC}-•* A. Iliell, out *p«irdim«r>ur Kuiufl>idoa<rif|..I. op. clt-. •-- a n.«Ł. Mwrki.4. op. ca-, n. A. m«*i. z-r tunp o«r 0fr/it> eon V«*fło. w OcMmmrtid    *»P-    • •* *•

M do KumHwfmfM*. W. CMatnonlf* yi «/•*«=*. op. «•_ 6- lit.

Jest Arnold Hauser W pozytywnej części swych wywodów, podobnie jak Sedlmayr, wychodzi on od pojęcia stylu. ..Pojęcie stylu wypracowali historycy sztuki. Jest to podstawowe pojęcie tej nauki, bez niego istniałaby tylko historia artystówf...J” ,.Rte-glowsldc pojęcie stylu Jest w wielu elementach zależne Jeszcze|...) od romantyzmu i historyzmu. Główny rys -woli twórczej*, juko. stylu epoki, polega wjuśnie na tym. że jej zasada formalno ujawnia się we wszystkich objawach pewnej epoki, zarówno najważniejszych, jak i muło ważnych, z jednakową silą i beżpośredn ł ością. Nacisk położony jest na jedność charakteru stylowego, mt kolejność i konieczność rozwoju stylistycznego w obrębie danej fazy historii sztuki, jaką zakłada Riegl. Ta stylistyczna jedność okresów historycznych nie jest jednak niczym innym tylko fik-cjq[...l- Geneza stylu u Riegla wykazuje podobną jedność, Jalc podstawowe formy kształtowania|...| Zwalcza Sempera[...j ł rozwija swoją teorię woli twórczej w formie polemiki r. materializmem i pragmatyzmem nauki Sompera. •1«śli — według niej — sztuka jest tylko ubocznym produktem rzemiosła, a każdorazowo formy stylowe rodzą się w mniej lub bardziej mechaniczny sposób z właściwości materiału, techniki jego obróbki i celu użytkowego dzieła to rieglowska denificja stylu — jako - woli- wynika logicznie z odrzucenia tej teorii |.-J Teza Riegla. że w sztuce każdorazowo umiano to, co chciano - a nie chciano tego. co wiośnie tylko umiano — ma jednak właściwie charakter o wiele bardziej spirytualistyczny, niż woluntarystyczoy". Także terminologia Riegla nie jest najszczęśliwsza. ..O co Ricglowi naprawdę chodzi, to z jednej strony o podkreślenie suwerenności ducha w stosunku do materialnych warunków twórczości artystycznej, a z drugiej o postawienie tezy. że duch może się wypowiadać w niezliczonej liczbie form, że więc o każdym stylu można wyrokować na podstawie jego własnej miary piękna i prawdy. Obie te ideo zazębiają się wzajemnie, bo Jeśli każdy czas Jest panem środków. Jakimi operuje, to każdorazowe osiągnięcia muszą być . oceniane wedle każdorazowych celów — a wówczas każde warto-

M A. UauW. P«Mom|dH» KuwipMfftłrtw IbJłi.l MO®, M * «■.